Научный проект по английскому языку на тему«Ағылшын және қазақ тіліндегі идиомалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары»

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім министрлігі

ЖББ «Қарауыл гимназиясы» коммуналдық

мемлекеттік мекеме

Тақырыбы: «Ағылшын және қазақ тіліндегі идиомалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары»

Бағыты : Қазақстанның тарихи ескерткіштері және болашақ дамуы

бар саяхат маршруттары

Секциясы : Тіл білімі

Жобаның авторы: Оралхан Мөлдір

Ғылыми жетекші : Түсіпова Гауһар Жетпісбекқызы

Қарауыл гимназиясының

ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

2011-2012 оқу жылы

ЖББ «Қарауыл гимназиясы» коммуналдық

мемлекеттік мекемеcінің 11-сынып оқушысы

Оралхан Мөлдірдің « Ағылшын және қазақ тіліндегі идиомалардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары» атты ғылыми жобаға

Пікір

Тақырыптың өзектілігі: Оқушы зерттеу барысында идиомалардың қазақ және ағылшын тілдеріне пайдаланудағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын өрелі оймен жазылған құндылықтарды терең ұғына отырып, алуан түрлі тәсілмен зерттей білген.

Тілге деген, ғылымға деген оқушы қызығушылығы ой топшылауынан көрініп тұр.

Оқушы көркем шығармалардан үзінді келтіре отырып, нақты дәлелдермен дәйектер арқылы тақырып өзектілігін аша білген.

Идиома- мазмұнның тереңдігімен, өткірлігімен, өміршеңдігімен ерекшеленеді.Сол ерекшелікті мол мұрасын келер ұрпақ еншісіне жеткізуде бұл зерттеу жұмысының үлкен орны бар деп ойлаймын.

Көрсетілімі (слайд)өте мазмұнды жасалған.Әр бейнені сөйлетіп,нұсқап, дәлелдеп тұрған бұл көрсетілім кез-келген көрерменін идиома құндылығының маңыздылығын сезінетіндігіне күмән жоқ..

Оралхан Мөлдірдің бұл ғылыми-зерттеу жұмысын шет тілін үйренудегі оқушы қызығушылығын арттыру бағытында сүбелі үлесін қосатын баға жетпес еңбек деп есептеймін.

Аннотация

Бұл ғылыми жобада, идиомалардың қазақ және ағылшын тілінде қолданудағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарына жан-жақты талдау жасалған. Оқушы көркем шығармалардан үзінді келтіре отырып, нақты дәлелдермен дәйектер арқылы тақырып өзектілігін аша білген.

Тақырыпты зерттеудегі оқушының ізденімпаздығы, қызығушылығы аңғарылады.

Бұл ғылыми жобаны жазу барысында салыстыру, анализдеу, талдау, қорыту, жинақтау, тұжырымдау сынды әдіс-тәсілдер кеңінен қолданған.

Тақырып аудару үрдісі аясындағы ерекшелігі оның маңыздылығы мен мазмұны, эмоционалдық-экспрессивті тұрғысынан қолданылудағы практикалық құндылығы, стильдік вариациялары жағынан толықтай дәлелденген.

Аннотация

В этом научном проекте, автор раскрыл употребление идиом на казахский и английских вариантах, а так же их схожести в применений. Ученик, исследуя через литературные произведения, доказал их конкретными примерами.

При исследовании выявились познавательные исследовательские познания.

В ходе написания научного проекта ученица проявила навыки анализа, сопоставления, подводить итог, суммировать, заключать.

В этой научной работе полностью доказано, что важен перевод идиом и их значительность и особенность, экспрессивно-эмоциональная практическая ценность в примечений, стилитической стороны вариаций.

Annotation

In this scientific project, the author opened the use of idioms on Kazakh and English options, and as their similarity in applications. The pupil, investigating through literary works, proved them concrete examples.

At research informative research knowledge came to light.

During writing of the scientific project the pupil showed skills of the analysis, comparison, to sum up, to summarize, conclude.

In this scientific work it is completely proved that the translation of idioms both their relevancy and feature, expressional - emotional practical value in applications, the stylistic party of variations is important.

Жоспар.

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Ағылшын және қазақ тіліндегі идиомалардың

этнолингвистикалық сипаты

1.1.Идиоманың этнолингвистикалық сипаты

1.2.Идиоманың лексика - семантикалық ерекшеліктері

2. Ағылшын идиомасын аударудағы тілдік ерекшеліктері

2.1. Идиоманы аудару үрдісі

2.2. Идиомалар мен фразеологизмдердің маңыздылығы

2.3. Идиоманың стильдік вариациялары

3. Идиомалардың қолдану аясы

3.1. Эмоционалдық-экспрессивті тұрғыда қолданылуы

3.2. Көркем әдебиет аясында қолданылуы

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

І. Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі

Шет тілін үйренудің бір мақсаты сол елдің сөйлеу мәнерін оқып үйрену. Яғни, әдеби мәдениеті жағынан фразеологизмдерді және идиомаларды үйрену арқылы сол елдің ерекшелігін білеміз. Н.Ә.Назарбаев: «Біз алдағы уақытта осы алған бағытымыздан таймай, әлемдік биіктерді бағындыра береміз. Ол мақсатқа жету үшін, ең алдымен, әрбір қазақстандық бәсекеге қабілетті болуы керек» деген болатын.Тіл мәселесінде сөзге тиек ете отырып, елбасымыз қазақстандықтардың жаңа ұрпағы 3 тілді меңгеру қажет, сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше ұлттық бәсекеге қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып, барлық ата-аналарды, балаларды тілді үйренуге шақырады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі

Бұл жұмыста ағылшын тіліндегі идиомалардың мағыналарын, қолданылуын және лексикалық құрамын талқыладым. Идиомаларды аударуға Oxford түсіндірме сөздігін пайдаландым. Бұл сөздікті пайланған себебім, бұл кітап осындай кітаптардың арасындағы ең беделдісі болып саналады.Oxford сөздігі Oxford университетінен 1948 жылдан бастап шығарылады.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері

Тақырыптың мақсаты анықталған өзектілігі негізінде құрылады.Менің осы ғылыми зерттеу жұмысын жазудағы алдыма қойған мақсатым ағылшын тіліндегі , қазақ тіліндегі идиомалардың құрылымдық және мағыналық ерекшеліктері мен ұқсастықтарын анықтау, оларды топтастыру. Идиомаларды аударудағы қиыншылықтар туғызатын себептерді іздеу, сонымен қатар оларды жеңудегі жолдарды іздестіру.

Зерттеу жұмысының құрылымы

Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Зерттеу жұмысының әдістемесі

Тақырыпты жазу барысында жинақтау, салыстыру, анализдеу, талдау, тұжырымдау, қорытындылау сынды әдіс-тәсілдерді қолдандым.

Зерттеу жұмысының практикалық маңызы

Бұл жұмыс тек қана ағылшын тілі сабағында емес, қазақ тілі сабақтарында идиомаларды үйренуде көмекші құрал ретінде пайдалану ұсынылады.

Зерттеу жұмысының жаңалығы

Ағылшын тіліндегі және қазақ тіліндегі идиомалардың ұқсастықтары. Идиомаларды ағылшын тілінен қазақ тіліне аударғанда сөзбе-сөз дәл аударылмауы. Қазақ тілінде тұрақты сөз тіркестері фразеологизмдер деп аталса, ағылшын елдерінде идиома деп аталады.

Идиома - толық мағыналы сөздердің мазмұнына ортақтасып, экспрессивті, эмоциялы бояулармен сөйлеу тілінде де, әдеби тілде де жиі қолданылады. Бұл тәсілді көбіне ақын-жазушылар көркем әдебиетте, әсіресе, поэзияда оларға ерекше стильдік өң беру үшін, ұйқас, ырғақ талаптарына лайық олардың орны ауысып та, арасында басқа сөздер еніп те, тұлғасы өзгертіліп те жұмсала береді. Халқымыздың ұлы ойшылы, поэзияны қанаттандырған ақын Абай Құнанбаевта сөз тіркестерін қолданғаны мен үшін жаңалық болып табылады.

Халық арасында да, көгілдір экранда да көрсетілетін жарнамаларда, сатылымдағы тауарларда идиомаларды көптеп қолданылғаны мен үшін өзекті жаңалық .

ІІ. Негізгі бөлім

Ағылшын тілінің қолданылу аясы күннен-күнге артқан сайын оған деген ғылыми қажеттілік те өсіп келеді. Ағылшын тілін қоғамдық және ғылыми салада қолдану мен өркендетуге барынша жағдай жасалып, оның жан-жақты әлеуметтік-коммуникативтік рөлін арттыру өмір талабына айналып отыр. Қазіргі кезеңде ағылшын тілін дамытуда ғылыми-лингвистикалық зерттеулер жүргізу мен олардың нәтижелерін нақты іске асыру арқылы қазіргі ағылшын әдеби, ғылыми, салалық тілінің нормаларын бірыңғайлауды қамтамасыз ету де негізгі міндеттер болып табылады. Ағылшын тілінің әдеби, лексика-фразеологиялық, терминдік, синонимдік, аймақтық тілдік нормалары жан-жақты әрі бай. Сондықтан да оны қолдануда көп жағдайда дұрыс мағынасын түсінбей үстірт кетіп жататын жағдайлар аз болмай жатады.Идиома тілдің барлық деңгейлермен тығыз қарым-қатынаста өмр сүретін, өзінің компаративтік мағынасы мен компаративтік функциясын сол деңгейлердің көмегімен жүзеге асыратын көпдеңгейлі, күрделі тілдік құбылыс болып табылады. Идиома - бұл сөз тәртібін қатаң сақтайтын бүтін ретінде болатын сөз тіркесі. Мысалы, көздің қарашығы - тура мағынада «көздің қарашығы» емес, ауыспалы мағынада өте қадірлейтін, құрметтейтін затты не адамды айтады. Әр тілде өз идиомалары бар. Сондықтан да солардың мағыналарын білуіміз қажет. Себебі, оларды сөзбе-сөз аударғанда түсініспеушілікке әкеп соқтырады. Мысалы, ағылшын тілінде де көп мөлшерде қызықты идиомалар көптеп кездеседі. Сөздік қорды дамытуда тұрақты сөз тіркестерінің яғни, идиомалардың алатын орны ерекше. Сіздерге көп қолданылатын ағылшын тіліндегі тұрақты сөз тіркестерін ұсынамын.

