Кунтiзбелiк жоспар 7 сынып

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 1 сабақ

Есептеуіш техника кабинетінде техника қауіпсіздігін сақтау ережелері

Сабақтың мақсаты:

Компьютерлік техникамен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік техникасын сақтауға үйрету.

Оқушыларды ұқыптылыққа, жүйелілікке тәрбиелеу.

Оқушылардың ойлау қабілетін, логикасын, мәдениеттілігін дамыту.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Техника қауіпсіздігі ережелері туралы

Компъютермен жұмыс істегенде цандай ережелерді сақтау керектігін естеріңе тусіріңдер.

Компьютердің өте ұңыпты ңарауды талап ететін электронды есептеуіш машина екенін білесіңдер.

Жүйелік блок қондырғыларды салңындататын жөне ауа алма-суын қамтамасыз етуге негізделген технологиялың тесіктерден (саңылаулардан) тұрады. Бұл тесіктердің шаңнан бітеліп қалуы да мүмкін, ол жүйелік блоктың ішіндегі құрылғылардың қызып кетуіне әкеліп соғады. Сондықтан компьютер сыныбында сырт киіммен жөне шаң-тозаңға былғанған аяң киіммен отыруға болмайды.

Пернетаңта және тінтуір таза болуы ңажет, сондыңтан компьютер алдында тамаңтанбаған жөн.

Тағам мен сусындарды компьютер үстеліне қоюға болмайды. Байқаусызда шашыраған май және су тамшылары пернетаңта мен тінтуірді істен шығаруы мүмкін.

Пернетақтага су немесе тамац төгіліп кетсе не болады?

Құрылғылар компьютерге өзара сым тетіктер арңылы жалғанған. Оңушылар ол сым тетіктерге шалынбас үшін сыныптағы компьютерлерді барынша ңауіпсіз етіп орналастыру қажет.

Егер компьютер сыныбында жүгіріп, секіріп және бір-біріңді итеріп ойнайтын болсаңдар, монитор, жүйелік блокты ңұлатып немесе істен шығаруларың мүмкін, сонымен қатар өздерің де жараңат алып қалуларың ғажап емес. Сол себептен компьютер сыныбында өздеріңді үнемі барынша байсалды ұстауға дағдыланыңдар.

Өз беттеріңше компъютерге құрылгы қосуларыңа бола ма?

Әрине, болмайды. Сендер өзірге тек компьютерді пайдаланушы- ларсыңдар. Демек сендер тек ңосылып тұрған компьютерді ғана пай- далана аласыңдар, сондыңтан мүғалімнің рұңсатынсыз компьютерді өз беттеріңмен қосуға, өшіруге жөне баптауға болмайды.

1. Компьютер адам үшін қандай қауіп-қатер әкелуі мүмкін?

2. Қауіп төнбес үшін информатика кабинетінде өзін-өзі қалай ұстау керек?

Оқушылар жауабын мұғалім тереңдетіп, толықтырады. Әңгіме барысында мұғалім оқушыларға қойылатын қауіпсіздік талаптарын тұжырымдайды.

4. Үй тапсырмасы

§ 1 оқу, сұрақтарға жауап беру.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 2 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сандық ақпаратты кодтау

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларда ақпаратты кодтау не екені туралы түсінік қалыптастыру, сандық ақпаратты кодтау ұстанымдарын көрсету

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Жаңа материалды үйрету

Оқушыларга сүрацтар қояды:

• Ақпаратты кодтау дегеніміз не?

• Ақпаратты кодтауды талап ететін мысалдар келтіріңдер.

• Ақпаратты лазерлік дискіде және дискетте сақтаған кезде 0 және 1 қалай кодталады?

• Скрипкада нотамен орындалған музыкалық шығарманы дискретті дабылдың ана- логты дабылға ауысуының мысалы деп есептеуге бола ма?

5. Жаңа материалды бекіту

Тапсырмаларды орындау. Тапсырмаларды тез аяқтаған оқушыларға ребусты шешу ұсы- нылады («Бақылау сұрақтары мен тапсырмалар» бөлімінің 4-тапсырмасы).

4. Ребус жауаптары:

Ондық код, екілік жүйе, санақ жүйе.

6. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

2-тапсырма

Сандардың екілік кодын жаз.

7. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмысты бағалау.

VIII Үй тапсырмасы

§2 оқу, сұрақтарға жауап беру

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 3 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Мәтіндік ақпаратты кодтау

Сабақтың мақсаты:

• мәтіндік ақпаратты кодтаудың ұстанымдарын көрсету.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабаңтың ілеспесі: көрсету тәртібіндегі тұсаукесер (Lesson З/Мәтінді кодтау-pps).

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Жаңа материалды үйрету

Сендер бір символдың екілік кодын сақтау үшін 1 байт = 8 бит бөлінгенін білесіндер.

Әр биттің 0 немесе 1 мәнін ңабылдай алатындығын ескеріп, оның байттағы үйлесуінің мүмкіндік саны:

2⁸ = 256-ға тең болады.

Демек, 1 байттың көмегімен 256 өртүрлі екілік кодтың үйле- сімдер алуға және оларды 256 өртүрлі символдардың көмегімен бей- ңелеуге болады.

Мұндай символдардың саны мөтіндік аңпаратты ұсынуға, орыс жөне латын алфавитінің бас әріптерін, сандарды, таңбаларды, графикалың символдарды және т.б. ңоса алғанда жеткі- лікті.

