Учителю
Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Автор публикации: Сапар А.К.

Дата публикации: 02.04.2016

Краткое описание:

предварительный просмотр материала

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 1,3 қыркүйек 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы:Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру

Программалық Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы. Қауіпсіздік техникасы

дидактикалық бойынша нұсқау алуды тіркеу журналы. Өрт сөндіру құралдары.

қамтылуы: Жұмыс дәптері.

Сабақ мақсаты: 1. Есептеуіш техникасымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы

ережелерімен таныстыру. Компьютер сыныбында өзін-зі алып жүру

ережелерімен таныстыру. Төтенше жағдайлардағы іс-әрекет

ережелерімен таныстыру.

2. Оқушылардың өздерін кабинетте ұстау, қауіпті жағдайларда көмек

көрсете білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - ЕТ-пен жұмыс істегендегі қауіпсіздік техникасының ережелерін;

компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;
қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.

Оқушының меңгеруі тиіс білігі:

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

1. ҚАУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫНЫҢ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Қауіпсіздік техникасы ережелерін мына пункттерге бөлуге болады:

1) жалпы;

2) ДК-де жұмысты бастау алдында;

3) жұмыс істеу кезінде

4) авариялық жағдайларда жағдайлардағы,

5) жұмысты аяқтағанда

Жалпы қауіпсіздік талаптары:

Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға, штепсельдің айырына, штекерге тиісуге тыйым салынады.
Мұғалімнің рұқсатынсыз компьютерлік сыныпқа кіруге және одан шығуға болмайды
Мұғалімнің рұқсатынсыз сынып ішінде жүруге болмайды.
Дербес компьютерде су қолмен және су киіммен жұмыс істеуге болмайды
Корпусы мен сымдардың бүтіндігі бұзылған (ашық) ДК-де жұмыс істеуге тыйым салынады
Үстелге, ДК-дің жанына сөмке, портфель, кітап қоюға болмайды. Үстелде тек қалам мен дәптер ғана жатуы тиіс
Пернетақта үстіне ештеңені қоюға болмайды
Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жолдастарыңның көңілін қажетсіз аударуға, бөгде жұмыстарды істеуге тыйым салынады.

Дербес компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары

ДК электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, ДК-дің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмамағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.
Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар сальбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.
Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою керек.

Дербес пайдаланылатын компьютер жұмысы кезіндегі қауіпсіздік талаптары

ЭЕМ жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см) сақтау керек. Мүмкін қашықтық -50см.
Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.
Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді дем алдыратын бірнеше жаттығу орындау керек.
Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.
Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларды білуі керек.

Апат (төтенше ) жағдайлардағы қауіпсіздік талаптары

ДК-де жұмыс істеу барысында ақауларын бйқағанда, түтін немесе әдеттен тыс дыбыстар пайда болғанда жұмысты тоқтатып, аппаратураны өшіру және оқытушыға хабарлау керек.
Қажет болса, өртті сөндіруге көмектесу керек.
Қажет болса, электр тогынан зақымданғандарға алғашқы көмек көрсету керек.
Компьютер сыныбында өртті сумен өшіруге болмайтынын білуі керек. Мұнда құмды немеса көбікті өрт сөндіргішті пайдалануға болады.
Егер зақымданған адам электр тогының әсерінде болса, оны жалаңаш қолмен ұстауға болмайтынын білу керек. Зақымданушы электр тогын өткізбейтін материалдарды пайдаланып босатуға болады.

ДК-де жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары

Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.
Жұмыс орнын ретке келтіру керек.
Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналында белгі қою керек

3. ТАПСЫРМАНЫ ЖҰМЫС ДӘПТЕРІНДЕ ОРЫНДАУ КЕРЕК.

Төмендегі әрекеттердің орындауға болатындарын жасыл қарындашпен, ал орындауға болмайтындарын қызыл қарындашпен бояңдар да, сөйлемдердің мағынасына қарай «болады» немесе «болмайды» сөздерін қосып жазыңдар.4. АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕК КӨРСЕТУ ӘДІСТЕРІ

Электр тогымен зақымданғанда көмек көрсету:

Токты ажырату (тарату тақтасындағы тумблерді өшіру)
Зақымданған адамды электр тогының әсерінен электр тогын өткізбейтін қол астындағы материалдарды пайдаланып босату
Зақымданған адамды қарап шығып, оған зардабының ауырлығына байланысты көмек көрсету
Дәрігерді шақыру (мектептің медпунктінен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) керек.

Күйген кезде көмек көрсету

Адам күйікке шалынған жағдайда:

Ауырғанды басатын, тыныштандыратын дәрі (анальгин, валерьянка) беру керек.
Күйген жерге дәрі (винилин) жағу керек.
Күйген жараның бетіне микроб түспейтіндей етіп, алдымен целлофанмен орап алып, суық суда ұстау керек.
Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.

Талып қалғандағы көмек көрсету

Адам талып қалған жағдайда:

Талып қалған адамды тегіс жерге шалқасынан, басын солға бұрып жатқызу керек.
Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.

Тынысы тоқтап қалғандығы көмек көрсету

Адамның тынысы тоқтап қалған жағдайда:

Адамның аузын ашып тілін көру керек, егер тілі көмекейіне қарай түсіп кетсе - қолмен тартып шығарып қалыпты орнына келтіру керек;
Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.
Тыныс алуы қалпына келгенше немесе дәрігер келгенге дейін жасанды түрде тыныс алдырту (ауызды ауызға тақап) жасау керек.

IV. Жаңа тақырыпты бекіту

Қауіпсіздік ережелері бойынша бекіту сұрақтары бойынша, сынақ

V. Қорытындылау

Үйге тапсырма: ЕТ кабинетіндегі жұмыс тәртібі мен қауіпсіздік техникасының ережелері. Электр тогымен зақымданған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек көрсету. Көз талғанда жасалатын жаттығулар. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы.

Оқушыларды бағалау

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 8, 10 қыркүйек 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік желілерде ақпараттық қауіпсіздік, ақпаратты қорғау

саласындағы ҚР Заңнамасы.

Программалық Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы. Қауіпсіздік техникасы

дидактикалық бойынша нұсқау алуды тіркеу журналы. Өрт сөндіру құралдары.

қамтылуы: Жұмыс дәптері.

Сабақ мақсаты: 1.Компьютерлік желілерде ақпараттық қауіпсіздікті сақтау

2. Қазақстан Республикасының заңнамасымен таныстыру

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - ҚР ақпаратты қорғау жөніндегі заңнамасын;

компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;
қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.

Оқушының меңгеруі тиіс білігі:

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

Ақпараттық қауіпсіздік

Ақпараттық қауіпсіздік - мемкелеттік ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.

Ақпаратты қорғау - ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.

Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық, техникалық шаралар қажет.

Ақпараттық қауіпсіздіктің өте маңызды 3 жайын атап кетуге болады: қол жеткізерлік (оңтайлық), тұтастық және жасырындылық.

Қол жетерлік (оңтайлық) - саналы уақыт ішінде керекті ақпараттық қызмет алуға болатын мүмкіндік. Ақпараттың қол жеткізерлігі - ақпараттың, техникалық құралдардың және өңдеу технологияларының ақпаратқа кедергісіз (бөгетсіз) қол жеткізуге тиісті өкілеттілігі бар субъектілердің оған қол жеткізуін қамтамасыз ететін қабілетімен сипатталатын қасиеті.

Тұтастық - ақпараттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғанылуы. Ақпарат тұтастығы деп ақпарат кездейсоқ немесе әдейі бұрмаланған (бұзылған) кезде есептеу техника құралдарының немесе автоматтандырылған жүйелердің осы ақпараттың өзгермейтіндігін қамтамасыз ететін қабілетін айтады.

Жасырындылық - заңсыз қол жеткізуден немесе оқудан қорғау.

1983 жылы АҚШ қорғаныс министрлігі қызғылт сары мұқабасы бар «Сенімді компьютерлік жүйелерді бағалау өлшемдері» деп аталатын кітап шығарды.

Қауіпсіз жүйе - белгілі бір тұлғалар немесе олардың атынан әрекет жасайтын үрдістер ғана ақпаратты оқу, жазу, құрастыру және жою құқығына ие бола алатындай етіп ақпаратқа қол жеткізуді тиісті құралдар арқылы басқаратын жүйе.

Сенімді жүйе - әр түрлі құпиялық дәрежелі ақпаратты қатынас құру құқығын бұзбай пайдаланушылар тобының бір уақытта өңдеуін қамтамасыз ету үшін жеткілікті ақпараттық және программалық құралдарды қолданатын жүйе.

Жүйенің сенімділігі (немесе сенім дәрежесі) екі негізгі өлшемі бойынша бағаланады: қауіпсіздік саясаты және кепілділік.

Ақпараттық қауіпсіздік саясаты

Қауіпсіздік саясаты - мекеменің ақпаратты қалайша өңдейтінін, қорғайтынын және тарататынын анықтайтын заңдар, ережелер және тәртіп нормаларының жиыны. Бұл ережелер пайдаланушының қайсы кезде белгілі бір деректер жинағымен жұмыс істей алатынын көрсетеді. Қауіпсіздік саясатын құрамына мүмкін болатын қауіптерге талдау жасайтын және оларға қарсы әрекет шаралары кіретін қорғаныштың белсенді сыңары деп санауға болады.

Қауіпсіздік саясатының құрамына ең кемінде мына элементтер кіруі керек: қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құруды мәжбүрлі басқару.

Кепілдік - жүйенің сәлетіне және жүзеге асырылуына көрсетілетін сенім өлшемі. Ол қауіпсіздік саясатын іске асыруға жауапты тетіктердің дұрыстығын көрсетеді. Оны қорғаныштың, қорғаушылар жұмысын қадағалауға арналған, белсенсіз сынары деп сипаттауға болады. Кепілдіктің екі түрі болады: операциялық және технологиялық. Біріншісі жүйенің сәулеті және жүзеге асырылу жағына, ал екіншісі - құрастыру және сүйемелдеу әдістеріне қатысты.

Есепберушілік (немесе хаттамалау тетігі) қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Сенімді жүйе қауіпсіздікке байланысты барлық оқиғаларды тіркеп отыруы керек, ал хаттаманы жазу-жүргізу тексерумен (аудитпен - тіркелу ақпаратына талдау жасаумен) толықтырылады.

Сенімді есептеу базасы (СЕБ) - компьютерлік жүйенің қауіпсіздік саясаты жүзеге асыруға жауапты қорғаныш тектерінің жиынтығы. Компьтерлік жүйенің сенімділігіне баға беру үшін тек оның есептеу базасын қарастырып шықса жеткілікті болады. СЕБ негізгі міндеті - қатынасым мониторының міндетін орындау, яғни, объектілермен белгілі бір операциялар орындау болатындығын бақылау.

Қатынасым мониторы - пайдалынушының программаларға немесе деректерге әрбір қатынасының мүмкін болатын іс - әрекеттер тізімімен келісімдігі екендігін тексеретін монитор. Қатынасым мониторынан үш қасиеттің орындалуы талап етіледі:

- оңашаландық. Монитор өзінің жұмысы кезінде аңдудан қорғалуға тиісті;

- толықтық. Монитор әрбір қатынасу кезінде шақырылады. Бұл кезде оны орай өтуге мүмкіндік болмау керек;

- иландырылатындық. Мониторды талдауға және тестілеуге мүмкін болу үшін ол жинақы болуы керек.

Қауіпсіздік өзегі - қатынасым мониторының жүзеге асырылуы. Қауіпсіздік өзегі барлық қорғаныш тетіктерінің құрылу негізі болып табылады. Қатынасым мониторының аталған қасиеттерінен басқа қауіпсіздік өзегі өзінің өзгерместігіне кепілдік беруі керек.

Қауіпсіздік периметрі - сенімді есептеу базасының шекарасы. Оның ішіндегі сенімді, ал сыртындағы сенімсіз деп саналады. Сыртқы және ішкі әлемдер арасындағы байланыс ретқақпа арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретқақпа сенімсіз немесе дұшпандық қоршауға қарсы тұра алуға қабілетті бар деп саналады.

Объектінің ақпараттық қауіпсіздігін қамтаммасыз етуге арналған жұмыстар бірнеше кезеңге бөлінеді: даярлық кезеңі, ақпараттық қорларды түгендеу, қатерді талдау, қорғаныш жоспарын жүзеге асыру. Осы аталған кезеңдер аяқталған соң эксплуатациялау кезеңі басталады.

Даярлық кезең. Бұл кезең барлық келесі шаралардың ұйымдастырушылық негізін құру, түпқазық құжаттарды әзірлеу және бекіту, сондай-ақ, үрдіске қатысушылардың өзара қарым - қатынастарын анықтау үшін қажет. Даярлық кезеңде ақпарат қорғау жүйесінің ақпараттың міндеттері анықталады.

Ақпараттық қорларды түгендеу. Бұл кезеңде, әдетте, объект, ақпараттық ағындар автоматтандырылған жүйелердің құрылымы серверлер, хабар тасышулар, деректер өңдеу және сақтау тәсілдері жайында мәлімет жиналады. Түгендеу анықталған соң олардың осалдылығына талдау жасалынады.

Қатерді талдау. Келесі шаралардың нәтижелерді ақпараттық қорлардың қорғанылу күй - жағдайның қаншалықты толық және дұрыс талдануына тәуелді болады. Қатерді талдау мыналардан тұрады: талданатын объектілерді және оларды қарастырудың нақтылану дәрежесін таңдау; қатерді бағалау әдіснамасын таңдау; қауіптерді және олардың салдарын талдау; қатерлерді бағалау; қорғаныш шараларын талдау; таңдап алынған шараларды жүзеге асыру және тексеру; қалдық қатерді бағалау.

Қауіп бар жерде қатер пайда болады. Қауіптерді талдау кезеңі қатерді талдаудың орталық элементі болып табылады. Қауіптердің алдын алу үшін қорғаныш шаралары мен қүралдары қажет. Қауіптерді талдау, біріншіден, мүмкін болатын қауіптерді анықтаудан (оларды идентификациялаудан) және, екіншіден, келтірілетін болашақ зиянды болжау - бағалаудан тұрады.

Бұл кезеңнің орындалу нәтижесінде объектідегі қауіп - қатерлер тізбесі және олардың қауіптік дәрежесі бойынша жіктемесі құрастырылады. Бұлар бәрі ақпарат қорғау жүйесіне қойылатын талаптарды айқындауға, қорғаныштың ең әсерлі шаралары мен құралдарын таңдап алуға, сондай - ақ, оларды жүзеге асыруға қажетті шығындарды анықтауға мүмкіндік береді.

Қорғаныш жоспарын құрастыру. Бұл кезеңде осының алдында жүргізілген талдаудың нәтижесінде анықталған қатердерді бейтараптау үшін қорғаныштың тиісті ұйымдастырушылық және техникалық шаралары таңдап алынады.

Қорғаныш жоспарын құру ақпарат қорғау жүйе,сінің функционалдық сұлбасын әзірлеуден басталады. Ол үшін қорғаныш жүйесінің атқаратын міндеттері анықталады және нақты объектінің ерекшеліктерін ескере отырып жүйеге қойылатын талаптар талқыланады. Жоспарға мынадай құжаттар қосылады: қауіпсіздік саясаты; ақпаратты қорғау құралдарының объектіде орналасуы; қорғаныш жүйесін жұмысқа қосу үшін қажет шығындардың сметасы; ақпарат қорғаудың ұйымдастырушылық және техникалық шараларын жүзеге асырудың күнтізбелік жоспары.

Қорғаныш жоспарын жүзеге асыру. Бұл кезеңде қорғаныш жоспарында келтірілген шаралармен қоса жабдықтаушылармен келісім - шарттар жасасу жабдықтарды орнату және баптау, қажетті құжаттарды әзірлеу және т.б. осы сияқты шаралар іске асырылады.

Қауіпсіздік саясатының негізгі элементтері

Қауіпсіздік саясаты (ұйымдастыру тұрғысынан қарағанда) есептеу және қатынас қорларын пайдалану тәсілін, сондай - ақ, қауіпсіздік режимін бұзудың алдын алу және мән беру процедураларын дұрыс анықтайды. Қауіпсіздік саясатын қалыптастыру іс - әрекетін келесі кезеңдер түрінде қарастыруға болады:

4 Ұйымдастыру мәселелерін шешу. Бұл кезеңде ақпараттық қауіпсіздік қызметі құралады, ақпараттық қауіпсіздік тұрғысынан қарағанда пайдаланушылардың санаттары, пайдаланушылардың барлық санаттарының жауаптылық деңгейлері, құқықтары және міндеттері анықталады.

5 Қатерге талдау жасау. Қатерді талдау үрдісі нені қорғау керек, неден қорғау керек және қалай қорғау (істеу) керек деген сияқты сұрақтардың жауабын анықтайды. Мүмкін болатын қатерлердің бәрін қарастырып шығу керек және оларды келтіретін зиянының ықтимал мөлшеріне байланысты жіктеу керек. Қорғанышқа жұмсалатын қаржы қорғалынатын объектінің құнынан аспауға тиісті.

6 Жеңілдіктерді анықтау. Қорларды пайдалану құқықтары, қорларды қолдану ережелері, әкімшілік жеңілдіктер пайдаланушылардың құқықтары мен міндеттері, жүйелік әкімшілердің құқықтар мен міндеттері, жасырын ақпаратпен жұмыс істеу тіртіптері және тағы басқа анықталады.

7 Қауіпсіздік саясатының бұзылуына жауап қайтару шараларын анықтау. Қауіпсіздік режимін бұзушыларды табуға және жауапкершілікке тартылуға бағытталған әрекеттер, сонымен қатар, ақпаратты бұрынғы қалпына келтіру және бұзулардың зардаптарын жою шаралары анықталады.

8 Ұйымдастыру-өкімгерлік құжаттарды дайындау. Қауіпсіздік саясатының негізгі жайлары әр түрлі нұсқауларда, қағидаларда, ережелерде және өкімдерде келтіріледі.

Қауіпсіздік саясаты ақпарат қорғау жүйесінің қауіп-қатерлерге қарсы әрекет жасауға бағатталған құқықтық нормалардың, ұйымдастырушылық (құқықтық) шаралардың, программалық-техникалық құралдар және процедуралық шешімдер кешенінің жиынтығын анықтайды.

Ақпарат қауіпсіздігінің жоғарғы дәрежесіне қол жеткізу тек тиісті ұйымдастыру шараларын қолдану негізінде ғана мүмкін болады. Ұйымдастырушылық шаралар кешенінің құрамына ақпараттық қауіпсіздік қызметін құру, жасақтау және оның іс-әрекеттерін қолдау, ұйымдастыра-өкімгерлік құжаттар жүйесін дайындау жұмыстары, сонай-ақ, қорғаныш жүйесін құруға және оның жұмысын сүйемелдеуге арналған бірқатар ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-техникалық шаралар кіреді.

Ұйымдастырушылық және ұйымдастыру-техникалық шаралар жүргізу ақпараттың сыртқа кететін жаңа арналарын дер кезінде табуға, оларды бейтараптандыру шараларын қолдануға, қорғаныш жүйелерін толық жетілдіруге және қауіпсіздік режимін бұзу әрекеттеріне жедел қарсы шара қолдануға мүмкіндік береді.Қатерге талдау жүргізу қауіпсіздік саясатын қалыптастырудың негізгі кезеңі болып табылады.

Ұйымдастыру мәселелерін шешілгеннен кейін программалық-техникалық проблемалардың кезегі келеді - таңдалған қауіпсіздік саясатын іске асыру үшін не істеу керек? Қазіргі уақытта құны атқаратын міндеті және сапасы жағынан әртүрлі болатын ақпарат қорғау құралдарының көптеген түрі бар. Олардың ішінен нақты объектінің ерекшелігіне сай келетінін таңдап алу күрделі мәселелердің бірі болып саналады.

Қауіпсіздік саясаты мынадай элементтерден тұрады: қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құрудың мәжбүрлі басқару.

Қатынас құрудың ерікті басқару - жеке субъект немесе құрамына осы сцубъект кіретін топтың тұлғасын ескеру негізінде жасалған объектілерге қатынас құруды шектеу. Ерікті басқару - белгілі бір тұлға (әдетте, объектінің иесі) өзінің қарауынша басқа субъектілерге өзінің шешімі бойынша объектігі қатынас құру құқығын бере алады.

Қатынас құрудың ағымдағы жағдайы ерікті басқару кезінде матрица түрінде көрсетіледі. Қатарларында - субектілер, бағандарында - объектілер, ал матрицаның түйіндерінде қатынас құру құқығының (оқу, жазу, орындау және т.б.) кодасы көрсетіледі.

Операциялық жүйелердің және дерекқор басқару жүйелерінің көпшілігі осы ерікті басқаруды жүзеге асырады. Оның негізгі жағымды жағы - икемділігі, ал негізгі кемшіліктері - басқарудың бытырыңқылығы және орталықтандырылған тексерудің күрделілігі, сондай-ақ, қатынас құру құқығының деректерден бөлек қарастырылуы (қаскүнемдер осыны пайдалана отырып құпия ақпараттарды жалпы қол жеткізерлік файлдарға көшіріп алуы мүмкін).

Объектілерді қайтадан пайдаланудың қауіпсіздігі. Бұл элемент құпия ақпаратты «қоқтықтан» кездейсоқ немесе әдейі шығарып алудан сақтайтын қатынас құруды басқаратын құралдардың маңызды қосымшасы болып табылады. Объектілерді қайтадан пайдаланудың мүмкін болатын 3 қаупі бар: жедел жадыны қолдану, сыртқы сақтау құрылғыларын қайтадан пайдалану және ақпарат еңгізу/шығару құрылғыларын қайтадан пайдалану.

Қорғаныш тәсілдерінің бірі - құпия ақпаратпен жұмыс істегеннен кейін жедел жадыда немесе аралық жадыны тазалау. Жақсы әдіс деп тегерішті нығыздау программаларын қолдануды да санауға болады.

Мәселен, принтерлердің аралық жадында құжаттардың бірнеше беті сақталып қалуы мүмкін. Олар басу үрдісі аяқталған соң да жадыда қалып қояды. Сондықтан оларды арашықтан шығарып тастау үшін арнаулы шаралар қолдану қажет. Әдетте кездейсоқ биттер тізбегін үш қайталап жазу жеткілікті болады.

«Субъектілерді қайтадан пайдаланудың» қауіпсіздігі жайында да қамдану керек. Пайдаланушы ұйымнан кеткен кезде оны жүйеге кіру мүмкіншіліктерінен айыру және барлық объектілерге оның қатынас құруына тиым салу керек.

Қауіпсіздік тамғасы. Қатынас мәжбүрлі басқарудың кезінде субъектілер және объектілер қауіпсіздік тамғасы арқылы байланысады. Субъектінің тамғасы оның шүбәсіздігін сипаттайды. Объектінің тамғасы оның ішіндегі сақталатын ақпараттың жабықтық деңгейін көрсетеді.

Қауіпсіздік таңбасы екі бөліктен тұрып: құпиялылық деңгейі және категориялар.