Idioms: 1) To live high on the hog -мұқтаж көрмей өмір сүру, рахатта өмір сүру. Example: When he gets his fortune from his uncle, we will live high on the hog. (Ол атасының мұрасын алғаннан кейін, біз мұқтаж көрмей өмір сүреміз.) Example Dialogue: A: He's got a new house and a new car, and he just joined the golf club. (Ол жақында жаңа үй, жаңак көлік және де гольф алаңын сатып алды.) B: He's really living high on the hog, isn't he? (Иә, ол шыныменде рахат өмір сүруде, солай емес пе?) 2) Sitting pretty - олжалы болу, жолы болғыш болу. Example: Sam got the raise last week, now he sure is sitting pretty. (Сэм өткен аптада жұмысынан жоғарылады, олжалы болды.) Example Dialogue: A: Have you talked to Randy lately? He just got a new job and a raise. (Сен жақында Рэндимен сөйлестің бе? Ол біразда ғана жұмысынан олжалы болды.) B: Yes, I've heard. He sure is sitting pretty. (Иә, мен естідім. Оның көңіл-күйі тамаша болар.)

Ағылшын идиомасының өзіндік ерекшелігі бар.

Егер фразеологизмдерді сөзбе-сөз аударатын болсақ, онда біз өз халқымыздың және басқа елдердің сөйлеу мен жазба әдебиетіне нұқсан келтірген болар едік. Мысалы ағылшын тіліндегі, As busy as a bee - толассыз жұмыс жасау дегенді сөзбе-сөз дәл аударсақ, ол тіпті күлкілі «жұмысты арадай жасау» деп шығар еді.
Қазақ тілінде тұрақты сөз тіркесі сөйлемнің құрамына еніп, оның синтаксистік сөз тіркесінің басыңқы не бағыныңқы сыңарының қызметін атқарады. Мысалы: Қас пен көздің арасында жетіп келді - деген сөйлеміндегі басыңқы сыңары жетіп келді, бағыныңқы сыңары қас пен көздің арасында болады.
Ал, «төбе шашы тік тұрды» деген тұрақты сөз тіркесін алайық, мұндағы сөздер тура мағынасынан айырылған, тұтастай «қорқу» деген мағынаны білдіреді. Сондықтан әр фразеологизмнің мағынасына қарау керек.
Және де қазақ тілінде тұрақты сөз тіркесі фразеологизмдер деп аталса, ағылшын елдерінде идиома деп аталады.
Ал ағылшын идиомасына келсек, ол да өзіндік ерекшелігі бар. Мысалға: идиомалар көбінесе ертегілерде, жай және құрмалас сөйлемдерде көп қолданылады.
1.The small boy was very brave. Even when the large dog grawled at him and showed its teelth he stood and did not turn a head. Бұл жердегі идиома «did not turn a head». Кішкентай ұл өте батыл болған. Ол тіпті ит үрген кезде, қорықпай бір орында тұра берген деген мағынаны білдіреді. Ал, идиомасын сөзбе-сөз аударсақ, «ол басын бірде-бір қозғаған жоқ» десек, сөздің мағынасы өзгеріп кетеді де, тіпті түсініксіз болып қалады.
2.He was too soft - hearted and could not refuse money to his children and relatives whenever they asked for it. Бұл жердегі идиома «He was too soft hearted» soft - hearted деген сөзінде жұмсақ жүрек деген мағынаны білдіреді. Ал былай негізінде ойланып көрсек, жүрек жұмсақ болмайды ғой, сондықтан бұл идиома. Толық аудармасы «Ол өте қайырымды адам болған. Егер балаға және өз туысқанына ақшалай көмек керек болса, ол көмектен ешқашан аянбаған».
3.When the boy asked his parents to allow him to learn to play piano, they agreed because they knew he had a good ear for music. Бұл жердегі идиома «good ear for music» ал, оны сөзбе-сөз аударсақ good ear - жақсы құлақ. Толық, мағыналы аудармасы - бала өз әке-шешесінен пианино оқуына баруын сұрады, олар балаға рұқсатын берді, себебі балада әнге деген ынтасы, қабілеті болды.
4.In the old films when he heroine was about to be foully murdered the hero always managed to rescue her just at the eleventh hour идиома «he just at the eleventh hour». Ағылшын халқында идиома тағы көбінесе жай диологта пайдаланады.
Zip your lip - don't talk ауызды жауып отыру, сөзбе-сөз аудармасы ауызды құлыппен құлыптап тастау. Our professor has pour sons but it is the youngest son who is really the applе of his eye . Идиома «the apple of his eye». Ағылшын тіліндегі zip your lip деген идиомасы қазақ халқының «Ойнап сөйлесең де, ойланып сөйле» деген мақалымен мағынасы жағынан сәйкес келеді.
Қазақ тіліндегі фразеологизмдердің бөлшектерінің бір типі:
1.Фразалар
2.Идиомалар
Олардың әрқайсысы жеке сөздерден құралып, күрделенген номинатив орайында жұмсалады да, толық мағыналы сөздердің мазмұны орақтасып, экспрессивті, эмоциялы бояулармен сөйлеу тілінде де, әдеби тілде де жиі қолданылады. Осы жердегі жеке сөздерге тән эмоционалдық-экспрессивті бояу тұрақты сөз тіркесінде де болады. Яғни бұрыннан қалыптасып, тұрақтанған айрықша экспрессивті бояулы сөз тіркесі болады.
Экспрессивті тұрақты сөз тіркестері әртүрлі көңіл күйіне байланысты қолданылады. Мысалы: «көзімнің қарашығы», «іске сәт», «неткен сұмдық» тәрізді экспрессивті сөз тіркестері тіліміздегі әртүрлі жағдайларда пайдаланылады.
Эмоционалдық-экспрессивті сөздердің тіркесін мына төмендегідей бірнеше топқа бөліп көрсетуге болады: бірінші топқа үріп ауызға салғандай, емешесі құрыған, сор маңдай сияқты жағымды және жағымсыз образдарды сипаттайтын эмоционалдық-экспрессивті тұрақты сөз тіркесін жатқызуға болады.
Екінші топқа адамның әртүрлі көңіл-күйін білдіретін тұрақты тіркестер жатады. Бұл топқа жақсы көру, еркелетумен байланысты қойылатын тіркестер: көзімнің қарашығы, жан қалқам т.б. жатқызуға болады. Идиомалар тек жалпы халықтың формада ғана қолданылмайды. Сонымен қатар, орфографиялық ережелері өзгертіліп, өңделіп те жұмсалады. Бұл тәсілді көбінесе ақын-жазушылар көркем әдебиетте, әсіресе, поэзияда оларға ерекше стильдік өң беру үшін, ұйқас, ырғақ талаптарына лайық олардың орны ауысып та, арасында басқа сөздер еніп те, тұлғасы өзгертіліп те жұмсала береді.
Мысалы: Абай Құнанбаев « көп асқанға бір тосқан» деген мәтелге сүйеніп, өлеңді былай құрған:
Бір ғалымнан басқаның
Кеселі көп асқанға
Одан үміт кім қылар,
Жол табар деп сасқанға.
Сөйтіп асқан жолға
Кешікпей-ақ тосқанға.
Идиомалардың құрамындағы соңғы сөздер тиісті қосымшаларды қабылдап, сөйлемдегі басқа сөздермен синтаксистік байланысқа еніп, жымдасып, жатқанымен лексикалық тұтастылығы жойылмайды.
Күнделікті сөйлеу тілінде дублет, варианттардың сыңарларын бір-бірімен ауыстырып айтуға болады. Ал тұрақты сөз тіркесі құрамында айтылғанда, олар ауыстырып айтуға көне бермейді. Мысалы: «өмір мен ғұмыр» мәндес болғанымен, «ғұмыр сүру деуден», «өмір сүру үйреншікті». Сондықтан «ғұмыр» сөзіне әуес жазушылар да оңайға қиянат жасай алмайды. Мысалы: Сау-саламат болыңыз. Сізге ұзақ ғұмыр тілейміз. Бақытты өмір сүріңіз. Сондықтан тұрақты тіркестер құрамындағы кейбір сөздердің басқаша айтылуы көбінесе олардың нормалық сиқын өзгеріске ұшыратудың дәлелі болады.

