Урок 'Дастархан' 10 класс

Өткізілетін күні. 24.11.2015ж. 10- сынып

Сабақтың тақырыбы: Қазақтың дастарқаны

Сабақтың мақсаты мен күтілетін нәтиже

Оқушылар сөздерді, сөз тіркестер мен сөйлемдерді дұрыс қолданады.Тақырып бойынша лексикалық материалды түсінеді. Оқушылар ауыз-екі сөйлеу дағдыларын қалыптастырады,диалог құрастырады, топта тапсырма талдайды, топта белсенді жұмыс жасайды.

Кезең

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

Қолданылатын ресурстар

/3 м/

Ұйымдастыру кезеңі.

Амандасады,

Сұрақ қояды: балалар! Қалдарың қалай?

Амандасады.

«Сиқырлы қалпақ»

Жеңілден күрделі сұрақтар қояды

«Сиқырлы қалпақ»

/2м/

Әдеттігідей үй жұмысын тексеру.

Тексереді, тыңдайды.

«Ұлттық тағамдар қандай түрлерге бөлінеді?

Жұмыс дәптерлер .

/2м/.

Интербелсенді тақтадан видео қараңдар. Видео не туралы? Бауырсақтың қандай түрлері бар? Ұлттық тағамның қандай түріне жатады? Қалай ойлайсыңдар, бүгінгі тақырыбымыз қандай?

Видео көру .Тақтаға қарап, сұрақтарға жауап береді, мақсатын анықтайды.

АҚТ

/2м/

Балалар, қазір біз жақсы жұмыс істеу үшін, топқа бөлінеміз.Мынау сиқырлы сандықтан сендер аласындар.

Топқа бөлінеді. Сиқырлы сандықтан сөздер таңдайды./ ет, сүт, нан/

Топ басшысын, хатшыны талдайды, топтың ережесін еске алады.

Сиқырлы сандық

/8м/

Оқулықпен жұмыс:

Мәтін түсініп оқу, мазмұндау, әр топ мәнерлеп оқиды, өз тақырыбы бойынша дәптеріне жазады.

Талқылайды, құрастырады. Мәтінді оқиды, аударады, жасайды, жазады

оқулық

/5м/.

Тапсырма: Қазір әр топ

«Дұрыс»-«Дұрыс емес» жұмысын істейді. Мен сөз тіркестер мен сөйлемдерді беріп, әр бағанаға жапсырамыз. Топтан бір адам шығады, айтады

Қағазға дұрыс жауабын жапсырады, тақтаға іліп, қорғайды.

Қағаздар, кәртішкелер, желімдер.

/7 м/

Диалог -тірек сөздерді пайдаланып, диалог әр тақырыбына сай.

1. Базарда

2. Қонақты қарсы алу

3. Ұлттық сусындар

Қорғайды, айтып береді, сөйлем құрастыра біледі.

3 м

Сергіту сәті./ ойын/

Доппен сөздер құрастыру.

Тақырып бойынша

Сергітеді, ойнайды.

5 м

Тапсырма: Әр топ бір сөзді алады, сонымен синквейн жасайды, құрастырады.

Оны еске аламыз: Сұрақ: Кім?

Қандай?

Не істейді?

Сөздің мағынасы? Неге жатады?

Синквейн құрастырады, бірігіп жасайды, дәптерге жазады.

Тақтада сызбалар

5м

Бағалау парағы беріледі. Өз және қасындағынын жұмысын бағала.

Рефлексия

Сабақ ұнады ма? Ұнамады ма? /стикер жапсырамыз

Бағалау парағын толтырады.

Сұрақтарға жауап береді.

Смайликке стикер жапстырады.

Бағалау парағы

Стикерлер

2м

Үй жұмысы: « Менің сүйікті тағамым» -эссе жазу.

Оқушылар үй жұмысын жазады.

.