Кодтаудың мәні әрбір символға сәйкес бірегей ондың код- тың 0-ден 255-ке дейін немесе оған сөйкес келетін ОООООООО-ден 11111111-ге дейін келетін екілік кодтың ңойылуында.

Компьютер символдарды олардың кодтары бойынша ажыра- тады. Наңты бір код символының тағайындалуы - маңызды. Ол кодтың кестеде бекітіледі.

Мөтіндік аңпаратты байттардың көмегімен кодтау өртүрлі стан- дарттарға сүйенеді, біраң барлығына бірінші негіз болған ASCII¹ ставдарты.

ASCII жүйесінде кодтаудың екі кестесі бекітілген - негізгі жөне кеңейтілген.

5. Жаңа материалды бекіту Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

6. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

2-тапсырма

99 111 109 112 117 116 101 114 ретімен жазылған ондық кодтардың көмегімен «computer» сөзі жасырылған. Сөзбен жазылған бұл сандарға ондық кодтың қандай реті сәйкес келеді?

Тапсырманы кодтау кестесін пайдаланбай орында.

67 79 77 80 85 84 69 82

Шешуін түсіндір.

Кодтык кестеде барлык әріптер алфавит ретімен берілген. Кіші әріптермен жазылған кодтык сан мен сөзбен жазылған әріптердін айырмасы 32-ге тен. Сондыктан сөзбен жазылған әріптердін сандык кодын аныктаү үшін кіші әріптермен жазылганнан 32-ні алып тастаймыз. Сонда 99 - 32= 67 болады.

7. Қорытындылау

Тәжірибелік жүмысты бағалау.

VIII Үй тапсырмасы §3 оқу, сұрақтарға жауап беру

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 4 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Графикалық ақпаратты кодтау

Сабақтың мақсаты:

• графикалық ақпаратты кодтауды үйрету

• графикалық ақпаратты кодтау ұстанымдарын көрсету.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабаңтың ілеспесі: көрсету тэртібіндегі тұсаукесер (Lesson 4 файлы/.рав, 2.pas).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Жаңа материалды оқып-үйрету.

5. Жаңа материалды бекіту Тәжірибелік тапсырманы орындау.

6. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 5 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Компьютердің аппараттық жабдықталуы. Жад

Сабақтың мақсаты:

• оқушыларға компьютердің жады туралы түсінік беру;

• ішкі жадтың қызметін көрсету.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабаңтың ілеспесі: көрсету тәртібіндегі тұсаукесер (Lesson 5 файль/Жад.ррв).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

1. 2, 3 немесе 4 нөмірлі дүрыс жауаптары бар карточкаларды көтеру арқылы қысқа тест өткізу.

1. сүрақ. He артық?

1. жүйелік блок

2. пернетақта

3. парта

4. тінтуір

2. сұрақ. Компьютерді не үшін пайдалануға болмайды?

1. ақпараттарды сақтау үшін

2. ақпараттармен жұмыс істеу үшін

3. шаңжинауүшін

4. мәліметтер жіберу үшін

3. сүрақ. Компьютердің ақпаратты өңдеуіне жауап беретін қүрал?

1. тінтуір

2. процессор

3. пернетақта

4. монитор

4. Білімді өзектендіру

1. Адам эртүрлі ақпаратты қалай сақтайды? Мысалдар келтіру.

2. Адам өз жадында қаншалықты көп ақпарат сақтай алады? Неліктен?

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Оқулық пен тұсаукесер мэліметтері арқылы. Сыртқы жадтың сипаттамасы мен түрлері туралы сабақта айтылмайды, себебі 5-сынып курсында оқушылар жинақтауыштармен танысқан. Мұғалім бұл материалды осы сабақта қайталауы қажет.

6. Компьютермен тэжірибелік жұмыс Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

7. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

8. Қорытыйдылау

9. Үй тапсырмасы §5 оку, сұрактарға жауап беру.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 6 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Операциялық жүйелер

Сабақтың мақсаты:

• операциялық жүйенің қызметі, құрылымы мен жүктелу тәсілі туралы түсінік беру.

Оқушылар білуі тиіс: ОЖ-нің міндеті мен қызметтерін, бұйрықтық жолы бар интерфейс пен графикалық ОЖ-нің үғымдарын, қазіргі ОЖ-ге қойылатын талаптарды.

Оқушылар үйренуі тиіс: ОЖ-нің қызметтерін анықтау, бірнеше ОЖ-ні атау, сипаттамаларын беруді.

Сабақтың ілеспесі: көрсету тәртібіндегі тұсаукесер (Lesson 6 файлы\ОЖ.ррs).

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

Сүрақтар:

1. Қандай программалық жабдықтамасыз компьютер жүмыс істей алмайды?

2. Операциялық жүйе қай кезде жүктеледі?

3. Операциялық жүйеге мысалдар келтіріңдер.

4. Сендердің компьютерлеріңде қандай операциялық жүйе орнатылған?

Сабақ тақырыбын тұжырымдау.

V Жаңа материалды оқып-үйрену

Оқушылар операциялық жүйе, оның программалық қамтамасыз етудегі рөлі туралы біледі. Осы сабақта мұғалім оқушылардың білімін жүйелейді, операциялық жүйенің міндеті мен қызметтерімен таныстырады.

Көрсету тәртібіндегі тұсаукесер (Lesson 6 файлы\Операциялық жүйе.pps) және оқулық материалы бойынша жұмыс.

