Ашық сабақ: Салалас құрмалас сөйлем. Қазақстанның белгілі ғалымдары

«Қазақстанның белгілі ғалымдары», «Қаныш Сәтпаев». Салалас құрмалас сөйлем.

Оқушылар амандасады

Тілек айту

Оқушылар көіңл-күйлеріне қатысты смайликтерді алып жапсырады

Сұрақтарға толық жауап береді.

Сұрақтарға орындарында отырып жауап береді

Ребусты шешіп, сабақтың тақырыбын болжайды

Сын тұрғысынан ойлау

Топ басшысы жаңа сабақты (топпен талқылып барып) түсіндіреді (Оқып-оқытамын әдісі)

Ережені айтады. Мысал келтіреді. Дәптерлеріне тақрыпты ережені жазады

Сөйлемдерді топ ішінде жазады. Оқып, түсіндіреді.

Әр оқушы өз бетімен тапсырманы орындайды.

жаңа сабақтан түсінгендерін тапсырма арқылы көрсету

Әр топ Қазақстан ғалымдарынан кімдерді білетіндерін айтады. (қазақ тілінде өз ойларын, білетін материалдарын айта білу) слайд көрсету

Жазылым

Бейнетаспаны тыңдай білу.

Әр топ бейнебаяннан қандай мәлімет алғандарын айту (сөйлеу)

Осы сұрақтарға әр топ ойланып, ақылдасып жауап беру

Мәтіннен алған мәліметтерін ортаға салу. (Оқып-оқытамын әдісі)

Грамматикалық тапсырманы қоладан отырып, лексикалық тапсырманы да орындау

Стенд ерекшеліктерді айту

Оқушыларға өз ойларын, не меңгергендерін айтқызу

Сабақтан алған әсерлері мен ұсыныстарын айту

Бағалау

Үй жұмысын жазып алады.

1 мин

3 мин

2 мин

4 мин

3 мин

2 мин

7 мин

10 мин

10 мин

5 мин

4 мин

6 мин

2 мин

10 мин

5 мин

5 мин

5 мин

10 мин

6 мин

5 мин

3 мин

2 мин

3 мин

Тыңдалым

1. Тыңдаңыз. Сұрақтарға толық жауап беріңіз.

1. Мәтіннің тақырыбы қалай аталады?

______________________________________________________________________

2. Қазақ халқы қандай шаруашылықпен айналысқан?

______________________________________________________________________

3. Қазақ халқының негізі асы не болған?

______________________________________________________________________

4. Сүттен қандай тағамдар әзірленген?

______________________________________________________________________

5. Тағамдарды сақтау әдісін кім білген?

______________________________________________________________________

6. Сүт өнімдерінің қандай пайдасы бар?

______________________________________________________________________

7. Мәтінде шұбат туралы не айтылған?

______________________________________________________________________

2. Тыңдаңыз. Тағамның дайындалу әдісінің ретін нөмірлеңіз.

Кәдіні екіге бөліп кесеміз және оның ішінен жұмсағын аламыз.

Пиязды сәл қуырамыз да, ұсақтап кесілген сарымсақ пен қызанақты қосамыз.

Тағамды 180 градус температурада 45 минут пісіру керек

Кәдінің жарты бөліктеріне ет салып, зәйтүн майының қалғанын құйып, қысқа толқынды пешке қоямыз.

Ыстық су құйылған үлкен кастрөлде 7-8 минут бойы кәдіні пісіру керек те, суын төгіп, суыту керек.

Барлығын 10 минут бұқтыру керек және бұқтырудың соңына қарай туралған ақжелкен себу керек.

Жұмсағын турап, көкөністермен араластырамыз да, қалауымыз бойынша лимон шырынын және дәмдеуіштермен дәмдейміз.

Жазылым.

Тапсырма № 1. Сөйлем бөліктерін қосыңыз.

1. Мәтінді оқып болдым, алайда уақытым болмай жүр.

2. Шет тілін үйренгім келеді, бірақ кейбір сөздерді түсінбедім.