so far (as yet) - up to now, all the while up to now
1. Hm! May I ask what you have said so far? (B. Shaw)
2. Thirty years ago five doctors gave me six months to live, and I've seen three of them out so far. (D. Cusack)
3. So far you are right. (W. S. Maugham)
to take a fancy to (for) somebody (to take a liking to somebody, to take to somebody) - to become fond of, to like (often followed by immediately)
1. 1 met this young man in the train Just now, and I've taken a fancy to him already.
2. Mr. Short himself had taken a liking to George. (G.Gordon)
3. He had a warm, cheerful air which made me take to him at once. (A. Cronin)
to be all for - strongly in favour of, to want it to be so, definitely to want something
1. Mother, I'm all for Hubert sending his version to the papers. (J. Galsworthy)
2. I'm ready to welcome what you call half the truth - the facts. - So am I. I'm all for it. (J. Priestley)
3. Anthony was all for the open fields and his friends, Steve on the other hand took little notice of other children. (G. Gordon)
as a matter of fact - in fact, in reality; to be exact, really
1. Haven't you finished? - As a matter of fact, we haven't begun. (A. Cronin)
2. Do you happen to have any cigarettes, by any chance? - No, 1 don't, as a matter of fact. (J. Salinger)
3. I've been meaning to have a word with you as a matter of fact. (Gr. Greene)
not to care two pins about (not to care a hang, fig, hoot, etc.) - to care nothing
1. I don't care two pins if you think me plain or not. (W. S. Maugham)
2. Caroline does not care a hang for woods at any time of the year. (A, Christie)
3. ... a laugh you couldn't trust, but a laugh which made you laugh back and agree that in a crazy world like this all sorts of things didn't matter a hang. (Or. Greene)
to put up with - to bear, to endure, to tolerate
1. If only he could be happy again she could put up with it. (J. Galsworthy)
2. She's my sister. We put up with each other. (I. Murdoch)
3. I want to know how long this state of things between us is to last? I have put up with it long enough. (J. Galsworthy)
as good as - practically, almost, nearly
1. You'll be as good as new in six months or dead in twelve. (D. Cusack)
2. You see, I'm an only child. And so are you - of your mother. Isn't it a bore? There's so much Expected of one. By the time they've done expecting, one's as good as dead. (J. Galsworthy)
to slip (out of) one's mind (memory) - to forget
1. Perhaps you really have a friend called Merde and it slipped your mind. (J. Wain)
2. ... that the main purpose of my visit had slipped from his failing memory. (A. Cronin)
all along - from the very first, from the very begin-ning (it implies 'over a period of time' or 'during that period')
1. Miss Boland is the daughter of a close friend. Thus, all along, he regarded her as his own responsibility. (A. Cronin)
2. Savina realized now that all along she had felt a secret superiority to Edna. (M. Wilson)
3. That's what I suppose I intended doing all along. (M, Wilson)
out of the blue (out of a clear sky) - a sudden surprise, something quite unexpected
1. A life, they say, may be considered as a point of light which suddenly appears from nowhere, out of the blue. (R. Aldington)
2. We were sitting at the supper-table on Carey's last day, when, out of the blue, she spoke. How would you like to live in London, Jane? (J. Walsh)
3. Well, there's one happily married couple, any way, I used to say, so congenial, and with that nice apartment, and all. And then, right out of a clear sky, they go and separate. (D. Parker)
the fat is in the fire - a step has been taken, something done, which commits to further action, or will produce excitements, indignation etc.
1. He rose. Well, the fat's in the fire. If you persist in your willfulness, you'll have yourself to blame. (J. Galsworthy)
2. Then the fat was in the fire! Dear Mamma took up the tale. (R. Aldington) 3. Yes, murmured Sir Lawrence, watching her, the fat is in the fire, as old Forsyte would have said. (J. Galsworthy)
in the long run - eventually; before all is over; finally; after many changes of fortune, successes and failures
1. He filled a pipe and tried his best to feel that, after all, in the long run Dinny would be happier unmarried to him. (J. Gals- worthy)
2. Naturally 1 don't approve of them, said Emery, still uncertain whether he felt more annoyed or pleased at Clayton's insistence that in the long run they were both good fellows more or less on the same side. (J. Lindsay)
3. Hospital meant charring as far as work went but in its social atmosphere it meant something more interesting, more romantic, and, in the long run, more respectable. (J. Wain)
to put (set) somebody (something) right - to restore to order, to a good condition; to correct something, or some- body's ideas
1. This is Dr. Bulcastle. He's going to see what can be done to put you right again. (J. Wain)
2. I was thinking about our awful misunderstanding and wonder- ing how on earth I could put it right. (A. Cronin)
3. He got a small model made and tried it out one afternoon, but it wasn't a success. He was a stubborn boy and he wasn't going to be beaten. Something was wrong, and it was up to him to put it right. (W. S. Maugham)
to make a fuss about (over) - to complain or be angry about unimportant things
1. Don't make such a fuss, Mother, he whispered, on the plat-form, after she had kissed him. I've only been away a short time. (G. Gordon)
2. Fella, darling, he said, just don't make a fuss. If there's one thing I cannot stand it's women making a fuss. (I. Murdoch)
3. But nobody's going to make a _fuss about lifting a pair of boots from one of the toffs. (K. Prichard)
at heart - in one's heart; in one's heart of hearts; in one's secret heart; in one's inmost self
1. The trouble with you, Bill, said Nan, is that for all your noisy Labour Party views you're a snob at heart. (I. Murdoch)
2. He went home, uneasy and sore at heart, for this concerned two people of whom he was very fond, and he could see no issue that was not full of suffering to both. (J. Galsworthy)
3. Short of the most convincing proofs he must still refuse to believe for he did not wish to punish himself. And all the time at heart - he did believe. (J. Galsworthy)
to be in a predicament - to be in a dangerous, awkward or unpleasant situation