VI Жаңа материалды бекіту

Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

А деңгейлік тапсырманың мақсаты-тінтуірмен, Windows Жүмыс үстеліндегі нысандармен жүмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

В деңгейлік тапсырманың мақсаты-Менің компьютерім нысанымен (жүйе туралы мәліметтерді қарау), Жұмыс үстеліндегі нысандармен жүмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

С деңгейлік тапсырмасының мақсаты-компьютердің қызмет ету программаларымен (Windows қызметтік программаларымен) жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

VII Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1. тапсырма

Бос орындарды толтыр.

Операциялық жүйе - бұл программалык жабдықталу мен қолданушы, программалык камтамасыз етү мен компьютер аппаратурасы арасындағы өзара әрекетті қамтамасыз ететін программа.

2. тапсырма

Операциялық жүйе талаптарында жіберілген қателерді түзет.

• төзімділік - ОЖ компьютердің эртүрлі аппараттық қамтамасыз етілуінде жұмыс істеуі қажет;

• сенімділік және тұрақтылык - әрине, ОЖ ақаусыз және іркіліссіз жұмыс істеуі қажет;

• қауіпсіздік - заманауи ОЖ-де бір тұтынушының мәліметтері екінші қолданушыдан қорғалуы қажет;

• кеңеюшілік - ОЖ компьютерде ұзақ жұмыс істейтіндіктен, оның жұмысын жақсартатын қосымшалардың болуын көздейтін мүмкіндіктер қарастырылуы керек;

• өнімділік - кез келген қолданушы ОЖ-нің тез жұмыс істеген қалайды.

3. тапсырма

Өзіңе белгілі операциялық жүйелерді жаз.

Жауабы: Windows, Unix, Linux, MS-DOS.

VIII Қорытындылау

IX Үйтапсырмасы

§6 оқу, сұрактарға жауап беру.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 7 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Операциялық жүйелердің жіктелуі

Сабақтың мақсаты:

• ОЖ-нің даму тарихымен, жіктелу түрлерімен таныстыру.

Оқушылар білуі тиіс: ОЖ-нің дамуы мен жіктелу белгілерін.

Окушылар үйренуі тиіс: алғашқы ОЖ-ні атау, ОЖ-нің жіктелу белгілері бойынша түрін анықтауды.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

5. Сүрақтар:

1. Операциялық жүйенің анықтамасын беріңдер.

2. Операциялық жүйе қандай программалық қамтамасыз етуге жатады?

3. Алғашқы ОЖ-ні атандар.

4. Қалай ойлайсыңдар, ОЖ-ні түрлерге бөлу мүмкін бе?

Сабақ тақырыбын тұжырымдау.

V Жаңа материалды оқып-үйрену Оқулық мәліметтері арқылы.

VI Жаңа материалды бекіту

Тәжірибелік тапсырмаларды орындау.

VII Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1-тапсырма

Кестенің бос ұяшықтарын толтыр.№

Жіктелу белгілері

Түрі

Ескерту

1

қолданушылар саны

бір қолданушыға

бір қолданушыға арналған жумыс

көп қолданушыға

бірнеше қолданушыға арналған жұмыс

2

үдеріс саны

бір есепті

бір уақытта жедел жадта бір есеп болады

көп есепті

жедел жадта бір уақытта процессормен өңделетін бірнеше есеп болады

3

есептеу тёхникасының құралдар типі

бір процессорлық

бір процессордың болуы

көп процессорлық

бірнеше процессордың болуы

желілік

желі ішінде орындалатын барлық есептердің ресурстарын қолданады

4

интерфейс типі

бұйрық жолынан

бұйрықтар енгізу арқылы сұхбат орындалады

графикалық

нысандардың қозғалысы

VIII Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстарды бағалау.

IX Үйтапсырмасы

§7 оқу, сұрақтарға және тест сұрақтарына жауап беру.

§7 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 8 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы №1

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың дербес компьютерлер, компьютердің құрылымы және жұмыс істеу принципі, операциялық жүйе, компьютерлік ақпаратты қорғау тақырыптары бойынша алған білімдерін бақылау.

Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақ көрнекілігі: Тест програмасы

Сабақ әдісі: Компьютер көмегімен оқушылардан тест алу

Сабақ типі: Білімді сынау, бақылау сабағы

Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ТЕСТ

1. Неге компьютердің үстіне кітап, дәптер және т. б. заттар қоюға болмайды?

А) Өте ауыр

В) Ауа алмасу (желдету) бұзылады

С) Ұнамсыз

Д) Экран жабылып қалады.

2. Компьютермен жұмыс істегенде қандай ережелерді міндетті түрде сақтау керек?

А) Біріктіру сымдарының ажыратқыштарын ұстау

В) Компьютерді Power батырмасын басу арқылы өшіру

С) Пернелерді ақырын басу

Д) Компьютерде су қолдармен жұмыс істемеу.

3. Компьютермен жұмыс істегенде көзге шамадан тыс күш түсіру үшін не істеу керек?

А) Көзге арналған гимнастиканы әрбір 10 - 15 минут сайын жасап отыру

В) Төрт сағаттан артық үздіксіз жұмыс істемеу

С) Қолға арналған гимнастиканы әрбір 2 сағат сайын жасау

Д) Арасында мониторды өшіріп отыру.

4. Компьютердегі жұмысты аяқтаған оқушы не істеу керек?