Құпиялылық деңгейі реттелген жиынтық құрайды және әр түрлі жүйелерде құпиялылық деңгейлер жиынтығы әр түрлі болуы мүмкін. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпия құрайтын мәліметтердің үш құпиялық дәрежесі тағайындалған және осы дәрежелерге сәйкес аталған мәліметтердің тасушыларына мынадай құпиялылық белгілері берілген: «аса маңызды», «өте құпия», «құпия», ал қызметтік құпия құрайтын мәліметтірге «құпия» деген құпиялылық белгісі беріледі.

Санаттар реттелмеген жиынтық құрайды. Олардың міндеті - деректер жататын аймақтың тақырыбын сипаттау.

Қауіпсіздік таңбалардың тұтастығын қамтамасыз ету оларға байланысты негізгі проблемелардың біреуі болып табылады. Біріншіден, тамғаланбаған субъектілер мен объектілер болмау керек. Әйтпесе тамғалық қауіпсіздікте (қолдануға ыңғайлы) саңылаулар пайда болады және қаскүнем осы жағдайды пайдаланып қорғанылатын ақпаратқа заңсыз қол жеткізуі мүмкін. Екіншіден, қорғалынатын деректермен қандайда болмасын операциялар орындалмасын, қауіпсіздік тамғалары өзгермей қалуы керек.

Қауіпсіздік тамғаларының тұтастығын қамтамасыз етуші құралдардың біреуі - құрылғыларды көп деңгейлік және бір деңгейлік деп бөлу. Көп деңгейлік құрылғыларда әр түрлі құпиялық деңгейлі ақпарат, ал бір деңгейлік құрылғыларда тек бір құпиялық деңгейі бар ақпарат сақталады.

Қатынас құрудың мәжбүрлі басқару. Қатынас құруды басқару мәжбүрлі деп атаудың себебі - қатынас құру мүмкіндігі субъектінің ерігіне тәуелді емес. Мұндай басқару субъектінің және объектінің қауіпсіздік тамғаларын салыстыру негізінде жүргізіледі.

Ерге субъектінің құпиялылық деңгейіобъектінің құпиялылық деңгейінен кем болмаса, ал объектінің қауіпсіздік тамғасында көрсетілген барлық санаттар субъектінің тамғасында болса (яғни, осындай екі шарт орындалса), онда субект объектіден кез келген ақпаратты оқи алады. Мысалы, «өте құпия» субъект «өте құпия» және «құпия» файлдарын оқи алады. Бұл жағдайда «субъектінің қауіпсіздік тамғасы объектінің қауіпсіздік тамғасынан басым» деп атайды.

IV. Жаңа тақырыпты бекіту

ҚР ақпаратты қорғау саласындағы заңнамасыбойынша бекіту сұрақтары , сынақ

V. Қорытындылау

Қорғаныштың мақсаты - қатынас құруға рұқсат етілмеген арналарды ақпараттың түрін өзгертуге, ақпаратты жоғалтуға және сыртқа келтіруге бағытталған әсерлерден сенімді түрде сақтауды қамтамасыз ететін өзара байланысты бөгеттердің біріңғай жүйесін құру. Жүйе жұмысын қалыпты режимде көзделмеген осындай оқиғалардың біреуінің пайда болуы рұқсат етілмеген қатынас құру деп саналады.

Қорғаныш жүйесінің міндеттері:

- жасырын және өте жасырын ақпараттарды онымен рұқсатсыз танысудан және оның көшірмесін жасап алудан қорғау;

- деректер мен программаларды рұқсат етілмеген кездейсоқ немесе әдейі өзгертуден қорғау;

- деректер мен прогграммалардың бұзылуының салдарынан болатын шығындан көлемін азайту;

- есептеу техника құралдарының көмегімен орындалатын қаражаттық қылмыстардың алдын алу және т.б.Сенімді қорғаныс құру үшін мыналар керек:

- ақпарат қауіпсіздігіне төніп тұрған барлық қауіп-қатерлерді айқындау;

- олардың келтіретін залалдарын бағалау;

-нормативті құжаттардың талаптарын, экономикалық мақсатқа лайықтылықты, қолданылатын программалық қамтамамен сайысушылықты және қақтығызсыздықты ескере отырып қорғаныштың керекті шаралары мен құралдарын анықтау;

Үйге тапсырма: Ақпаратты қорғау саласындағы ҚР заңы.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 15, 17 қыркүйек 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы:Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму

үрдісі.

Программалық Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы. Қауіпсіздік техникасы

дидактикалық бойынша нұсқау алуды тіркеу журналы. Өрт сөндіру құралдары.

қамтылуы: Жұмыс дәптері.

Сабақ мақсаты: 1.Компьютерлік желілерде ақпараттық қауіпсіздікті сақтау

2. Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму үрдісін

ұйымдастыру

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - Қазіргі заманғы программалық қамтамасыз етулер және оның даму

үрдісін ұйымдастыру;

компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;
қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.

Оқушының меңгеруі тиіс білігі:

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

Компьютер және программалық қамтамасыз ету.

Компьютерге арналған программалардың жиынтығы программалық жабдықтаманы құрады. Қызмет ету қасиеттері бойынша программалық жабдықтаманың келесі түрлерін ажыратады.

Жүйелік
Қолданбалық

Жүйелік жабдықтама деп өзіне:

операциялық жүйелерді;
желілік программалық жабдықтаманы;
сервистік программаларды;
программаларды жасау құралдарын

операциялық жүйелердің негізгі қызметі:

физикалық;
логикалық
есептеуіш жүйелердің процестері ресурстарын басқару болып табылады.

Физикалық ресурстарға: жедел жад, процессор, монитор, баспа құрылғысы, магниттік және оптикалық дискілер жатады. Логикалық ресурстарға: программаларды, файлдарды, оқиғаларды және т.б. жатқызуға болады.

Желілік программалық жабдықтама желілік есептеуіш жүйелердегі жалпы ресурстарды: магниттік дискілердегі желілік жинақтауышарды, принтерлерді, сканерлерді, жіберілетін хабарламаларды және т.б. басқаруға арналған.

Желілік программалық жабдықтамаға:

желілік ОЖ
желілік емес ОЖ-лерде бар кейбір желілік программаларды жатқызады.

Қолданбалы деп белгілі бір қызметтер саласының белгілі мақсаттық мәселелерін шешуге арналған программалық жабдықтама аталады.

Операциялық жүйелердің мүмкіндіктерін кеңейту үшін және қосымша қызметтер жиныны ұсыну үшін сервистік программалар қолданылады. Сервистік программалардың ішінен утилиталарды қарастырамыз. Утилиталар пайдаланушыларға компьютер мен оның жабдықтамасына қызмет көрсету құралдарын ұсынады.

Олар келесі әрекеттердің жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді:

магниттік дискілерге қызмет көрсету;
файлдар мен каталогтарға қызмет көрсету;
компьютер ресурстары жайлы ақпарат ұсыну;
ақпаратты шифрлеу;
компьютерлік вирустардан қорғау;
файлдарды архивтеу және басқалары.

Программаларды жасау құрлдары жүйелік те, қолданбалы да жаңа программалық жабдықтамаларды жасау үшін пайдаланылады.

Қолданбалы деп белгілі бір қызметтер саласының белгілі бір мақсаттық мәселелерін шешуге арналған программалық жабдықтама деп аталады. Көбінесе мұндай програмамларды қосымшалар деп атайды.

Қызмет салаларының спектрі қазіргі кезде өте кең және кем дегенде өзіне: өндірістік өрекәсіпті, инженерлік тәжірибені, ғылыми зерттеулерді, медицинаны, басқаруды, іс-жүргізуді, баспа қызметін, білім беруді және т.б. қосады.

Типтік қолданбалы программалық жабдықтамаға келесі программаларды жатқызады:

мәтіндік процессорларды;
кестелік процессорларды;
безендіру және іс қағаз грфика жүйелері;
деректер базасын басқару жүйелері;
сараптау жүйелері;
математикалық есептеулер, эксперименттік деректерді модельдеу және талдау программалары жатады.

Программалық жабдықтама нарығында ұсынылатын қосымшалар, жалпы жағдайда, жеке программалар немесе біріктірілген жүйелер ретінде орындалуы мүмкін.

Сабақты бекіту сұрақтары:

Жүйелік программалық жабдықтамаға не жатады?
ОЖ қызметкері қандай
ОЖ дамуына не себепші болды?
Желілік программалық жабдықтамаға не жатады?
Компьютердің негізгі құрылғыларына сипаттама беру.МП .

ІХ. Үйге тапсырма

Компьютердің программалық жабдықтары

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 22, 29 қыркүйек 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы Қызметтік программалар.

Программалық Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы. Қауіпсіздік техникасы

дидактикалық бойынша нұсқау алуды тіркеу журналы. Өрт сөндіру құралдары.

қамтылуы: Жұмыс дәптері.

Сабақ мақсаты:1.Компьютерлік желілерде ақпараттық қауіпсіздікті сақтау

2. қызметтік программалармен жұмыс жасауды үйрену

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - қызметтік программалармен жұмыс жасауды үйрену;

компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;
қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.

Оқушының меңгеруі тиіс білігі:

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

Программаны түрлі тәсілдер бойынша құруға болады, бірақ оған қойылатын негізгі талап - оның сапалы және пайдаланушыға түсінікті болуында. Әдетте бұл үшін күрделі информация алдын ала тұжырымды бірнеше бөліктерге бөлініп алынады да, олардың әрқайсысына арналған жеке-жеке программа құрылады. Осыдан соң олар көмекші программалар ретінде қарастырылып, түрлі жолдармен құрылады. Программалаудың бірнеше жолдарын қарастыруға болады:

«Жоғарыдан төмен» (декомпозиция)
«Төменнен жоғарыға» (синтез)
«Құрылымды программалау»

Құрылымдық программалау - программалық өнімнің модулдік құрылыммен және түрлі программалық модулдердің стандартты типтік басқару алгоритмінде негізделген.

Дайындалған программаның дұрыс жұмыс істеуі де жеткіліксіз. Алдымен ол пайдаланушының оқуына түсінікті түрде құрылуы қажет. Мұның бір тәсілі - программа аралықтарына (әр блоктардың басына) түсініктемелер енгізіп және көшу операторын шектен тыс пайдаланбау.

Кейде дайын программаға қосымша жаңа бөлімдер қосу (өзгерістер енгізуі) қажет болады. Сондықтан программаның қатесіз, түсінікті құрылуының үстіне, оңай өзгертіле алатын болуы тиіс. Сапалы программалар құру бағытында пайдалынатын тәсілдер программалау технологиясы делінеді.

Сонымен құрылымдық программалау концепциясы келесі тұжырымдарда:

Күрделі есептерді қарапайым бөліктерге бөлу мақсатында оларды алдын-ала талдау;
Алгоритмнің барлық бөліктерін қарастырып олраға сәйкес көмекші программалар құру;
Көмекші программаларды құру барысында үш базалық құрылымдарды қолдану: сызықтық, тармақталу, циклдық;
Шартсыз өту операторын мүмкінінше аз қолдану;
Көмекші программаларды құру үшін программистердің ұжымын қолдану.

Алгоритм құру барысында негізгі үш - сызықтық, тармақталу, қайталану (цикл) негізгі күрылымдар қолданылады. Осыған сай алгоритм сызықтық, тармақталған және қайталанған қүрылымды алгоритм болуы мүмкін. Күрделі мәселелерді шешу алгоритмдері аталған негізгі үш қүбылыстың есептің жеке бөліктеріне сәйкес келетін тізбектерінен түрады.

Сызықтық құрылымды алгоритм - әрбір нұсқауы көрсетілген тәртібімен бірінен соң бірі, тізбектеліп орындалатын алгоритм.

1-мысал. a, b, c арқылы өрнектелген үш нақты санның арифметикалық және геометриялық ортасын анықтау керек.

Шешуі: Берілген сандардың арифметикалық ортасын y, геометриялық ортасын z арқылы белгілейік. Онда бұл есепті ЭЕМ-де шешудің қарапайым алгоритмінің блок-схемасын төмендегінше көрсетуге болады: Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Ы Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

ңғайлы болу үшін әрқашан алгоритмнің басы мен соңын білдіретін міндетті екі блоктан өзге негізгі блоктар нөмірленген. Блок-схемада көрсетілген 1-4 блоктар бірінен соң бірі, тізбектеліп орындалады, демек бұл - сызықтық алгоритмнің мысалы, мүнда 2-ші және 3-блоктардың орнын ауыстыруға да болады, бұл есептің дұрыс нәтижесін алуға кері әсерін тигізбейді.

Е Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

септі шешу барысында алдын ала берілген немесе есептеу барысында пайда болған қандай да бір шарттың орындалу/орындалмауына байланысты алгоритмде көрсетілген кейбір нұсқаулар орындалатын/орындалмайтын жағдайлар, яғни тармақталу құбылысы жиі кездеседі. Мұндай алгоритмдерді тармақталған құрылымды алгоритм деп атайды. Тармақталуды блок-схема тілінде жазуда логикалық шартты тексеру үшін ромб қолданылады: ромбыдан екі бағыттың ("ия"- шарт орындалса, "жоқ"- шарт орындалмаса) бірімен жылжуға болады, себебі тармақталу барысында бір тармақ қана орындалады (3-сурет). Тармақтың саны есептің шартына байланысты 2-ден көп болуы да мүмкін (4-сурет). Логикалық немесе жәй ғана шарт деп екі өрнек арасындағы қатынасты айтады. Шартты - "ия" немесе "жоқ" деп жауап қайтаратын сұраулы сөйлем мағынасында түсінуге болады. Шарттың орындалмағаны - оған қарама-қарсы шарт орын алатындығын білдіреді, мысалы, x>0 орындалмаса, х0 болғаны, D=0 шарты орындалмаса, D<0 немесе D>0 орындалғаны. Қарама-қарсы шарттардың біреуін тексерсе жеткілікті, екіншісі соның салдары болып табылады.

Тармақталуды толық және ықшам екі түрде үйымдастыруға болады (5, 6-суреттер).

Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

6-сурет. Тармақталудың ықшам түрі

2-мысал. Белгілі екі санның кішісін табу алгоритмін құру керек.

Шешуі: Есептің шартын u=mіn {a, b} тұрінде жазуға болады, мұндағы u айнымалысы a немесе b ұяшықтарындағы мәндердің кішісі.

Программалауда алгоритмде қолданылған әрбір айнымалы компьютердің жедел жадының жеке бір ұяшығының адресін білдіреді. Мәліметтер ұяшықтарда сақталып, программа алгоритмі бойынша өңделеді. Алгоритмдегі (программадағы) х=5 нұсқауы х ұяшығына 5 санын меншіктейді. Сондықтан блок-схемадағы меншіктеуді '=' (теңдік) белгісі арқылы емес, ":=" меншіктеу белгісі арқылы белгілеген дұрысырақ болады. Мысалы, QBasіc тілінде меншіктеу операторы х=5 түрінде жазылса, TurboPascal тілінде - х:=5 түрінде жазылады. Программадағы х:=у нұсқауы х ұяшығына у-тің мәнін меншіктесе, х:=х+1 ( х-тің мәнін бірге арттырады, ал х:=х*х ( х ұяшығындағы мәнді оның квадратымен ауыстырады. Меншіктеу барысында ұяшықтағы алдыңғы мән дереу өшіріліп, соңғы меншіктелген мән сақталады. Мысалы,

y:=2

х:=8

х:=у

х:=х*х

х:=х+1

y:=y-1

нұсқауларын көрсетілген ретімен орындағанда х-тің алғашқы мәні 8, келесісі 2, одан 4, ақырғы мәні 5 болса, ал у-тің мәні 2-ден 1-ге өзгереді.

х:=х+1 ( х айнымалысын 1-ге арттыру нұсқауы қайталанған құрылымды алгоритмдерді құрғанда цикл параметрінің мәнін өзгерту үшін жиі қолданылады.

a Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып мен b ұяшықтарына берілген мәндерін енгізген соң оларды өзара салыстырып, кішісін а немесе b - u ұяшығына меншіктейтін алгоритмді суретте көрсетілген схема арқылы үйымдастыруға болады. Бұл - тармақталған құрылымды алгоритм, мұнда тармақталудың толық схемасы қолданылған.

Бақылау сұрақтары.

Құрылымдық программалаудың концепциясы неде?
Композиция, альтернатива және итерация деген қандай түсінікті білдіреді?
Айнымалы түсінігі.
Сызықтық алгоритм деген не?
Тармақталған алгоритм деген не?
Тармақталған алгоритмдердің қысқаша және толық түрлерінің айырмашылығы неде?

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 29 қыркүйек, 1 қазан

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Pascal ортасында файлдарды баптау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілі және оның негізгі элементтері, Паскаль ортасы туралы толық түсінік беру;

Дамытушылығы: Оқушыларды алгоритмнің командаларымен және құрылыммен таныстыра отырып, алгоритм құру дағдыларын қалыптастыру, логикалық ой-өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Білім білікті қалыптастыру сабағы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

Алгоритм командалары есеп шартына байланысты қалай бөлінеді?
Жай және құрама командалардың айырмашылықтары қандай?
Сызықтық алгоритм дегеніміз не?
Тармақталу алгоритмі мен циклдік алгоритмнің айырмашылығы қандай?
Компьютерде есеп шығару қандай кезеңдерден тұрады?

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскаль тілін 1968-1971 жылдары Швейцарияда профессор Никлаус Вирт оқып-үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние жүзіне тез таралды.

Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады.

Паскаль тілінің негізгі элементтері

Паскаль тіліндегі программа жеке-жеке жолдардан тұрады. Оларды теру, түзету арнайы мәтіндік редакторлар арқылы атқарылады. Программада әрбір жолдан кейін нүктелі үтір (;) қойылады.

Паскаль тілінде программа үш бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау бөлімі және операторлар бөлімі.

Кез-келген программа Program сөзінен басталып, оның тақырыбы жазылады. Бұл бөлім программадағы айнымалылар, тұрақтылар тәрізді объектілердің жалпы қасиеттерін алдын ала анықтап алуға көмектеседі.

Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар бөлімі - болып табылады.

Орындалатын іс-әрекеттер, командалар осы бөлімде орналасады. Ол begin түйінді сөзінен басталып, барлық атқарылатын операторлар (командалар) тізбегі жеке-жеке жолдарға жазылып біткен соң end түйінді сөзімен аяқталады.

Тілдің алфавиті

Тілдің алфавиті программаның элементтерін құруда қолдануға болатын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, цифрлар және арнайы белгілер (символдар) жатады.

Тіл ерекшіліктеріне қарай символдар тобын шартты түрде төмендегі топтарға жіктеуге болады:

атаулар (идентификатор);

цифрлар;

айыру белгілері;

арнайы символдар.

Атау символдары ретінде латын алфавитінің 26 әріпі мен цифрлары қолданылады.

Арнайы символдарға пунктуация және арифметикалық операция (амалдар) белгілері жатады.

Арифметикалық амал белгілері:

(+) - қосу; (-) -азайту;

(*) - көбейту; (/) - бөлу.

DIV - және (логикалық көбейту) операциясы;

MOD - қалдықты табу. Мысалы: 10 MOD 3 амалының нәтижесі 1;

Логикалық амал белгілері:

AND - және (логикалық көбейту) операциясы;

OR - немесе (логикалық қосу) операциясы;

NOT - емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;

XOR - арифметикалық немесе амалы;

SHL - биттер (1 мен 0-дер)тіркесін солға ығыстыру;

SHR - биттер (1 мен 0-дер)тіркесін оңға ығыстыру;

Айыру белгілеріне бос орын, барлық басқару символдары, тыныс белгілері, ENTER (келесі жолға көшу) пернесін басу белгісі және түсініктемелер жатады.

Сонымен айыру белгілері: ____ (бос орын); , (үтір); . (нүкте); : (қос нүкте);(нүктелі үтір) ; ` (апостроф); (;); [;] ; {;}.

Қатынас таңбалары немесе салыстыру белгілері: = (тең), <>(тең емес), < (кіші), >(үлкен), <= (кіші не тең), >= (үлкен не тең).

Программалау тілдерінде «өрнек», «операторлар», «тіл синтаксисі» мен «семантикасы» ұғымдары кең пайдаланады.

Арифметикалық немесе логикалық амалдар таңбасымен біріктірілген айнымалар атаулар, функциялар, жиымдар т.б. мағынасы бар сөздер тізбегі - өрнек деп аталады.

Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлем - оператор деп аталады.

Тілі объектілерін, яғни программадағы пайдаланылатын мәліметтердің құрылымы мен ұйымдастырылуын алдын ала анықтайтын сөйлемдер жиыны - программаның сипаттамасы болып табылады.

Синтаксистік диаграммаларда екі геометриялық фигура тіктөртбұрыш және (кейде дөңгелек) кең пайдаланады. Тіктөртбұрыш ішінде тілдің анықталатын элементтер ал элипс ішінде терминалдық символдар, яғни анықтауды қажет етпейтін таңбала жазылады.

Тілдің қарапайым объектілері

Тілдің қарапайым объектілеріне «сан», «идентификатор», «тұрақты», «айнымалы», «функция» және «өрнек» ұғымдары кіреді. Программадағы негізгі амалдардың орындалуын керекті мәліметтердің сандық, логикалық немесе символдық (литерлік) мәндері болады.

1. Сандар. Сандар мен айнымалылар бүтін және нақты болып бөлінеді. Дербес компьютерде бүтін сандар ағылшынша integer, нақты сандар real деп жазылады.

Мысалы: Бүтін сандар: +4, -100, 15743,0 т.б. Нақты сандар: 2.65, 0.5, -0.856, -6.0.

2. Атау - идентификатор (identification - объектің белгілі бір символдар тіркесін сәйкестігін бекіту) программаны және прграммадағы тұрақтыларды, типтерді айнымалаларды, функцияларды, файлдарды т.б. белгілеп жазу үшін қажет.

Идентификатор - міндетті түрде әріптен басталанатын сандар мен әріптердің тізбегіне тұратын атау.Мысалы: Х, Х1, СҮММА, Р23РН6, МТ54АР т.б.

3. Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында бірден сандық мен берсек де немесе оны программаның сипаттау бөлімінде идентификатор түрінде белгілеп алып мән берсек те болады. Олар сандық, символдық, логикалық және тіркстік (integer, real, boolean, cha string) мәндерді қабылдай алады. Логикалық түрдегі тұрақтылар - true (ақиқат) немесе fallig (жалған) мәндерінің біріне ие бола алады.

Мысалы: x = 25; y = -0.5; z = 4E15; g = 9.8; pi = 3.14 т.б.

4. Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді қабылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әр уақытта ір түрлі мәнге ие бола алады. Айнымалылар атауы сипаттау бөлімнде var түйінді сөзінен кейін орналасады да, атауынан кейін қос нүкте қойылып, айнымалының типі көрсетіледі.

Сабақты бекіту сұрақтары

Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?
Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?
Ғ10 пернесінің қызметі қандай?
Ғ5 пернесінің қызметі қандай?
Паскаль тілінде программаны тексеру қай перненің көмегімен орындалады?
АІТ + Ғ5 пернесі қандай қызмет атқарады?
Программаны орындауға жіберу қандай пернелер комбинациясы арқылы орындалады?