10 «А» сыныбына арналған қазақ тілінен қысқа мерзімді жопар
Бөлімі: «Отбасы ынтымағы»
Өткізген орны: Астана қаласы № 20 орта мектеп, 11-ші кабинет
Мезгілі мен уақыты: 4 сабақ I ауысым (1035 - 1120)
Мұғалім: Қожабекова Назгуль Уәлиқызы
Тақырыбы"Қазақ отбасы".
Мақаты: нағыз отбаы қандай болу керек екені туралы, отбаының адам өміріндегі рөлі туралы білу, оқшау сөздерді сөйлем құрастыру барысында пайдалана білу;отбасы құндылықтарын түсіну; өз ойын айта білу, отбасы құндылықтары туралы айта білу, әңгіме, сөйлем құрастырғанда жаңа сөздерді пайдалана білу
Міндеті:
Білімділік: оқшау сөздер туралы түсіндіру;
Дамытушылық: оқушылардың ой өрістерін дамытуға, талдауға, қорытынды жасауға ықпал ету; шығармашылық қабілеттерін дамыту
Тәрбиелік: өз отбасын, отбасы құндылықтарын қастерлеуге тәрбиелеу
Құрал-жабдықтар : интерактивтік тақта, интернет ресурстары, флипчарттар
Демонстрация: видеоматериал
Сабақтың барысы:
Сабақ кезеңдері Жұмыс түрлері Мұғалімнің қызметі Оқушының қызметі Бағдарлама модульдері
Ұйымдастыру кезеңі Видеороликті көру Отбасы құндылықтары жайлы видеоролик көрсету Видеороликтен алған әсерлері жайлы айту Диалог, әңгімелесу
Актуализация знаний Видеороликтің негізгі ойын табу Оқушыларды сабақтың мақаты мен міндетін анықтауға бағыттау
Өз ойларын, идеяларын айтады. Бір ойға келіп, сабақтың мақсаты мен міндетін анықтайды. Дәптермен жұмыс жасайды
Сыни тұрғыдан ойлау,оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту.
Жаңа тақырыпты қабылдауға дайындау Түстер арқылы топтарға бөлу.
Топта жұмыс істеу ережелерін анықтау
Бодрячок «жаңбыр» (тыңдау қабілеттерін қалыптатыру үшін).
Топқа бөліп отырғызу, әр топқа берілетін тапсырма түрін анықтау
(қызыл, сары, жасыл) болып,үш топқа бөлініп отырады.Әр топ топта жұмыс істеу ережесін құрастырып, ортаға салады, содан жалпы сыныпқа ортақ ереже жасалады.
Берілген тапсырманы ортаға салып талқылайды Диалог, қалай оқу керектігін үйрету.
Жаңа тақырыпты меңгеру Жеке жұмыс, топтық жұмыс Оқушыларды қосымша материалдармен қамтамасыз ету (қосымша әдебиет, анықтамалықтар, энциклопедиялар, ғаламтор). Бақылау жасау
Топ ішінде әр топ мүшесінің қызметі анықталады. Сұрақты шешу жолдары
қарастырылады.
Қосымша мәліметтермен жұмыс жасап, ақпарат іздейді. Керектісін дәптерге жазып алады.

АКТ пайдалану, диалог, талантты және дарынды балаларды оқыту.
Бекіту
Топтық жұмыс (жасалған жұмысты қорғау)
Флипчартты қорғау үшін керекті матриалдармен қамтамасыз ету (қағаз, қарындаштар, маркерлер, бояулар)
Оқушылардың жұмыстарын бақылау
Өз тапсырмаларына сәйкес табылған ақпарат бойынша өз ойларымен, идеяларымен бөліседі
Бағалау (түрлі түсті стикрлер мен тілектер), диалог, талантты және дарынды балаларды оқыту
Үйге тапсырма.
Рефлексия
Шығармашылық тапсырма. Ұлттық тәрбиенің отбасындағы қызметі туралы эссе жазу.
Рефлексия стикерларға сабақтан алған әсерлері жайлы жазу( не білдім, не білдік,нені білгім келеді)
Үй тапсырмасын түсіндіру
Тапсырманы күнделікк жазып алады. Әр топ мүшесінің топқа қоқан үлесі бағаланады, флипчарттарға түрлі түсті стикерлер жабсырылады.
Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, бағала

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқыныңдастрақанын жаю әдебі. 19.11.15 10-сынып

ІІ Сабақтың мақсаты:

1 Білімділік:оқушылардың қазақтың ұлттық тағамдары туралы білімдерін толықтыру. Түсінгенін еркін, жүйелі түрде әңгімелей білуге дағдыландыру. Өзгелік етс түрін меңгерту. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасауға дағдыландыру, тәуелдік, септік жалғауларын қайталау.