А) Мұғалімнің нұсқауы бойынша жұмысты аяқтап, жұмыс орнын ретке келтіру

В) Компьютерді ажырату батырмасын басу

С) Тұрып, кабинеттен шығу

Д) Бөлмені ылғалдап сүртіп шығу және желдету.

5. Компьютерде үздіксіз жұмыс істеу... аспауы керек.

А) 6 сағаттан

В) 45 минуттан

С) 2 сағаттан

Д) 15 минуттан.

6. Көзден экранға дейінгі арақашықтық қанша болу керек?

А) 10 - 15 см

В) 20 - 30 см

С) 40 - 50 см

Д) 60 -70 см.

7. Мұғалімнің рұқсатынсыз компьютерге флешкалар мен дискілерді қосуға болмайтын себептерді көрсетіңдер:

А) Мектеп компьютерінен керегі жоқ ақпаратты көшіріп алуға мүмкін

В) Компьютерді вируспен зақымдау қаупі бар

С) Компьютердің ажыратқыштарын жиі қолданғаннан олардың бұзылуы мүмкін

Д) Компьютерге көп ақпарат тасығыш қосуға болмайды.

8. Сендер электронды хатта көрген фильмдерің туралы баяндадыңдар делік. Бұл ақпараттың қай түріне жатады?

А) есту

В) сезу

С) көру

Д) жазбаша.

9. Осы информатика оқулығында келтірілген мәліметтер негізінен ақпараттың қай түрінен жатады?

А) мәтіндік және графикалық

В) графикалық және естілетін

С) электромагниттік және көрінетін

Д) цифрлық және музыкалық.

10. Ақпаратты сақтау үшін адамдар нені қолданбайды?

А) қағазды

В) дискіні

С) тасты

Д) суды.

11. Дыбыстық ақпаратты не арқылы жіткіземіз?

А) кітап

В) радио

С) журнал

Д) плакат.

12. Ақпаратты іздеуге не жатады?

А) Электрондық поштамен ақпарат алу

В) Компьютерлік желілер көмегімен ақпаратты алыс қашықтыққа жеткізу

С) Кітап мазмұнымен жұмыс істеу

Д) Мәтіндерді басқа тілге аудару.

13. Ақпаратты жеткізу мысалы бола алатын үдеріс:

А) Кітапханадан кітап іздеу

В) Телефон арқылы сөйлесу

С) Музыка тыңдау

Д) Табиғат құбылысын бақылау.

14. Ақпарат алу - ол:

А) Үй жұмысын орындау

В) Ағаш көшеттерін отырғызу

С) Музыка тыңдау

Д) Математикадан есеп шығару.

15. Адам үшін ұялы телефон - ол:

А) Ақпарат көзі

В) Ақпарат қабылдаушы

С) Ақпаратты өңдеу құралы

Д) Байланыс құралы.

16. Мәтінді қазақ тілінен орыс тіліне аудару қандай үдеріс?

А) Ақпаратты тасымалдау

В) Ақпаратты іздеу

С) Ақпаратты өңдеу

Д) Ақпаратты сақтау.

17. Ақпарат компьютерде қандай түрде сақталады?

А) Әріптер

В) Мәтіндер

С) Сандар

Д) Нөл мен бірлер.

18. Ақпараттың ең кішкене өлшем бірлігі:

А) Бит

В) Байт

С) 1

Д) Әріп.

19. Бір байт - ол:

А) 10 бит

В) 16 бит

С) 8 бит

Д) 4 бит.

20. Бір символдық мәтін әдетте... кодталады:

А) 1 битпен

В) 1 байтпен

С) Әріппен

Д) Он битпен.

21. 1 Кбайт - ол:

А) 100 бит

В) 1000 байт

С) 1024 байт

Д) 1500 байт.

22. 1 Мбайт - ол:

А) 100 Кбайт

В) 1000 байт

С) 1024 Кбайт

Д) 1500 Кбайт.

23. 1 Гбайт - ол:

А) 1024 Мбайт

В) 100 Кбайт

С) 1000 Мбайт

Д) 1500 Мбайт.

24. «Information» сөзінде қанша бит бар?

А) 99

В) 88

С) 12

Д) 11.

25. Компьютер құрылғыларының қайсысы жүйелік блок құрамына кірмейді?

А) Процессор

В) Принтер

С) Дискжетек

Д) Жедел жады.

26. Компьютерде деректерді сақтау үшін керек құрылғы:

А) Жады

В) Процессор

С) Дискжетек

Д) Монитор.

27. Ақпаратты енгізу құрылғысы?

А) Процессор

В) Принтер

С) Пернетақта

Д) Компьютердің жады.

28. Бас әріптер режимін қосу үшін қолданылатын перне:

А) Alt

В) Tab

С) CapsLock

Д) NumLock.

29. Мәтін тергенде сөздердің арасында қандай пернені басады?

А) Бос орын (пробел)

В) Alt

С) Tab

Д) Ctrl.

30. Enter пернесі не үшін керек?

А) Енгізу

В) Курсорды жылжыту

С) Қосымша цифрлық пернетақтаны алмастыру

Д) Бас әріптер режимін алмастыру.

