ХХ1 ғасыр көшбасшысы. (Наурыз мерекесіне арналған)

Кастуганова Л.К

Орал қаласы

№26 ОЖББМ

қазақ тілі мен

әдебиеті пәнінің

мұғалімі.

Тәрбие сағаты

ХХ1 ғасыр көшбасшысы.

( Наурыз мерекесіне арналған)

Мақсаты: Қазақтың салт- дәстүрлері туралы білімдерін кеңейту.

Өлеңді мәнерлеп оқу дағдысын, сұрақтарға толық жауап беру дағдыларын қалыптастыру. Сөйлеу шеберлігін жетілдіру, белсенділігін арттыру.

Оқушыларды ұлттық салт- дәстүр үлгісінде тәрбиелеу.

• Армысыздар, ағайын!

Бүгінгі біздің төл мерекеміз Наурызға қош келдіңіздер! Осыған орай біз мерекелік

сайысымызды өткізгелі отырмыз.

Сайысқа қатысушылар мен әділқазылар алқасымен таныстырып өтуге рұқсат етіңіздер.

Кіріспе сөз:

• Қазақ халқының тұрмыс- тіршілігінде, әдет- ғұрыпында ерекше орын алатын, ертеден мерекеленіп келе жатқан мейрамның бірі- Наурыз. Бұл күн жыл сайын наурыз айының 22- жұлдызында мерекеленетін болған. Яғни, күн мен түннің теңеліп, қар еріп, көк шыға бастайтын көктемнің алғашқы айы. Сондықтан ата- бабаларымыз бұл күнді жаңа жылдың басы, ұлыстың ұлы күні деп есептеп, жақсы тілек, үлкен қуанышпен қарсы алған. Жұрт ел аралап, бір- бірінің үйлеріне барып, наурыз көжеден тәм татып, жастар жағы ән шырқап, ойын- сауықпен өткізген. Наурыз мейрамын тек қазақтар ғана емес, өзбек, қырғыз, қарақалпақ, әзірбайжандар да тойлайды. «Халім қалай десең, салтымнан санап біл» демекші,бүгін осы жыл басы- Наурыз мерекесін бірге қарсы алып отырмыз.

• Ұлыс оң болсын, ақ молболсын ағайын.

Ойынымыздың бірінші туры- «Бәйге».

Оқылған сұрақтарға бірінші болып дұрыс жауап берген адам 10 ұпай алады.

1. Наурыз мейрамы қандай ұғымды білдіреді ?( Жаңа күн)

2. 21 наурыз түні қалай аталады? ( Қадір түні)

3. Жылқы атасы ? ( Қамбар ата)

4. Ұлыс күні жасалатын тағам ( Наурыз көже)

5. Наурыз соңғы рет қашан тойланған? ( 1926)

6. Киіз үй бөлшектерін ата ( есік, шаңырақ, кереге, уық)

7. Күйеу баланың бірінші рет қалыңдығымен кездесуі қалай аталады? ( Ұрын бару)

8. Қазақта 16-17 жас аралығын қалай атайды? ( бозбала, бойжеткен)

9. Наурыз күні ауыл бойжеткендерінің өздері ұнатқан жігіттеріне арнап пісіретін тағамы қалай аталады? ( Ұйқы ашар)

10. Келді өмірге бір бөбек

Кеудесіне гүл бөлеп.

Бүгін айтар жыр бөлек,

Бүгін шығар үн бөлек. Бұл өлең жолдары қандай рәсімге байланысты?

( Шілдехана)

Келесі кезекте ән шашу.

Екінші тур - «Полиглот».

Бұл ойында тиісті сөздің үш тілдегі аудармасын дұрыс тапқан оқушыға 20 ұпай, екі тілде - 10 ұпай беріледі.

1. Гүл өссе жердің көркі

... өссе елдің көркі ( қыз- девушка-)

2. Ел іші- алтын ... ( бесік- колыбель -)

3. Адал ... елге жеткізер

Арам ... елден кеткізер ( еңбек- труд- )

4. Ел ... болмайды ( дау - спор- )

Ер ... болмайды ( жау- враг- )

5. ... ұзын болса, ... күймес ( көсеу- кочерга, қол - рука- )

6. Жалғыз ... ( иттің - собака- )

Үргені білінбес

Жалғыз ... ( кісі- человек - )

Жүргені білінбес.

7. Жалғыз ... пана болмас ( ағаш - дерево- )

Жалғыз ... саба болмас ( бие- кобыла- )

8. Білімді өлсе

Қағазда ... қалар ( аты- имя- )

Ұста өлсе

Істеген ... қалар ( зат - вещь- )

9. Екі ... басын ұстаған, суға кетеді (кеме- корабль - )

10 Ашу ... ( пышақ- нож- )

Ақыл ... ( таяқ- палка- )

Осы турдан кейін ең көп ұпай жинаған 4 қатысушы қалады.

Ән шашу. Тұсаукесер рәсімі көрсетіледі.

Бала қаз тұрып, тәй- тәй басып жүре бастаған кезде жасалатын салт- дәстүр. Баланың шешесі шаруаға икемді, елгезек, пысық бір адамға қайшы мен жіпті ұстатып, баласының тұсауын кесуді ұсынады. Тұсауды үш түрлі тілекпен кеседі.

Біріншісі, баланың тұқымы шөптей көп болып, өсіп- өнсін деп аяғын шөппен тұсап кеседі. Екіншісі, малы көп күйлі болсын деп аяғын тоқ шекпен кеседі. Үшіншісі, біреудің ала жібін аттамайтын адал болсын деп баланың аяғын ала жіппен тұсап кеседі.

Тұсау кесерге арналған өлең жолдары оқылады.

Үшінші тур- жанды сұрақтар:

Қазақша жыл қайыру ( тышқан, сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз)

Киіз басу сатылары ( сабау, сабақтау, су себу, білектеу, қазандау, ұзындау, кептіру).

Сиырдың пірі ( Зеңгі баба)

61 жас неше мүшел ( 5 )

Дүниенің төрт бұрышы ( шығыс, батыс, оңтүстік, солтүстік)

Жеті жоқ ( жерде өлшеуіш жоқ, аспанда тіреуіш жоқ, таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ, Аллада бауыр жоқ, аққуды сүт жоқ, жылқыда өт жоқ)

Келесі турға ең көп ұпай жинаған 3 қатысушы өтеді.

Төртінші тур - «Жорға» ойыны

1. Бабаларымыздың ғасырлар бойы тұтынып келе жатқан ата мүлкі ( бесік )

2. Ұлыс күні жауған қарды қалай атайды? (Ақша қар, нұр жауды)

3. Туылмаған белдегі балаға ниет қылған құдаларды кім дейді? ( бел құда )

4. Торсық, күбі, мес, саба не құю үшін керек? ( сұйықтық)

5. Үш арсыз ( ұйқы, күлкі, тамақ)

6. Ұзатылатын қыздың бас киімі ( сәукеле )

7. Адамға бақ, дәулет қондыратын қиял- ғажайып ақсақал ( Қыдыр ата)

8. Құран сөзі ( аят)

9. Қой жүнінен басылған зат ( киіз)

10. 4 мүшел неше жас ( 49)

11. Үш байлық ( денсаулық, ақ жаулық, он саулық)

12. Бетінде оюлары бар киізден жасалған үй жабдығы ( текемет, сырмақ)

Қатысушыларға ризашылық білдіріп, қорытынды жасап, жеңімпаздар марапатталады.