2 Дамытушылық:оқушылардың танымдық,есте сақтау,ойлау, шығармашылық қабілеттеріндамыту. Сөздік қорын молайту.

3 Тәрбиелік: әдептілікке,дастарханды,қонақты сыйлай білуге тәрбиелеу.

ІІІ Сабақтың әдісі:баяндау,сұрақ-жауап,әңгімелеу,салыстыру, ойын элементін қолдану, жаттықтыру, Синквейн әдісі, ТҚЖ қолдану.

ІҮ Сабақтың түрі: аралас

ҮСабақтың көрнекілігі: ұлттық тағамдар бейнеленген,тапсырмалар көрсетілген слайдтар, бейнетүсірілім.

ҮІ Сабақтың өту барысы: 1 Ұйымдастыру.

3 Жаңа сабақ: Слайд арқылы сабақтың тақырыбына шығу.

Мынау не? Қазақтың дастарханы.

1 Сабақтың мақсатымен міндетін айту.

2 Кіріспе сөз. Сұрақтарға жауап беру.

- Қазақтар дастарханды қалай сыйлаған?

- Келген қонаққа қандай құрмет көрсетеді?

- Тамақтың негізгі түрлерін атаңдар.

- Ет тағамдарына не жатады?

- Сүт тағамдарына не жатады?

- Нан тағамдарына не жатады?

- Дәннен жасалған тағамдарға не жатады?

3 Мәтінмен жұмыс.

б) Жаңа сөздермен жұмыс.

дәм-пищаауыз тию-пробоватьдәннен жасалған-растительныйбидай-пшеницакүту-ждать

-Жаңа сөздерді айтып жаттығу

-Жаңа сөздермен сөз тіркесін, сөйлем құру.

в) Мәтінді түсініп оқу.г)

д) Сұрақтарға сүйене отырып, мәтіннің мазмұнын айту.

Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Сондықтан тамақ ішуге шақырғанда тамақты көп күттіруге болмайды.
Қазақтың үлттық дастарқанында болатын негізгі тамақтардың түрлері: ет тағамдары, сүт тағамдары және нан тағамдары. Ең негізгі үлттық тамақ - қазақша ет. Оны кейбір кісілер "бешбармақ" деп атайды. Ол мүлде Қате. Тамақ ішетін жерлерде: асханада, мейрамханада "Бешбармақ" деп айтылмайды және жазылмайды. "Бешбармақ" - "бес саусақ" дегенді білдіреді. Бүл үлттық тағамның аты - қазақшы ет. Сыйлы кісі келгенде, Қазақша ет беріледі.Қазақша еттен табақ даярлағанда (тартқанда), оны білетін адам жасайды. Әрбір сүйектің өзінің орыны бар. Бас табаққа жамбас салынады. Әр адамға бір-бір сүйек (мүше) беріледі, ол сүйектің барлық етін бәкімен кесіп жейді. Әңгімелесіп отырып сүйектің барлық етін жейді. Содан кейін нан салынған қазақша етті жейді. Тамақ соңында сорпа беріледі. Егер ішкіңі3 келмесе, өз еркіңіз. Тамақтан аз немесе көп жейсіз бе, ол да өз еркіңізде. Ол ыңғайсыз емес. Батаны ең үлкен құрметті кісі береді.
Батаның немесе тілектің түрлері өте көп. Мысалы бір түрі:
Басқа амандық берсін! Жанға саулық берсін! Үлың үяда болсын, Қызың қияда болсын

Қонаққа барғанда немесе қонақ келгенде қандай сыпайы сөздер айтылады? -Дастархан басында өзімізді қалай ұстауымыз керек? (Ережелермен танысу)

1 Дастархан басына бас киіммен отырма.