3. Жұмыс табу қиын, дегенмен сатып алды.

4. Ол шет тілінде еркін сөйлейді бірақ жабық екен

5. Тілдік кедергіні жоюға болады, дегенмен іздеп көруге болады

6. Ол кітап сатып алғысы келмеді, алайда ол оңай емес.

7. Мен кітапханаға бардым, сонда да кешігіп келді

8. Ол жұмысқа таксимен келді, әйтсе де білмейтін сөздері көп.

Жазылым.

Тапсырма № 2. Тиісті жалғаулықтарды қойып, сөйлемді толықтырыңдар.

1. Шет тілінде еркін сөйлегім келеді, ..... сөздік қорым жетпейді.

2. Мәтіндер дұрыс секілді, ........ қайта тексеріп шығу керек.

3. Ол бүгін ерте тұрды, ......... жұмыстарын аяқтай алмады.

4. Оның киноға келуге мүмкіндігі болмады, ........ келуге тырысты.

5. Фильмді көрдім де, _______________________________________________.

6. Жұмысқа келдім де, ______________________________________________.

7. Пиязды қуырдым және ____________________________________________.

8. Жазғы демалысымды алдым да, _____________________________________.

Оқылым.

1. Оқыңыз.

Қазы - қазақтың бір бренді

2011 жылы 23 қаңтарда Шыңжаңның Құлжа қаласында Мақтал және Рахат есімді қазақ азаматтары бастаған бес ағайынды жігіт ұзындығы 213 метр, салмағы 1256 келі болатын қазы жасап шықты. Сөйтіп, дүниежүзі Гиннес рекордтарын бағалау комиссиясы «Дүниежүзіндегі ең ұзын қазақтың ұлттық қазысы» деген арнаулы атақ берді де, қазақтың тағамы әлемге танылды.

adyrna.kz

Оқылым.

1. Оқыңыз.

Қымыздың қызығын шетел көріп жатыр .....

Қытайлардың 75 пайызы қымыздың қаншалықты пайдасы бар екенін біледі. Қытайлық БАҚ мәліметтеріне сүйенсек, мұндай нәтижені халық арасында жүргізілген сауалнама көрсеткен. Қытай халқы қымызға қызығушылық білдіріп отыр, әрі оны медицинада пайдаланып жатыр. Мысалы, оның көп ауруға ем екенін зерттеп, одан дәрі өндіруге бет бұруда.

Германия қазір қымыздың ұнтағын табелтка пішінінде шығартып жатыр. Сонымен қатар одан балмұздақ жасап, кәмпит, косметикалық тауарлар өндіруге кіріскен.

adyrna.kz

Оқылым.

1. Оқыңыз.

Қымыздың пайдасы

Қымыз ішуде әдетке айналдырсаң, басқа сусындардан оның артықшылығын сезінесің. Осы шипла сусын аштық пен шөлді бірден басады да, денені салқындатады. Егер қымызды үзбей ішсең, бір аптадан соң өзіңді сергек сезінесің. Денсаулығың түзеліп, тынысың жеңілдейді, жүзің жарқырып шыға келеді. Оны басқа қорек түрлерімен еш салыстыруға болмайды.

adyrna.kz

Сөйлесім.

1. Оқыңыз. Топтық жұмыс. Өз еліңіздің немесе басқа халықтың ұлттық тағамдарына қатысты осындай ерекшеліктерді білесіз бе? Білсеңіз, сол туралы бір-біріңізге айтып беріңіздер.

Қазақ халқында бас тарту - дәстүрі бар. Бас үлкен адамдар, ақсақалдар, құрметті қонақтарға тартылады. Басты алған кісі өзі бірінші ауыз тиеді де, қалған адамдарға бастың мүшелерін бөліп береді. Мысалы, құлақты «сақ құлақ» болсын деп, тілді «шешен» болсын деп балаларға, таңдайды «әнші» болсын деп қыздарға ұсынған.

Есіңде сақта!