Үйге тапсырма:Дербес компьютерлер, компьютердің құрылымы және жұмыс істеу принципі. Операциялық жүйе, компьютерлік ақпаратты қорғау тақырыптарына шолу

Оқушыларды бағалау.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 9 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Программалау тілдері

Сабақтың мақсаты:

• программалау тілдері, компилятор, орындалатын файлға программаны компиляциялау әдісі түсініктерін енгізу;

• Free Pascal программалау ортасының мүмкіндіктері мен Free Pascal мэтіндік редакторда жүмыс істеу тәсілдерімен таныстыру.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі(1 мин)

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою (1 мин)

3. Үй жұмысын тексеру (10 мин)

4. Білімді өзектендіру(1 мин)

5. Жаңа материалды үйрету (12 мин)

Программалау тілінде адам программаның «түпнұсқа» деп аталатын мәтінін жазады. Бұл мәтін программалаушыға түсінікті болғанмен, компьютерге түсініксіз. Келесі ңадамда, программаны орындау барысында тағы бір программа іске қосылады, ол осы мәтінді екілік кодқа ауыстырады. Мұндай программалар компилятор деп аталады.

Компиляция - бұл программаны программалау тілінен екілік кодқа ауыстыру үдерісі.

Программалау тілдерінің әр қайсысында өзінің компиляторы болады. Компилятор жұмысының нәтижесінде түпнұсқада орында-латын ЕХЕ-файл қалыптасады. Бұл файл программалаушы жазған программаға тәуелсіз жұмыс істейді.

Орындалатын файлды көшіруге, жоюға, вируспен «зақымдауға» болады, бірақ оның негізгі файлға еш әсері болмайды.

Қарапайым тілмен айтқанда, компиляторлар жұмысының нәтижесінде біз программалау тілінде жазылған программаны компьютерге түсінікті болатындай екілік кодқа ауыстырамыз.

Программалаушылар үшін ыңғайлы болатындай етіп, интеграцияланған заманауи жасалым орталыңтары (IDE) ңұрылған. Бұл орталыңтарға мөтіндік редактор, компилятор, күйін келтіру (отладчик) және аныңтамалық жүйе кіреді. Сондай бір IDE-лерде сен- дер программа жасауды үйренесіңдер, ол - Free Pascal.

Free Pascal программалау жүйесінің мүмкіндіктерін үйрену

Компьютерде Free Pascal программасының файлын жүктеуге ұсыныс беріп, оқушыларға өз бетімен ортамен танысуға уақыт беру.

Одан бөлек Options => Environment => Preferences бұйрығымен программаның бейнережімін өзгерту мүмкіндігін белгілеу қажет. Мәтіндік режімде стандартты дисплейге сэйкес келген Videomode бөлімдегі «80*25 color» бейнережімді таңдайды.

Терезе мен файлға байланысты жүмысты оқушы оқулықтағы материалды қолданып, өз бетімен орындауға болады.

Free Pascal мәтіндік редакторында жүмыс

Мұғалім мәтін үзінділерімен жұмыс тәсілдерін және мэтіндік процессордағы мәтіннің редакциялауын қайталайды.

Окушылар осы тәсілдерді Free Pascal мэтіндік редакторында сынап көреді. Мысалы, оқушьшарға тапсырма беріледі: Free Pascal мәтіндік редакторында өз есімін түсініктемеге жазу. «Жылдам пернелердің» фрагменттерімен жұмыс істеу кезінде жарамдылығын тексеру.

7. Жаңа сабақты бекіту Деңгейлік тапсырмаларды орындау. (9 мин)

8. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары(9 мин)

1-тапсырма

Комментарийдің жазу тәсіліндегі артығын сызып таста.

{Тусіндірме!}

(*Түсіндірме*)

!түеіндірие?

//Түсіндірме

\түеіндірме

2-тапсырма

Кестенің бос ұяшықтарын толтыр.

3-тапсырма Сәйкестендір. Дұрыс нусқасы:

4-тапсырма

Бос орынды толтыр.

1. Программалау тілінің алфавиті-бұл белгілі бір символдар жиынтығы. Бұл символдар көмегімен сәйкестендіргіштер, өрнектер және тіл операторы жазылады.

2. Программаның көру тәртібіндегі өзгерістер Options => Environment => Preferences бұйрығы арқылы жүзеге асады.

3. Мәзір жолының бұйрығына қолжетімділік тінтуір, F10 қызметші перне немесе Alt + ерекшеленген әріп пернелер үйлесімі арқылы жүзеге асады.

IX Қорытындылау (1 мин)

Жауаптар мен тапсырмаларды бағалау, баға қою.

X Үй тапсырмасы (1 мин)

§8 оқу, параграфқа қосымша материалды оқу, бақылау және тест сұрақтарына жауап беру.

§8 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

В

В

A

С

A

В

С

D

A

C

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 10 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Программа және оның құрылымы

Сабақтың мақсаты:

• Pascal тіліндегі программаның кұрылымымен танысу;

• Write және Writeln шығару операторларын қолданып, қарапайым программаны жасап үйрену.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі(1 мин)

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою(1 мин)

3. Үй тапсырмасын тексеру(10 мин)

4. Білімді өзектендіру(1 мин)

5. Жаңа материалды үйрету(14 мин) Программа курылымы

Оқушыларға жаңа материалды біртіндеп, программаның құрылымын нақты, жете тусіндіру.

Program Аты;

Var

Айнымалы сипаттамасы

Begin

Атқарылу бөлімі

End.

Оқушылар мұғалім ұсынған дайын программаны ашады (дискінің кез келген программасы). Оқушы ол программа мысалында программаның жалпы құрылымы мен бөлімдері қызметін меңгереді.

