Урок беларускай мовы ў 5 класе па тэме

Правапіс галосных о, э, а

Мэта:

1. удасканальваць уменне вызначаць націскны склад у словах,

прымяняць правілы вымаўлення і напісання галосных о, э, а ў

спрадвечна беларускіх і запазычаных словах;

2. ствараць умовы для развіцця ўмення пераўтвараць вучэбную

інфармацыю ( састаўляць апорныя схемы);

3. выхоўваць у навучэнцаў упэўненасць у сваіх сілах.

1. Арганізацыйны момант.

2. Пастаноўка мэты і актуалізацыя ведаў.

У беларускай мове 32 літары : 10-для абазначэння галосных гукаў і 21 - для абазначэння зычных.

Якая літара самая працалюбівая? Адказаць на гэтае пытанне няпроста. Паспрабуйце падлічыць , якая літара ў тэксце выкарыстоўваецца часцей за іншыя.

І чаго злуецца мама?

І завошта гэты гнеў?

Меціўся я прама-прама-

Камень крыва паляцеў.

Шыбіны няма ў акне.

Дык за што ж

Вініць мяне ?

Р.Барадулін

--- Адказы вучняў (Літара а)

Так. А ці ведаеце вы , што галосны а ў беларускай мове ўжываецца значна часцей, чым іншыя гукі? Вучоныя падлічылі : на кожныя 100 вымаўленых гукаў прыпадае ў сярэднім 18 а

3. Тлумачэнне новага матэрыялу .

Аналіз прыкладаў, запісаных на дошцы.

Колас-каласы цэгла-цагліна

Горад-гарады стрэхі-страха

Ноч - начны шчэбет-шчабятаць

Прачытайце , пастаўце націскі і скажыце, якія галосныя пішуцца толькі пад націскам і ў што яны пераходзяць не пад націскам. Сфармулюйце вывад самастойна.

Вывад. Правапіс галосных о,э, а ў спрадвечнабеларускіх словах заснаваны на жывой фанетычнай заканамернасці нашай мовы-аканні. О, Э ў спрадвечнабеларускіх і даўно запазычаных іншамоўных словах пішуцца толькі пад націскам.

Састаўленне апорнай схемы.

1. О, Э сосны а сасновы

Э рэкі а рака

4. Замацаванне вывучанага. Самастойная работа: практыкаванне 8

1)Устаўце прапушчаныя літары.

2) Вызначце стыль і тып тэксту.

3) Дайце загаловак, які б выражаў асноўную думку тэксту.

Так. Цікавых прафесій многа.Касманаўт, вадалаз, шафёр, геолаг .

Выбар прафесіі - вельмі адказная справа. Вельмі важна выбраць сваю дарогу ў жыцці, а для гэтага трэба слухаць сваё сэрца.

Змяніце слова сэрца так, каб э перайшло ў а.

Сэрца-сардэчны.

А цяпер я вас сардэчна запрашаю на агляд да акуліста.

( Гімнастыка для вачэй)

--Заплюшчыце вейкі моцна-моцна. (лічу:1,2,3,4,5)

-Расплюшчыце вочы, паглядзіце адзін на аднаго са здзіўленнем.

( лічу:1,2,3,4,5)

- Заплюшчыце моцна-моцна. (лічу:1,2,3,4,5)

- Расплюшчыце вочы, паглядзіце адзін на аднаго з радасцю. (лічу:1,2,3,4,5)

Тэрапеўт, карэспандэнт, дэсантнік, дэкламатар .

Напэўна, і гэтыя прафесіі вам добра знаёмы. Магчыма , хтосьці марыць пра названыя спецыяльнасці. Вызначце, калі ласка, паходжанне гэтых слоў

( словы іншамоўнага паходжання).

• У якіх словах гук э вымаўляецца не пад націскам.

• Вывад правіла аб напісанні галосных у запазычаных словах.

Складанне апорнай схемы па тэме.

2. Э ( запазычаныя словы) тэрапеўт

карэспандэнт

Заданне "Назаві адным словам"

Той, хто з'яўляецца спецыялістам па камп'ютарах.( Праца з лексічным значэннем слова)

Запіс сказа пад дыктоўку.