Үйге тапсырма: §2.1 -§ 2.4 тақырыпты оқу. 2.1 - 2.2- кесте.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 6, 8 қазан 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Құрылымдық мәліметтер.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға құрылымдық мәліметтер туралы толық түсінік беру;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Білім білікті қалыптастыру сабағы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Үй тапсырмасын тексеру

Үй тапсырмасын тексеру мақсатында оқушылардан информатикалық тест алынады.

1. Паскаль тілінде қалай жазылады?

1. Бағдарлама тақырыбы

2. Мәліметтерді енгізу

3. Нәтижені шығару

4. Сипаттау бөлімі

5. Бағдарлама басы

6. Бағдарлама соңы

Жауабы:

1. Program

2. Read (Readln)

3. Write (Writeln)

4. Var

5. Begin

6. End

2. Паскаль тілінің программасы неше бөліктен тұрады?

Паскаль тілінің программасы

Жауабы:

3 бөліктен тұрады

3. Var операторының

қызметі қандай?

Жауабы:

Айнымаларды сипаттау

writeln - шығару операторы.

Жаңа сабақ:

Мәлімет типтері. Шамалардың сипатталуы.

Шамаларға қолданылатын стандартты функциялар мен амалдар

Жаңа білім:

• Тип

• Қарапайым, құрылымдық тип.

• Бүтін, нақты, символдық, логикалық, тіркестік тип.

• Шаманы сипаттау. Тұрақты, айнымалы шама.

• Стандартты функциялар: арифметикалық функция; типтерді өзгерту функциясы; реттелген типтегі шамаларға қолданылатын функция;

Амалдар: бүтін типке қолданылатын амалдар; нақты типке қолданылатын амалдар; логикалық типке қолданылатын амалдар; символдық типке қолданылатын амалдар

Мәлімет типтері.

Тип шама қабылдай алатын мәндер жиынын және оларға қолданылатын амал түрлері мен орындалу жолдарын анықтайды.

Яғни тип дегеніміз - шама мәніне берілген сипаттама.

Паскаль тілінде мәліметтердің келесі типтері бар: нақты, бүтін, символдық, логикалық, тіркестік, мәтіндік, жиым, файл, жазба, жиын. Олар екі топқа бөлінеді: қарапайым және құрылымдық.

Көлемі жағынан орташа бағдарламаларды құруда құрылымдық бағдарламалау қолданылады. Оның негізгі идеясы, оны шешу алгоритмы ағымдағы мәтінге анық көрінуі үшін шешілетін тапсырманың құрылымын бағдарлама құрылымы көрсетуі тиіс. Ол үшін жай үш оператордың көмегімен құрылатын бағдарлама құралдары ғана емес, сонымен қатар алгоритмнің құрылымын нақты бейнелейтін құралдар қажет. Осы мақсатпен бағдарламалауда ішкі бағдарлама ұғымы еңгізілген. Ішкі бағдарлама қажетті әрекетті орындаушы және ағымдағы кодтың басқа бөліктеріне тәуелді емес операторлар жиынтығы. Бағдарлама бірнеше кішкене ішкі бағдарламаларға бөлінеді, олардың әрқайсысы ағымдағы тапсырмамен қарастырылған әрекеттердің бірін орындайды. Құрылымдық бағдарламалау идеясы 70 жылдары IBM компаниясында пайда болды, оны әзірлеуде атақты ғалымдар Э. Дейкстра, Х. Милс, Э. Кнут, С. Хоор қатысты. Құрылымдық бағдарламалау бағдарламалық өнімнің модульдық құрылымына және әртүрлі бағдарламалық модульдердің мәліметтерін өңдеу алгоритмдерінің типтік басқару құрылымдарына негізделген. Құрылымды басқару типтері:

реттілік;
альтернатива (таңдау шарты);
цикл.

Құрылымдық бағдарламалауға жататын бағдарлама әзірлеудің екі әдістемесі кең таралған:

«жоғарыдан төменге» бағдарламалау;
«төменнен жоғарыға» бағдарламалау.

«Жоғарыдан төменге» бағдарламалау бағдарламаны әзірлеудің бұл әдістемесінде әзірлеу мәселені шешу мақсатын анықтаудан басталып, одан кейін нақты бағдарламамен аяқталады. Ең алдымен ең ауқымды тапсырмаларды шешетін бірнеше ішкі бағдарламалар ерекшеленеді, одан кейін осы модульдердің әрқайсысы өз кезегінде басқа бірнеше басқа ішкі бағдарламаларға бөлініп барлық тапсырма жүзеге асқанша дейін жалғаса береді. Бұл жағдайда бағдарлама жоғарыдан төменге қарай құрастырылады, басты бағдарламадан ең төменгі ішкі бағдарламаларға дейін, сондай ақ әрбір деңгейде тек қарапайым инструкциялар, циклдар және шартты тармақталулар қолданылады. «Төменнен жоғарыға» бағдарламалау, бұл жалпы сызбаның жұмысы аяқталмай жатып, ішкі бағдарламаларды (процедуралар, функциялар) әзірлеуден бастайтын бағдарлама әзірлеудің әдістемесі. Бұл әдістеме алдыңғы әдістемеге қарағанда тиімсіз болып саналады, өйткені жиі қолайсыз нәтижелерге, қайта жөндеулерге және әзірлеудің уақытын созуға әкеліп соғады. Ішкі бағдаламалардың ең маңызды мінездемесі оларды қайта қолдану мүмкіндігі. Ішкі бағдаламалардың екі түрі бар процедуралар және функциялар. Олардың айырмашылығы, процедура операторлар тобын жай орындайды, ал функция сонымен бірге қандай да бір мәнді есептейді және оны басты бағдарламаға қайтадан жібереді (мәнді қайтарады). Ол мәннің арнайы типі болады. Ішкі бағдарламаның жұмысы мағыналы болу үшін, оған сыртқы бағдарламалардан мәліметтер алу керек. Мәліметтер ішкі бағдарламада параметрлер немесе аргументтер түрінде жіберіледі, олар әдетте айнымалылар сияқты оның бастапқы бөлігінде сипатталады. Ішкі бағдарламалар қажетті параметрлермен олардың жай атауын жазу арқылы шақырылады. Ішкі бағдарламалар оларды шақыру кезінде ғана белсенді болады. Ішкі бағдарламаның ішіндегі операторлар, егер олар нақты шақырылса ғана орындалады. Кейбір бағдарламалау тілдерінде ішкі бағдарламаларды өзінің ішінен шақыртуға болады. Мұндай тәсіл рекурсия деп аталады. Ол бағдарламаның бір орында тұрып қалуына әкелуі мүмкін. Құрылымдық бағдарламалаудың артықшылықтары:

Бағдарламалардың сенімділігі артады (жақсы құрылымдау және жобалау арқылы бағдарлама тестілеуге жеңіл болады және іске қосуда қиындықтар туғызбайды);
Бағдарламаның тиімділігі артады (бағдарламаны құрылымдау қателерді тез табуға және түзетуге мүмкіндік береді, ал жеке ішкі бағдарламаларды басқаларына қарамастан өзгертуге болады);
Бағдарлама әзірлеудің уақыты және бағасы азаяды;
Бағдарламаны оқу жақсарады.

Сонымен, құрылымдық бағдарламалау бағдарламалық кешендерді әзірлеуде келесі принциптерге негізделеді:

Бағдарламалау жоғарыдан төменге жүзеге асуы тиіс;
Барлық жоба ішкі бағдарламаларға бөлінуі тиіс;
Ішкі бағдарлама үш негізгі құрылымнан тұруы тиіс, ол ретпен орындау, тармақталу (if, case) және қайталау (for, while, repeat);
Бағдарламаның кез келген нүктесіне көшу операторы қолданылмайды (goto);
Құжаттама бағдарламалаумен бірге бағдарламаға коментарийлермен бірге бір уақытта құрылуы тиіс.

Құрылымдық бағдарламалау алгоритмдік мінездемесі бар математикалық есептерді шығаруда тиімді қолданылады. Программалау процесін жақсартатын және кең қолданылатын әдістердің бірі -құрылымдық программалау. Құрылымдық программалаудың 3 бөлігі (құраушысы) бар:

1. Модульдік программалау

2. Құрылымдық кодтау

3. Жоғарыдан төменге қарай жобалау

Модульдік программалау дегеніміз - программаны логикалық бөліктерге бөлу процесі. Программа бірнеше модульдерге бөлінеді және мына 2 мақсат орындалуы тиіс: 1) модулдің дұрыс болуы және оның контекстерден тәуелсіз болуы қажет; 2) модулдің ішкі жұмыстарын білмей тұра әр түрлі модулдерден программа құру мүмкіндігінің болуы қажет.

Мысал ретінде стандарт математикалық функциялардың есептелу программасын қарастыруға болады. Программист sin(x) функциясын программаның кез-келген жерінде қолдана алады және оған функцияның есептелуіне қай әдістің қолданып тұрғанын білудің қажеттілігі жоқ. Модуль өлшемі 60 жолдан аспауы керек және модульдер өзара тәуелсіз болуы керек. Байланысқан элементтерді бір модульге, байланыспаған элементтерді әр түрлі модульге жинау керек. Модульдерді қолдана отырып программа күрделілігін төмендетуге болады.

Pascal тілінде модуль процедуралар мен функциялардың көмегімен құрылады, Cи тілінде функциялардың көмегімен құрылады. Құрылымдық кодтау деп программада басқарушы конструкциялардың-шартты операторлардың, циклдің (параметрлі, цикл-әзір, цикл-дейін) қолданылуын айтады.

Шартсыз көшу операторы программада сирек қолданылуы керек немесе шартты оператордың, циклдің көмегімен өзгертілуі керек. Программаны жоғарыдан төмен қарай жобалаудың өз иерархиялық құрылымы бар және қысқа есеп қойылымынан басталады. Одан кейін есеп бірнеше ұсақ ішкі есептерге бөлінеді. Ішкі есептердің өзі де ішкі есептерге бөлінуі мүмкін. Әр қадамда ішкі есептің орындайтын негізгі функциялары анықталуы керек. Бөлу процесі әр ішкі есеп қарапайым болғанға дейін, яғни әр ішкі есепке бір модуль сәйкес келгенше созылады.

Сабақты бекіту

Үйге тапсырма: Құрылымдық мәліметтермен танысу

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 13, 15 қазан 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Салынған циклдер

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды Паскаль тілінің шартты алдын ала тексеретін қайталу - WHILE, REPEAT, FOR операторымен таныстырып, программа құруға дағдыландыру;

Дамытушылығы: Оқушылардың Паскаль программалау тілінде есеп шығару мүмкіндіктерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тәрбиелікке, тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары

Шартты оператордың қандай түрлері бар?
If операторының жалпы жазылу түрі қандай?
Таңдау операторы не үшін пайдаланылады?

Жаңа материалды түсіндіру

Көп жағдайда аргументтердің әртүрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процестерді ұйымдастыру үшін циклдық құрылымды алгоритмдер - қайталау операторлары қолданылады.

Цикл деп программадағы қайталанатын әрекетті айтады. Паскаль тілінде қайталау процесін жүзеге асыратын циклдік операторлардың үш түрі бар: арифметикалық цикл - FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл - WHILE , шартты соңынан тексеретін цикл - REPEAT операторлары.

WHILE операторы. Алдын ала берілген шарт бойынша қайталуды жүзеге асыратын бұл оператор WHILE (оқылуы: уаил, аударылуы: әзірше) және DO (оқылуы: ду, орындау болып аударылады) түйінді сөздері қолданылып аударылады.

Цикл қайталанар алдында, логикалық өрнектің мәні тексеріледі. Егер True (ақиқат) болса, онда цикл денесі қайталанып орындалып отырады. Керісінше False (жалған) болса, циклдің орындалуы аяқталып, WHILE операторынан кейінгі жолдар орындалады.

Егер, ең басында өрнектің мәні False (жалған) болса, онда цикл бір ретте орындалмайды.

Мысалы: y = 3x+1, мұндағы х, -1 мен 2 аралығындағы сандарды қабылдайды, қадамы 0,5 тең.

Program eseptey;

Var x, y : real ;

Begin X:=-1;

While x<=2 Do

Begin Y:=3*x+1

Writeln (' x=',x , ' ' , 'y=' , y) ;

X: = x+0.5;

End;

End.

REPEAT қайталу операторы WHILE операторына ұқсас, айырмашылығы - қайталану шарты цикл соңында тексеріледі, сондықтан ол кем дегенде бір рет орындалатын болады. Екінші өзгешелігі - цикл тұлғасы шарт жалған болғанда қайталанып, ол ақиқат болған кезде циклді орындау доғарылады.

Бұл оператор Repeat (оқылуы: рипит, қайталау болып аударылады) және Until (оқылуы: антил, дейін, шейін болып аударылады) түйінді сөздерін пайдаланып орындалады.

Компьютермен жұмыс

№12 Р=1*2*3 … * NN! факториалды табу программасын жаз.

Programfakt;

Var I , n , p: integer;

Begin

WriteLn ( ' n= ');

ReadLn (n) ;

I: = 1;

P:= 1;

Repeat

P:= p*1;

I:= i+1;

Until i>n;

Writeln (p:4);

End.

FOR операторы. Егер алгоритмде қайталану саны алдын ала белгілі болған жағдайда FOR операторы қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы деп те аталады.

Жазылу үлгісі

FOR < цикл параметрі>:= n1 TO n2 DO

<цикл денесі>;

FOR<цикл параметрі>: = n2 DOWNTO n1 DO

<цикл денесі>;

Мұндағы FOR (үшін), TO (дейін), DO (орындау) - қызметші сөздер;

< цикл параметрі> - циклді басқару айнымалысы, Integer типті (немесе кез келген реттелген тип) n1 , n2 - цикл параметрінің бастапқы және соңғы мәндері (типі циклді басқару айнымалысымен сәйкес) кері қарай, DOWN төмен, TO дейін . Егер қадам -1 - ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам -1-ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.

Мысалы: 1- ден 100- ге дейінгі сандардың қосындысын табу керек.

Program kosindi;

Var I, s: integer;

Begin s:=0;

FOR i:=1 TO 100 DO

S:=s+1;

Writeln ('s = ' , s);

End.

Үйге тапсырма: Паскаль тілінің параметрлі қайталау операторы - WHILE, REPEAT, FOR

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 20, 22 қазан 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Салынған циклдер

Сабақтың мақсаты:

Тәрбиелік: Оқушыларды тәрбиелікке, тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары

Шартты оператордың қандай түрлері бар?
If операторының жалпы жазылу түрі қандай?
Таңдау операторы не үшін пайдаланылады?

Жаңа материалды түсіндіру

Егер, ең басында өрнектің мәні False (жалған) болса, онда цикл бір ретте орындалмайды.

Мысалы: y = 3x+1, мұндағы х, -1 мен 2 аралығындағы сандарды қабылдайды, қадамы 0,5 тең.

Program eseptey;

Var x, y : real ;

Begin X:=-1;

While x<=2 Do

Begin Y:=3*x+1

Writeln (' x=',x , ' ' , 'y=' , y) ;

X: = x+0.5;

End;

End.

Жазылу үлгісі

FOR < цикл параметрі>:= n1 TO n2 DO

<цикл денесі>;

FOR<цикл параметрі>: = n2 DOWNTO n1 DO

<цикл денесі>;

Мұндағы FOR (үшін), TO (дейін), DO (орындау) - қызметші сөздер;

Мысалы: 1- ден 100- ге дейінгі сандардың қосындысын табу керек.

Program kosindi;

Var I, s: integer;

Begin s:=0;

FOR i:=1 TO 100 DO

S:=s+1;

Writeln ('s = ' , s);

End.

Сабақты бекіту сұрақтары

Қайталау операторлары не үшін қолданылады?
Цикл дегеніміз не?
Қайталау операторларының қанша түрі бар?
REPEAT қандай оператор?
REPEAT операторының жалпы жазылу түрі қандай?
Цикл дегеніміз не?
Циклдің алгоритмнің неше түрі бар?
Программаның нәтижесін қалай көреміз?
WHILE операторының жазылу үлгісін көрсет?
WHILE операторының орындалу тәртібі қалай?
REPEAT операторының жазылу үлгісін көрсет?
REPEAT және WHILE операторының айырмашылығы неде?
FOR операторының жазылу үлгісін көрсет?

Үйге тапсырма: 7 тапсырма

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

27, 29 қазан 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Массивтер туралы түсінік, массивтерді өңдейтін стандартты алгоритмдер.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды массив типті берілгендерді өңдеу әдістерімен таныстырып программа құрып үйрету..

Дамытушылық: Оқушыларға бір өлшемді жиымға программа құруғажәне

жиымдармен жұмыс жасауға дағдыландыру, жиымның

жазылу форматын үйрету.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Жаңа сабақты түсіндіру

Жоспары:

Массивті жариялау.
Сызықтық массив. Массивті элементтерін еңгізу және шығару.

Массив.

ЭЕМ арқылы шешiлетiн көптеген мәселелер математикалық мағынасы бойынша бiрiктiрiлген немесе мағынасы бiрдей деректердiң жиынын құрайтын көлемдi ақпаратты өңдеуден тұрады. Кеңiстiктегi нүктенi анықтайтын координаттар, сызықтық теңдеулер жүйесiн анықтайтын коэффициенттер матрицасы, функцияның кез келген нүктедегi мәндерi, көпмүшелiктiң коэффициенттерi - осындай бiртұтас деректер жиынын құрайды. Алгоритмде оларды бiр немесе екi индекстi айнымалылар арқылы белгiлеу есептеулердi жеңiлдетедi.

Жоғары математикада бiр және екi индекстi айнымалы шамалар тiзбегiн вектор және матрица деп анықтайды, ал программалауда оларды индексiнiң санына байланысты бiр немесе екi өлшемдi массив деп айтады. Бiздiң мақсатымыз - программада ыңғайына қарай индекстi айнымалылар қолдану, сондықтан алгоритм құру барысында мұндай шамаларды массив деп атайық.

Массив дегенiмiз индексi бүтiн сан арқылы белгiленген индекстi айнымалылардың тiзбегi, мысалы n элементтен тұратын А бiр өлшемдi массивiнiң элементтерi а₁, а₂, . . ., а_n арқылы анықталады, мұндай массивтi қысқаша , A(n) немесе түрiнде жазуға болады.

Массив ЭЕМ жадының әрбiр элементiне сәйкес ұяшықтардың тiзбегi орналасқан бiр облысын анықтайды. Мысалы, n=7 болғанда жоғарыдағы массив

a₁ a₂ a₃ a₄ a₅a₆ a₇

A Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

облысын бередi. Массивтi қолданған программада алдын ала арнайы оператор арқылы ЭЕМ жадынан массивке облыс (ұяшықтар) дайындап қою керек. Массивтiң әрбiр элементiмен қатынас оның индексi арқылы орнатылады, мысалы а₂ А массивiнiң 2-шi элементi, а_i- i-шi элементi.

Массивке тағы бір анықтама беруге болады: Айнымалы шамалардың бiр ғана атпен аталған реттелген тiзбегi массивдеп аталады, ал тiзбектiң айнымалылары массив элементтерi деп аталады.

Массивпен жұмыс iстеу үшiн оның әр элементiнiң мәнi белгiлi болуы тиiс. Оның жалпы түрi :VAR бөлiмiнде осылай сипатталады. Массив аты ARRAY [n,m] of type.

Массивтi сипаттауға ARRAY of сөздерi қолданылады. Массивте әр элементің нөмiрiн элементтiң индексi деп атаймыз. Индекстердiң саны - массивтiң өлшемi. Индекстiң мүмкiн мәндерi оның диапозоны деп аталады. Диапозон мен өлшемi массивтiң формасы деп саналады.

Мысалы: A: ARRAY [1..10] OF INTEGER;

Массивтi TYPE бөлiмiнде алдын ала белгiлеп алуға болады.

CONST N=10;

TYPE T= ARRAY [1..N] OF WORD;

VAR A:T;

A[1]=15; A[10]=100;

Массивтіенгізужәнебаспағашығарупрограммасы:

PROGRAM mas;

CONST N=20;

I: INTEGER;

A: ARRAY [1.. N] OF REAL;

BEGIN

FOR I:=1 TO N DO

READLN (A[I]);

FOR I:=1 TO N DO

WRITE (' ',A[I]:5:1);END.

Сызықтық массив(1 өлшемді).

Массив типi - күрделi тип. Ол бiр типтi шамалардың бiр ғана ат берiлiп, реттелген тiзбегi. Массивтi бiр қалыпты анықталатын (регулярлық) тип деп те атайды. Массив екi жолмен сипатталуы мүмкiн. Бiрiншiсiнде программаға енгiзiлетiн типтер бөлiмiнде массив <тип атауы> арқылы сипатталады. Сипаттау үлгiсi:

type<тип атауы>=array [T1] of T2;

var<массив атауы>:<тип атауы>;

Мұндағы: array [T1] of T2 - массивтi анықтау; T2 - массив элементтерiнiң типi (оны негiздiк тип деп те атайды); Т1 - индекстiң типi (ол INTEGER, REAL типтерiнен басқа кез келген жай тип болуы мүмкiн. Әдетте ол үшiн аралық тип алынады);

тип атауы - типтi (массивтi) анықтайтын кез келген белгiлеме(айнымалы);

массив атауы - типi тип атауынан тұратын айнымалы;

TYPE (тип), ARRAY (массив), OF - қызметшi сөздер. Бiр өлшемдi (сызықтық) массивтердi сипаттау :

type m1= array [1..10] of real;

m2= array [1..20] of integer;

m3= array [0..25] of char;

var a, b : m1; c : m2; r : m3;

Мұндағы 1..10, 1..20,0..25 - аралық (шектеулi) типтер;

a, b, c, r - типтерi TYPE бөлiмiнде анықталған массивтердiң атаулары (a, b айнымалыларының типi - m1; m1 - REAL типтi 10 элементтен тұратын массив; индекстер - 1..10 шектеулi типiне жататын бүтiн сандар, т.с.с ).

Программаға TYPE бөлiмiн енгiзбей, массивтi VAR бөлiмiнде сипаттау да мүмкiн. Мысалы, a, b массивтерiн мынадай түрде сипаттауға болады:var a, b : array [1..10] of real;

Бірақ күрделi типтердi TYPE бөлiмiнде анықтау программаны оқуды көп жеңiлдетедi және ол программалаудың жақсы тәсiлi.

Компьютермен жұмыс

Бақылау сұрақтары.

Массив деген не және оны қандай мақсатта қолданады?
Бiр өлшемдi массив элементтерiнiң енгiзiлуi қалай орындалады?

Қорытынды. Үйге тапсырма: 12 тапсырма. «Жиымдар. Бір өлшемді жиымдармен жұмыс.» оқу

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

3, 12 қараша 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Массивтер туралы түсінік, массивтерді өңдейтін стандартты алгоритмдер.

Дамытушылық: Оқушыларға бір өлшемді жиымға программа құруғажәне

жиымдармен жұмыс жасауға дағдыландыру, жиымның

жазылу форматын үйрету.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Жаңа сабақты түсіндіру

Жоспары:

Массивті жариялау.
Сызықтық массив. Массивті элементтерін еңгізу және шығару.

Массив.

a₁ a₂ a₃ a₄ a₅a₆ a₇

A Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Мысалы: A: ARRAY [1..10] OF INTEGER;

Массивтi TYPE бөлiмiнде алдын ала белгiлеп алуға болады.