Программа атауы

Программада атау болу керек. Программа атауы - ол латын әріптер мен сандар жинағы (сызу таңбамен біріктелген сөздер тобы болу мүмкін, әріптерден кейін сандар немесе сызу белгісін пайдалану мүмкін, орыс әріптерін, тыныс белгісін және бос орын қолдануға болмайды). Программа атауын еркін түрде қоюға болады, бірақ «read», «write», «for» сияқты кілттік сөздерді пайдалануға болмайды.Программаның атауы «program» деген кілтті сөзден кейін жазылады. Программа атауынан кейін міндетті түрде нүктелі үтір қойылады. Программаның атауы программаның міндетті бір бөлігі болып саналмайды. Программа осы бөлшексіз де орындалады.

Мысалы: program sinau;

Өздеріңнің программаларыңда программа атауын табыңдар.

Айнымалының сипаттама бөлімі

Осы бөлім программаның міндетті бөлшегі болып танылмайды, бірақ программада жиі кездеседі.

Программада қолданған эрбір айнымалының типі беріледі. Айнымалы сипаттамасы пішіні:

VAR <1-атауы, 2-атауы, ...>: <типі>;

Pascal тілінің мәліметтер типімен келесі сабақта танысасыңдар.

Қарастырылған мысалдан айнымалы сипаттамасын табындар.

Операторлар бөлімі

Программаның міндетті бөлшегі, онсыз программа жұмыс істемейді. Оператор бөлімі резервтелген begin (басталу) сөзінен басталады, одан кейін, бір-бірінен нүктелі үтірмен бөлінген, тіл операторлары қойылады. Бөлімді резервтелген нүктелі end. (біту) сөзі аяқ- тайды. End алдына нүктелі үтір қойылмайды.

Қарапайым программаны құру

Оқушылар оқулықта берілген қарапайым программамен жұмыс істейді.

VI Жаңа сабақты бекіту(16 мин)

Монитор экранына программаның атауы мен авторын шығаратын программа құрастырыңдар (дискіде Lesson 9\A.pas).

begin

clrscr;

writeln (

writeln (

readkey;

end.

VII Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1. тапсырма

Программаның құрылым элементтерін толтыр.

2. Программа құрылымы

   PROGRAM - Атау (Input, Output);

   
   
   

   ]■ Программа тақырыпшасы

   uses - модуль бөлімі

   label - белгілеу бөлімі

   const-констант бөлімі

   
   
   

   
   
   

   type-типтер бөлімі

   var - айнымалылар бөлімі

   procedure - процедуралар бөлімі function - функциялар бөлімі

   
   
   

   - Сипаттау бөлімі

   BEGIN

   
   
   

   
   
   

   Оператор 1;

   Оператор 2;

   
   
   

   Операторлар бөлімі

   Оператор п

   
   
   

   (программа денесі)

   END.

   
   
   

   
   
   

   
   
   
   
   тапсырма

Программадағы қателерді түзет.

begin

write («Мұнда қате бар») - тырнакшалар орнына апострофтар болуы керек.

end - сонында нүкте койылмаган.

3. тапсырма

Операторлар атауын мәтінге қой.

Write операторы мэтінді экранға шығарып, меңзерді сол жолда қалдырады. writeln операторы жолды экраннан шығарғаннан кейін меңзерді жаңа жолға ауысты- рады.

VIII Қорытындылау (1 мин)

Шығарылған есептерді бағалау

IX Үй тапсырмасы (1 мин)

§9 оқу, бақылау және тест сұрақтарына жауап беру.

Бақылау сұрақтарының 10-тапсырмасының жауабы:

Төменде жазылған алгоритмде бүтін санды k және m айнымалылар қолданылған. Алгоритмді орындаудан кейінгі ш айнымалының мәнін табың дар:

Жауабы:

§9 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 11 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Мәліметтер. Мәліметтерді енгізу мен шығаруды ұйымдастыру

Сабақтың мақсаты:

• Pascal-да қарапайым программаны жасауды және орындауды үйрету;

• әртүрлі типтердің елеулі белгілері мен қасиеттерін ерекшелеуге және жоспарлау мен өзін-өзі нәтижелерді бағалау ептіліктерін ұйымдастыру.

• Pascal тілінде мәліметтерді енгізу мен шығарумен таныстыру;

• n типтердің маңызды белгілері мен әртүрлі типтердің сипаттамасын ерекшелеу, нэти- жесін жоспарлау мен бағалау дағдыларын қалыптастыру.

Көрнекіліктер: ДК, проектор, экран, презентация

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

V Жаңа материалды үйрену

Pascal тіліндегі меншіктеу операторының типі:

А:= В, деп жазылады. Мұндағы A - кейбір типті айнымалы, ал В - осы типті өрнек. Өрнек константалардан, айнымалылардан, операция таңбаларынан, функциялардан және жақ- шалардан тұрады. Егер В өрнегінің типі А өрнегінің типінен ерекше болса, компилятор қате туралы хабарлама шығарады. Type miss match - типтердің сәйкессіздігі.

Осы оператор орындалу кезінде өрнек нәтижесі саналады, шығарылған нәтиже айны- малыға телінеді.

Бұл оператордың қолданылуын келесі мысалда қарастырайық.

Мысал: функцияның мэнін табу керек: f = -2,7х² + 0,23х - 1,4.

var f,x: real;

begin

writeln('Мәнін енгізіңдер x'); readln(x);

f:=-2.7*x*x+0.23*x-l.4;

writeln('f функцияның мәні ' , f тең) ; readln; end.