1. I felt a sharp anger against him for the predicament in which he had placed me. (A. Cronin)
2. ... he had not realized, what circumstances were soon to teach him, that his predicament was not one that could be improved by thinking. (J. Wain)
3. To them he narrated Veronica's predicament and they imme-diately offered to adopt the child as soon as it was born - or say a month after. (A. Coppard)
to let oneself in for - to be persuaded to do something
1. I let myself in for several hours' boredom every day, Dixon. A couple more won't break my back. (K. Amis)
2. Oh, God, Christine, you don't want to come to that, you'll be bored stiff. How have you let yourself in for it. (A. Christie)
what's up? - what is going on? what's the matter?
1. "What's up?" said Adrian to a policeman. (J. Galsworthy)
2. "What's up, lad?" - "You made me think of my mother." (J. Braine)
3. You'd better wait here, and I'll go in first and pretend I haven't seen you, otherwise she'll guess there's something up. (D. Cusack)
in high (great, good) spirits - cheerful
1. The young woman wore a bunch of violets and seemed in high spirits. (Th. Dreiser)
2. Carrie reached home in high good spirits, which she could scarcely conceal. (Th. Dreiser)
3. He was pleased to see the architect in such high spirits and left him to spend the afternoon with Irene, while he stole off to his pictures, after his Sunday habit. (J. Galsworthy)
to let the cat out of the bag - to disclose a secret
1. From the warmth of her embrace he probably divined that he had let the cat out of the bag, for he rode off at once on irony. (J. Galsworthy)
2. I shouldn't have let the cat out. But there it is - it's a lucky start for you, my dear fellow. (A. Cronin)
to sit up late (to keep late hours)- not to go to bed at the usual hours
1. Alf and Morris swore they could not sleep. They wanted to sit up all night in order to get down to the wagon on time. (K. Prichard)
2. Bless you! Don't sit up too late. Anne's rather in the dumps. (J. Galsworthy)
but for (except for) - if it had not been for (if it was not for)
1. But for that your uncle would have been dead long ago. (J. Galsworthy)
2. It was curious to reflect that, but for his meeting with these down-and-outs, he would never have been able to continue in his new life. (J. Wain)
3. But for the war it might never have developed in Ferse, but you can't tell. (J. Galsworthy)
it is no use crying over spilt milk (to cry over spilt milk) - to spend time uselessly regretting unfortunate events
1. Well, I judge there's no use crying over spilt milk. Command me in any way. I am your very faithful servant. And turning round, he went out. (J. Galsworthy)
2. "Oh, dear me!" exclaimed Carrie. Then she settled back with a sigh. "There is no use crying over spilt milk," she said. "It's too late!" (Th. Dreiser)
3. And the grass - those great places had no grass, he believed! The blossom, too, was late this year - no blossom before they left! Well, the milk was spilled! (J. Galsworthy)
it serves you right - you have got just about what you deserve for your behaviour or actions
1. You took money that ought to have fed starving children. Serve you right! If I had been the father of one of those children, I'd have given you something worse than the sack. (B. Shaw)
1. "Served him right," said Drouet afterward, even in view of her keen expiation of her error. "I haven't any pity for a man who would be such a chump as that." (Th. Dreiser)
3. And as to confiscation of war profits, he was entirely in favour of it, for he had none, and "serve the beggars right!" (J. Gals-worthy)
what's the odds? - is it of any consequence? what difference does it make?
1. 1 reckon Morrey's right. Lost faith in Hannans myself. But what's the odds? (K. Prichard)
2. "You mean the gold stealing and illicit buying?" - "You know what I mean. And if you're not in on it, they'll think you are. So what's the odds?" (K. Prichard)
3. Later Alice challenged him. "I can't say I like him," he answered. "But what's the odds?" (J. Lindsay)
to be beside oneself - to be wildly excited, mad, out of one's senses
1. Charles stared about him, almost beside himself. He actually felt tears of rage and humiliation forcing themselves up. (J. Wain)
2 Stroeve had always been excitable, but now he was beside himself; there was no reasoning with him. (W. S. Maugham)
3. So you can imagine how embarrassing it all is. I'm simply beside myself. (I. Murdoch)
to set one's mind on something - to be intent on; to be determined about
1. It was true that he had his ways. When he set his mind on something, that was that.
2. I may as well tell you that I should have thrown it up, only, I'm not in the habit of giving up what I've set my mind on. (J. Galsworthy)
to take pains (be at pains) - to take the trouble to get something or do something; to try to do something
1. ... a queer, penetrating look mingled, too, with intelligent interest which, as our eyes met, he took pains to conceal. (A. Cronin)
2. They took pains not to stand next to one another or begin any private discussion (J. Wain)
3. Now that her means were adequate she took great pains with her dress (W. S. Maugham)
into the bargain - beyond what has been stipulated; extra; besides; in addition
1. "I know it's a bit thick to rob you of a cheroot and then grill you with personal questions into the bargain," he began. (J. Wain)
2. To break up a home is at the best a dangerous experiment, and selfish into the bargain. (J. Galsworthy)
3. She is an excellent teacher and a good housewife into the bargain.
somehow or other - by some means; in some way that is not mentioned or explained
1. ... and somehow or other we're going to swim. (J. Gals- worthy)
2. Somehow or other he had heard of a box-kite... and the idea appealed to him at once. (W. S. Maugham)
3. At last, somehow or other, it (the tent) does get up, and you land the things. (Jerome K. Jerome)
at that - moreover (nearly always used to qualify some- thing already mentioned)
1. And it occurred to me as I said that it mightn't be such a bad life at that. (I. Murdoch)
2. He was twenty-five and not a thing to show for it except his life in the army. A damn good life at that -- up to a point. (D. Cusack)
3. He has lost his umbrella, a new one at that. (A. Hornby)