Қазақта тек жылқының басы тартылмайды, ал қалған түліктің басы тартылады. Ірі малдың басы бөілініп асылады.

Қазақ халқының дәстүрлеріне сәйкес тек үлкен адамдарға бас тартылады. Яғни, жас адамдарға басты ұстауға немесе оны үлкендерден бұрын ауыз тиюге болмайды. Сондықтан, жастарға бас тартылмайды.

Қалай ойлайсыз ?

Тағамға қатысты өзге ұлттардың қандай дәстүрлерін білесіз? Өз ұлтыңыздың бір дәстүрі туралы айтып беріңіз.

Грек халықының ұлттық тағамдары.

Ұлттық тағамдарды гректер тек мерекелерде және ерекше салтанатты жағдайларда ғана дайындайды. Гректерге тән тағамдар әбден пісірілген тауық еті қосылған ұнтақталған бидай жармасынан дайындалған бидай ботқасы болып табылады. Жарманы тауықпен бірге, тауық еті тарамдалып кеткенше үнемі араластырып отырып пісіреді. Сонымен қатар қуырылған жұмыртқа және жүзім жапырақтарына немесе орамжапырақтың жапырақтарына оралған туралған ет пен күріштен голубцы дайындалады. Қазіргі понтийліктерге айналадағы грек емес халық пайдаланатын тағамдардың барлығы тән болып табылады.

Неміс халықының ұлттық тағамдары.

Неміс диаспорасы дәстүрлі тағамдары - тауық кеспесі, үзбе кеспе қосылған көже, жеміс көжесін жасаудың шеберлері. Мерекелерде қырық қабат қосылған шошқа немесе қаз етін дайындап, бәліш пісіреді. Оны «кухе» деп атайды.

Орамалар - штрудельдердің бірнеше түрі кеңінен тараған. Қыстың қамын ерте ойлайтын немістер шошқа майын, ет және балықты сүрлейді, шұжықтың әр түрін жасап дайындайды.

Ерекшелігі: Германия аумақтары сондай-ақ, асханасымен ерекшеленеді. Кейбір неміс тағамдары географиялық жердің аттарына ие болған, мысалы, Шварцвальд немесе Вестфаль ветчинасы немесе Нюрнберг пряниктері. Шницель - неміс тілінен аударғанда "schnitzen" - кесу деген мағынаны білдіреді. Бұзау, шошқа, қой және тіпті тауық немесе күркетауықтың кесек еттері жұқалап туралуы мүмкін. Егер тағам құс етінен дайындалса, тек қана оның төс еті пайдаланылады. Кесек ет ұнға аунатылып, қуырылады.

Орыс халықының ұлттық тағамдары.

Орыстың ас үйін орамжапырақсыз елестету қиын. Славяндықтар бұл мәдениетті тоғызыншы ғасырда-ақ өмірге әкелген. Бүгінде орыс әйелдері орамжапырақпен жасалатын ондаған тағам түрлерін біледі.

Орыс халқының дәстүрлі азық-түліктері негізінен ұннан жасалған тағамдары болған. Қара бидай ұнынан, қышқыл қамырдан жасалған үлкен домалақ нандар пісірген. Құймақ, жұқа құймақтардың жұқа нандардың алуан түрі пісірілген. Дәнді дақылдар жармаларынан сұйық ботқалар дайындалатын болған. Орал маңында тары жармасынан жасалған щи, оңтүстікте - бидайдан жасалған быламық ерекше cүйіп жейтін тағам болған. 19 ғасырдың аяғында күріш пайда болды. Бал немесе балы бар су қосылған үгітілмеген бидай, тары жармасынан жасалған ботқа - кутья кеңінен таралған. Бақша өсімдіктері ішінен ас үйде орамжапырақ жас күйінде де, тұздалған ашытылған күйінде де көп пайдаланған. Сонымен қатар картоп та кеңінен танымал болған, оны қуырып, пісіріп тағам жасаған. Картоп пен тұздалған қияр орыс халқының негізгі тағамдары болған. Оған қоса қара нан, ботқа және щи қосып желінетін болған. Орыс халқы сонымен бірге еттен дайындалатын тағамдар да жасаған. Негізінен олар шошқа, сиыр, қой етін сирек пайдаланған. Жылқы етін жемеген, ал, балықты тамаққа жиі пайдаланған.