Цікава праходзяць заняткі па інфарматыцы ў камп'ютарным класе.

Камп'ютар, камп'ютаршчык, камп'ютарны.

Звярні увагу! Ненаціскныя фіналі -эль, -эр у запазычаных словах перадаюцца як -аль, -ар згодна з правіламі беларускай арфаграфіі і пунктуацыі, зацверджанымі Законам РБ ад 23 ліпеня 2008 г.

Гульня " чацвёртае лішняе"

Маша, Віктар, Раман, Пітэр.

• Пітэр. ( уласнае запазычанае імя)

• Настаўнік. Ва ўласных запазычаных імёнах -эль, -эр перадаюцца нязменна. Напісанне падобных слоў неабходна правяраць па слоўніку.

Змены . Будзь уважлівы!

Незалежна ад паходжання слова гук о у ненаціскных складах вымаўляецца як а , што і перадаецца на пісьме.

Было

Павінна быць

Адажыо

Адажыа

Сальфеджыо

Сальфеджыа

Трыо

Трыа

Праблемная сітуацыя.

Метро.

• Чаму ж гэта запазычанае слова не падпарадкавана новаму правапісу?

• Канцавая галосная о знаходзіцца пад націскам.

Слоўнікава-арфаграфічная хвіліна-эстафета.

--Растлумачце значэнне слоў і правапіс літары а ў іх.

Прынтар, камп'ютар, кандытар, бухгалтар, лідар, імпрэсарыа.

5. Работа над развіццём мовы. Чытанне тэкста на картках, якія ляжаць на кожнай парце.

Тата Заяц гуляў са сваім маленькім сыночкам, падкідаў яго ўверх і лавіў.

- Цікава, кім стане наш Зайчык, калі вырасце? - спытаў ён.

- Наш сынок стане палісмэнам. - адказала мама Зайчыха. - Ён будзе насіць форму з залатымі гузікамі і фуражку. Кожны дзень ён будзе дапамагаць маленькім зайчаняткам, што згубіліся, знайсці сваіх бацькоў.

- А можа, ён стане клоўнам у цырку, - прапанаваў татуля. - Тады ён будзе насіць клоўнскі касцюм і вырабляць розныя смешныя штукі, каб весяліць дзетак.

- А чаму б нашаму Зайку не стаць каўбоем? - спытаў старэйшы брацік. - Тады ён бы мог аб'язджаць коней на радэа.

Але маленькі Зайчык не хацеў быць ні палісмэнам, ні клоўнам, ні зухаватым каўбоем. Ён сядзеў ў кошычку і ўсміхаўся, бо выдатна ведаў, кім стане.

• Вучням прапануецца скласці працяг тэкста.

• Вызначыць лексічнае значэнне слова радэа.

• Назавіце словы з арфаграмай " правапіс галосных о,э,а". Растлумачце выбар галоснай.

Вершаваныя радкі зачытваюцца настаўнікам.

Дазволь, Пятрусь,

Цябе спытаць, -

Звярнуўся дзед

Такім манерам, -

Як вырасцеш,

кім хочаш стаць?

- Ды, як і ты -

Пенсіянерам.

--Дзеці, кім бы вы хацелі стаць. Абгрунтуйце свой адказ.

6. Падвядзенне вынікаў урока.

7. Рэфлексія. Рабяты выбіраюць любое выказванне і працягваюць яго.

-- Сёння я даведаўся…

-- У мяне атрымалася…

--Мяне здзівіла…

--Было цікава…

--Цяпер я ўмею…

8. Дамашняе заданне. Практыкаванне 11, вусныя паведамленні на аснове апорных схем, складзеных на ўроку.

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

" Навучальна-педагагічны комплекс Мальскі дзіцячы сад-базавая агульнаадукацыйная школа"

Урок беларускай мовы

ў 5 класе па тэме:

"Правапіс галосных о, э, а"

Настаўнік беларускай мовы і літаратуры Нікалайкава В.Р.

2010-2011 навучальны год