Мәліметтерді енгізу-шығару программаны қолданушымен байланыс орнату үшін керек. Кейбір ақпараттар қолданушыдан программаға алғашқы мәліметтер түрінде жіберіледі. Оларды өндеу нәтижесі қолданушыға хабарланады. Ол үшін стандартты операторлар қолданылады:

1. Read және ReadLn - оқу үшін (программаға ақпаратты енгізу);

2. Write және WrileLn - жазу үшін (ақпаратты программадан шығару).

3. Оператор орындалғаннан кейін Ln (line) меңзерді келесі жолдың басына жылжытуға мүмкіндік береді.

Оператор атауынан кейін жай жақшаға алынған бір-бірінен үтірмен айырылған параметр түрады. Айнымалы атауы оқу операторының параметрі болып саналады. Апострофқа алынған мэтін, өрнектер жазу оператордың параметрлері болып саналады. Мысалы, Writeln ('Сәлеметсіз бе') бұйрығы экранға «Сәлеметсіз бе» деген хабарлама шығарады және меңзерді жолдың басына жылжытады. Readln (а) бұйрығы қолданушыдан а айнымалының мәнін енгізуді сүрайды.

Төмендегі мысалды қарастырайық.

Мысал: сәлемдесу және туған күнін сүрайтын программа жазу. var a,b,c: integer;{Туған күннің айнымалылары}

Name: string;{Адам атының айнымалысы} begin

writeln('Сәлем. Сенің атың кім?'); readln(name);

writeln('Туған күніңді енгіз'); readln(a);

writeln('Туған айыңның нөмірін енгіз'); readln(Ь);

writeln('Туған жылыңды енгіз'); readln(с) ;

write('Сенің атың - name,'. Сен: а,

'туылдың'); readln; end.

Сонымен, осы программаны компьютерде теріп, эрбір пунктін талдайық.

Оқушылар программаны қосып, пункт бойынша талдайды.

VI Жаңа сабақты бекіту

Программа жұмысы кезінде экран түрі бойынша ортақ есептің орындалуы. Тапсырма мұғалім кеңестері бойынша орындалады.

Тапсырма: сатып алынған заттың бағасын санайтын программа жазыңдар. Тауардың түрін, бағасын және санын көрсету керек.

Программа жұмыс істеу кезіндегі экранның түрі:

Сатып алынған заттың бағасын санау.

Алғашқы мэліметтерді енгізіңдер:

Қандай тауар сатып алдыңдар? -► Дәптер.

Қандай бағамен? -> 10 теңге

Қанша дана? -► 5. Сендердің тауарларың - Дәптер.

Бағасы: 50 теңге.

Қанша ақша бересіз? -> 100 теңге Қайтарылатын ақша: ->• 50 теңге.

(Программаның жұмыс кезінде енгізетін мэтін қою қаріппен белгіленген).

Оқушылардың программа жазуға арналған өздік жұмысы. Тапсырмалар оқулықта деңгей бойынша бөлініп берілген.

А деңгейі

uses crt;

var x,y,a:real;

begin

clrScr;

write('x,y='); read(x,y); a:=x-y;

writeln('Айырма =',a); readLn; end.

B деңгейі

Бір жылда пәтерақы екі есе өсті. Бірінші рет 30%-ға, ал екінші рет 40%-ға. Бір жыл бұрын отбасы айына 4500 теңге төлеген. Бүгінгі пәтерақыны санайтын программа жазыңдар. (дискіде файл Lesson lOVB.pas).

uses crt; const p=80; var op:real; begin

clrscr;

op:=p+p*0.3+(p+p*0.3)*0.4;

writeln('Бір ай төлемақысы ',ор,' теңге');

readkey; end.

C деңгейі

Бірінші сұрыпты жұмыртқаның салмағы - 70 г, төртінші сұрыпты жұмыртқаның сал- мағы - 55 г. Төртінші сұрыптың неше жұмыртқасы бірінші сұрыптың 10 жұмыртқасына сәйкес келеді? Бірінші сұрыпты 10 жұмыртқа алып, қанша жұмыртқа қосымша ретінде алуға болады? (дискіде Lesson 10\C.pas. файл)

uses crt; var k,s:real; begin

clrscr;

s: = (5*5*5*10)/ (4*4*4) ;

writeln(s : 2 :1,'төртінші сұрыптың');

writeln('жұмыртқа 1 сұрыптың 10 жұмыртқасына сәйкес.'); writeln('Әйел s/10,' рет үнемдейді'); readkey; end.

VII Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1. тапсырма

Бос орындарды толтыр.

1. Айнымалы - бұл программамен ерекшеленген жад үяшыгы. оған атаумен назар ауда- руға болады.

2. Логикалык типті айнымалыларды арифметикалық амалдарға ауыстыруға болмайды.

3. Программада қолданылатын барлық айнымалылар арнайы VAR бөлімінде жарияланады.

2. тапсырма

Программаның мэтіні бойынша есептің шартын қалпына келтір./=-2х²+4х-1,4

3. тапсырма

Программадан екі санның қосындысын табудағы қателерді түзет:

program misal - нүктелі үтір жетіспейді

var

begin

a,b: integer; - c айнымалысы сипатталмаған a=2; - теңдік белгісінің алдында қос нукте жетіспейді Ь=3; - теңдік белгісінің алдында қос нүкте жетіспейді с=а+Ь; - теңдік белгісінің алдында қос нүкте жетіспейді write(а+Ь=,с); - а+Ь= мәтіндік өрнегі апострофқа алыну керек end.