Идиома ( idioma- ерекшелік, айырықшылық) - түрлі тілдік кұрылымдарды-тілді, диалектіні, , оның нұсқасын және басқа тілдің өмір сүру тұлғаларын білдіруге арналған ортақ термин. Тілдік құрылымның лингвистикалык мәртебесін дәл анықтау қиын болған жағдайда (мысалы, көптеген тілдік жағдайларда тілдер мен диалекттерді қатаң шектеу мүмкін емес) немесе мұндай анықтама шешілетін міндет шегінде мәнді болмаса (мысалы, тілдік құрылымдар қауымдастығында қолданылатын функционалдық, стратификацияны жағынан сипаттағанда идиом термині қолданылады).«Idiom» терминін жататын «идиома» терминімен шатастырмаған жөн.

A little bit

Аудармасы: аздап, біраз, біршама

Мысал: I only had a little bit to eat this morning and now I feel awfully hungry.

A little frog in a big pond

Аудармасы:

Бөгде ортадағы адам

Мысал: Rick is aware of the fact that he is but a little frog in a big pond in this huge company.

Abandon oneself to

Аудармасы: Сезімге берілу

Мысал: He abandoned himself to despair.

Abide by (something)

Аудармасы:

Ережені сақтау

Мысал: If you want to be a member of this society, you are to abide by its rules.

Able to breathe easily again

Аудармасы: Еркін тыныс алу

Мысал: When Hillary paid her bank loan, she was able to breathe easily again.

Able to do (something) blindfolde

Аудармасы: ауырдың үстімен, жеңілдің астымен жүру

Мысал: Jim has always been a skilled worker; he does his job blindfolded.