CONST N=10;

TYPE T= ARRAY [1..N] OF WORD;

VAR A:T;

A[1]=15; A[10]=100;

Массивтіенгізужәнебаспағашығарупрограммасы:

PROGRAM mas;

CONST N=20;

I: INTEGER;

A: ARRAY [1.. N] OF REAL;

BEGIN

FOR I:=1 TO N DO

READLN (A[I]);

FOR I:=1 TO N DO

WRITE (' ',A[I]:5:1);END.

Сызықтық массив(1 өлшемді).

type<тип атауы>=array [T1] of T2;

var<массив атауы>:<тип атауы>;

тип атауы - типтi (массивтi) анықтайтын кез келген белгiлеме(айнымалы);

массив атауы - типi тип атауынан тұратын айнымалы;

TYPE (тип), ARRAY (массив), OF - қызметшi сөздер. Бiр өлшемдi (сызықтық) массивтердi сипаттау :

type m1= array [1..10] of real;

m2= array [1..20] of integer;

m3= array [0..25] of char;

var a, b : m1; c : m2; r : m3;

Мұндағы 1..10, 1..20,0..25 - аралық (шектеулi) типтер;

Компьютермен жұмыс

Бақылау сұрақтары.

Массив деген не және оны қандай мақсатта қолданады?
Бiр өлшемдi массив элементтерiнiң енгiзiлуi қалай орындалады?

Қорытынды. Үйге тапсырма: 12 тапсырма. «Жиымдар. Бір өлшемді жиымдармен жұмыс.» оқу

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 17, 19 қараша 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Массивтер туралы түсінік, массивтерді өңдейтін стандартты алгоритмдер.

Дамытушылық: Оқушыларға бір өлшемді жиымға программа құруғажәне

жиымдармен жұмыс жасауға дағдыландыру, жиымның

жазылу форматын үйрету.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Жаңа сабақты түсіндіру

Жоспары:

Массивті жариялау.
Сызықтық массив. Массивті элементтерін еңгізу және шығару.

Массив.

a₁ a₂ a₃ a₄ a₅a₆ a₇

A Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Мысалы: A: ARRAY [1..10] OF INTEGER;

Массивтi TYPE бөлiмiнде алдын ала белгiлеп алуға болады.

CONST N=10;

TYPE T= ARRAY [1..N] OF WORD;

VAR A:T;

A[1]=15; A[10]=100;

Массивтіенгізужәнебаспағашығарупрограммасы:

PROGRAM mas;

CONST N=20;

I: INTEGER;

A: ARRAY [1.. N] OF REAL;

BEGIN

FOR I:=1 TO N DO

READLN (A[I]);

FOR I:=1 TO N DO

WRITE (' ',A[I]:5:1);END.

Компьютермен жұмыс

Бақылау сұрақтары.

Массив деген не және оны қандай мақсатта қолданады?
Бiр өлшемдi массив элементтерiнiң енгiзiлуi қалай орындалады?

Қорытынды. Үйге тапсырма: 12 тапсырма. «Жиымдар. Бір өлшемді жиымдармен жұмыс.» оқу

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

24, 26 қараша 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы Бір өлшемді және көп өлшемді массивтермен жұмыс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларды бірөлшемді және екіөлшемді жиымдарға есептер шығаруға, программа құруға үйрету

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

Жиым дегеніміз не?
Екі индексті жиым қалай аталады?
Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?
A[ I,j ] жиым элементтері қалай сипатталады?
Жиымды қалай сипаттаймыз?
Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
Бірөлшемді және көпөлшемді жиымдардың айырмашылықтары қандай?

Компьютермен жұмыс

Деңгейлік тапсырмалар

1 деңгей

№1. Бірөлшемді A{1,2,3,4,5,6,7,8,9,10} жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құру керек.

№2. Бірөлшемді A{2,-3,5,-8,2} жиым элементтерінің оң және теріс элементтерін қосындысын табатын программа құру керек.

№3. Бірөлшемді В жиымы берілген,оң элементтерін 0-ге,теріс 1-ге айналдыратын программа құру керек.

2 деңгей

№1.C[m,n] матрицасының әр жолының элементтерін қосындысын табатын прогармма құру керек.

№2. B[k,n] екіөлшемді жиым берілген.Осы жиымның бірінші жолын бірінші бағанмен орнын алмастыратын программа құру керек.

№3.R[m,m] екіөлшемді жиымның бас диогоналы және одан төмен жатқан элементтерінің қосындысын табатын программа құру керек.

3 деңгей

№1. C[m,n] екіөлшемді жиымындағы әр жолдың элементтерінің ең үлкенін табу программасын жаз.

№2. M[m,n] екіөлшемді жиымдағы жұп сандардың ең кішісінтабу программасын жаз

Үйге тапсырма: Бірөлшемді және екі өлшемді жиым элементтерімен жұмыс

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

3, 8 желтоқсан

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы Бір өлшемді және көп өлшемді массивтермен жұмыс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларды бірөлшемді және екіөлшемді жиымдарға есептер шығаруға, программа құруға үйрету

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

Жиым дегеніміз не?
Екі индексті жиым қалай аталады?
Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?
A[ I,j ] жиым элементтері қалай сипатталады?
Жиымды қалай сипаттаймыз?
Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
Бірөлшемді және көпөлшемді жиымдардың айырмашылықтары қандай?

Компьютермен жұмыс

Деңгейлік тапсырмалар

1 деңгей

№1. Бірөлшемді A{1,2,3,4,5,6,7,8,9,10} жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құру керек.

№3. Бірөлшемді В жиымы берілген,оң элементтерін 0-ге,теріс 1-ге айналдыратын программа құру керек.

2 деңгей

№1.C[m,n] матрицасының әр жолының элементтерін қосындысын табатын прогармма құру керек.

3 деңгей

№1. C[m,n] екіөлшемді жиымындағы әр жолдың элементтерінің ең үлкенін табу программасын жаз.

№2. M[m,n] екіөлшемді жиымдағы жұп сандардың ең кішісінтабу программасын жаз

Үйге тапсырма: Бірөлшемді және екі өлшемді жиым элементтерімен жұмыс

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

10, 15 желтоқсан 2014

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы Бір өлшемді және көп өлшемді массивтермен жұмыс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларды бірөлшемді және екіөлшемді жиымдарға есептер шығаруға, программа құруға үйрету

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Практикада компьютер арқылы сандық массивтiң ең кiшi және ең үлкен элементтерiн табу, элементтерiн реттеу , үздiксiз функцияның берiлген кесiндiдегi ең кiшi және ең үлкен мәндерiн табу жиi кездеседi. N элементтен тұратын сызықтық A массивiнiң ең кiшi элементiн (M) және оның нөмiрiн (L) табу тәсiлi мынадай:

M және L үшiн бiрiншi элементтiң мәнi мен оның нөмiрi алынады: M=A(1); L=1.

Екiншi элементтен бастап массивтiң әр элементiнiң мәнi бiрiншi элементтiң мәнiмен цикл бойынша бiртiндеп салыстырылып, алдымен кездескен А(1)-ден кiшi мән мен осы элементтiң нөмiрi M және L айнымалыларына меншiктеледi (бұл кезде М, L ұяшықтарына жаңа сандар енгiзiлгендiктен, оларда бұрынғы мәндер өшiп қалатыны белгiлi). Қалған массив элементтерi бiртiндеп М-нiң осы жаңа мәнiмен салыстырылады да, циклдi орындау әрi қарай жалғаса бередi. Цикл аяқталған кезде табылған ең кiшi элемент пен оның нөмiрi alt="Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып"+ F5 клавишалары арқылы экранан көруге болады.

Мысалы: кездейсоқ сандардан құрылған массив элементтерінің қосындысын табу керек.

PROGRAM E.K;

CONST N=100;

MAXVALUE=100+1;

VAR M:=ARRAY[1..N] OF INTEGER;

I: INTEGER;

BEGIN

S:=0;

FOR I:=1 TO N DO

M[I]:= RANDOM (MAXVALUE);

FOR I:=1 TO N DO

S:=S+M[I]

WRITE ('S=',S:3);END.

Екi өлшемдi массивтi, яғни n жолдан m бағаннан тұратын матрицаны сипаттау түрi төмендегiдей:

Type MS=array[1..n,1..m] of T;

Var A: MS;немесе

Var A: array[1..n,1..m] of T;

Мұнда Т - массив элементтерiнiң түрi; n, m айнымалыларының орнына олардың мәндерiн енгiзiп немесе оларды CONST бөлiмiнде сипаттап қою керек. Матрица элементтерiн экранға шығарғанда тиянақты нүктелi түрде шығарған дұрыс.

Мысал. Матрица элементтерiн ендiру, берiлген күйiндегiдей экранға шығару программасының бөлiгi төмендегiдей болады.

Ендiру:

for k:=1 to n do begin

for j:=1 to m do begin

writeln('A[',k,j,']=');

readln(A[k,j]); end;writeln; end;

Экранға шығару:

for k:=1 to n do begin

writeln;

for j:=1 to m do writeln(A[k,j]:p:q);end

Мысал .Өлшемi 30х30 болатын нақты екi матрица берiлген. Олардың қосындысы мен көбейтiндiсiн есептеу керек.

Шешiмi.S=A+B матрицасының s_ijэлементis_ij=a_ij+b_ij, алС=А*В матрицасының с_ij элементi формулаcымен анықталатыны белгiлi. Программа төмендегiдей болады.

program matkos; Uses crt; const r=30;

Type Ms=array[1..r,1..r] of real;

var A,B,C,S:Ms; k,i,j:integer;

begin clrscr;

for i:=1 to r do begin

for j:=1 to r do begin

writeln('A[',i,j,']='); readln(A[i,j]); end;

writeln; end;

for i:=1 to r do begin

for j:=1 to r do begin

writeln('B[',i,j,']='); readln(B[i,j]); end;

writeln; end;

writeln('Матрицалардың қосындысы:');

for i:=1 to r do for j:=1 to r do

S[i,j]:=A[i,j]+B[i,j];

for i:=1 to r do begin writeln;

for j:=1 to r do

writeln('S[',i,j,']=', S[i,j]:6:3); end;

writeln('Матрицалардың көбейтiндiсi:');

for k:=1 to r do

for j:=1 to r do begin C[k,j]:=0;

for i:=1 to r do C[k,j]:=C[k,j]+A[k,i]*B[i,j]; End;

for i:=1 to r do begin writeln;

for j:=1 to r do

writeln('C[',i,j,']=', C[i,j]:6:3); end;end.

3. Компьютермен жұмыс

Бақылау сұрақтары:

Екi өлшемдi массивтiң элементтерiн енгiзу қалай орындалады?
Индекс дегенiмiз не?
Программада массивтiң ең үлкен өлшемiн қалай анықтайды?
Массивтi сипаттау үлгiсi қалай жазылады?
Var бөліміндемассивқалайсипатталады?
TYPE бөліміндемассивқалайсипатталады?

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

18, 22 желтоқсан 2014 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Символдық жолдар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амал түрлерін пайдалана

отырып,есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық:Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу

тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдында ұстай

білу, тәрбиелеу

Сабақтыңтүрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру
Өткен сабақты қайталау
Компьютермен жұмыс
Сабақты бекіту
Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integerЕ) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) <>тырнақша В)" апостроф С )( ) тырнақша Д): қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары

Компьютермен жұмыс

Кіші латын әріпімен енгізілген жолды, үлкен латын әріптеріне ауыстыру программасын құрыңыз.

Program austir:

Var s:string:

k:byte:

begin

readln(s):

for k:=l to length (s) do

s[K]: =Upcase (s[k]);

writeln(s):

end.

Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 24, 29 желтоқсан

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмасы

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

Егер қосынды жинақтау алгоритiмiнде цикл параметiрi К болса бастапқы меншiктеуге не жатады?
1. S=0; K=1
2. S=0; K=0
3. S=1; K=0
4. S=1; K=1
5. Дұрысжауабы жоқ
Егеркөбейтiндi жинақтауалгоритiмiндециклпараметiрi Кболсабастапқыменшiктеугенежатады?
1. P=1; K=1
2. P=0; K=1
3. P=0; K=0
4. S=1; K=0
5. Дұрысжауабы жоқ
Алгоритм құрастыру барысында модификация блогi ненi бейнелеу үшiн пайдаланады
1. Цикл;
2. Тармақталу;
3. Қайталау санын азайту үшiн;
4. Массивтер;
5. барлығы дұрыс;
Модификация блогiнде орындалатын әрекеттердi атаңыз
1. барлығы дұрыс;
2. Цикл параметiрiне бастапқы мәнiн меншiктеу;
3. Цикл параметiрiнiң ағымдық мәнiн соңғы мәнiмен салыстыру;
4. әр қайталауда цикл параметiрiн қадамына арттыру;
5. Циклаяқталуынтексеру;
10 DIV 3 операциясының орындалуының нәтиже:
1. 3;
2. 4;
3. 5;
4. 2;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
10 MOD 3 операциясы орындалу барысындағы нәтиже:
1. 1;
2. 3;
3. 7;
4. 4;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
16-разрядты ондық жазылу түрi:
1. 0A;
2. A0;
3. 10;
4. 01;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Бүтiн сандарды бейнелеу үшiн неше байт падаланады?
1. 2;
2. 1;
3. 3;
4. 16дәрежесiне байланысты;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Қай функция орындалу барысында нәтижесі бүтiн болуы мүмкiн?
1. Pred, Succ, Ord;
2. Pred, Succ, Sqrt;
3. Pred, Succ, Chr;
4. Pred, Succ, Odd;
5. барлығыдұрыс;
Төмендекөрсетiлгендердiң iшiндеқайсысыидентификаторғажатпайды?
1. 2222222;
2. FIO;
3. _Result;
4. ФИО;
5. барлығыдұрыс;
Төмендекөрсетiлгендердiң iшiндеқайсысыидентификаторғажатпайды?
1. 1Gruppa;
2. SUmma;
3. Nomer_Doma;
4. Сумма;
5. барлығы дұрыс;
Символдық айнымалыны бейнелеуге неше байт керек?
1. 1;
2. 2;
3. 3;
4. Символдың кодына байланысты;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Төмендегi функциялардың қайсысының орындалу барысында нәтижесiнiң типi Char?
1. Pred, Succ, Chr;
2. Pred, Succ, Sqrt;
3. Pred, Succ, Ord;
4. Pred, Succ, Odd;
5. барлығыдұрыс;
Программаныңкелесi үзiндiсiніңорындалубарысындағынәтиже: if not false then ClrScr
1. Экран тазарады ;
2. Экран тазармайды ;
3. Паскальде жазылуы дұрыс емес;
4. Экран тусi өзгередi;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Программаның келесi үзiндiсi орындалу барысындағы нәтиже: if 0= true then ClrScr;
1. Экран тазармайды ;
2. Экран тазарылады;
3. Экран түсi өзгередi;
4. Барлығы дұрыс;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
CASE операторында қай типтi операндтар пайдалануға болмайды?
1. string;
2. char;
3. integer;
4. boolean;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
FOR операторы туралы айтылған сөйлемдердiң қайсысы дұрыс?
1. Цикл параметiрiн цикл денесiнде өзгертуге болмайды;
2. Цикл параметiрi әр-қашан да 1 өседi;
3. Бұл оператор кемiнде бiр рет орындалады;
4. Бұл оператор белгiсiз болуы мүмкiн;
5. Барлығы дұрыс;
Қай типтi айнымалылар цикл параметiрi бола алмайды?
1. real;
2. byte;
3. integer;
4. char;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Келесi циклнешереторындалады: for i:=i to i do ... ?
1. 1 рет;
2. 0 рет;
3. Паскальдежазылуыдұрысемес;
4. Дұрысдауабыжоқ;
5. 10 рет
WHILE мен REPEAT операторларыныңнегiзгi айырмашылығы?
1. REPEAT кемiнде 1 рет орындалады;
2. WHILE кемiнде 1 рет орындалады;
3. WHILE операторында индекстiк айнымалысы болуы тиiс;
4. WHILE шексiз болуы мүмкiн, ал REPEAT - жоқ ;
5. Барлығы дұрыс;
while true do қандай әрекеттердiң орындалуын талап етедi?
1. шексiз цикл ;
2. 1 рет орындалады да бiтедi;
3. орындалмайды;
4. Паскальде жазылуы дұрыс емес;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Төмендегi циклдардыңқайсысыорындалмайды? a) while true and false do; b) while (2>3) or (5<10) do; c) while true or false do; d)while (6<=6) and (5.+5) do
1. а;
2. а,в;
3. с,а;
4. с,а,в;
5. Барлығы;
Төмендегi пiкiрлердiң қайсысы дұрыс емес?
1. REPEAT циклдiң индекстiк айнымалысы болуы тиiс;
2. REPEAT цикiлiнде операторлық жақша керек емес;
3. REPEAT циклi кемiнде 1 рет орындалады;
4. REPEAT циклi шексiз болуы мүмкiн емес;
5. Барлығы дұрыс емес;
Repeat until true операторы орындалу барысындағы нәтиже?
1. Цикл 1 рет орындалады да жабылады;
2. шексiз цикл;
3. орындалмайды;
4. Паскальде жазылуы дұрыс емес;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Төмендегi тұрақтылардың қайсысы Real -типтi емес?
1. 30000;
2. 2.50;
3. 1E20;
4. 0.45e23;
5. Барлығы;
Егер Integer- типтi сан Real-типтi санғакөбейтiлсе, нәтижесiнiңтипi қандай?
1. real;
2. string;
3. integer;
4. char;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Real-типтi айнымалы неше байт орын алады?
1. Пайдаланып отырған компилятор типына байланысты;
2. 4;
3. Санның мәнiне байланысты;
4. 2;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Келесi оператор Write (15. 123: 0) нәтижесi:
1. 1.5E+01;
2. 15;
3. 15.123;
4. 0;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Келесi оператор Write (15. 123: 0:0) нәтижесi:
1. 15;
2. 0;
3. 15.123;
4. 1.5E+01;
5. Барлығы дұрыс;
Егер Type Days = (Mon, Tue, Wed, Thu, Fri, Sat, Sun), төмендегiлердiңқайсысыдұрыс?
1. Барлығыдұрыс;
2. Pred(Tue)=Mon;
3. Succ(Wed)=Pred(Fri);
4. Succ(Tue)=Wed;
5. Succ(Fri)= Sat
Егер Type Days = (Mon, Tue, Wed, Thu, Fri, Sat, Sun), төмендегiлердiңқайсысыдұрыс?
1. Ord(Mon)=0;
2. Ord(Mon)=1;
3. Ord(Mon)=Mon;
4. Ord(Tue)=Tue;
5. Барлығыдұрыс;
Төмендегi бөлiмдердiңқайсысымiндеттi түрдеПаскальпрограммасындаболуытиiс?
1. Begin-End бөлiмi;
2. Label бөлiмi;
3. Var бөлiмi;
4. Const бөлiмi;
5. Барлығы;
Uses-қызметшi сөзi неүшiнпайдаланады?
1. стандарттықбиблиотекалардықосуүшiн;
2. Паскальдебұлсөзжоқ;
3. бұл пайдаланушының идентификаторы;
4. бұл логикалық функция;
5. дұрыс жауабы жоқ;
StringVar = 'ABCD': Length(StringVar)= орындалунәтижесi?
1. 4;
2. 0;
3. 'ABCD';
4. Паскальде жазылуы дұрыс емес;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
StringVar = 'ABCD': Delete(StringVar, 3, Length(StringVar)); орындалунәтижесi?
1. StringVar = 'AB'
2. StringVar ='A' ;
3. StringVar = 'ABCD';
4. Паскальдежазылуыдұрысемес;
5. Барлығыдұрыс;
COPY('ABCDEFGHIJ', 4, 3)= орындалунәтижесi?
1. 'DEF';
2. 'ABCD';
3. 'CDEF';
4. 'ABC';
5. Барлығыдұрыс;
POS('DE','ABCDEFGH') = орындалунәтижесi?
1. 4;
2. 3;
3. 5;
4. 6;
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Массив элементтерi бiр типтес болуы шарт па?
1. ия;
2. жоқ;
3. әржағдайдаәртүрлi;
4. массивтiңөлшемiнебайланысты;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Write мен WriteLn негiзгi айырмашылығынеде?
1. WriteLn нәтиженi экранғашығарғаннанкейiнкурсордыжаңажолғаорналастырады;
2. Write тек 1 операнды болуы мүмкiн;
3. Write көрсеткiштi келесi жолға сiлтеп жiбередi;
4. WriteLn тек жазба типтес операндтармен жұмыс iстейдi;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Қандайтиптi мәлiметтер Write операторыменэкранғашығарылмайды?
1. set;
2. string;
3. char;
4. real;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Паскальда фонның түсiн бояу үшiн неше түрлі түстер бар ?
1. 0-15;
2. 0-7;
3. 1-32;
4. 1-4;
5. дұрыс жауабы жоқ;
Егер х=1, онда у-ке 2 мәнiн меншiкте, ал егер х=2 тең болса у-ке 1 мәнiн меншiкте
1. if x=1 then y:=2 else if x=2 then y:=1;
2. if x=1 then y:=2 if x=2 then y:=1;
3. if x=1 then y:=2 else y:=1;
4. if x=1 then y:=1 else y:=2;
5. Барлығыдұрыс;
Егер х=1, онда у-ке 2 мәнiн меншiкте, әйтпесе у-ке 1 мәнiн меншiкте
1. if x=1 then y:=2 else y:=1;
2. if x=1 then y:=2 if x=2 then y:=1;
3. if x=1 then y:=2 else if x=2 then y:=1;
4. Дұрысжауабыжоқ;
5. Барлығыдұрыс;
Келесi циклдардыңқайсысы "Әзiрше?
1. While... Do ...;
2. Repeat...Until;
3. For i:=1 to 24 Do writeLn(i);
4. For N:=9 Downto 4 Do writeLn(n);
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Келесi циклдардыңқайсысы«Дейiн»?
1. Repeat...Until;
2. While... Do ;
3. For i:=1 to 24 Do writeLn(i);
4. For N:=9 Downto 4 Do writeLn(n);
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Келесi операторлардың қайсысы параметiрлi цикл болып табылады?
1. For I:= 1 to 100 Do WritLn(i);
2. Repeat ...Until;
3. While... Do ...;
4. For N:=9 Downto 4 Do WriteLn (n);
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Келесi операторлардыңқайсысыпараметiрлi(параметiрiнiңөсуi үлкеннен - кiшiгеқарай) циклболыптабылады?
1. For N:=9 Downto 4 Do WriteLn (n);
2. Repeat ...Until;
3. While... Do ...;
4. For I:= 1 to 100 Do WritLn(i);
5. Дұрыс жауабы жоқ;
Шартты оператордың дұрыс жазылған вариантын таңдаңыз:
1. If<өрнек> Then < оператор > Else <оператор>;
2. If P Then Begin S1; S2; S3 End; Else S4;
3. If P Then; Begin S1; S2; S3 End;
4. If <оператор> Then < өрнек> Else <оператор>;
5. Барлығы дұрыс;
Шартты оператордың дұрыс жазылған вариантын таңдаңыз:
1. If P Then Begin S1; S2; S3 End Else S4;
2. If P Then; Begin S1; S2; S3 End;
3. If <өрнек> Then < оператор > Else <оператор>;
4. If <оператор> Then < өрнек> Else <оператор>;
5. Барлығы дұрыс;
Шартты оператор қай жерде дұрыс жазылмаған вариантын таңдаңыз:
1. If <оператор> Then < өрнек> Else <оператор>;
2. If <өрнек> Then < оператор > Else <оператор>;
3. If <өрнек> Then Begin S1; S2; S3 End Else S4;
4. If<өрнек> Then Begin S1; S2; S3 End;
5. Барлығыдұрыс;

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 9, 12, 14 қаңтар 2015 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Символдық жолдар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амал түрлерін пайдалана

отырып,есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық:Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу

тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдындаұстай

білу, тәрбиелеу

Сабақтыңтүрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру
Өткен сабақты қайталау
Компьютермен жұмыс
Сабақты бекіту
Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integerЕ) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) <>тырнақша В)" апостроф С )( ) тырнақша Д): қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары

Компьютермен жұмыс

Кіші латын әріпімен енгізілген жолды, үлкен латын әріптеріне ауыстыру программасын құрыңыз.

