Урок по татарскому языку на тему '[ң] авазы, ң хәрефе' (1 класс)

Тема: [ң] авазы, ң хәрефе

Дәрес максатлары:

Укучыларны [ң] авазы белән таныштыру. Ишетелгән һәм әйтелгән сүзләр арасыннан [ң] авазы кергән сүзне таный һәм аера белергә өйрәтү;

Аваз-хәреф сүз моделе нигезендә сүзнең аваз формасын хәреф формасына үзгәртү; сүз башында [ң] авазы булмавын, ң (эң) хәрефенең дә бер генә булуын аңлату;

Укучыларның сөйләм телен, логик фикерләү сәләтен, игътибарлылыкларын үстерү;

Уку хезмәте культурасы тәрбияләү.

Җиһазлау: дәреслек, компьютер.

Дәрес барышы

1. Оештыру моменты

Хәерле көн, укучылар. Дәресебезне башлыйбыз.

2. Белемнәрне актуальләштерү

• Без нинди хәрефләр белән таныштык?

• Алар нинди авазларны белдерәләр?

• Алар нинди тартык авазлар? (характеристика)

3. Дәрес темасын һәм максатын ачыклау

Таң ату күренешен карау. (www.youtube.com.)

• Укучылар, көннең кайсы вакыты сурәтләнгән?

• Сезнең таң атканны күргәнегез бармы?

• Таң сүзе нинди авазга беткән? Ул аваз сезгә танышмы?

Нәтиҗә: бүген [ң] авазы белән танышачакбыз.

4. Яңа теманы аңлату

1. Таң, мең сүзләренең схемалары өстендә эш.

• Бу сүзләрнең ахырында нинди аваз ишетелә? ([ң] авазы).

• Бу рәсемнәр астындагы схемаларда кайсы аваз уртасында нокта булган квадрат белән билгеләнгән? ([ң] авазы).

• [ң] авазы сузык авазмы, тартык авазмы? (Тартык аваз)

• Ни өчен тартык аваз дип уйлыйсыз? Ул кайда ясала? (Чөнки үпкәдән килгән һава агымы кече телдә киртәгә (тоткарлыкка) очрый. Ул кече тел артында ясала.)

• [ң] авазы нинди тартык аваз? (Яңгырау сонор тартык аваз).

• Ни өчен яңгырау сонор тартык аваз? (Чөнки бу авазны әйткәндә тавыш барлыкка килә).

Нәтиҗә: [ң] авазы сонор, яңгырау борын авазы.

2. Бәрәңге, чаңгы рәсемнәренә һәм аларның схемаларына карап, предмет исемнәренең сүзләрен тыңлау, телдән әйттереп, мәгънәләрен ачыклау, анализ ясау. (tatarscool.ru).

3. Яңгыр, кыңгырау, туңдырма, өрәңге рәсемнәрен күрсәтү, сүзләрне дөрес әйттерү.

• Бу карап киткән сүзләрдә [ң] авазы сүзләрнең кайсы урынында ишетелде? (Сүз уртасында һәм сүз ахырында гына).

Нәтиҗә: [ң] авазы сүзләрнең уртасында һәм ахырында гына ишетелә. Физминут

Бер - кулларны алга сузабыз.

Ике - кулларны күтәрәбез.

Өч - кулларны ян-якка сузабыз.

Дүрт - кулларны төшерәбез.

Бер, ике, өч - бездә дуслык, бездә көч!

4. ң хәрефе белән таныштыру. (tatarscool.ru).

ң (эң) хәрефе [ң] яңгырау тартыгын белдерә. Сүз башында кулланылмый.

5. Р.Миңнуллин бу хәреф турында "Үсми торган хәреф" дигән шигырь язган. Шигырьне тыңлау, фикер алышу.

5. Теманы ныгыту

1. Иҗек схемалары буенча укыту.

2. Баганалап бирелгән сүзләрне баштан иҗекләп, аннары орфоэпик дөрес итеп уку.

3. Сюжетлы рәсем буенча әңгәмә.

4. "Илнур - моңлы малай" җөмләсен уку. Рәсем эчтәлеге белән тәңгәлләштерү.

5. Җ. Дәрзаман шигырен уку. Шигырьне укыганда өйрәнелгән авазны тану, аерып алу.

6. Тизәйткеч тыңлау, дөрес итеп әйтергә өйрәтү. (tatarscool.ru).

7. Табышмак җавабын табу. Рәсем буенча җөмләләр төзетү.

6. Йомгаклау

• Нинди аваз белән таныштык?

• [ң] авазы нинди аваз?

• Схемада нинди шартлы билге белән күрсәтелә?

• [ң] авазы язуда нинди хәреф белән белдерелә?

• ң хәрефе сүзнең кайсы җирендә языла?