Able to take a joke

Аудармасы:

Өзін келемеждеу

Мысал: Not everybody is able to take a joke; I, for example, can't stand when people make fun of me.

About time

Аудармасы: әлден

Мысал: I am very annoyed with you; it's about time you minded your own business.

About to (do something)

Аудармасы: бір нәрсені жасау

Мысал: We were about to leave the house when it started to rain.

Бұл ғылыми жұмыс идиомалардың жинағынан құралған.Идиомалар тілді үйреудің ең басты көзі емес. Ағылшын тілін үйренудің де басқалай жолдары көп-ақ. Бірақ ағылшын тілін үйрену барысында көптеген үйренушілер идиомаларды қолдану арқылы өз ойын нақты жеткізе алады.

Идиомалық құрылым - бұл екі немесе көп сөздермен тіркескен, ортақ бір мағынаны беретін сөз тіркесі.

Тіл қатынас құралы қызметін атқарып, ойды жарыққа шығарып қоймайды, ол сонымен қатар адамның әрқилы көңіл күй толқындары мен жан дүние тебіреністерін де реттеп отырады. Жақсы көру мен жек көру, ашулану мен рахат сезімге бөлену, таңырқау мен бейтарап күйге түсу, қуану менг қайғыру сияқты адам баласының ішкі әлеміндегі толып жатқан құбылыстар тіл арқылы жүзеге асып, тілдегі сөздер арқылы сыртқа шығады. Бұл жөнінде В.А.Звегинцев: «Сөз тек логика-предметтік мазмұнға ие емес, ол ойды жарыққа шығарып қана қоймайды, сонымен қатар оның эмоционалды және эмоциясын білдіреді», - деп түйіндейді.

a fine) kettle of fish - ойсыз жағдай

word to the wise - ақылды бірден таныр

(as) old as the hills - өте ескі

(be at one's) wit's end - шарасыз күй кешу

(be/have something) going for (one) - киын жағдайда болу

(can't) stand (someone or something) - ашуға берілу

(don't) give up the ship - үмітсіз шайтан

(feel) at home - өз үйім-өлең төсегім

(get or become) mixed up - ойы жан-жаққа шашырау

(go) haywire - ауыр жұмыс жасау

(have the) cheek to do something - қараң күй кешу

(have) got a thing going - қарым-қатынаста болу (жұмыс барысымен)

(have) what it takes - батылдық таныту

(in) care of (someone) - бөгде адамды жіберу

(in) high gear -жұмысқа бел шеше араласу

(it/something) goes to show - жарнамалау

(live) hand-to-mouth - қарабайыр

(not a) snowball's chance in hell - үмітсіз күй кешу

(not one's) cup of tea - мұрын астынан қарау

(not) have a clue (about something) - ештенені білмеу

(not) have a snowball's chance in hell - шарасыз қалу

(not) have anything to do with someone - ортақ ісі жоқ

(not) hear of (something) - құлаққа ілмеу

(not) worth a cent - бес тиынға татымайды

(on the) spur of the moment - кірпік қаққанша

(one's) chickens have come home to roost - біреуге ор қазба, өзің түсерсің

(one's) hair stands on end - төбе шашы тік тұру

(one's) hands are tied - қолы байланып қалу

(the) high life - шалқып өмір сүру

(the) third degree - қиын жағдай

Идиомалар

Аудармасы

Мысал

after all - despite, nevertheless

Үмітсіз шайтан

I knew it! After all, I was right!

all along - all the time

Дәл уақытында

I knew about his little secret all along.

all ears - eager to listen

Жұртты өзіне қарату

I am all ears.

all of a sudden - suddenly

Кірпік қаққанша

All of a sudden, he refused to pay.

all the same - no difference

айырмасыз

If it's all the same to you, let's start at two.

all thumbs - clumsy

ебедейсіз

He can't fix anything, he's all thumbs.

apple of discord - subject of envy or quarrel

яблоко раздора

This question is an apple of discord in our family.

as a rule - usually

ережемен

As a rule, we offer a 5% discount.

as far as I am concerned - in my opinion

Менің ойым

As far as I am concerned, both the book and the movie are good.

as for me/as to me - in my opinion

Менің пікірім

As for me, you can rely on his support.

as well - also, too

Әлі де

He knows math, and physics as well.

at all - (not) in the smallest degree

мүлдем

He doesn't know French at all. I don't like it at all.

at random - without order

жоспарсыз

He chose those places at random.

be about to - ready (to do)

Әр іске дайын

I was about to leave when you called.

be all in - be extremely tire

Қатты шаршау

I'm all in, I'd better go to bed now.

be back on one's feet - healthy again or better financially

Аяғынан тік тұрып кету

He's back on his feet after a long period of debt and unemployment.

beat around the bush - avoid giving a clear/definite answer

Айналшықтамай, өз шешімін айту

Stop beating around the bush! Get to the point!

be beside oneself - be very upset, nervous, worried, etc.