2 Үстелге шынтақтама.

3 Аузыңды асқа толтырып сөйлеме.

4 Тамақты дыбыс шығармай ішуге тырыс, қасықпен ыдысты тарсылдатпа.

5 Үстелдің ар жағына қол созба, сыпайы түрде алып беруді өтін.

6 Тамақтан кейін шанышқы мен пышақты тәрелкеге қой.

7 Шай ішкенде,қасықты ыдыста қалдырма.8 Аузыңды қолыңмен сүртпе.

7Балалар, жоғарыда аталған тағамдардың қалай дайындалатынына назар аударайық. Эфирде оқушылардың күшімен дайындалған «Дәмді және тез» бағдарламасы.«Бауырсақ» ұлттық тағамын дайындау тәсілімен танысу.

(бейнетүсірілім)

9 Тапсырмалармен жұмыс.а) «Жеу» етістігін өткен, осы, келер шақта жіктеу.

ә) «Дастархан» сөзін тәуелдеу, септеу.б) Сөйлемдерді дұрыс құрастыру.Оларға синтаксистік талдау жасау. Етіс түрлерін жаттау.

1 тапсырма

Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Сондықтан тамақ ішуге шақырғанда тамақты көп күттіруге болмайды.
Қазақтың үлттық дастарқанында болатын негізгі тамақтардың түрлері: ет тағамдары, сүт тағамдары және нан тағамдары. Ең негізгі үлттық тамақ - қазақша ет. Оны кейбір кісілер "бешбармақ" деп атайды. Ол мүлде Қате. Тамақ ішетін жерлерде: асханада, мейрамханада "Бешбармақ" деп айтылмайды және жазылмайды. "Бешбармақ" - "бес саусақ" дегенді білдіреді. Бүл үлттық тағамның аты - қазақшы ет. Сыйлы кісі келгенде, Қазақша ет беріледі.Қазақша еттен табақ даярлағанда (тартқанда), оны білетін адам жасайды. Әрбір сүйектің өзінің орыны бар. Бас табаққа жамбас салынады. Содан кейін нан салынған қазақша етті жейді. Тамақ соңында сорпа беріледі. Астан кейін бата беріледі. Батаны ең үлкен құрметті кісі береді. Ас- адамның арқауы деген мақал мәтел бар.

2 сұрақ қою

3. «Дұрыс бұрыс » әдісі

4. видео

5. сәйкестендіру

6. Бекіту кезеңі: «венн диаграммасы»

7. үй тапсырмасы презентацияда

8. бағалау

9 формативті бағалау

Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама «Дастарқан» 27.11.15. 10-сынып

Мақсаты:Қазақ халқының салт дәстүрлерін дәріптеуге, сыйлауға баулу.

Мазмұндама

Дастарқан

Біз келген адамды дастарқанға шақырамыз. Бұл - қазақтың салты. Қазақта дастарханды қадірлейді. Бізде «дастарханды аттама» деген тыйым сөз бар. Біз үлкенді сыйлаймыз. Бірінші қарияларға төрден орын береміз. Дастарқанға бірінші нан қоямыз. Сосын ұлттық тамақты қоямыз. Қариялар батасын береді. Жақсы тілектер айтады. Бұл - біздің халыққа тән тәрбие.

Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Сондықтан тамақ ішуге шақырғанда тамақты көп күттіруге болмайды.
Қазақтың үлттық дастарқанында болатын негізгі тамақтардың түрлері: ет тағамдары, сүт тағамдары және нан тағамдары. Ең негізгі үлттық тамақ - қазақша ет. Оны кейбір кісілер "бешбармақ" деп атайды. Ол мүлде Қате. Тамақ ішетін жерлерде: асханада, мейрамханада "Бешбармақ" деп айтылмайды және жазылмайды. "Бешбармақ" - "бес саусақ" дегенді білдіреді. Бүл үлттық тағамның аты - қазақшы ет. Сыйлы кісі келгенде, Қазақша ет беріледі.Қазақша еттен табақ даярлағанда (тартқанда), оны білетін адам жасайды. Әрбір сүйектің өзінің орыны бар. Бас табаққа жамбас салынады. Содан кейін нан салынған қазақша етті жейді. Тамақ соңында сорпа беріледі. Астан кейін бата беріледі. Батаны ең үлкен құрметті кісі береді. Ас- адамның арқауы деген мақал мәтел бар.

Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Сондықтан тамақ ішуге шақырғанда тамақты көп күттіруге болмайды.
Қазақтың үлттық дастарқанында болатын негізгі тамақтардың түрлері: ет тағамдары, сүт тағамдары және нан тағамдары. Ең негізгі үлттық тамақ - қазақша ет. Оны кейбір кісілер "бешбармақ" деп атайды. Ол мүлде Қате. Тамақ ішетін жерлерде: асханада, мейрамханада "Бешбармақ" деп айтылмайды және жазылмайды. "Бешбармақ" - "бес саусақ" дегенді білдіреді. Бүл үлттық тағамның аты - қазақшы ет. Сыйлы кісі келгенде, Қазақша ет беріледі.Қазақша еттен табақ даярлағанда (тартқанда), оны білетін адам жасайды. Әрбір сүйектің өзінің орыны бар. Бас табаққа жамбас салынады. Содан кейін нан салынған қазақша етті жейді. Тамақ соңында сорпа беріледі. Астан кейін бата беріледі. Батаны ең үлкен құрметті кісі береді. Ас- адамның арқауы деген мақал мәтел бар.

Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен, дәмнен үлкен нәрсе жоқ. Сондықтан тамақ ішуге шақырғанда тамақты көп күттіруге болмайды.
Қазақтың үлттық дастарқанында болатын негізгі тамақтардың түрлері: ет тағамдары, сүт тағамдары және нан тағамдары. Ең негізгі үлттық тамақ - қазақша ет. Оны кейбір кісілер "бешбармақ" деп атайды. Ол мүлде Қате. Тамақ ішетін жерлерде: асханада, мейрамханада "Бешбармақ" деп айтылмайды және жазылмайды. "Бешбармақ" - "бес саусақ" дегенді білдіреді. Бүл үлттық тағамның аты - қазақшы ет. Сыйлы кісі келгенде, Қазақша ет беріледі.Қазақша еттен табақ даярлағанда (тартқанда), оны білетін адам жасайды. Әрбір сүйектің өзінің орыны бар. Бас табаққа жамбас салынады. Содан кейін нан салынған қазақша етті жейді. Тамақ соңында сорпа беріледі. Астан кейін бата беріледі. Батаны ең үлкен құрметті кісі береді. Ас- адамның арқауы деген мақал мәтел бар.

Ет нан

Ет нан

Ет нан

Ет нан

Ет нан

Дұрыс Бұрыс

1. Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен,дәмнен нәрсе жоқ.

2. Тамақ үшіге шақырғанда көп күтуге болады.

3. Ет,сүт,нан негізгі тамақтардың түрлері.

4. Бешбармақ- ұлттық тағамның аты.

5. Батаны кез келген адам береді.

1. Қазақ халқы үшін дастарқаннан үлкен,дәмнен нәрсе жоқ.

2. Тамақ үшіге шақырғанда көп күтуге болады.

3. Ет,сүт,нан негізгі тамақтардың түрлері.

4. Бешбармақ- ұлттық тағамның аты.

5. Батаны кез келген адам береді.

Нет плохих блюд, есть плохо приготовленные. Аштық -уақытша құбылыс, ал тойымдылық көпке жетер ләззат.

()

Голод - это временное явление,

а умеренность это длительное наслаждение. Тамақтың жаманы жоқ, тек дұрыс дайындалмағаны бар.

()

С тех пор как люди научились варить пищу, Ас -адамның арқауы.

они едят вдвое больше, чем требует природа.

