Ауызша және жазбаша тілдің нормалары

Сыныбы: 6

Пәні: қазақ тілі

Оқытушы: Жазкенова А.Б.

Сабақтың тақырыбы: Ауызша тілдің нормалары. Жазба тілдің нормалары.

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: Мәтіндермен жұмыс істеу арқылы оқушылардың тілдік ортасын кеңейту.

ә) дамытушылық: Оқушылардың ой белсенділігін дамыту, шығармашылық ізденістерін қалыптастыру.

б) тәрбиелік: оқушыларды әсерлі сөйлей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: іздену, қозғау салу, ой қорыту, топтастыру, суреттеу.

Сабақтың көрнекілігі: М.Әуезовтің портреті, тірек сызба.

Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жұмыс жүргізу.

Сабақтың типтері: кіріспе, ұйымдастыру кезеңі, жаңа сабақты түсіндіру, бекіту, қорытындылау.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі.

а) Оқушылармен сәлемдесу.

ә) Кезекші мәлімдемесі.

б) Журнал бойынша түгелдеу.

ә) Үй тапсырмасын сұрау. 1 Сөз құдіреті жайлы сұраймын.

1. Қосымша сұрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын

2. Окушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.

б) Жаңа сабақ.

1. Мәтін құрау.

Төмендегі тірек сөздерді пайдаланып, шағын мәтін құрастырып жазыңдар.

Тірек сөздер: Мұхтар Әуезов, жазушы, қаламгер, қайраткер, драматург, абайтанушы, «Оқыған азамат», «Қорғансыздың күні» әңгіме, повестері, Мұхтар Әуезов 1897 жылы 22 қыркүйек күні дүниеге келген.

2. Сөздікпен жұмыс.

Ұрымтал, үйлесу, үндесу, оралымды деген сөздердің мағынасын түсіндірме арқылы анықтаңдар.

3. Жаңа тақырыпты оқушылардың өздігінше игеруіне тапсырмалар жүйесін бағыттайды.

Оқулықтағы тақырыпқа сай берілген мәтінді оқиды, түсінеді, негізгі түйінді анықтайды, жазбаша орындайды.

1. Мәтіннің құрамындағы сөйлемдер қалай байланысады?

Сөйлемдер бір негізгі ой, айқын идея арқылы байланысады.

2. Негізгі ой мен тақырып мәтінде қандай қызметте болады?

Негізгі ой мен ажырамас бөлікте болады.

Сөйлеуге қойылатын талаптарды айтыңдар.

Үш талап бар, біріншіден ойды дәл жеткізе білу, екіншіден әуен саз үйлесіп келуі, үшіншіден сөздің оралымды болуы.

Ойтұжырым. Жазбаша мәтін жазбаша түрде жазылады, ауызша мәтін ауызша түрде баяндалады.

Оқулықтағы тапсырмаларды ауызша орындау.

Ойтұжырым.

Әдеби тілдің тұрақты нормалары болады. Сол нормалар арқылы әдеби тіл көпшілікке түсінікті, әрі ортақ болып келеді. Көркем әдеби тіл, ғылыми әдебиеттер тілі, баспасөз тілі бәрі де әдеби тілде жазылады. Әдеби екі түрде өмір сүреді. Бірі ауызша тіл, екінші жазбаша тіл. Ауызша тіл үй іші, отбасындағы ғана емес, жиын жиналыстарда сөйлеу адамдардың бір бірімен бетпе бет сөйлесуі.

Жазбаша тіл ойды қағазға жазу арқылы көрінеді. Әртүрлі кітаптар, көркем шығармалар, оқулықтар, газет журналдар ғылыми еңбектер жазбаша тіл арқылы беріледі.

Сабақтың қорытындысы.

а) Сабақ соңында тест орындау арқылы қорытындылаймын.

1. Жазбаша мәтін дегеніміз не?

   1. Жазбаша түрде жазылады

   2. Сұрақ қою түрінде айтылады

   3. Ауызша түрде баяндалады

   4. Баяндау түрінде айтылады

2. Ауызша мәтін дегеніміз не?

   1. Жазбаша түрде жазылады

   2. Сұрақ қою түрінде айтылады

   3. Ауызша түрде баяндалады

   4. Баяндау түрінде айтылады

3. Мәтіннің түрлерін анықтаңдар.

   1. Ауызша, ауызекі стилі

   2. Жазбаша, хат түрінде

   3. Жазбаша, ауызша

   4. Ауызша, мәтін құрастыру

4. Мәтіннің мағынасына қарай бөлінуі.

   1. Әңгімелеу, жазбаша, суреттеу

   2. Жазбаша, суреттеу, баяндау

   3. Суреттеу, сипаттау, әңгімелеу

   4. Ауызша, суреттеу, әңгімелеу

5. Әдеби тілдің қанша түрі бар?

   1. 1

   2. 3

   3. 4

   4. 2

6. Лексикалық мағынасы жоқ қатарды көрсетіңдер.

   1. Ағаш, тақта

   2. Сандық, көпір

   3. ғана, дейін

   4. Қала, ауыл

7. Әдеби тілдің мағынасын анықтаңдар.

   1. Түсініксіз тіл

   2. Бәріне түсінікті тіл

   3. Термин сөздер

   4. Ауыспалы мағыналы сөздер

8. «Орфоэпия» деген сөз нені білдеріді?

   1. Дұрыс айтамын

   2. Дұрыс ойлаймын

   3. Дұрыс жазамын

   4. Дұрыс болжаймын

9. 10. Сөйлемдердің жалғасын тауып, сәкестендіріңдер.

   11. Әдеби тіл халықтың қазақ халқының, ұлтының байлығы

   12. Әдеби тілдің байлығы қоғамдық өмірімен байланысты

   13. Ғарышқа ұшу тауға серуендеуге шықты

   14. Оқушылар жазғы демалыста теңдесі жоқ ерлік

   15. Әдеби тілдің қолданылу аясын кеңейту ... неге байланысты екенін анықтаңдар.

1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. Заман талабына

                     2. Жекелей дамытуға

                     3. Бейнелей білуге

                     4. Ойлай білуге

1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 6. Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.

1. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 7. Үйге: ________________________________________________