Program austir:

Var s:string:

k:byte:

begin

readln(s):

for k:=l to length (s) do

s[K]: =Upcase (s[k]);

writeln(s):

end.

Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

16, 19, 21 қаңтар 2015 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Символдық жолдармен жұмыс істеуге арналған функция.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амал түрлерін пайдалана

отырып,есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық:Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу

тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдында ұстай

білу, тәрбиелеу

Сабақтыңтүрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру
Өткен сабақты қайталау
Компьютермен жұмыс
Сабақты бекіту
Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integerЕ) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) <>тырнақша В)" апостроф С )( ) тырнақша Д): қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары

Компьютермен жұмыс

Кіші латын әріпімен енгізілген жолды, үлкен латын әріптеріне ауыстыру программасын құрыңыз.

Program austir:

Var s:string:

k:byte:

begin

readln(s):

for k:=l to length (s) do

s[K]: =Upcase (s[k]);

writeln(s):

end.

Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

23, 26, 28 қаңтар 2015 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Символдық жолдармен жұмыс істеуге арналған функция.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амал түрлерін пайдалана

отырып, есептер шығаруға, прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық:Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу

тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдында ұстай

білу, тәрбиелеу

Сабақтыңтүрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру
Өткен сабақты қайталау
Компьютермен жұмыс
Сабақты бекіту
Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integerЕ) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) <>тырнақша В)" апостроф С )( ) тырнақша Д): қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары

Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

30 қаңтар 2,4 ақпан 2015 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Символдық жолдармен жұмыс істеуге арналған функция.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амал түрлерін пайдалана

отырып, есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық:Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу

тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдында ұстай

білу, тәрбиелеу

Сабақтыңтүрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру
Өткен сабақты қайталау
Компьютермен жұмыс
Сабақты бекіту
Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integerЕ) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) <>тырнақша В)" апостроф С )( ) тырнақша Д): қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары

Компьютермен жұмыс

Кіші латын әріпімен енгізілген жолды, үлкен латын әріптеріне ауыстыру программасын құрыңыз.

Program austir:

Var s:string:

k:byte:

begin

readln(s):

for k:=l to length (s) do

s[K]: =Upcase (s[k]);

writeln(s):

end.

Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ

«Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

6,9,11 ақпан 2015 жыл

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Компьютерлік модельдеу.Есептеу эксперименті.

Сабақтың мақсаты: Оқушылардықұрылымдық программалау әдісін игеру мақсатында көмекші программаларды құруды және қолдануды үйрету.

Дамытушылық: Оқушыларға модулдеу түсінігі және тәсілін көмекші программа

жазылу әдісімен жұмыс жасауға дағдыландыру.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Жаңа сабақты түсіндіру

Жоспары:

Көмекші программа..
Процедуралар.
Функциялар: стандарты және қолданушының функциялары.

Тақырып мәтіні

Процедуралар және функциялар программаның бiршама дербес бөлiктерi болып табылады. Ол ерекше түрмен безендiрiлiп, атпен жабдықталған. Программа iшiнде бұл аттың еске алынуы процедураны немесе функцияны шақыру деп аталады. Келешекте процедуралар және функцияларды көмекшi программа ортақ атпен атаймыз, ал егер айырмашылығы баяндалса өз аттарымен атаймыз.

Көмекшi программа, кез-келген программаны бiр-бiрiнен тәуелсiз бiрнеше бөлiктерге бөле алатын аспаб болып табылады. Мұндай бөлу 2 себептен қажет.

Бiрiншiден, бұл әдiс жадының үнемдеуi: кез-келген көмекшi программа - программа iшiнде дана бола тұра, оны программаның кез-келген нүктесiнен бiрнеше рет шақыруға болады. Көмекшi программа шақырылғанда оны құрайтын операторлар тiзiмi активтендiрiледi, ал көмекшi программаға берiлетiн параметрлер көмегiмен қажеттi алгоритм құралады.

Екiншiден, программаларды бәсеңдей жобалайтын тәсiлдi қолдану. Бұл жағдайда алгоритм бiршама дербес және маңызды бөлiктерден тұратын бiршама үлкен көмекшi программалар арқылы құралады. Көмекшi программалар төмен деңгейлi кiшiрек көмекшi программаларға бөлiне алады,

Кез-келген көмекшi программа шақырылмас бұрын программаның сипаттау бөлiмiнде сипатталуы керек. Көмекшi программаны сипаттау - оның тақырып және тұлғасын басып, көрсету деген сөз. Көмекшi программаның тақырыбында оның аты және формалдi параметрлерi жарияланады. Функция үшiн бұдан басқа қайтарылатын нәтиженiң типi жарияланады. Басынан соң көмекшi программа тұлғасында, программада секiлдi, сипаттау және операторлар бөлiмдерi келедi. Көмекшi программа сипаттау бөлiмiнде төмен деңгейлi көмекшi программалар сипаттамасы, олардың iшiнде тағы басқалары кездесуi мүмкiн.

Негiзiнде көмекшi программа тұрақтылардан, айнымалылардан, тип және төмен деңгейлi көмекшi программалардан тұрады. Көмекшi программада сипатталған аттардың бәрi программаға жайылмайды, яғни "көрiнбейдi" деуге болады. Олай болса, көмекшi программаға қатысты операторлар жағынан ол "қорап" ретiнде қарастырылып, оның iшiнде кез-келген алгоритм жүзеге асырылады. Бұның бәрiн программалаушы көре алмайды. Мысалға, жоғарыда көрсетiлген мысалда негiзгi программаның iшiнен бiз А және В процедураларын шақырып, олардың iшкi А1, А2, В1 процедураларын шақыра алмаймыз.

Айтылғанның бәрi тек көмекшi программалардың аттарына емес, сондай-ақ кез-келген аттарға және олардың iшiнде сипатталған типтерге, тұрақтыларға, айнымалылар және таңбаларға қатысты. Көмекшi программаның iшiнде жарияланған аттардың бәрi бiрегей (уникалды) бола тұра көмекшi программаның атымен сәйкес болмау керек.

Төмен деңгейлi көмекшi программаның iшiне кiргенде, оның жарияланған аттарымен қатар жоғары деңгейлi көмекшi программаның аттарын қолдануға мүмкiндiк бар. Мысалға, В21 көмекшi программаның iшiнен бiз А көмекшi программасын шақырып қолдана аламыз. Кез-келген көмекшi программа өз-өзiн шақыра алады-рекурсия амалы. Мынандай сипаттама бар болсын:

Program ...;

var V1: ...;

Procedure A;

var V2:: ...;

...........

end{A};

Procedure B;

var V3: ...;

Procedure B1;

varV4: ...;

Procedure B11;

varV5;

.........

В11 процедурасынан V1,...,V5 айнымалыларын, В1 процедурасынан V1,...,V4 айнымалыларын, негiзгi программадан тек V1 айнымалысын пайдалана аламыз.

Көмекші программаның сипатталуы

Процедураның тақырыбы: Procedure<аты> [(ф.п.тiз)];

Функцияның тақырыбы: Function<аты> [(ф.п.тiз)]: <типi>;

Мұндағы <аты>-көмекшi программаның аты;

[(ф.п.тiз)]-формалдi параметрлер тiзiмi;

<типi>-функцияның қайтаратын мәннiң типi;

Процедура мен функцияның параметрлері.

Формалдi параметрлер тiзiмi қажеттi болмағандықтан, болмауы да мүмкiн. Ал егер бар болса, онда оның iшiнде формалдi параметрлердiң аттары және олардың типтерi анықталған болуы тиiс, мысалға:

Procedure SB(a: Real; b: Integer; c: Char);

Мысалда, тiзiмдегi параметрлер (; ) арқылыажыратылған. Егертiзiмдебiртиптi бiрнешепараметрлерболса, онда

Function F(a: Real; b: Real): Real; орнына бiз Function F (a, b : Real) : Real ; деп жаза аламыз.

Келесi мысалды қарастырайық. ТР тiлiнде дәреже шығару операциясы жоқ, бiрақ LN (X) және EXP (X) функцияларын пайдалану арқылы бiз қажеттi, POWER атты, жаңа функция аламыз

VAR X,Y: REAL;

FUNCTION POWER(A,B:REAL):REAL;

BEGIN {POWER}

IF A>0 THEN

POWER :=EXP(B*LN(A))

ELSE IF A<0 THEN POWER :=EXP(B*LN(ABS(A)))

ELSE IF B=0 THEN POWER :=1

ELSE

POWER :=0

END{POWER};

{----------------------------------------------------}

BEGIN {MAIN}

REPEAT

READLN(X,Y);

WRITELN(POWER (X,Y):12:10, POWER (X,-Y):15:10)

UNTIL EOF

END {MAIN}.

Бiз WRITELN процедураны шақырғанда, POWER функциясын шақыру үшiн оны параметр ретiнде жарияладық. Функцияны шақырғанда Х және У парматерлерi - фактiлiк деп аталады. Олар функция басындағы А және В формалдi параметрлердiң орнына қойылады және олармен қажеттi есептеулер жүргiзiледi. Шыққан нәтиже функция индентификаторына меншiктеледi - функциядан шыққанда функцияның нәтижесi ретiнде оны қарастырамыз. Программада POWER функциясы 2 рет шақырылады - бiрiншiден Х пен (+У)параметрлерiмен, кейiнiрек Х пен (-У), яғни соңында 2 нәтиже аламыз.

Көмекшi программаны кез-келген формальды параметрлерi - мән-параметр, айнымалы-параметр, тұрақты-параметр болуы мүмкiн. Жоғарыдағы мысалда А және В параметрлерi мән-параметрлерi болып табылады. Егер параметрлер айнымалы-параметрлер болса, олардың алдына VARсөзiн қоямыз, мысалға:

Procedure MyProcedure( var a: Real; b: Real; const c: string);

мұндағы а- айнымалы-параметр, b-мән-параметр, c- тұрақты-параметр.

Негiзiнде формальдi параметрдiң анықталуы тек қана шақырушы программаға лайық : егер формальдi параметр айнымалы-параметр ретiнде жарияланса, онда көмекшi программаны шақырғанда оған айнымалы ретiнде фактiлiк параметрлердiң типi сәйкес келуi керек; егер формальдi параметр мән-параметрi немесе тұрақты-параметр ретiнде жарияланса, онда көмекшi программаны шақырғанда оған еркiн мән сәйкес келуi керек. Бұл ереженi ТР компиляторы бұлжытпай орындайды. Егер жоғарыдағы мысалда FunctionPower (vara,b: Real):Real; тақырыбын қолданған болса едiк , онда функцияны 2-шi рет шақырғанда компилятор формалдi және фактiлiк параметрлердiң келiспеуi туралы хабарлаған болатын.

Қандай жағдайда қандай типтердi қолдануды түсiну үшiн, көмекшi программаны шақырғанда формальдi параметрлердi фактiлiк параметрлерiмен ауыстыруын қарастырайық.

Егер параметр мән-параметр болып жарияланса, онда көмекшi программаны шақырмас бұрын бұл мән есептелiп, шыққан нәтиже уақытша жадыға копияланып, көмекшi программаға берiледi. Көмекшi программаның iшiндегi мән-параметрлерiнiң өзгеруi шақырушы программамен қабылданбайды, себебi бұл кезде фактiлiк параметр копиясы өзгередi.

Егер параметр айнымалы-параметр ретiнде анықталса, онда көмекшi программаны шақырғанда айнымалының копиясы емес, өзi берiледi. Айнымалы-параметр өзгеруi фактiлiк параметрдiң өзгеруiне әкеледi.

Ал, егер тұқрақты-параметр болғанда көмекшi программаға жадының табылған адресi берiледi, онда айнымалы немесе шыққан мән табылады. Бiрақ компилятор көмекшi программаның тұлғасында тұқрақты-параметрге жаңа мән меншiктеуiне жол жабады.

Мысал: Программаға 2 бүтiн сан берiледi (5 және 7), олар INC2 процедурасына берiледi де сандардың мәнi 2 есе үлкейедi. Параметрлердiң 1-сi айнымалы-параметр, 2-сi мән-параметр ретiнде берiледi. Процедураны шақыру алдындағы және шақырғаннан кейiнгi параметрлердiң мәндерiн және еселiнген нәтижелерiн экранға шығарылады.

const

a:Integer = 5;

b:Integer = 7;

{------------------------}

Procedure Inc2(var c:Integer; b:Integer);

Begin {Inc2}

c:=c+c;

b:=b+b;

Writeln ('екi еселiк:',c:5,b:5)

End ; { Inc2}

Begin {main}

Writeln ('тұп деретер:',a:5,b:5)

Inc2(a,b);

Writeln ('нәтиже:',a:5,b:5)

End{main}.

Программа нәтижесiнде :тұп деректер: 5 7

екi еселiк : 10 14

нәтиже : 10 14 шығады.

Мысалдан көрiп отырсыңдар 2-шi формальдi параметрдiң Inc2 процедурасында өзгеруi В фактiлiк айнымалының өзгеруiне әкелдi, себебi бұл параметр процедура тақырыбында мән-параметр ретiнде сипатталған. Бұл мысалда глобальдi айнымалыны аттас локальдi айнымалымен "жабу"(перекрыть) механизмi деп қарастыруға болады: В глобальдi айнымалы бола тура, процедура тұлғасында оны В мән-параметрi болып сипатталған локальдi айнымалысы жабады.

Сонымен, айнымалы-параметрдi көмекшi программаның алгоритмiнiң сырт дүниемен байланыс құралы деп есептеймiз: бұл параметрлер арқылы көмекшi программа шақырушы программаға жұмыс нәтижесiн қайтара алады. Программалаушы, әрине, глобальдi параметрлердi қолданып нәтижелердi қайтара алады. Бiрақ, бұл кезде программа программалаушыға түсiнiксiз, шатасқан түрде келедi. Осы себептен нәтиженi фактiлiк параметрлермен қайтарған жөн.

МОДУЛЬДЫКПРОГРАММАЛАУ.

TurboPaskal-дамодульдардыңболуыпрограмманыбөлiктергеболiппрограммалауғажәнетексеругемүмкiндiкжасайды. Соныменбiргестандарттымодульдердiжәнебасқапрограммалаутiлiндегiпрограммалардықолдануғамүмкiндік береді.

Модуль төмендегiдей бөлiктерден тұрады:

Модуль тақырыбы;

Модуль интерфейсi;
Модульдiң орындалу бөлiмi;
Модульды инициализациялау бөлiмi.

Инициализациялау бөлiмiнен басқасы модульда болуы мiндеттi.

Модуль тақырыбы UNIT қызметшi сөзiнен және идентификатордан тұрады. Мысалы, UNITMyModule; Модуль- файл iшiнде орналасуы керек және файл атауы модуль атауымен бiрдей болып кеңейтiлуi .pas болуы мiндеттi.

Модуль интерфейсi арқылы негiзгi программа мен модуль (модуль мен модуль) арасында байланыс орнатылады. Интерфейсте негiзгi программада (модульда) модульдi шақырған кезде қолданылатын тұрақтылар, типтер, айнымалылар, процедуралар мен функциялар көрсетiледi.

Интерфейс INTERFASE қызметшi сөзiнен басталады. Содан соң USES сөзiнен кейiн осы модульде қолданылатын модульдың атаулары жазылады. Одан кейiн тұрақтылар, типтер, айнымалылар, процедуралар мен функциялар бөлiмi орналасады. Процедуралар бөлiмiнде INLINE директивасы орналасуы мүмкiн. Процедуралар бөлiмiнде тек көмекшi программалардың атаулары (INLINE директивасындағы көмекшi программалардан басқасы) көрсетiлiп, олардың өзi орындалу бөлiмiнде келтiрiледi.

Әр түрлi модульдағы интерфейстердi цикл iшiнде шақыруға болмайды, себебi компилятор ол кезде байланыс орната алмайды. Модульдiң орындалу бөлiмiнде модулдардың барлық көмекшi программалары орналасады. Сонымен бiрге онда белгiлер, типтер, айнымалылар болады.

Модульдiң орындалу бөлiмi IMPLEMENTATION қызметшi сөзiнен басталады. Содан соң USES сөзiнен кейiн осы модульде қолданылатын модульдың атаулары жазылады (бұларды жазбауға да болады). Егер қандай да бiр модуль интерфейсте жазылса оны қайталамау керек. Одан кейiн жергiлiктi тұрақтылар, жергiлiктiтиптер, айнымалылар бөлiмi орналасады. Содан соң процедуралар мен функциялар сипатталады. Бұл кезде FORWARD директивасындағы-дай көмекшi программалардың қысқартылған атауларын жазуға болады.

Модульдiң орындалу бөлiмiнде әр түрлi модульдарды цикл iшiнде шақыруға болады.

Модульды инициализациялау бөлiмiнде модулдарды қолдану үшiн оларды инициялизациялау керек, яғни ASSIGN процедурасы арқылы файлдар арасында байланыс орнату керек болады. Бұл бөлiм BEGIN сөзiнен басталып орындалатын операторлардан соң END сөзi жазылады.

Мысалы.

Begin

Assign(F1,'File1.dat')

End.

Инициализациялау бөлiмiндегi опраторлар программа жүргiзу кезiнде бiр-ақ рет орындалады. Егер модулдi инициализациялау керек болмаса ол бөлiмге тек END. сөзi жазылады.

Модуль интерфейсiнде анықталған көмекшi программаларды, тұрақтыларды, айнымалыларды негiзгi программада қолдану үшiн Uses cөзiнен кейiн оның атауын жазу керек.

Бақылау сұрақтары.

Көмекші программа дегеніміз не?
Процедура және функция көмекші программаларының ұқсастығы және айырмашылығы неде?
Параметр дегеніміз не? Мағынасы неде? Формальды және фактілік параметрлер дегеніміз не? Олардың байланысы?
Модульды қолдану не үшiн қажет?
Модуль қандай бөлiмдерден тұрады және олардың мақсаты қандай?

Қорытынды. Үйге тапсырма: «Моделдеу. Моделдеу түсінігі» оқу

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________2015 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Программалау тілі арқылы модельдер жасау

Дамытушылық: Оқушыларға модулдеу түсінігі және тәсілін көмекші программа

жазылу әдісімен жұмыс жасауға дағдыландыру.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Тақырып мәтіні

Program ...;

var V1: ...;

Procedure A;

var V2:: ...;

...........

end{A};

Procedure B;

var V3: ...;

Procedure B1;

varV4: ...;

Procedure B11;

varV5;

.........

Көмекші программаның сипатталуы

Процедураның тақырыбы: Procedure<аты> [(ф.п.тiз)];

Функцияның тақырыбы: Function<аты> [(ф.п.тiз)]: <типi>;

Мұндағы <аты>-көмекшi программаның аты;

[(ф.п.тiз)]-формалдi параметрлер тiзiмi;

<типi>-функцияның қайтаратын мәннiң типi;

Процедура мен функцияның параметрлері.

Procedure SB(a: Real; b: Integer; c: Char);

Мысалда, тiзiмдегi параметрлер (; ) арқылыажыратылған. Егертiзiмдебiртиптi бiрнешепараметрлерболса, онда

Function F(a: Real; b: Real): Real; орнына бiз Function F (a, b : Real) : Real ; деп жаза аламыз.

VAR X,Y: REAL;

FUNCTION POWER(A,B:REAL):REAL;

BEGIN {POWER}

IF A>0 THEN

POWER :=EXP(B*LN(A))

ELSE IF A<0 THEN POWER :=EXP(B*LN(ABS(A)))

ELSE IF B=0 THEN POWER :=1

ELSE

POWER :=0

END{POWER};

{----------------------------------------------------}

BEGIN {MAIN}

REPEAT

READLN(X,Y);

WRITELN(POWER (X,Y):12:10, POWER (X,-Y):15:10)

UNTIL EOF

END {MAIN}.

Procedure MyProcedure( var a: Real; b: Real; const c: string);

мұндағы а- айнымалы-параметр, b-мән-параметр, c- тұрақты-параметр.

const

a:Integer = 5;

b:Integer = 7;

{------------------------}

Procedure Inc2(var c:Integer; b:Integer);

Begin {Inc2}

c:=c+c;

b:=b+b;

Writeln ('екi еселiк:',c:5,b:5)

End ; { Inc2}

Begin {main}

Writeln ('тұп деретер:',a:5,b:5)

Inc2(a,b);

Writeln ('нәтиже:',a:5,b:5)

End{main}.

Программа нәтижесiнде :тұп деректер: 5 7

екi еселiк : 10 14

нәтиже : 10 14 шығады.

МОДУЛЬДЫКПРОГРАММАЛАУ.

Модуль төмендегiдей бөлiктерден тұрады:

Модуль тақырыбы;

Модуль интерфейсi;
Модульдiң орындалу бөлiмi;
Модульды инициализациялау бөлiмi.

Инициализациялау бөлiмiнен басқасы модульда болуы мiндеттi.

Модуль тақырыбы UNIT қызметшi сөзiнен және идентификатордан тұрады. Мысалы, UNITMyModule; Модуль- файл iшiнде орналасуы керек және файл атауы модуль атауымен бiрдей болып кеңейтiлуi .pas болуы мiндеттi.

Модульдiң орындалу бөлiмiнде әр түрлi модульдарды цикл iшiнде шақыруға болады.

Модульды инициализациялау бөлiмiнде модулдарды қолдану үшiн оларды инициялизациялау керек, яғни ASSIGN процедурасы арқылы файлдар арасында байланыс орнату керек болады. Бұл бөлiм BEGIN сөзiнен басталып орындалатын операторлардан соң END сөзi жазылады.

Мысалы.

Begin

Assign(F1,'File1.dat')

End.

Бақылау сұрақтары.

Көмекші программа дегеніміз не?
Процедура және функция көмекші программаларының ұқсастығы және айырмашылығы неде?
Параметр дегеніміз не? Мағынасы неде? Формальды және фактілік параметрлер дегеніміз не? Олардың байланысы?
Модульды қолдану не үшiн қажет?
Модуль қандай бөлiмдерден тұрады және олардың мақсаты қандай?