Толқу үстінде болу

She was beside herself with worry / with grief.

be better off - be in a better situation (financially)

Жақсы жағдайда

He'll be better off with a new job.

be broke - have no money at all

Тақыр кедей

I spent all my money, I'm broke.

be hard on something /someone - treat roughly

Көздің қарашығындай

My son is hard on shoes, they don't last long with him. Life was pretty hard on Tom.

be high on one's list - be one of the most important things

Тізімнің басында тұру

A new car is high on my list of priorities. A new TV is not high on my list.

be in charge of - be responsible for

Жауапты болу

He is in charge of marketing.

be in the red - be in debt

Шығынға ұшырау

Our sales were in the red last year.

be into smth. - be interested in

Қызығушылығы болу

He is into computers. She is into sports.

bend over backwards - try hard

Шеттен тыс тырысу

I bent over backwards to help her.

be on one's way

Бара жатырмын

I'm on my way.

be on the safe side - not to take any chances

Төбе шашы тік тұру

Take an extra key, just to be on the safe side.

be out of - be without

Заттың жоқтығы

We are out of bread, cheese, and sugar.

be out of shape - be physically unfit

Қалыпта болмау

He needs to exercise, he is out of shape.

be out of sorts - in bad humor

Жай күйде емес

Leave him alone, he's out of sorts today

ІІІ. Қорытынды

Идиома - мазмұнның тереңдігімен, өткірлігімен, өміршеңдігімен ерекшеленеді. Көлемінің ықшамдылығына қарамастан, бейнелі тілдік бірліктер нақты да күрделі ойдың себеп-салдарын, халықтың өнер тәжірибесінің қортындысы мен дәлелін қатар білдіреді.

Өзара қарым-қатынастың нығаюы , тіларалық байланыстардың, ағылшын-қазақ қостілдігінің жандануы, дамуы, осыған орай, классикалық, көркем әдеби шығармалардың, саяси ақпараттардың, халықаралық зор мәнділікке ие құжаттардың аралық тіл ықпалынсыз тікелей қазақ тіліне аударылуы таяу болашақта өрістей түседі. Ал, шет тілін үйретуде және аударма жұмысында аса бір қиындық туғызатын тілдік бірлік- идиома. Оның себебін тілдің фразеологиялық тіркестердің ұлттық сипатының, ұлттық нақышының ерекшелігімен түсіндіруге болады.

Бұл жұмыстың нысанын туыс емес қазақ және ағылшын тілдеріндегі идиомаларды аударудағы тілдік ерекшеліктерді талдау құрайды.

Ағылшын идиомаларын қазақ халқының идиомаларымен салыстыру арқылы туыс емес тіл болса да осы халықтардың ортақ жақтары көп екені байқалады. Және де ол осы халықтардың бір-бірін жақсы түсінуіне, жақындасуына әкеп соқтырады.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері : Жұмыстың негізгі мақсаты - қазақ - ағылшын идиомасын салыстыра зерттей отырып, олардың мазмұн ұқсастықтары мен ұлттық сипатын ашу. Аталған тілдік бірліктердің семантикалық құрамындағы ортақ тұстары мен ерекшеліктерін және себеп -салдарын айқындау.

Жұмыстың теориялық және практикалық құндылығы . Қазақ және ағылшын тілдеріндегі тілдік бірліктерді тіл иелерінің тарихымен, дүниетанымымен, рухани және дәстүрлі тұрмыстың мәдениетімен сабақтастыра қарастыру, нәтижесінде қарастырылған тұжырымдар жалпы және салғастырмалы тіл білімі, этнолингвистика, фразеология, лингвомәдениеттану ғылымдарын теориялық тұрғыдан жетілдіруге белгілі бір дәрежеде үлес қосады.

Бізді ортақ жер ғаламшары ғана біріктірмейді, сонымен қатар мәдениеттің, өркениеттің дамуы және басқада ортақ қызығушылықтар да бар. Осының барлығы қарым-қатынасты, түсінушілікті қажет етеді.

Бұл іс-әрекеттер негізінде лексикалық бірліктердің бір тілден екінші тілге еніп, нәтижесінде сол тілдердің лексикасы молаяды.

Қазіргі заманда жаңалықтар тез алмасу қажеттілігінен ағылшын тіліне белсенді түрде еніп келеді. Шет тілдерін үйрену арқылы сол елдің сөйлеу мәнерін де үйренеміз.

«Адам өмірінің шегі бар, ал білімнің шегі жоқ»- деп атап өткен
Елбасы оқушы жастарды ғұмыр бойы білімнің тұңғиығына терең үңілуіне
шақырады.
Мен бүгінгі жастардың үш тіл білуін қолдаймын. Мемлекеттік тіл -
мемлекет құрушы ұлттық тілі, ал орыс тілін білу - ұлы байлық. Ағылшын
тілі ілгерілеушілік пен технологиялардың тілі болғандықтан біз оны
үйренуге тиіспіз. Ал қазақ тілі барлық Қазақстанды біріктіріп,
жақындастырып өзара түсіністік пен сүйіспеншілікке жетелейді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. «Oxford» сөздігі

2.Рубайло А.Т. Художественные средства языка. М., 1961. С.73.

3. «Тұрақты теңеулер сөздігі» Тұрағұл Қоңыров «Арыс» баспасы.

4.Ағылшын тілі кітабы 10-сынып, Алматы «Мектеп» 2010

5. «Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі» - І. Кеңеспаев. «Ғылым» баспасы, А.:-1977. 219-404 б.б.

6. 3500 английских фразеологизмов и устойчивых словосочетаний. П. П. Литвинов. АСТ, Астрель. М.: -2007 г. 201-205 б.б.

7. Ш.Б. Арғынғазина. «Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің лексика-семантикалық сипаты»/ А.: 2004. 17-35 б.б.

Ғылыми жобаның көрсетілімі: