- Учителю
- 9 сынып 'Тармақталу алгоритмдерін программалау'
9 сынып 'Тармақталу алгоритмдерін программалау'
Мұғалім: Алматы қаласы, Алатау ауданы №26 жалпы білім беретін мектептің информатика пәні мұғалімі Жиенбаева Әлия Нәсілжанқызы
Сыныбы: 9
Сабақтың тақырыбы: Тармақталу алгоритмдерін программалау
 Сабақтың мақсаты:
 Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің тармақталу операторлары туралы түсінік беру; теорияда алған білімдерін практикада пайдалана алуға үйрету.
 Дамытушылығы: Компьютерлік сауаттылыққа, бірлесе жұмыс жасауға, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
 Тәрбиелігі: Тармақталу операторларын пайдаланып, компьютерде есеп шығару дағдыларын қалыптастыру; логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
 Сабақтың типі: аралас сабақ
 Сабақтың көрнекілігі: Электрондық оқулық 9 сынып, интерактивті тақта, тапсырмалар жазылған карточкалар, слайд.
 Сабақтың барысы:
 І. Ұйымдастыру.
 Оқушылармен амандасу. Сабаққа дайындығын тексеру.
 ІІ. Білімнің өзектілігі және білімдерін тексеру.
 «Тест» сұрақтары арқылы еске түсіріп, білімімізді тексеріп өтейік:
 Паскальда бағдарламаны орындау:
 а) compile
 ә) run
 б) user screen
 в) file
 2. Меншіктеу операторы дұрыс жазылған:
 а) a:=z+5
 ә) a*x3+b:=0
 б) z:=z+1, 4
 в) a: b - sqr(4)
 3. «integer» типінің диапазоны неге тең:
 а) - 2147483648... +21474833647
 ә) - 32768... +32767
 б) - 127... + 127
 в) - 1. 7*10308... - 1. 7. 10308
 4. Қабырғалары a, b, c үш санға тең үшбұрыштың болатындығын тексеретін дұрыс шартты көрсет:
 а) a b+c) or (b > a+c) or (c > b+a)
 б) a > b+c
 в) дұрыс жауабы жоқ
 5. Логикалық тип:
 а) integer
 ә) string
 б) boolean
 в) byte
 6. [F9] Borland Pascal - да қандай қызмет атқарады:
 а) бағдарламаны жабу
 ә) сақтау
 б) орындау
 в) компиляциялау
 7. sqr(x) нені есептейді:
 а) х - тің квадратын
 ә) х - тің абсолюттік шамасын
 б) х - ті кубтайды
 в) х - ке, s - ті көбейтеді
 8. Паскаль тілінде Х санының бүтін бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады:
 а) INT(X)
 ә) ABS(X)
 б) ABC(X)
 в) TRUNC(X)
 9. Паскальда нәтиже алу операторын көрсет:
 а) PRINT
 ә) WRITE
 б) OUTPUT
 в) READ
 10. «а» айнымалысын енгізу операторы.
 а) read(a)
 ә) write(a)
 б) input(a)
 в) print(a)
 
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тармақталған алгоритмдер - алгоритмде арифметикалық теңсіздік пен теңдік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Логикалық шарт тексеріледі, егер орындалса, онда 1 - жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2-ші жолмен жүзеге асады да, соңында екі тармақ бірігеді. Мұндай алгоритмдерді шарт тексеру, яғни тармақталу алгоритмдері деп атаймыз. Блок схемасында шарт тексеру блогы - ромб қолданылады.
 Тармақталу операторы көрсетілген шартқа тәуелді құрамына кіретін операторлардың орындалуын немесе орындалмауын қамтамасыз етеді. Тармақталған алгоритмдерді бағдарланған кезде мынадай қызметші сөздер қолданылады: if(иф) - егер, then(зен) - онда, else(элс) - әйтпесе. Турбо Паскальда екі шартты оператор бар IF және CASE. 
Толық оператордың жазылу түрі:
 {егер шарт онда 1 оператор әйтпесе 2 оператор орындалады.} 
IF <����������������������
�������������������������������
��������������������������
 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
 ������������������������������ 
��������������������������������
����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
��к-схемаТармақталу командасы
Алгоритмдік тіл
 
1-серия
2-серия
шарт
иә
жоқ
 
егер <шарт>
онда <1-серия>
әйтпесе <2-серия>
бітті
 
 
Паскаль тілі
 
 
 
IF <шарт> THEN <1-серия> ELSE <2-серия>
 
Алгоритмдік тіл
Блок-схема
 IV. Практикалық жұмыс:
 
=
Тең
>
Үлкен
<
Кіші
>=
Үлкен немесе тең
<=
Кіші немесе тең
<>
Тең емес
Қадамдардың тізбектеп орындалуы кейбір шарттарға байланысты болатын алгоритмдерді тармақталған алгоритмдер деп атайды.
Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз: 
 
 
№1 тапсырма. Берілген сан х нақты саны х>0 - ге тең болса, онда х - ті екіге арттыр, әйтпесе х - ті екі еселе.
 Есептің программасы:
 Program esep_1;
 Var x, y: real;
 Begin
 Readln(x);
 If x>0 then y:=x+2 else y:=2*x;
 Writeln('y=', y);
 End.
 № 2 тапсырма. Пернетақтадан трамвай билетінің нөмірі (1 орынды 6 сан) енгізіледі. Билеттің «бақытты» нөмір екенін анықтайтын программа құру керек. Бақытты билеттің алғашқы 3 цифрының қосындысы соңғы 3 цифрының қосындысына тең.
 Program esep_2;
 Uses crt;
 Var x, y, z, a, b, c, S, S1: real;
 Begin
 Clrscr;
 Writeln('bilet nomerin engiz…');
 Readln(x, y, z, a, b, c);
 S:=x+y+z;
 S1:=a+b+c;
 If S=S1 then writeln('bakitty nomer') else writeln('bakitty nomer emes');
 End.
 № 3 тапсырма. Екі санның үлкенін табатын бағдарлама құру
 Program esep_3;
 Uses crt;
 Var x, y, max: integer;
 Begin
 Clrscr;
 Writeln('Eki sandy engiz…');
 Readln(x,y);
 If x>y then max:=x else max:=y;
 Writeln('Eki sannyn ulkeni = ', max);
 End.
 
№ 4 тапсырма. N натурал саны берілген. Егер n саны тақ және оны екі еселегенде алынған сан 32767 - ден кем болса, онда ол санды 2 - ге көбейтіңдер. Басқа жағдайда санды өзгеріссіз қалдырыңдар.
 Program esep_4;
 Uses crt;
 Var n: integer;
 Begin
 Clrscr;
 Write('n - ді енгізіңдер: ');
 Readln(n);
 If (n mod 2=1) and (n<32767) then n:=2*n;
 Writeln('n=', n);
 Readln
 End.
 V. Сабақты қорытындылау.
 VІ. Бағалау.
 VІІ. Үй тапсырмасы: Оқулықтан §6 оқу. 59 беттегі №12 практикалық жұмыстың а, с тармақтарын шығару