Қорытынды. Үйге тапсырма: Программалау тілі арқылы модельдер жасау

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Программалау тілі арқылы модельдер жасау

Дамытушылық: Оқушыларға модулдеу түсінігі және тәсілін көмекші программа

жазылу әдісімен жұмыс жасауға дағдыландыру.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақ
Компьютермен жұмыс
Қорытынды.

Тақырып мәтіні

Program ...;

var V1: ...;

Procedure A;

var V2:: ...;

...........

end{A};

Procedure B;

var V3: ...;

Procedure B1;

varV4: ...;

Procedure B11;

varV5;

.........

Procedure MyProcedure( var a: Real; b: Real; const c: string);

мұндағы а- айнымалы-параметр, b-мән-параметр, c- тұрақты-параметр.

const

a:Integer = 5;

b:Integer = 7;

{------------------------}

Procedure Inc2(var c:Integer; b:Integer);

Begin {Inc2}

c:=c+c;

b:=b+b;

Writeln ('екi еселiк:',c:5,b:5)

End ; { Inc2}

Begin {main}

Writeln ('тұп деретер:',a:5,b:5)

Inc2(a,b);

Writeln ('нәтиже:',a:5,b:5)

End{main}.

Программа нәтижесiнде :тұп деректер: 5 7

екi еселiк : 10 14

нәтиже : 10 14 шығады.

Бақылау сұрақтары.

Көмекші программа дегеніміз не?
Процедура және функция көмекші программаларының ұқсастығы және айырмашылығы неде?
Параметр дегеніміз не? Мағынасы неде? Формальды және фактілік параметрлер дегеніміз не? Олардың байланысы?
Модульды қолдану не үшiн қажет?
Модуль қандай бөлiмдерден тұрады және олардың мақсаты қандай?

Қорытынды. Үйге тапсырма: Программалау тілі арқылы модельдер жасау

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________2015 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Деректер қоры. Деректер қорының құрылымы.Деректер қорының кестесі.

Сабақтың мақсаты: 1. MS Access мәліметтер базасының негізгі

объектілері жайлы білім қалыптастыру.

2. Оқушылардың пәнге қызығушылығын, танымдық белсенділігін, ұқыптылығын арттыру.

3. Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Білім, іскерлік дағдыны жетілдіру.

Сабақтың түрі: Интерактивті.

Қолданылатын программалар:

1. Microsoft Access программасы.

2. Microsoft Power Point программасы.

Сабақтыңжоспары:

1. Сабақтыңтақырыбыменмақсатыментаныстыру. - 3мин

2. Өткентақырыптысұрау. - 3 мин.

3. Жаңасабақтытүсіндіру. - 9 мин.

4. Зертханалықжұмыс. 17 мин.

5. Сергітусәті. - 4мин.

6. Сабақты бекіту. - 5 мин.

7. Үйге тапсырма беру - 2мин.

8. Қорытынды.. - 2мин

Сабақтың барысы:

1. Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

2. Өткен материаллдардан сұрақ-жауап алу.

- Мәліметтер базасы дегеніміз не?

- Мәліметтер базасы дегеніміз-ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым.

- Мысал келдтіріндер.

- Мәліметтер базасын басқару жүйесі дегеніміз- жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған программалық құралдар кешені.

- Microsoft Access қандай мәліметтер типімен жұмыс істейді?

- Мәтіндік, МЕМО өрісі, сандық, мерзімі/уақыты, қаржылық, санауыш, логикалық, OLE объектілер өрісі, гиперсілтеме, ауыстырушылар шебері.

- Кесте құру жолы.

Жаңа сабақ.

Бірінші бағанға өріс атаулары енгізіледі. Егер қолтаңба қасиеті еңгізілмесе, онда болашақ кестенің сәйкес бағаны өріс атауымен аталады. Әрбір өрістің атауынаң жанында мәліметтер типі бағанында оның типі көрсетілген. Ол үшін сол ұяшыққа тышқан батырмасы пайда болады, оның ішіне кіріп тізімнен қажетті типті таңдап аламыз.

Бланкінің төменгі жағында өріс қасиеттерінің тізімі орналасқан. Оның кейбіреулері өзі алдын-ала берілген. Жалпы алғанда өріс қасиеттерін енгізу міндетті емес. Оны өз қалауымызша баптауымызға болады.

Кестені құрған кезде түйінді өрісті енгізген дұрыс. Сол арқылы кестелер арасындағы байланысты ұйымдастыруға болады. Қандай да бір өрісті түйінді өріс ретінде беру үшін, өріс атауына тышқанның оң жақ батырмасын басып, шыққан жанама менюден Түйінді өріс (Ключевое поле) бөлімін таңдап алу керек.

Дайын болған кесте Мәліметтер базасы (База данных) терезесіндегі кестелер тізіміне қосылады. Құрылған кесте осы терезеде тышқанның батырмасын екі рет басу арқылы ашылады. Жаңа кесте ешқандай жазбалары жоқ бағандардың атауынан тұрады. Мәліметтер әдеттегідей толтырылады. Ұяшықтан ұяшыққа өту ТАВ пернесі арқылы жүргізіледі. Кестенің төменгі жағында Өту батырмалары (Кнопки перехода) панелі орналасқан. Жазбалар саны өте көп болған жағдайда кестеде жылжу үшін осы панельдің элементтерін пайдаланған дұрыс. Енгізу барысында мәліметтер ұяшықтан тысқа шығып кесте, бізге белгілі әдіспен, яғни тышқанның нұсқағышын бағандардың шекарасына орналастырып, қажетімізше жылжытамыз.

Кестеге мәліметтер енгізілгеннен кейін оны сақтаудың қажеті жоқ, барлық мәліметтер автоматты түрде сақталынады.

Кестенің құрылымын өзгерту қажеттілігі туған жағдайда, оны Конструктор режімінде ашу қажет.

3. Зертханалық жұмыс.

Дербес компьютермен жұмыс

Тақырыбы: Конструктордың көмегімен негізгі кестелерді құру.

Сергіту сәті. Үш тілде айту - қазақша, ағылшыншы, орысша

Компьютер құрылғылары.

Бір сарайда тұрады екен,

Бес атаның баллары.

Қыдырмашы біреуі,

Бір күн бар да, бір күн жоқ.

Соны есепке алсақ,

Ұзын саны 107 (пернетақта,клавиатура, keyboard,)

Жануарға ұқсас аты бар,

Бағдар көрсетер заты бар.

Кілемше үстінде тұрады.

Ең қажет құрылғы. (тінтуір,мышь,mayse)

Төрт бұрышты әйнек, тұнып тұрған әлек. (монитор,дисплей, displai)

Ақпараларды қағазға шығарады,

Бұл құрылғы қалай деп аталады. (принтер,басып шығарғыш, принтер,)

Қабат, қабат қаптама

Ақылың болса аттама (кітап, книга, book)

Жақтаулар арқылы шектелген

Экрандағы төртбұрышты аймақ (терезе, окно, windows)

Аса қажет өмірге халық үшін

Пайдаланамын күн сайын жарық үшін (ток, ток, energy)

6. Сабақты бекіту.

Тест сұрақтары

1. Microsoft Access деген не?

А) мәліметтер базасын қолданушыға арналған программа.

В) компьютер мен адамның өзара сұхбаттасы құралы.

С) мәтіндік редактор.

Д) амалдық жүйе.

2. Microsoft Access қандай программалық жасақтамаға жатады?

А) жүйелік.

В) қоданбалы.

С) қызметтік.

Д) оқытушылық.

3. Ақпарат сақталынатын Microsoft Access программасынның негізгі объектілері.

А) кесте.

В) қалып.

С) сұраныс.

Д) есеп.

4. Кесте құруды неден бастаған дұрыс.

А) макетін беруден.

В) өрістерін енгізуден.

С) мәліметтерді енгізуден.

Д) жазбаларды енгізуден.

5. Microsoft Access мәліметтер базасының қандай терезесінде орнатылған байланыс параметрлері беріледі?

А) Мәліметтер схемасы терезесінде.

В) Байланыс терезесінде.

С) Бас терезесінде.

Д) Мәліметтер базасы терезесінде.

6.Деректер типі болып табылады

А) Мәліметтер

В) Байланыс терезесінде

С) Мәтіндік, сандық, ақшалай, дата/уақыт, логикалық

Д) Өрістер, жазбалар

7. «Жаңа кесте» диалог терезесінде нұсқалар тізімі

А) кестелер режимі

В) конструктор

С) кесте шебері

Д) барлығы дұрыс

Дұрыс жауаптар

1) А

2) В

3) В

4) В

5) А

6) С

7) Д

7. Үйге тапсырма беру. Microsoft Access кесте құру, кесеаралық байланыс. Кесте құру.

8. Сабақты қорытындылау. Сабақты қорытындылай келе,

«Білмегенін сұрап, үйренген-ғалым,

арланып сұрамаған-өзіне залым»

демекші, кімде қандай сұрақтар бар? Бүгін біз не білдік, не үйрендік?

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Жазулар, жиектер, деректер типтері.

Сабақтың мақсаты:

1. MS Access мәліметтер базасының негізгі

объектілері жайлы білім қалыптастыру.

2. Оқушылардың пәнге қызығушылығын, танымдық белсенділігін, ұқыптылығын арттыру.

3. Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Білім, іскерлік дағдыны жетілдіру.

Сабақтың түрі: Интерактивті.

Сабақтың барысы:

1. Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

2. Өткен материаллдардан сұрақ-жауап алу.

- Мәліметтер базасы дегеніміз не?

- Мәліметтер базасы дегеніміз-ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым.

- Мысал келдтіріндер.

- Microsoft Access қандай мәліметтер типімен жұмыс істейді?

- Кесте құру жолы.

Жаңа сабақ.

Кестенің құрылымын өзгерту қажеттілігі туған жағдайда, оны Конструктор режімінде ашу қажет.

3. Зертханалық жұмыс.

Дербес компьютермен жұмыс

Тақырыбы: Конструктордың көмегімен негізгі кестелерді құру.

Сергіту сәті. Үш тілде айту - қазақша, ағылшыншы, орысша

Компьютер құрылғылары.

Бір сарайда тұрады екен,

Бес атаның баллары.

Қыдырмашы біреуі,

Бір күн бар да, бір күн жоқ.

Соны есепке алсақ,

Ұзын саны 107 (пернетақта,клавиатура, keyboard,)

Жануарға ұқсас аты бар,

Бағдар көрсетер заты бар.

Кілемше үстінде тұрады.

Ең қажет құрылғы. (тінтуір,мышь,mayse)

Төрт бұрышты әйнек, тұнып тұрған әлек. (монитор,дисплей, displai)

Ақпараларды қағазға шығарады,

Бұл құрылғы қалай деп аталады. (принтер,басып шығарғыш, принтер,)

Қабат, қабат қаптама

Ақылың болса аттама (кітап, книга, book)

Жақтаулар арқылы шектелген

Экрандағы төртбұрышты аймақ (терезе, окно, windows)

Аса қажет өмірге халық үшін

Пайдаланамын күн сайын жарық үшін (ток, ток, energy)

6. Сабақты бекіту.

Тест сұрақтары

1. Microsoft Access деген не?

А) мәліметтер базасын қолданушыға арналған программа.

В) компьютер мен адамның өзара сұхбаттасы құралы.

С) мәтіндік редактор.

Д) амалдық жүйе.

2. Microsoft Access қандай программалық жасақтамаға жатады?

А) жүйелік.

В) қоданбалы.

С) қызметтік.

Д) оқытушылық.

3. Ақпарат сақталынатын Microsoft Access программасынның негізгі объектілері.

А) кесте.

В) қалып.

С) сұраныс.

Д) есеп.

4. Кесте құруды неден бастаған дұрыс.

А) макетін беруден.

В) өрістерін енгізуден.

С) мәліметтерді енгізуден.

Д) жазбаларды енгізуден.

5. Microsoft Access мәліметтер базасының қандай терезесінде орнатылған байланыс параметрлері беріледі?

А) Мәліметтер схемасы терезесінде.

В) Байланыс терезесінде.

С) Бас терезесінде.

Д) Мәліметтер базасы терезесінде.

6.Деректер типі болып табылады

А) Мәліметтер

В) Байланыс терезесінде

С) Мәтіндік, сандық, ақшалай, дата/уақыт, логикалық

Д) Өрістер, жазбалар

7. «Жаңа кесте» диалог терезесінде нұсқалар тізімі

А) кестелер режимі

В) конструктор

С) кесте шебері

Д) барлығы дұрыс

Дұрыс жауаптар

1) А 2) В 3) В 4) В 5) А

6) С

7) Д

7. Үйге тапсырма беру. Microsoft Access кесте құру, кесеаралық байланыс. Кесте құру.

8. Сабақты қорытындылау. Сабақты қорытындылай келе,

«Білмегенін сұрап, үйренген-ғалым,

арланып сұрамаған-өзіне залым»

демекші, кімде қандай сұрақтар бар? Бүгін біз не білдік, не үйрендік?

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Кестелік процессор құралдарымен деректер қорының кестесін құру.

Сабақтың мақсаты: 1. MS Access мәліметтер базасының негізгі

объектілері жайлы білім қалыптастыру.

2. Оқушылардың пәнге қызығушылығын, танымдық белсенділігін, ұқыптылығын арттыру.

3. Оқушыларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Білім, іскерлік дағдыны жетілдіру.

Сабақтың түрі: Интерактивті.

Қолданылатын программалар:

1. Microsoft Access программасы.

2. Microsoft Power Point программасы.

Сабақтыңжоспары:

1. Сабақтыңтақырыбыменмақсатыментаныстыру. - 3мин

2. Өткентақырыптысұрау. - 3 мин.

3. Жаңасабақтытүсіндіру. - 9 мин.

4. Зертханалықжұмыс. 17 мин.

5. Сергітусәті. - 4мин.

6. Сабақты бекіту. - 5 мин.

7. Үйге тапсырма беру - 2мин.

8. Қорытынды.. - 2мин

Сабақтың барысы:

1. Сабақтың тақырыбы мен мақсатымен таныстыру.

2. Өткен материаллдардан сұрақ-жауап алу.

- Мәліметтер базасы дегеніміз не?

- Мәліметтер базасы дегеніміз-ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым.

- Мысал келдтіріндер.

- Microsoft Access қандай мәліметтер типімен жұмыс істейді?

- Кесте құру жолы.

Жаңа сабақ.

Кестенің құрылымын өзгерту қажеттілігі туған жағдайда, оны Конструктор режімінде ашу қажет.

3. Зертханалық жұмыс.

Дербес компьютермен жұмыс

Тақырыбы: Конструктордың көмегімен негізгі кестелерді құру.

Сергіту сәті. Үш тілде айту - қазақша, ағылшыншы, орысша

Компьютер құрылғылары.

Бір сарайда тұрады екен,

Бес атаның баллары.

Қыдырмашы біреуі,

Бір күн бар да, бір күн жоқ.

Соны есепке алсақ,

Ұзын саны 107 (пернетақта,клавиатура, keyboard,)

Жануарға ұқсас аты бар,

Бағдар көрсетер заты бар.

Кілемше үстінде тұрады.

Ең қажет құрылғы. (тінтуір,мышь,mayse)

Төрт бұрышты әйнек, тұнып тұрған әлек. (монитор,дисплей, displai)

Ақпараларды қағазға шығарады,

Бұл құрылғы қалай деп аталады. (принтер,басып шығарғыш, принтер,)

Қабат, қабат қаптама

Ақылың болса аттама (кітап, книга, book)

Жақтаулар арқылы шектелген

Экрандағы төртбұрышты аймақ (терезе, окно, windows)

Аса қажет өмірге халық үшін

Пайдаланамын күн сайын жарық үшін (ток, ток, energy)

6. Сабақты бекіту.

Тест сұрақтары

1. Microsoft Access деген не?

А) мәліметтер базасын қолданушыға арналған программа.

В) компьютер мен адамның өзара сұхбаттасы құралы.

С) мәтіндік редактор.

Д) амалдық жүйе.

2. Microsoft Access қандай программалық жасақтамаға жатады?

А) жүйелік.

В) қоданбалы.

С) қызметтік.

Д) оқытушылық.

3. Ақпарат сақталынатын Microsoft Access программасынның негізгі объектілері.

А) кесте.

В) қалып.

С) сұраныс.

Д) есеп.

4. Кесте құруды неден бастаған дұрыс.

А) макетін беруден.

В) өрістерін енгізуден.

С) мәліметтерді енгізуден.

Д) жазбаларды енгізуден.

5. Microsoft Access мәліметтер базасының қандай терезесінде орнатылған байланыс параметрлері беріледі?

А) Мәліметтер схемасы терезесінде.

В) Байланыс терезесінде.

С) Бас терезесінде.

Д) Мәліметтер базасы терезесінде.

6.Деректер типі болып табылады

А) Мәліметтер

В) Байланыс терезесінде

С) Мәтіндік, сандық, ақшалай, дата/уақыт, логикалық

Д) Өрістер, жазбалар

7. «Жаңа кесте» диалог терезесінде нұсқалар тізімі

А) кестелер режимі

В) конструктор

С) кесте шебері

Д) барлығы дұрыс

Дұрыс жауаптар

1) А

2) В

3) В

4) В

5) А

6) С

7) Д

7. Үйге тапсырма беру. Microsoft Access кесте құру, кесеаралық байланыс. Кесте құру.

8. Сабақты қорытындылау. Сабақты қорытындылай келе,

«Білмегенін сұрап, үйренген-ғалым,

арланып сұрамаған-өзіне залым»

демекші, кімде қандай сұрақтар бар? Бүгін біз не білдік, не үйрендік?

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Видео ақпаратты өңдеу, видео файлдардың пішімі, видеоны құру және өңдеу бойынша программалары.

Сабақтың мақсаты:

Анимацияланатын құжатқа дыбыс қосу тәсілін көрсету, сөйтіп дыбыстық құжат кұруға үйрету. Логикалық ойлау қабілеттерін, программада жұмыс істеу дағдыларын дамыту.

• Пэнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар- точкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тэжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: дыбыс эффектілерін, дыбыстық құжаттарды құруды, жария- лауды, Flash MX-те фильмдерді жариялауды жэне экспорттауды.

Сабақтың барысы

¥йымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

Жаңа тақырыпты үйрету кезеңі
Теория
Flash анимация дыбысты да қабылдай алады. Мұнда дыбысты қолданудың бірнеше эдісі бар. Сендер тоқтамай, сюжеттің мазмұнына қарамай, қолданушының эрекетіне жауап бермей, ойнап тұра беретін дыбыспен жабдықтай аласыңдар. Ал жоба одан эрі қызықты болу үшін эр батырманы басқанда дыбыс шығатындай етуге болады. Жэне тагы бір жолы - ActionScript сценарийлерін пайдалану.
Flash-те дыбысты біріктірудің екі үлгісі карастырылған: Оқиғалы-басқару (Eventsound) жэне Ағымды (Streamsound). Оқиғалы-басқару дыбыс кезінде берілген кад- рлар аяғына дейін жүктеліп болғаннан кейін дыбыс оны тоқтатқанға дейін ойнатыла береді. Ал ағымды баскару үшін алғашқы кадрлар жүктелгеннен кейін-ақ ойнату ба- сталып кетеді.
Дыбыспен жұмыс істеу оңай болу үшін, Flash авторларға келесі мүмкіншіліктерді ұсынады:
Дыбысты кітапханаларға бөліп қоюға болады, яғни енді бір кітапханадағы дыбысты бірнеше фильмдерде қолдануға болады.
• Дыбысты экспортталатын фильмнің сапасы мен колеміне қарап, параметрлерін өзгертуге болады, яғни автор, дыбыс сығу жолын озі таңдай алады.
Сондай-ақ, дыбысты модификациялау үшін эртүрлі қосымша эффектілерді қолдана аласыңдар.
1. Фильмге дыбыстық эсер беру үшін ең алдымен, қажетті файлды File =>Import =>ImporttoLibrary(Файл => Импорт => Кітапханаға импорттау) бұйрығы арқылы импорттаймыз;
Insert Layer (Қабатты кою) бүйрығының көмегімен жа- ңа қатпар қүрамыз жэне оған «Дыбыс» деген атау бе- рейік;
TimeLine қатарында «Дыбыс» қатпарының 1-ка- дрын ерекшелейміз жэне Қасиеттер бөлімінің Sound

панелінде Startup.wav файл таңдаймыз жэне фильмді тестілейміз;

Қосымша дыбыстық эсерлер беру үшін Effect бөлімінен қажетті эсер типін таңдауға болады. Ол үшін «Дыбыс» қатпарының бірінші кадрын белгілеп аламыз да, Effect бөлімінен Fade in (Өсу қарқыны) типін таңдаймыз жэне фильмді орындауға жіберген кезде локомотив жақындаған сайын дыбыстың қаттырақ шығатынын байқауга болады (25-сурет).

25-сурет. Дыбыс эффектісін беру панелі Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Үйге тапсырма беру

Тақырыпты оқу.
Дыбыс біріккен анимациялық қүжат құру.

Бағалау кезеңі

Сабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы:Жобаны құру, ашу, сақтау, фильмді көрсету.

Сабақтың мақсаты:

• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар- точкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тэжірибелік эдіс. Сабақтың типі: тәжірибелік элементі бар жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: Macromedia Flash MX программасында жұмыс істеуді. Оқушылар меңгеруі тиіс: дыбыс эффектілерін, дыбыстық құжаттарды құруды, жариялауды, Flash MX-те фильмдерді жариялауды және экспорттауды.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

Жаңа тақырыпты үйрету кезеңі

FlashMX-те фильмдерді жариялау жэне экспорттау

Flash - фильмдердің Flash-плеері арқылы қүрып шығуын камтамасыз ететін негізгі форматы. Серверде орналасқан Flash-фильмдер файлында алдымен басқа файл- дармен толықтырылуы керек. Бүл ең алдымен қүжатты, файлды браузер көмегімен жүктеу: яғни файл браузерге жүктеледі, Flash-плеерін шақырылады, содан соң файл ашылады. Өз файлына кірушінің Flash-плеері жоқ болуын алдын ала ескеру керек. Бүл браузерде анимацияланатын фильмді толығымен кескіндік графикалық форматта алмастыруға болады. Фильмнің Web-серверде орналасуына қажетті құрылған файл- дарды мэзіріне кіретін (жариялау) командасын орындау керек. Жариялау бүйрығы конверттеу форматын жэне баламалы графиктік форматты өзгертуге мүмкіндік береді жэне. Бүл бүйрық қүжат қүруға жэне берілген фильм параметрін өңдеуге арналған. Егер Жариялау командасын жақсы білсеңдер, алдын ала үлгіні түзетсеңдер, оның негізінде қүжатының генерациялануы орындалады. Үлгіні өңдеу үшін сыртқы редак- торын қолдану керек. Керекті бір типті файлдарды жалгыз файлға экспорттау үшін Экспорттау мэзіріне кіріп, жүзеге асыруга болады.

Фильмді жүктеуді багалау параметрлері негізінен үш режімде болуы мүмкін: үзіліссіз график; жүктеу үдерісін көрсету;

• кадрлық графика.