(Бенджамин Франклин)

Еда -опора человека. Адам тамақты пісіргеннен бастап,

табиғаттың талабынан екесе жеу бастады.

Бағалау парағы

№

Аты жөні

Кластер

Мәтінмен

жұмыс

Сұрақтар құру

«Дұрыс» «Бұрыс» әдісі

Сәйкестендіру

әдісі

Венн диаграмаммасы

Барлығы

1

2

3

4

5

Бағалау парағы

№

Аты жөні

Кластер

Мәтінмен

жұмыс

Сұрақтар құру

«Дұрыс» «Бұрыс» әдісі

Сәйкестендіру

әдісі

Венн диаграмаммасы

Барлығы

1

2

3

4

5

4 Диалогпен жұмыс.Үлгі бойынша сөйлесейік. Сендер қонақ шақырғанда, қандай тағамдар дайындайсыңдар?

Диалог 1 -Сәлем,Әсет.

-Сәлем,Нәзира.

-Қош келдің, төрлет.

-Рахмет.

-Әсет,мен саған арнап бауырсақ,құймақ,палау пісірдім,дәм тат.

-Рахмет,Нәзира,өте дәмді.

Диалог 2-Сәлем,Саша.

-Сәлем,Катя.

-Қош келдің,жоғары шық.

-Рахмет.

-Саша,мен саған арнап бесбармақ,бауырсақ дайындадым.

Дүкеннен шұбат сатып алдым. Дәмін тат, ұялма.

-Рахмет,Катя, бәрі өте дәмді екен. Сен де маған қонаққа кел,күтемін.

Диалог 3-Маша,сен қайда бардың?

-Мен қонаққа бардым.

-Сен кімге қонаққа бардың?

-Мен Маратқа қонаққа бардым.

-Марат саған қандай тағам дайындады?

-Марат маған ет қосылған картоп дайындады.

-Марат, саған кім қонаққа келді?

-Маған қонаққа Маша келді.

-Сен оған қандай тағам дайындадың?

-Мен оған ет қосылған картоп дайындадым.

5 Ал әдемі мерекелік дастархан басында біз көңілімізді қалай көтереміз? Ән айтамыз ба?Біз сендерге «Дастархан» әнін ұсынамыз. (Ән айту)

1 Анам ,дайындады,жылқының етінен,бесбармақ.2 Жегім келеді,мен,қуырған бидай.3 Мерекелік,дастархан,дайында,қонақ келсе.

10 Тақырып бойынша бес жолды өлең құру.

1 Тағам

2 Дәмді, ыстық.

3 Дайындадым, жедім, ұнайды.

4 Ұлттық тағам дайындауды үйрендім.

5 Тамақ, ас.

4 Бекіту, қорытындылау: -Тамақтың негізгі үш түрін атаңдар.

-Ет, сүт, нан, дәннен жасалған тағамдарға не жатады?

-Бүгінгі сабақта қандай жаңа сөздермен таныстық?

-Осы жаңа сөздермен және «дастархан» сөзімен қандай сөз тіркесін, сөйлем құрай аласыңдар?

5 Үй тапсырмасы: 1«Мерекелік дастархан» тақырыбына шағын әңгіме құрастыру.2 Жаңа сөздерді жаттау.3 Етісті қайталау.6 Оқушыларды бағалау

Дастарқан жаю әдебі. Этикет как накрыть дастархан.

ұсақ-түйекке үлкен мән береді придает значение мелочам

жайылған накрытый

отана хозяйн

құрмет пен ілтипат почет и уважение

түр түрі вид

безендірілген оформленый

мата материал, скатерть

ең дұрыс шешім самое правильное решение

түзу жайылған ровно пастеленное

дөрекі көрінеді смотрится грубо

Қонақ қарсы алатын әйел адам дастархан даярлауда әрбір ұсақ-түйекке үлкен мән береді. Жайылған дастархан - біріншіден, отанасының қандай екенін білдірсе, екіншіден, қонаққа көрсетілген құрмет пен ілтипат.

