'Синоним, антоним, омоним' урок марийского языка в 5 классе

Синоним, антоним, омоним

(«Крестик ден нолик» модыш-урок, 5 класс)

Цель: Синоним, антоним, омоним нерген тунеммым пеҥгыдемдаш, нуным икте-весышт деч ойырен мошташ туныкташ, йоча-влакым марий ылме деке шӱмаҥдаш; тылзе лӱм-влак почеш мутланымашым шукташ.

Кучылтшаш материал: карточке-влак, таблице, ребус, марий алфавит, тушто-влак.

Урокын эртымыже

1. Организационный момент.

2. Мӧнгӧ пашам тергымаш.

1. Кум йоча карточке дене пашам ышта.

2. Молышт дене правилым палымым тергена.

-Мом синоним (антоним, омоним) маныт? Пример дене вашмутым пеҥгыдемдыман.

3) 1-2 тунемше «Поро паша» ойлымашым лудын пуат.

3. «Крестик ден нолик» модыш семын тунеммым иктешлымаш.

Умылтарымаш: тунемше-влакым кок командылан пайлыман «Крестик» ден «Нолик». Кудо команде модышым тӱҥалеш, жребий йӧн дене палемдыман.

- Кажне команде гыч иктын мый декем лекса. Теве шерева тоя, кӧ эн мучашлан логалеш, тудо модышым тӱҥалеш.

- Ямдылыме цифран картычке-влак кокла гыч «Крестик» команде иктым ойырен налшаш. Кеч- могай цифрым ойырен налаш лиеш, а тудын дене паша пуалтеш. Заданийым кок командат шуктышаш. Кудо команде заданийым чын шукта, доскаште сакыме таблицысе клеткашке шке пале тамгажым шында. Тӱналына веле.

Заданий-влак:

1. Пуымо мутлан синонимым муын доскаште возаш.

Сай - … (сылне, чапле, мотор, йӧнлӧ, чевер, яжо, поро, лӓлай, ӓйвӓт)

(Тиде заданийлан кажне команде гыч ик ен доска дене пашам ышта).

- Молан синоним кӱлеш? (Кутырымо да возымо йылмым сӧрастараш полша).

2. Пуымо мут-влак антоним але синоним улыт?

ошо- шеме мутланаш - кутыраш

поро- шыде ойго - куан

кумда - лопка лопка - аҥысыр

чын - шоя кӱшнӱ -ӱлнӧ

возаш - сераш кече - йӱд

3. «Кӧ писынрак?» Ваштарешла шогышо значениян лӱм мутым муаш:

йолташ - … (тушман) тазалык - … (чер)

кеҥежым -… (телым) шоя - … (чын)

воштылаш -… (куанаш) ошалге - … (шемалге)

пашаче - … (його) моктымаш - … (вурсымаш)

4. Омоним мужыр-влак дене предложенийым шонен возаш.

Кече - кече, корно - корно, мий кай - Микай, ий - ий.

Йодыш: пуымо мужыр-влак чыланат омоним лийыт але уке? Молан?

(Корно - шуко значениян мут. Мий кай - Микай пароним улыт)

Пароним - возалтме шот дене икгай огыл шомак-влак, марлаже йыгыре лӱм манме лиеш.

5. «Кӧ писынрак мужырла?» Мут-влак шке верыштышт огытыл. Антоним-влак мужырым запятой гоч тетрадешвозен лукман.

шеме изи кадыр

аҥысыр неле куштылго

вияш у лопка

кугу ошо тошто

6. Мыскара-йодыш-влак:

1. Чыве шукенжым кайык манын кертеш мо?

2. Аватын шужаржын курскаже тылат кӧ лиеш?

3. Могай име дене ургаш ок лий?

4. Молан айдеме шеҥгеке савырнен ончалеш?

5. Кумлымшо февральыште мо лийшаш?

7. Вашмутым кӧ вашкерак муэш?

1. Мом ик семын ойлалена, возена,

но вес семын умылена?

Тудым … манына.

- Кушто омонимым шукырак вашлийын кертына? (Почеламутлаште)

Йӱкым колын, омсам почым:

Коля пурлын пырыс почым,

Шортеш пырыс:

Поч пуалын,

От паремде тый, пуалын,

Ынде шучкын веле коям,

Мылам пу изиш коям.

8. Ребус -влакым палашда тудлан ваштарешла шогышо мутым муаш:

Кумда - аҥысыр

Кудыр - тӧр, вияш

Лушкыдо - чот

Вичкыж - кӱжгӧ

ӱдена - тӱредына

шыма - тӧрсыр

9. Посна палемдыме глаголым лишыл значениян шомак дене вашталтена.

1. Изиш вучалте шольым. Теве пашам пытарем да ургем веле, - паша кокла гыч каласыш акаже. (М. Майн)

2. Миша йывыртен. Мо тугай пиал, ынде шинча. Пиал - тиде сайын тунемаш. (В. Орлов)

(Образовательно-воспитательный пашамзаданий-влак кокла гыч эртараш келша)

- Йоча-влак, те чыланат пеш сай паледа, кузе тылзе лӱм-влак марла манылтыт. Айста ушештарена. («Марла календарь» журналым кучылтын вашмутым пенгыдемдена)

3. Модышлан итогым ыштена. Шотлена, кудо командын палемдыме знакше (Х але 0) шукырак погынен. Сеҥыше-влакым саламлена.

4. Иктешлымаш.

- Мом таче ме урокышто ыштышна?

- Могай у мут-влакым пален нална?

- Айста иктешлен кодена: молан мыланна антоним, синоним, омоним-влак кӱлыт? (Возымо да кутырымо йылмынам сылнештараш, лывырташ, шонымынам тӱрлӧ семын савыркален почын пуаш, таҥастарен ончыкташ).

5. Аклымаш.