Фильмді FLA кеңейтілуі экспорттаумен қатар, кэдімгі браузер арқылы, графикалық немесе басқа да қосымшалармен көруге болатындай етіп жасауга болады. Flash программасында жариялау Publish (Жариялау) бүйрығы арқылы жүзеге асады да, браузерден Flash Player құжатын қолдайтын Flash Player (SWF) құжаты жэне HTML құжатын қүрады. Сонымен қатар компьютерлік графикада рендеринг деген термин болады. Ол қандай да бір модель бойынша сурет алу үдерісі болып та- былады. Мүнда кез келген көрініс немесе нысан сурет нысаны бола алады. Ал экспорттау Export Movie (Фильмді сынақтан өткізу) бұйрығымен орындалады. Осы- лайша фильмді негізгі форматы FlashPlayer арқылы тамашалауға болады, сонымен қатар экспорт GIF, JPEG, PNG, BMP, PICT, QuickTime жэне AVI форматында да жүреді.

Бір ескеретін жайт, ол фильмді жарияламас бұрын жұмысты тестілеуден тексеру ке- рек. Ол Control Test Movie (Фильмді сынақтан өткізу) жэне Control Test Scene (Сахна- ны сынақтан өткізу) бүйрықтары арқылы орындалады.

Қорыта келе, Flash редакторында анимация жасаудың ыңғайлылығын сөзбен айтып жеткізу қиьш. Себебі бүл редактор дүниежүзінде бірінші орында. Қолданғанда өте женіл, өте ыңғайлы жэне мүмкіндігі шексіз. Қазіргі шығыгі жатқан нүскаларында тіпті кез келген платформаларға арналған қосымша кұру мүмкіндігі бар екен. Бүгінде кез келген жарнаманы жасауда өте сәтті қызмет көрсетіп келе жатқан бұл редакторды қалай мақгасақ та, жарасады. Себебі векгорлық графиканың жадыдан өте аз орын алатьшын ескерсек, онда ғаламтор желісінде тез жүктелетін осы редакторды кез келген адам қолдана алады.

Бекіту кезеңі

№ 1. Тәжірибелік жүмыс

Тақырыбы: «Қүстың қанат кағып үшуы» анимациясын кұру

Дыбысты қүжатқа біріктіру үшін қандай іс-эрекет кажет?
Оқиғалық басқару үлгісі дегеніміз не?

Үйге тапсырма беру

Тақырыпты оқу.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы:Видео монтажы.

Сабақтың мақсаты:

Ғаламтор, HTML тілі туралы, web-сайт, web-парақ жайында түсінік беру.

Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау қабілеттерін дамыту.
Шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Сабақтың көрнекілігі:тапсырма карточкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс.

Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жұмыс істеуді.

Оқушылар меңгеруі тиіс: блокнотта жұмыс істеуді, web-парақ және сайттар құруды.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.

Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі

Теория

Компьютер немесебасқадаэлектрондықұрылғылардаоқылатынмәтіндергипермәтін деп аталады. Гипермэтіндер Интернет құрылымының негізгі құрауышы болып сана- лады. Өйткені бұл форматты ғаламторда пайдалану өте қолайлы. Гипермэтін терминін алғаш рет америкалық элеуметтанушы, философ Тед Нельсон 1963 жылы айналымға енгізді. Ал 1986 жылы Халықаралық Стандарттау ұйымының «StandartGeneralizedMarkupLanguage» деп аталатын ISO-8879 стандартын қабылдауы

HTML тілінің пайда болуына негіз болды. Гипермэтінді белгілеу тілі (Hyper Text Markup Language) - web- браузерде web-парақтарды жэне басқа да ақпараттарды шығару үшін қолданылатын ең басты белгілеу тілі болып есептеледі, яғни құжатқа қойылатын тегтердің комегімен құжаттың логикалық қүрылысын сипаттайды, құжатты форматтауды жэне нысандарды қоюды басқарады.

Web-парақтары экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенмен, HTML тілі мэтіндерді пішімдеп көрсететін тілге жатпайды. Өйткені эрбір тұтынушы эртүрлі компьютерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана зауыттан шыққан бір компьютердің Windows жүйесінде жүмыс істей алатын браузері бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесінде жүмыс істейтін ескі браузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің корсету мүмкіндіктері эртүрлі болғандықтан, бір файл екеуінде 2 түрлі болып көрсетіледі. Ал үшінші компьютердегі web-парақтың мэтіндері зағиптарға арналған Брайль эріптері аркылы берілсе, оның нэтижесі тіпті басқаша болады. Құжаттарды эртүрлі тұтынушының эртүрлі құрылғыларда жэне эртүрлі браузер программалармен көретіндіктерін ескерсек, HTML тілін мэтіндерді форматтау тэсілдерін жазуға арналған тіл деп атауға болмайды. Ол ғаламтордағы мэтін бөліктерінін атқаратын қызметін анықтап, соларды эрбір тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде белгілейтін тіл болып табылады.

HTML тілінің бастапқы мэтінді белгілейтін бұйрықтары тег (tag) деп аталады. Тег сим- волдар тізбегінен тұрады. Барлық тег «кіші» (<) символдарынан басталады да, «үлкен» (>) символымен аяқталады. Осындай қос символ тізбегі бұрыштық жақшалар деп те аталады. Ашылатын бұрыштык жақшадан соң бұйрық аты болып табылатын түйінді соз - тег орналасады. HTML тіліндегі эрбір тег бір арнаулы қызмет атқарады. Олардың жазылуында эріптер регисторы ешбір рол атқармайды, бас эріпті де, кіші эріптерді де қатар қолдана беруге рұқсат етілген. Бірақ тег атауларын жай мэтіннен айыру мақсатында оларды бас эріппен жазу калыптаскан. HTML тілінің бір тегі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір абзацқа ғана эсер етеді. Тегтер жұпты жэне жұпсыз болып екіге бөлінеді. Осыған орай екі тег қатар қолданылады. Бірі - ашады, екіншісі - жабады. Жұпты тегтер ашатын тегті де, жабатын тегті де қамтиды. (Мұндай жұпты тегтерді контейнер деп те атайды.) Ашатын тег белгілі бір эсер ету ісін бастайды, ал жабатын тег сол эсерді аяқтайды. Жабу тегтері киғаш сызық символымен басталуы тиіс. Жұпсыз тегтер дегеніміз - тег ашылады да, колданыла береді. Кейбір тегтер өз жазылу орнына карай тек бір ғана эсерін тигізеді. Мұндайда жабу тегі кажет болмай қалады да, ол жазылмайды. Егер тег ретінде HTML тілінде қолданылмайтын түйінді соз жазылып кетсе, онда оның ешбір эсері болмайды. Браузер арқылы құжат экранда корсетілген жақта тегтердің өздері бейнеленбей, тек олардың құжат мэтініне тигізетін эсері ғана бөлініп тұрады.

IV Бекіту кезеңі

Сонымен, біраз мағлұмат алдық, енді HTML тілінде web-парақ құрып көрейік.

№1 тапсырма

Блокнот қосымшасын ашамыз.
Төмендегі кодты тереміз.

<HEADXTITLE> Менің алғашқы парағым.TITLE>

HEAD>

<BODY>

Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!

Кұжатты сақтаймыз.
Браузерден қараймыз (27-сурет).

Бұл жұмыстың нэтижесін қарасақ, мэтініміз бір жақ шетінде орналасыпты. Ендігі келесі тапсырмада істейтін әрекетіміз, осы мэтінді тег атрибуттары арқылы жұмыс алаңының ортасына қарай орналастыру жэне эріп өлшемін өзгерту болады.

№2 тапсырма

Мәтіннің стилін өзгерту үшін <Н№>мәтін< /Н№> тегін пайдаланамыз. Мұндағы нөмір белгісінің орнына стиль нөмірін жазамыз. Ол нөмір 1-ден 6-га дейін болады.

Яғни, <Н1>Тақырып1Н1>

<Н2>Тақырып2Н2>

<НЗ>ТақырыпЗНЗ>

<Н4>Тақырып4Н4>

<Н5>Тақырып5Н5>

<Нб>ТақырыпбНб>

Мен "Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!" мәтініне<Н2>Тақырып2Н2>стилін қолдандым. Сонда былай болады : <Н2>Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіндер!Н2>

Енді мен бұл мэтінді жолдың ортасына карай қоюым керек. Ол үшін мына тегті қолданамын:

<Н№ ALIGN="CENTER">мәтінН№>

Соныменосытектіқолданайық.

<Н2 ALIGN="CENTER">Құрметтідостар, алғашқы web-парағымақошкелдіңдер!Н2>

Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

27-сурет. Алгаищы web-6emi

Ескерту: Ал егер, мәтінді оң жақ шеті бойынша, соя жақ шеті бойынша, екі жақ шеті бойынша қою үшін тақырыптың соңындағы «HTML-қүжатының негізгі тегтері кестесі. Әріпті және азатжол (абзац) пішімдеу тегтері» кестесін қараңдар.

Ал енді мэтінімізді қоюлатылған, курсивті, асты сызылган етіп көрсету үшін <В>, <I>, <U> тегтерін қолданамыз.
Жазудың түсін өзгерту үшін түстер тегін қолданамыз: <FONTCOLOR= "$$$$$$"> мәтінҒОЫТ>. Қызыл түсті алу үшін кілт сөзді немесе қызыл түстің он алтылык кодын жазамыз. Red-қызыл, #ҒҒ0000 - қызыл түстің он алтылық коды.

Яғни, алдыңғы қолданған тегтерді өшірмей, түстің тегін қоссақ былай болады: <fontcolor="#FF0000"><H2 ALIGN="CENTER">Құрметті достар,

алғашқы web-парағыма қош келдіңдер! H2x/font>

Ескерту: Ал егер, мәтінді басқа түспен жазу үшін керекті түстің кодын тақырыптың соңындағы «Негізгі түстер кестесі» кестесін қараңдар.

Құжатты сақтап, нэтижесін браузермен қараңдар (28-сурет).

VII Бағалау кезеңі

Сабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы:Видео монтажы.

Сабақтың мақсаты:

Ғаламтор, HTML тілі туралы, web-сайт, web-парақ жайында түсінік беру.

Жаңа тақырыпты оқыта отырып ойлау қабілеттерін дамыту.
Шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Сабақтың көрнекілігі:тапсырма карточкалары.

Сабақтың әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрнекілік қолдану, тәжірибелік әдіс.

Сабақтың типі: жаңа тақырыпты түсіндіру сабағы.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Оқушылар білуі тиіс: ғаламтормен жұмыс істеуді.

Оқушылар меңгеруі тиіс: блокнотта жұмыс істеуді, web-парақ және сайттар құруды.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру.

Жаңа тақырыпты түсіндіру кезеңі

Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер - комментарийлер жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына еш эсер етпей, оны түсінуді жеңілдететін түсініктеме мэтіндер жазып отыруға болады. HTML тілі комментарийлері арнайы сим- волдардан басталады да, түсінік беретін мэтін осыған жалғаса жазылады.

HTML қүжатының қүрылымы 2 бөлімнен түрады: қүжаттың функционалдық бөлігі жэне негізгі бөлігі.

HTML құжатын кұру үшін жай мэтіндік редакторды, Windows ортасындағы блокнот- ты пайдалана беруге болады.

HTML қүжатының кез келгені тегінен басталып, соған сэйкес жабылу тегімен аяқталады.
Осы екеуінің ортасында қүжаттың тақырыптың бөлігі мен түлғасы болып келетін негізгі бөлігі орналасады. Қүжаттың тақырыптық бөлігі типтерінің ортасында түруы, жалпы қүжат туралы мэлімет береді.

Сайт дегеніміз не?

Web-сайт дегеніміз - дизайндары қайталанган web-парақтардың навигациялык. физикалық жэне магыналық жағынан да бір серверде біріккен жиынтыгы.

Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып Бүрынгы кезде web-сайты бір адам - web-мастер жасаган болса, қазіргі кезде web- сайттарды бірнеше адам жасайды. Олар web-дизайнер, программалаушы, бизнес-кеңесші. маркетинг бойынша басқарушы, менеджер. Дайын материалдардың web-сайтта орнала- суын web-басылым немесе web-публикация деп атайды. Web-сайттың дербес бөлігін, URL адреспен қамтылган қүжатты web-парақ деп атаймыз. Web-парақ статикалық немесе динамикалық күрылымға ие. Әдетте web-парак мэтін, кескін, дыбыс күжаты, видео немесе анимациялары бар гипермэтін түрінде үйымдастырылады. Ғаламторда web-парактар браузер арқылы көрсетіледі. Бірақ web-парақтар html тілінің тегтерінсіз браузерде дүрыс,

анық көрсетілмейді. Web-парақ 2 логикалық бөлікке бөлінеді: тақырыбы жэне мазмүны. Web-парақтың тақырыбы контейнерінде бекітіледі. Беттің атауы контейнерінде орналасады жэне браузердің жоғары бөлігінде бейнеленеді. Ал беттің мазмүны контейнерінде жазылады. Мы- салы, web-сайттың алгашцы парагын HTML коды арқылы құру үшін мына сызбаны пайдалануга болады (26-сурет):

HTML тілінде web-парақ немесе сайт қүру үшін кәдімгі блокнот қосымшасын қолдануга болады. Код- ты блокнотта жазамыз да, сақталу орнын көрсетіп, Файл => Сақтау (Сохранить как) =>Файл атауы де- генге паше*.html, ал Файл типтері дегенге Барлық файлдар таңдаймыз да, Сақтау батырмасын баса- мыз. Сосын браузермен ашып, жүмыс нэтижесін қараймыз.

№3 тапсырма

Алдыңғы парақтағы «Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер!» сөйлемінің астына бір шумақ өлең қосайық. Ол үшін сөзді немесе сөйлемді жаңа жолдан бастаймыз. Жолды болу үшін

тегін қолданса болады, мысалы:

M9TiH

Ал,

MeTiH

тегін қолдансақ, мэтін қалай жазылса браузерде солай көрінеді.

Блокнотта:

Менің алғашқы парағым.

<В><1>

Құрметті достар, алғашқы web-парағыма қош келдіңдер ! /font>

Әлди, әлди, ақбөпем,

Ақбесіккежат, бөпем!

Жылама, бөпем, жылама,

Жілікшағыпберейін.

/font>

@ Metun алгашқыпаратым. - Windows Internet Explorer 1 о-11 ФWfifo¹

sersNAMIRVDocumerrtsX блоісио-іЧг .htm 1 ^w | j X Яндекс fi

Избранное | Почта 0 Карты Маркет ^Новости ^ Словари QВидео Музыка ^ Диск £

Рекомендуемые узлы - gjДополнительные на_ ▼ ^Яндекс ;gg]7 S Менің алғашқы парат...

X # Первые шаги - Стуленьк... ^ - 0 - 3 # - Страница- Безопасность - Сервис- в'

Құрметті достар, алгашқы weh-парагыма қош келдіңдер!

28-сурет.

Түсін, орналасуын орнатқаннан кейінгі нәтиже

Қүрметті достар, алгашңы web-парагыма қош келдіңдер!

Бағалау кезеңі

Сабақтың барысында оқушылардың белсенділігіне, тапсырма нэтижелеріне қарай бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Тақырыбы: Анимациялар және визуалды әсерлер

Жоспары:

GRAPH модулі.
Экран. Инициализацияны орындау.
Графикалық примитивтерді құру. Аудандарды сызу.
Анимациялық бейнелерді құру әдісі.

Сабақтың мақсаты: Білімгерлерді Turbo Pascal 7.0 тілінің графикалық мүмкіндіктерімен таныстыру және бейне тұрғызу программаларды құруды үйрету.

Тақырып мәтіні

Graph модулi

Компьтердiң қосылуы кезiнде және ортасында программаны жiберу кезiндегi экранның стандартты күйi - текстiк режимде жұмыс iстеуiне сай келедi. Сондықтан, компьютердiң графиктiк мүмкiншiлiктерiн пайдалану үшiн дисплей адаптерiнiң жұмысын графиктiк режимге инициализациялау керек. Программа жұмысының аяғында компьютер текстік режимге қайта көшедi.

Графиктiк процедуралардың әрбiр нақты адаптермен жұмыс iстеуi - керектi драйверлердi қосу арқылы жүзеге асады. Графиктiк драйвер - дисплей адаптерiнiң жұмысын графиктiк режимде басқарады. Borland фирмасының барлық адаптер түрiне арналған графиктiк драйверлерi бар. Бұл драйверлер BGI каталогында орналасқан. Әрбiр адаптердiң мүмкiншiлiктерi - нүктелер санымен және түстер санымен сипатталады.

Графикалық режимде жұмыс iстеуге арналған барлық процедуралар мен функциялар Graph модулiнде орналасқан. Сондықтан программаның басы Uses Graph болуы керек. Графиктiк режимге көшу үшiн InitGraph процедурасы орындалуы қажет.

InitGraph (GraphDriver,GrahMode, PathToDriver);

Параметр GraphDriver (тип integer) - программа қолданатын видеоадаптердi анықтайды, параметр GraphMode (тип integer)-видеосистеманың жұмысты орындау режимi, параметр PathToDriver (тип string) - драйвердiң адресi.

Инициализация(графикалық режимнің жұмысқа қосылуы) нәтижесiн тексеру үшiн GraphResult функциясы қолданылады. Егер инициализация дұрыс орындалса, онда фунция нәтижесі - True болады.

Program grinit; // графикалық режимдi инициалдау

Uses Graph;

Var grDriver: integer; grMode: integer; grPath: string; ErrCode: integer;

Begin

grDriver:= VGA; // адаптер VGA типті

grMode:=VGAHi;

grPath:='с:\tp\bgi';

InitGraph(grDriver, grMode,grPath);

ErrCode:= GraphResult;

if ErrCode <> grOk then

Begin

writeln(' Инициализацияқате');

writeln(GraphErrorMsg(ErrCode))

writeln('Жұмыстыаяқтауұшiнбас' );

readln; halt(1);

Еnd;

writeln('Графикалықрежимнiңинициализациясыаяқталды');

writeln('Жұмыстыаяқтауұшiнбас');

readln;

CloseGraph;

end.

Графикалықпрограмма - экранмониторыннүктелер (пиксель) жиынтығыретiндеқарастырады. Нүктенiң горизонталь(Х) координатасы солдан оңға қарай, вертикаль(Ү) координатасыжоғарыдан төменге қарай артады. Экрандағы нүктелер саны видеожүйенің жұмысына байланысты. Мысалы: VGA режимi (640x480).

Графикалық көмекшi программалар.

Setcolor - графикалықэлементтердiңтүсiнанықтайды. Мысалы: түзусызықтыңтүсiн, текстiкәрiптердiңтүсiнжәнет.с.с.

Setcolor(c: integer) , мысалы Setcolor(4)

Setbkcolor - графикалықэкранныңтүсiн (фон) анықтайды.

Setbkcolor(c: integer) // c- түсидентификаторы. Мысалы

Setbkcolor(6)

Түстердiң аттары және түс идентификаторы

Black - қара {0}

Blue - көк {1}

Green - жасыл {2}

Cyan - бюрюза {3}

Red - қызыл {4}

Magenta - сиреневый {5}

Brown - қоңыр {6}

LightCray - ақшыл сұр {7}

DarcCray - қою сұр {8}

LightBlue - ақшыл көк {9}

LightGreen -ақшыл жасыл {10}

LightCyan - ақшыл бирюза {11}

LightRed - ақшыл қызыл {12}

LightMagenta - ақшыл сирень {13}

Yellow - сары {14}

White - ақ {15}

Түзулер мен нүктелер.

Процедура PutPixel . Нүктенi берiлген координатта анықталған түсi бойынша салады.

PutPixel(x,y: integer; Color: integer) ; x,y- нүктенiң координаттары, Color- түсi.

Мысалы: келесi программа экранға периодтық түрде 'жұлдызды аспанды' шығарады'. Программадан шығу үшiн кез-келген клавишаны басу керек.

Uses Crt, Graph;

Type PixelType= record

x, y: integer;

end;

Сonst N=5000; {жұлдыздарсаны}

Var d, r, e, r: integer;

x1, y1, x2, y2: integer; {координаттар}

a: array [1..N] of PixelType;

Begin

{графиктi иницициалдаймыз}

d:= detect; InitGraph(d, r,' ');

e:= GraphResult;

if e<> grok then writeln(GraphErrorMSG(e));

else beginx1:= GetMaxX div 4; y1:= GetMaxY div 4;

x2:= 3*x1; y2:= 3*y1;

Rectangle(x1, y1, x2, y2);

SetviewPort(x1+1, y1+1, x2-1, y2-1, ClipOn);

for k:= 1 to N do

with a[k] do

begin

x:= Random(x2-x1); y:= Random(y2-y1);

end; {енгiзуциклi}

repeat

for k:= 1 to N do

with a[k] do

putpixel(x, y, white);

if not KeyPressed then

for k:= n downto 1 do

with a[k] do

PutPixel(x, y, black);

until KeyPressed;

while KeyPressed do k:= ord(ReadKey);

CloseGraph

end;

end.

Функция GetPixel. World типтi, көрсетiлгеннүктенiң(пиксель) түсiнқайтарады.

Function GetPixel(x, y: integer): World;x, y -нүктенiң координаты.

Процедура Line. Бастапқы және соңғы нүкте арасында түзу сызықты сызу.

Line(x1,y1,x2,y2);Line(100,123,235,235)

x1,y1,x2,y2- түзукесiндiсiнiңбастапқыжәнесоңғынүктелерiніңкоординаттары.

Процедура LineTo.Курсор орналасқан жерден координаты берілген нүкте арасында түзуды сызады.

LineTo(x, y: integer);

Процедура LineRel. Координаттары жадыда сақталған нүктеден оның өсiмшесi арасында түзу сызықтысызады.

LineRel (dx, dy: integer);

Келесіпрограммаэкранныңортасындатерезесызып, оныкезкелгентүзулерментолтырады.

Uses CRT, Graph;

Var d,r,c: integer;

x1, x2, y1, y2: integer;

Begin

d:= detect;

InitGraph(d, r,' '); c:= GraphResult;

else begin

x1:= GetMaxX div 4;

y1:= GetMaxY div 4;

x2:= 3 * x1;

y2:= 3 * y1;

Rectangle(x1, y1, x2, y2);

SetViewPort(x1+1,y1+1,x2-1,y2-1, ClipON);

repeat

setcolor(succ(random(16));

line(random(x2-x1),random(y2-y1),random(x2-x1),random(y2-y1);

until keypressed;

Шеңберлерменэллипстер.

Процедура Circle. Шеңбердi салады. Жазу ережесі: Circle(x, y: integer, r: Word); . x,y- шеңбер ортасының координаттары, r- шеңбер радиусы. Мысалы Circle(50,100,25)

Процедура Arc. Шеңбер доғасын сызады.

Arc (x, y: integer, BegA, EndA, r: Word);

x, y- центр координаты' BegA, EndA- бастапқы және соңғы бұрыштар, r- радиус.

Процедура Elipse(x,y,a,b,rx,ry) эллипс салу процедурасы. x,y- эллипс ортасының координатасы, a,b- бастапқы және соңғы бұрыштары, rx,ry-радиустары. Мысалы: Ellipse(100,100,0,360,20,50); - толық эллипс сызады. Ellipse(100,100,0,180,20,50); - эллипстiң жоғарғы жағын сызады. Ellipse(10,100,180,0,20,50); - эллипстiң төменгi жағын сызады.

Процедура Rectangle(x1,y1,x2,y2) Rectangle- тiктөртбұрыш салу процедурасы. x1,y1,x2,y2- қарама-қарсы бұрыштарының координаттары. Rectangle(100,100,200,200)

Процедура Bar(x1,y1,x2,y2) - тіктөртбұрыш салу процедурасы. x1,y1- сол жақ жоғарғы бұрышының, x2,y2- оң жақ төменгi бұрышының координаттары.

Bar(50,200,250,400)

Процедура Bar3d(x1,y1,x2,y2,a,b) - трапеция салу процендурасы. x1,y1- сол жақ жоғарғы бұрышының, x2,y2- оң жақ төменгi бұрышының координаттары, а- тереңдiгi, b- boolean типті айнымалы. Егер b=true болса, онда трапецияның iшкi аумағын бояуға болады.

Процедура SetFillStyle (стиль, түсі) - аумақтарды бояу үшiн қолданады. түсі- түсiн анықтайды. Стиль- параметрi ретiнде төмендегi тұрақтыларды қолдануға болады.

Тұрақты Облысты толтыру стилi

EmtyFill Түссіз

SolidFill Тұтас негiзгi түспен бояу

LineFill Горизонталь штрихпен сызылады

LtSlashFill Солға 45 градус жiңiшке сызықпен сызылады

SlahFill Солға 45 градус сызықпен сызылады

BkSlashFill Оңға 45 градуста жiңiшке сызықпен сызылады

LtBkSlashFill Оңға 45 градуста сызықпен сызылады

HachFill Тор штрих пен сызылады

XhatchFill 45 градус сирек сызықтармен штрихтау

InterleavFill 45 градус жиi сызықтармен штрихтау

WidedotFill Сирек нүктелермен толтыру

CloseDotFill Жиi нүктелермен толтыру

UserFill Толтыру типiн програмист анықтайды

Мысалы SetFillStyle(SolidFill,4)

Төмендегi программа осы толтыру стильдерiн пайдаланып, геометриялық фигуралардың iшкi аумақтарын толтырады.

Program setfill;

Uses Graph;

Const FillConst: array[0..11] of string=('EmptyFill', 'SolidFill', 'LineFill', 'LtSlashFill', 'SlashFill', 'BkSlashFill', 'LtBkSlasFill', 'HatchFill', 'XHatcFill', 'InterleaveFill', 'WideDotFill', 'CloseDotFill');

Var grDriver: integer; grMode: integer; grPath: string;

ErrCode: integer;

i, j: integer;x, y: integer;

w, h: integer;

Begin

grDriver:= VGA; grMode:=VGAHi;

grPath:='d:\tp\bgi';

InitGraph(grDriver, grMode,grPath);

ErrCode:= GraphResult;

if ErrCode <> grOk then Halt(1);

w:=60;h:=60;

for i:=0 to 2 do

for j:=0 to 3 dobegin

x:=10+j*120;

y:=10+i*100;

SetFillStyle(i*4+j,White);

Bar(x,y,x+w,y+h);

OutTextXY(x,y+h+5,FillConst[i*4+j]);

end;

readln;

CloseGraph;

end.

Текстіэкранғашығару.

Программаграфикалықрежимдетекстікақпараттыэкранғашығараалады. СоныменқатарайнымалылардыңмәнінWrite, Writeln-процедураларыкөмегіменшығараалады.

OutText , OutTextXY- поцедуралары.

ПрограммадаграфикалықрежимдеOutText, OutTextXYпроцедураларыкөмегіментекстікинформацияларэкранғашығарылады.

OutText - процедурасытекстішығарукөрсеткішітұрғаннүкеденбастапшығарады.

OuttextXY - процедурасы тексті нақты көрсетілген нүктеден бастап шығарады.

OutTextXY(x, y, текст)Мысалы: OutTextXY(100,100,'TURBOPASCAL')

Программист текст шрифтің стилін өзгерте алады. Шрифті өзгерту үшін SetTextStyle- поцедурасы қолданылады.

SetTextStyle(шрифт, ориентация, өлшем)

Шрифт - параметрі ретінде келесі консталар қолданылады.

Константа Мәні Шрифт

DefaultFont 0 Cтандартты.

TriplexFont 1 Triplex

SmollFont 2 Майда

SansSerifFont 3 SansSerif

Gothicfont 4 Готикалық

Анимация деп тұрғызылған бейненің экранда жылжуын айтады. Ол келесі жолмен ұйымдастырылады:

Қажетті түспен графикалық объект тұрғызылады;
Белгілі бір уақыттан соң сол бейне экранның фонының түсімен тұрғызылады, яғни ол экраннан жойылады;
Объектің координаттары өзгертіледі;
пункт 1 әрекеттерін қайта орындау

Жерден ашық кеңістікке ұшып бара жатқан ракетаның бейнесі бар анимациялық бейне тұрғызу керек.

Программатексті:

PROGRAM LAB_10;

USES GRAPH, CRT;

CONST N=1000;

TYPEPIXEL TYPE=RECORD {жұлдыздар координатасы}

XP, YP:INTEGER;

END;

VAR A,U,E,X,Y,DX,DY,I,SIXE,INTEGER;

P:ARRAY [1…N] OF PIXELTYPE; {жұлдыздар координатының массиві}

T:POINTER; {көрсеткіш}

PROCEDURE STARSKY;

BEGIN

SETBKCOLOR(0);

RANDOMIZE;

FOR I:=1 TO N DO

WITH P[I] DO

BEGIN

XP:=RANDOM(GETMAXX-10);

YP:=RANDOM(GETMAXY-10);

END;

REPEAT

FOR I:1 TO N DO

WITH P[RANDOM(N)DO]

RUTPIXEL(XP,YP,15);

IF NOT KEYPRESSED THEN

FOR I:=N DOWNTO 1 DO

WITH P[RANDOM(N)] DO

PUTPIXEL(XP,YP,0);

UNTIL LEYPRESSED;

END;

PROCEDURE PLANETS;

BEGIN

SETCOLOR(12); {Сатурндысаламыз}

ELLIPSE(120,100,0,360,50,40);

SETFILLSTYLE(1,12);

FLOODFILL(120,100,12);

SETCOLOR(14);

SETLINESTYLE(0,1,3);

ELLIPSE(120,100,155,25,60,25);

SETLINESTYLE(0,1,1); {Венераны саламыз}

SETCOLOR(6);

CIRCLE(400,350,20);

SETFILLSTYLE(1,6);

FLOODFILL(400,350,6);

SETCOLOR(4); {Марсты саламыз}

CIRCLE(500,400,40);

SETFILLSTYLE(1,4);

FLOODFILL(500,400,4);

SETCOLOR(3); {Жерді саламыз}

ARC(0,470,0,90,150);

LINE(0,470,0,320);

LINE(0,470,150,470);

SETFILLSTYLE(1,3);

FLOODFILL(10,400,3);

SETLINESTYLE(0,1,3);

SETCOLOR(10);

FOR I:=153 DOWNTO 110 DO

BEGIN

ARC(0,470,0,I-100,I-3);

ARC(0,470,0,I-70,I-3);

END;

PROCEDURE RAKETA;

BEGIN

SETLINESTYLE(0,1,1);

SETCOLOR(8); { ракетаның корпусын саламыз }

LINE(150,350,200,300);

LINE(200,300,210,310);

LINE(210,310,160,360);

LINE(160,360,150,350);

SETFILLSTYLE(1, 8);

FLOODFILL(155,350,8);

SETCOLOR(7); {ракетаның ұшын саламыз}

LINE(200,300,220,290);

LINE(220,290,210,310);

LINE(210,310,200,300);

SETFILLSTYLE(1,7);

FLOODFILL(210,305,7);

SETLINESTYLE(0,1,3); { ракетаның қанатын саламыз}

SETCOLOR(8);

RECTANGLE(150,350,160,340);

RECTANGLE(160,340,170,360);

SETCOLOR(4); {жалынын саламыз }

LINE(150,360,140,370);

LINE(145,355,135,365);

SETCOLOR(14);

LINE(148,358,138,368);

LINE(155,365,145,375);

END;

BEGIN

{ графиканы инициалдаймыз }

DIRECTVIDEO:=FALSE;

A:=DETECT;

INITGRAPH(A,U,'C:\BP\BGI');

E:=GRAPHRESULT;

IF E<>GROK THEN

WRITELN(GRAPHERRORMSG(E))

ELSE

BEGIN

CLRSCR;

CLEARDEVICE;

SETVIEWPORT(0,0,GETMAXX,GETMAXX,CLIPON);

PLANETS;

RAKETA;

SIZE:=IMAGESIZE(120,250,300,370);

GETMEM(T,SIZE);

GETIMAGE(120,250,T^,XORPUT);

{стираем построенное}

PUTIMAGE(120,250,T^,XORPUT);

STARSKY;

X:=120;

Y:=250;

DX:=10;

DY:=10;

{ ракетақозғалысын имитациялаймыз }

FOR I:=1 TO 50 DO

BEGIN

X:=X+DX;

Y:=Y-DY;

PUTIMAGE(X,Y,T^,XORPUT);

DELAY(1000);

PUTIMAGE(X,Y,T^,XORPUT);

END;

IF READLEY+#THENX:=ORD(READKEY);

CLOSEGRAPH;

END.

Бақылау сұрақтары.

Стандартты модульдер.
Turbo Pascal 7.0 программалау жүйесінде экранның графикалық режимін қосу.
Графикалық примитивтерді бейнелеу процедуралары.
Анимация деген не?

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Дыбыстық әсерлерді баптау, бейнені шығару.

Сабақтың мақсаты:

• Пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: компьютер, Macromedia Flash MX программасы, тапсырма кар- точкалары.

Өтілетін орны: информатика сыныбы.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі Оқушыларды ұйымдастырып, түгендеу.
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Үйге берілген тапсырманың орындалуын тексеру

Жаңа тақырыпты үйрету кезеңі
Теория
Flash анимация дыбысты да қабылдай алады. Мұнда дыбысты қолданудың бірнеше эдісі бар. Сендер тоқтамай, сюжеттің мазмұнына қарамай, қолданушының эрекетіне жауап бермей, ойнап тұра беретін дыбыспен жабдықтай аласыңдар. Ал жоба одан эрі қызықты болу үшін эр батырманы басқанда дыбыс шығатындай етуге болады. Жэне тагы бір жолы - ActionScript сценарийлерін пайдалану.
Flash-те дыбысты біріктірудің екі үлгісі карастырылған: Оқиғалы-басқару (Eventsound) жэне Ағымды (Streamsound). Оқиғалы-басқару дыбыс кезінде берілген кад- рлар аяғына дейін жүктеліп болғаннан кейін дыбыс оны тоқтатқанға дейін ойнатыла береді. Ал ағымды баскару үшін алғашқы кадрлар жүктелгеннен кейін-ақ ойнату ба- сталып кетеді.
Дыбыспен жұмыс істеу оңай болу үшін, Flash авторларға келесі мүмкіншіліктерді ұсынады:
Дыбысты кітапханаларға бөліп қоюға болады, яғни енді бір кітапханадағы дыбысты бірнеше фильмдерде қолдануға болады.
• Дыбысты экспортталатын фильмнің сапасы мен колеміне қарап, параметрлерін өзгертуге болады, яғни автор, дыбыс сығу жолын озі таңдай алады.
Сондай-ақ, дыбысты модификациялау үшін эртүрлі қосымша эффектілерді қолдана аласыңдар.
1. Фильмге дыбыстық эсер беру үшін ең алдымен, қажетті файлды File =>Import =>ImporttoLibrary(Файл => Импорт => Кітапханаға импорттау) бұйрығы арқылы импорттаймыз;
Insert Layer (Қабатты кою) бүйрығының көмегімен жа- ңа қатпар қүрамыз жэне оған «Дыбыс» деген атау бе- рейік;
TimeLine қатарында «Дыбыс» қатпарының 1-ка- дрын ерекшелейміз жэне Қасиеттер бөлімінің Sound

панелінде Startup.wav файл таңдаймыз жэне фильмді тестілейміз;

25-сурет. Дыбыс эффектісін беру панелі Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

Үйге тапсырма беру

Тақырыпты оқу.
Дыбыс біріккен анимациялық қүжат құру.

Бағалау кезеңі

Сабақта тапсырманы орындағанына, меңгерген деңгейіне байланысты бағалаймыз.

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«___________» ________201 ж

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Қорытынды жобаларды әзірлеу.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылардың Паскаль программалау тілінен алған білімдерін тексеру;

Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық-абстракциясын дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сынақ жұмысы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Сынақ тапсырмаларын орындау

3. Сынақ жұмысын талдау

4. Үйге тапсырма

Паскаль - программалау тілі бойынша тест

І нұсқа

1. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А) Блез Паскаль Ә) Никлаус Вирт Б) Н.Верджино В) Чарльз Беббидж

2. Нақты Х айнымалысын сипаттаңыз:

А) var x: integer var x: real const x: real var x: real

3. b = 3/ a, мұндағы а бүтін сан болса, b - нің типі қандай болады?

А) real Ә) integer Б) string В) boolean

4. Паскаль тіліне Х санының бүтін бөлігін алу үшін қндай функция қолданылады?

А) INT (X) Ә) ABS (X) Б) ABC (X) В) TRUNC (X)

5. Var қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) белгілерді сипаттау Б) айнымалыларды сипаттау В) программа тақырыбы

6. Тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А) Char Ә) const Б) var В) label

7. Құрама шарт қалай жазылады?

А) and, goto, not қызметші сөздері арқылы Ә) and, or, of қызметші сөздері арқылы

Б) and, or, not қызметші сөздері арқылы В) or, not, end қызметші сөздері арқылы

8. Операторларды шектеп тұратын Begin және end түйінді сөздерін қалай атауға болады?

А) операторлық жақша Ә) программаның басы мен соңы

Б) шартты жқшалар В) программаның негізгі бөлігі

9. Паскальдағы дәрежелеу белгісін көрсет

А) ** Ә) ^ Б) & В) дұрыс жауабы жоқ

10. 14 DIV 5 - функциясының мәні неге тең?

А) 2,8 Ә) 2 Б) 5 В) 11

11. Түбір астындағы Х-ті Паскальда қалай болады?

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) ABS (X) В) MOD (X)

12. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторын көрсет

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT В) READ

13. Қай өрнекте қате бар?

А) (X1/X2)*y Ә) b+(a-c/3)Б) (sqrt (p) * q)/r В) (a(b/(c*d/(ef)))))

14. Sqr операторының қызметі

А) Санның квадраты Ә) Санның квадрат түбіріБ) Х-тің 5 дәрежесі В) Санның абсолют шамасы

15. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторының көрсет

А) VAR Ә) WRITE Б) CONSTВ) READ

16. := қандай белгі?

А) теңдік Ә) айнымалыларды салыстыру Б) меншіктеу В) бөлу

17. Паскаль тілінде шартты оператордың қанша түрі бар?

А) 5 Ә) 3 Б) 4 В) 2

18. А= 14, В= 12,3 болған жағдайда А және В айнымалыларын сипаттаңыз:

А) VAR A, B: integer; Ә) VAR A=14, B=12.3;Б) BEGIN A=14 B=12.3 В) VAR A: integer B: real

19. Бүтін сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) Integer Ә) real Б) array (1… n) of real В) array (1.. n) of integer

20. GO TO[белгі ] операторының қызметі.....

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Программаның басы - соңы;

21. CASE [өрнек] OF операторының қызметі ....

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Операторды енгізу операторы

22. IF [шарт] THEN [1-серия]...

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Операторды енгізу операторы

23. tg (x) функциясының Паскаль тілінде жазылуы

А) TAN (X) Ә) TGx Б) Atan (x) В) Sin (x) / Cos (x) ;

24. Паскальда түбір алу амалын көрсетіңіз.

А) SQR Ә) SQRT Б) ASQRT В) EXP (x)

25. Қай белгі әрбір жолдан кейін міндетті түрде қойылады?

А) : Ә) ; Б) . В) ,

26. Паскальда квадраттау амалын көрсетіңіз.

А) ** Ә) ^ Б) sqr В) sqrt

27. a+bx - x2 / 10 өрнегінің Паскальда жазылуы дұрыс....

А) (a+b)^2-x^2/10 Ә) SQR (a+bx)-x*2/10

Б) SQRT (a+b*x) - SQR (x) /10 В) SQRT (a) + b * x - x^2/10

28. Паскальда '' ;'' expected мәлімдемесі қай кезде шығады?

А) '' ;'' артық жазылғанда Ә) '' ;'' қойылмай кеткенде

Б) '' ;'' алдында бос орын қойылмай кеткенде В) '' ;'' қоймау керек

29. Файлдың атын өзгертіп сақтау үшін.... командасын орындау керек.

А) FILE - SAVE Ә) FILE - SAVE as Б) EDIT - SAVE В) EDIT - SAVE as

30. Бар файлды ашу үшін .... командасын орындау керек.

А) FILE - SAVE Ә) FILE -OPEN Б) EDIT -NEW В)EDIT - OPEN

31. Шартты операторын қолданып келтірілген функцияны есептеу керек

Y = { cos² x 0

1- sin x²

А) if x>0 and x<2 then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

Ә) if x>0 (and)x<2 then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

Б) if x>0 and (x<2) then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

В) if (x>0 and x<2) then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

32. FOR I = 1 TO N DO …..

А) Параметрсіз цикл Ә) Параметрлі цикл

Б) енгізу операторы В) Шығару операторы

Паскаль программалау тілі бойынша тест

ІІ нұсқа

1.Паскаль тілі қай жылдарда жасалды

А) 1965 - 1968 Ә) 1985-1987 Б) 1968 - 1971 В) 1963 - 1970

2. с = а+b , мұндағы a, b - ның типі integer болса, с - ның типі ... болады.

А) integer Ә) real Б) var В) const

3. Паскаль тілінде енгізу операторын көрсет.

А) PRINT Ә) WRITE Б ) OUTPUT В) READ

4. Паскаль тілінде Х санының бөлшек бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады?

А) INT (X) Ә) ABS (X) Б) FRAC (X) В) TRUNC (X)

5. Сonst қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) белгілерді сипаттау

Б) айнымалыларды сипаттау В) программа тақырыбы

6. Айнымалыларды сипаттау операторын көрсет?

А) char Ә) const Б) var В) Label

7. b = a, мұндағы a бүтін сан болса, b -нің типі .... болады.

А) Real Ә) integer Б) string В) character

8. IF (шарт) THEN (1-серия) ELSE (2-серия) …..

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Программаның басы - соңы операторы

9. Программа денесі қандай қызметші сөзбен басталады?

А) PROGRAM Ә) END Б) BEGIN В) DATA

10. Программа денесі қандай қызметші сөзбен аяқталады?

А) PROGRAM Ә) END Б) BEGIN В) DATA

11. Паскаль тіліндегі шартсыз көшу операторы ...

А) CASE OF ….. Ә) GO TO [МЕТКА]

Б) IF [шарт] THEN [1-серия] В) FOR i=1 TO n NEXT

12. Паскаль тіліндегі шартты көшу операторы .....

А) CASE OF …. Ә) GO TO [МЕТКА]

Б) IF [шарт] THEN [1-серия] В) FOR i=1 TO n NEXT

13. Паскаль тіліндегі таңдау операторы....

А)CASEOF …. Ә) GO TO [метка] ;

Б) IF [] THEN [1-] В) FOR i=1 TO n NEXT

14. Х санының модулі ....

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

15. Х санының квадраты

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

16. Х санының квадрат түбірі ....

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

17. Y = sin x + e^1+x-5/cos/x/2 функциясының Паскальда жазылуы дұрыс

А) y= sin(x)+EXP (1+x)-5/cos (x/2)

Ә) y: = sin x + e^{^} (1+x)-5/cos x/2

Б) y: = (sin(x)+EXP (1+x)-5)/cos(x/2)

В) y:= sin (x) +(EXP(1+x)-5)/cos(x/2)

18. өрнектердің дұрыс азылуын таңдаңыз?

А) abs (sin(x/(x+2/3)) Ә) abs (sin)(x/x+2/3)); Б) abs (sin(x/(x+2/3)))

В)abs (sin*(x/(x+2/3)))

19. Нақты сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) integer Ә) real Б) array (1…n) of real В) array (1….n) of integer;

20. Қай өрнекте қате бар?

А) (x1/x2)*y Ә) sqrt (p)*q/r Б) b+(a-(c/3)) В) (a*(b/(c(d/(e*f))))

21. Жаңа файл ашу үшін қандай команданы орындау керек?

А) FILE - NEW Ә) FILE - OPEN Б) EDIT - NEW В) EDIT - OPEN

22. Жаңа файлды сақтау үшін қандай команданы орындау керек?

А) FILE - SAVE Ә) FILE - SAVE as Б) EDIT - SAVE В) EDIT - SAVE as

23.өрнегі берілген. Паскаль тілінде келесі түрде көрсетіледі.

А) a*(b/c)+(c/a)*b Ә) a^b/c + c/a^b Б) a*b/c+c/a*b В) a*b/(c-c)/a*b

24. Паскаль тілінде тұрақтыны қалай анықтаймыз?

А) const n=5 Ә) const n:=5 Б) const n=5 of integer В) const n:=5;

25. Паскаль тілінде «а» айнымалысын енгізу операторы

А) read (a) Ә) write (a) Б) Input (a) В) Print a

26.Writeоператоры

А) параметрсіз цикл Ә ) Параметрлі цикл Б) Енгізу операторы В) Шығару операторы

27. read және readln операторлардың айырмашылығы неде?

А) read - мәндер клавиатурадан енгізіледі

readln - тізімінде меншіктеу операторы жазылуы мүмкін;

Ә) read - мәндерді бір жолға енгізу readln - әр бір мән келесі жолға енгізу;

Б) read - қарапайым айнымалылар мәндері енгізіледі readln - массив мәндер енгізіледі

В) read - константа жазылады; readln - матрица мәндер жазылады

28. and, or, not қызметші сөздері не үшін қолданылады?

А) құрама шартта Ә) жай шартта

Б) таңдау операторында В) көмекші программада

29. Қай белгі әрбір жолдан кейін міндетті түрде қойылады?

А) : Ә) ; Б) . В) ,

30. Паскальда квадраттау амалын көрсетіңіз?

А) ** Ә) ^ Б)sqr В)sqrt

31. Паскаль тіліндегі шартты алдын ала тексеру операторы .....

А) WHILE Ә) FOR Б) REPEAT В) DOWN TO

32. FOR I = 1 TO N DO …..

А) Параметрсіз цикл Ә) Парамтерлі цикл Б) Енгізу операторы В) Шығару операторы

Тест жауаптары

Үйге тапсырма: 1-3 тарауды қайталау

⇧

⇩

скачать материал

Сабақ жоспары иформатика пәнінен 9-сынып

BEGIN {POWER}

ELSE

МОДУЛЬДЫКПРОГРАММАЛАУ.

Модуль тақырыбы;

Мысалы.

BEGIN {POWER}

ELSE

МОДУЛЬДЫКПРОГРАММАЛАУ.

Модуль тақырыбы;

Мысалы.

Келесіпрограммаэкранныңортасындатерезесызып, оныкезкелгентүзулерментолтырады.