Үстел үстіне алдымен дастархан жайылады. Қазір сауда орындарында дастархандардың түр-түрі бар. Жаялықтардың әдемі безендірілген әр түрлі матадан болғаны дұрыс. Дастарханның негізгі маталары - зығыр (лен) мен мақта-мата болып табылады. Ең дұрыс шешім - ақ матадан тігілген дастархан. Ақ түс дастарханның сәнін ашып тұрады және үстел үсті әлдеқайда кең болып көрінеді. Дастархан үтіктелген, түзу жайылған, әрі шеттері бүгілмеген болуы шарт. Әдетте, дастархан жайғанда, екі адам екі жағынан ұстап тұрып жаяды.Тағы да, маңызды жайт, дастархан барлық жағынан 25 см жерге түсіп тұруы керек. Егер тым қысқа болса, үстелдің аяқтары сырт көзге оттай басылып, дөрекі көрінеді, тым ұзын болса да, қонақтарға жайсыздық тудырады.

Дастарқан жаю әдебі. Этикет как накрыть дастархан.

Жабдықтау оформление

Қонақ күту рәсімі церемония как встретить гостей

Өркениет цевилизация

Рет ретімен по порядку

Ас іші аспаптары столовые приборы

Майлық салфетки

Есте сақтау керек нужно запомнить

Байланысты связано

Жалпы дастарханды жабдықтау дегеніміз не? Қазір өркениет кең етек жайған заманда қонақ күту рәсімі де барынша мәдениетті. Қонақ алдына ұсынылатын тәрелке, шанышқы, қасық пен пышақ рет-ретімен, белгіленген тәртібімен орналастырылады.

Дастархан жабдықталуына арнайы тәртіп белгіленген:

- Алдымен фаянс ыдыс пен фарфор ыдыстар қойылады;

- Келесі ретте ас ішу аспаптары қойылады;

- Соңынан барып сусын ішетін шыны стақандар қойылады;

- Майлық төселеді.

Есте сақтау керек: Ешқашан аяғы бар шыны ыдыстарды бел ортасынан ұстамайды, міндетті түрде аяғынан ұстайды.

Дастарханды жабдықтау әр түрлі болады. Ол күн мезгілі мен астың құрамына байланысты.

- Таңғы ас

- Түскі ас

- Кешкі ас.

Дастарқан

Жаңа сөздерді оқып, естеріңе сақтаңдар.

скатерть - дастархан

(перен. стол с яствами; еда)

дастарқан аттау - пренебрегать хлебом - солью

(букв. перешагивать через дастархан); отвечать черной неблагодарностью

қастерлеу - уважение, почтение

төр - почетное место

тыйым сөз - запретное слово

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңдар. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңдер.

Біз келген адамды дастарқанға шақырамыз. Бұл - қазақтың салты. Қазақта дастарханды қадірлейді. Бізде «дастарханды аттама» деген тыйым сөз бар. Біз үлкенді сыйлаймыз. Бірінші қарияларға төрден орын береміз. Дастарқанға бірінші нан қоямыз. Сосын ұлттық тамақты қоямыз. Қариялар батасын береді. Жақсы тілектер айтады. Бұл - біздің халыққа тән тәрбие.

1. Қазақтың қандай салты бар?

2. Қазақта нені қадірлейді?

3. Қандай тыйым сөз бар?

4. Дастарқанға бірінші нені қояды?

5. Үлкендерді қалай сыйлайды?

6. Кім бата береді?

7. Қандай тілектер айтады?

2-тапсырма. Диалогты толықтырып, өзара сөйлесіңдер.

• Ал сен қонақты қалай қарсы аласың?

• ...............................................................

• Қалай ойлайсың,неге дастарқанға бірінші нанды қояды?

• .............................................................

• Сен үйде дастарқан жаясың ба?

• .....................................................

• Сен бата бере аласың ба?

• .....................................................

• Сенің, не танысыңның отбасында кім бата береді?

• .....................................................

• Қандай халықтар дастарқанда бата береді?

• ..................................................................

3-тапсырма. Сөйлемді орын тәртібімен дұрыс құраңдар.