Жарайсың !!!

Тамаша !!!!

Бәрекелді !!!

Озатсың !!!

5 есе жарайсың !!!

Сірне -бағланның, кепенің етін қазанға жілік-жілігімен қуырып даярлайтын өте дәмді ас. Ол көбінесе сыйлы қонақтарға арналып әзірленеді. Үйітілген бас-сирақ , ішек-қарны, мүшеленіп бұзылған еті түгелдей қазанға салынып, малдың өз іш майына және еттің өз сөліне бұқтырылып пісіріледі. Ол үшін қазанның бетіне бу шықпайтындай ғып ыдыс төнкеріп, от мейлінше баяу жағылады. Қазанның түбі күймес үшін аздап ғана су құюға болады.

Жент (қоспа) - аса кәделі дастарқан дәмі. Ол қыста қатпайтын, жазда бұзылмайтын өте дәмді тағам. Жент былғау шеберлікті талап етеді. Ақталған тарыны келіге түйіп (диірменге немесе аз-аздап кофе тартқышқа салып) ұнтақтайды. Оған құмшекер, ұнтақталған ірімшік салып араластырады. Содан соң қазанға жылқының майын құйып ысытып, жаңағы араластырған тары мен ірімшікті салып, оттың болмашы табында араластырады. Жент майды бойына сіңірген соң ыдысқа салынып, салқын жерге қойылады. Әдетте жент ешкінің немесе қойдың қарнына салып сақталады. Ол ауа өткізбейді де, жент өзінің иісін, дәмін жоймай, ерімей жақсы сақталады. Жылқы майы болмағанда сары майға былғаса да болады (тоң майға араластыруға болмайды, ол қатып қалады да, жеуге жайсыз болады). Жент көбінесе соғым сойған кезде әзірленеді. 5 стақан тары жармасы, 4 стақан кепкен ірімшік, 2 стақан құмшекер, 2 стақан май керек. Майға илеп пісіріп кептірген бауырсақтың ұнтақталғанын, не бидай талқанын және аздап мейіз қосуға болады.

Наурыз көже- ұлттық тағам. Келер жылғы молшылықтың жоралғысы ретінде наурыз тойында әрбір шаңырақта міндетті түрде әзірленген. Халықтық дәстүр бойынша оған бидай, тары, сүр ет, бұршақ, сүт, су, тұз сияқты кем дегенде жеті түрлі азықтық заттар міндетті түрде қосылуы тиіс. Тақ санын сақтап, мұндай заттар көбейтіле беріледі. Соғымнан арнайы сақталған мүшелер (қазы, қарта, шұжық, т.б.) де қосылады. Ол негізінен бидай көже, тары көже секілді әзірленген (қысқаша Көже). Наурыз көжені халық арасында "тілеу көже", "көп көже" деп те атай береді. Наурыз көжеге, наурызға арналып сойылған малдың кәделі асына Наурыз бата берілген соң, жиналған халық: "ақ мол болсын" деген тілек айтып тарқасады.

Наурыз көже жасау

Ол үшін ең алдымен қазан толы сүтіңізді қайнатып, сүт піскеннен кейін оның бетіндегі қаймағын қалқып алып тастайсыз.Сүт әбден пісуге тақаған кезде, қыс бойы сақтаған сүріңізді салып жіберіп, 15 минуттай бетін жауып қоясыз. Аталған уақыт өткеннен кейін жеке ыдысқа пісіріп алған бидай, жүгері, тары, асбұршақ, күріш тәрізді қоректік заттардың жеті түрін сүт пен етке араластырып тағы бір қайнатып аласыз.Асыңыз дәмді болсын!

^[1]</</font>

Семантикалық карта