1. Менің, береді, әкем, отбасымда, бата.

2. Қонаққа, дастарқан жаямыз, біз.

3. Мен, көмектесемін, анама.

4. Дастарқанда, болады, мерекелік, бауырсақ.

5. Бұл, салты, қазақ, халқының.

4-тапсырма. Берілген етістіктерді өткен шақта жіктеңдер.

Беру, шақыру, дайындау.

Етіс түрлері/ Залоги

Түрі

Ереже

Жасалуы

мысалдар

Өздік етіс(орындаушы өзі)

Қимылдыорындаушының

өзі істейді.

-ын, -ін, -нжұрнақтары

арқылы

Жуынды, киінді, боянды, таранды.

Өзгелік етіс(орындаушы өзге біреу).

Қимылды өзге біреугеорындатқызады.

-дыр, -дір, -тыр,

-тір, -ыр, -ір;

-қыз, -кіз, -ғыз,

-гіз;

-т

жұрнақтары

арқылы

Жаздыр, бердір, айттыр, келтір, асыр, кетір, жасат, сөйлет.

Ырықсыз етіс(орындаушы белгісіз)

Орындаушы айтылмайды, іс-әрекет өздігіненжасалғандай.

-ыл, -іл, -л;

-ын, -ін, -н;

жұрнақтары арқылы

Айтылды, көтерілді, тасылды,

салынды, әкелінді, тазаланды.

Ортақ етіс(орындаушы көп)

Қимылды орындаушыбіреу емес, бірнешеуболады.

-ыс, -іс. -с

жұрнақтары арқылы

Орысты,

тазаласты, көтерісті.

Етіс түрлері/ Залоги

Түрі

Ереже

Жасалуы

мысалдар

Өздік етіс(орындаушы өзі)

Қимылдыорындаушының

өзі істейді.

-ын, -ін, -нжұрнақтары

арқылы

Жуынды, киінді, боянды, таранды.

Өзгелік етіс(орындаушы өзге біреу).

Қимылды өзге біреугеорындатқызады.

-дыр, -дір, -тыр,

-тір, -ыр, -ір;

-қыз, -кіз, -ғыз,

-гіз;

-т

жұрнақтары

арқылы

Жаздыр, бердір, айттыр, келтір, асыр, кетір, жасат, сөйлет.

Ырықсыз етіс(орындаушы белгісіз)

Орындаушы айтылмайды, іс-әрекет өздігіненжасалғандай.

-ыл, -іл, -л;

-ын, -ін, -н;

жұрнақтары арқылы

Айтылды, көтерілді, тасылды,

салынды, әкелінді, тазаланды.

Ортақ етіс(орындаушы көп)

Қимылды орындаушыбіреу емес, бірнешеуболады.

-ыс, -іс. -с

жұрнақтары арқылы

Орысты,

тазаласты, көтерісті.

Етіс түрлері/ Залоги

Түрі

Ереже

Жасалуы

мысалдар

Өздік етіс(орындаушы өзі)

Қимылдыорындаушының

өзі істейді.

-ын, -ін, -нжұрнақтары

арқылы

Жуынды, киінді, боянды, таранды.

Өзгелік етіс(орындаушы өзге біреу).

Қимылды өзге біреугеорындатқызады.

-дыр, -дір, -тыр,

-тір, -ыр, -ір;

-қыз, -кіз, -ғыз,

-гіз;

-т

жұрнақтары

арқылы

Жаздыр, бердір, айттыр, келтір, асыр, кетір, жасат, сөйлет.

Ырықсыз етіс(орындаушы белгісіз)

Орындаушы айтылмайды, іс-әрекет өздігіненжасалғандай.

-ыл, -іл, -л;

-ын, -ін, -н;

жұрнақтары арқылы

Айтылды, көтерілді, тасылды,

салынды, әкелінді, тазаланды.

Ортақ етіс(орындаушы көп)

Қимылды орындаушыбіреу емес, бірнешеуболады.

-ыс, -іс. -с

жұрнақтары арқылы

Орысты,

тазаласты, көтерісті.