5-тапсырма

Сэйкес келетін мәліметтер типін жаз: Сөмкедегі заттар саны

Тікбұрыштың периметрі

Қаладағы мектеп саны

Адам атының бірінші эрпі

Қаладағы Қазақстан азаматтарының саны

Мемлекет халқының тығыздығы

Екі бүтін санның көбейтіндісі

Екі бүтін санның бөліндісі

Мектептегі оқушының тегі

Жұмысшының еңбекақысы

Туған күні

Екі бүтін санның айырмасы

VШ Қорытындылау

Меншіктеу операторын қолданып, есептерді шығаратын кезде есте сақтаңдар:

• меншіктеу операторы айнымалы түрлерін өзгерту мен формулаларды есептеу үшін қолданылады;

• оң жақта орналасқан өрнек типі сол жақта тұрған айнымалымен бірдей болу керек. Айнымалы типтері мен өрнектер эртүрлі болса, Type miss match - типтердің сәйкес- сіздігі деген хабарлама шығады.

Енгізу операторларын қолдану кезінде мына ережелерді есте сақтаңдар:

• программаның жұмысы кезінде пернетақтадан алғашқы мэліметтерді енгізу үшін readln бұйрығы қолданылады;

• бір readln бұйрығын қолданып, бірнеше айнымалы мәндерін енгізуге болады.

Шығару операторын қолдану кезінде келесі ережелерді есте сақтандар:

• write, writeln бұйрығы мониторға айнымалы мәндерін шығару үшін қолданы- лады;

• бір write немесе (writeln) бұйрық экранға бірнеше айнымалы және бірнеше хабарлама мәндерін шығарады;

• параметрсіз writeln бұйрығы меңзерді экранның келесі жолына жылжытады.

IX Үй тапсырмасы

§ 10-11 оқу, бақылау және тест сұрақтарына жауап беру.

§10 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:

§11 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:1

2

3

4

5

6

7

в

D

A

A

С

D

A

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 12 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Өрнектер. Сандық функциялар

Сабақтың мақсаты:

• әртүрлі типті өрнектерді қолданып, программа құруды үйрету;

• логикалық ойлау, есте сақтау, зерделілік қабілеттерді жэне программалау ортасында жұмыс жасау дағдыларын жетілдіруге ықпал ету.

• оқушыларды программаларда жиі қолданылатын сандық функциялармен таныстыру.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі(1 мин)

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою(1 мин)

3. Үй тапсырмасын тексеру(8 мин)

4. Білімді өзектендіру(1 мин)

V. Жаңа материалды үйрену(1 мин)

Өрнек- бір мәнді есептеу әдісін анықтайтын тілдің синтаксистік бірлігі.

Өрнек константтарды, айнымалыларды, белгілерді ңолданатын кцияларды жөне дөңгелек жаңшаларды пайдалану арңылы астырылады.

Сендерге белгілі қосу, көбейту, азайту және бөлу арифмети- ың амалдарынан басңа өрнектерде div жөне mod амалдарын қолдануға болады:

div - бүтін сандарды бөлу, былай жазылады: 7 div 3; орындалу нәтижесінде 2 саны алынады;

mod - бүтін санды бөлуден қалған қалдықты алу, былай жазылады: 7 mod 3; орындалу нәтижесінде 1 саны алынады

Мұғалім түсіндірер кезде оқушыларға өрнектегі басымдылықты табу жэне әрекет- тердің дүрыс орындалу икемдерін дағдыландырады.

Әдетге оқушылар өрнек құрастырар кезінде бөлшекті өрнектердің математикалық жазуында жақшаларды қоюды ұмытады. Осыған ерекше көңіл бөлу керек.

Оқушылар үшін жаңа ақпарат - бүтін санды бөлу жэне бүтін санды бөлуден қалдықты алу операторлары. Екі санның бағана бойынша қалдықпен бөлінуі мысал ретінде қарастырылады.

6. Жаңа материалды бекіту(1 мин)

Есептердің деңгей бойынша шығарылуы. Оқулықта эр деңгейге екі есептен берілген. Оқушылар есеп шығарады, ал үлгермегенін үй жұмысы ретінде алады.

А деңгейі

1. тапсырма. Шабдалы компотын дайындау үшін қант, шабдалы жэне 1:1:3 қатынасында су алы- нады. Р кг компот дайындау үшін эр өнімнен қанша кг-нан алу қажет? (Lesson 12\А1 .pas.)

var s,shab,v,р:real;

begin

clrscr

write ('p='); read (p);

s:=0.2*p;

per:=0.2*p;

v:= 0.2*p*3;

writeln('Компотты',p:2:1,' кг дайындау үшін:');

writeln('Қант ', s:2:l,' кг.'); writeln('Шабдалы ', shab:2:1,' кг');

writeln('Су ',v:2:1,' кг.'); readkey;

end.

2. тапсырма. Ұзындығы 56 м мектеп дәлізіндегі тақтайды бояу қажет. Дэліздің 22 м бөлігін бояу үшін А кг бояу жұмсалды. Дэліздің қалған бөлігін бояу үшін, қанша кг бояу қажет? (Lesson 12\A2.pas.)

uses crt;

var a,v:real;

begin clrscr

write('a=');read(a) ;

v: = (56-22)* a/2 2;

write(v:2:3,' кг');

readkey;

end.

3. тапсырма. Нақтых саны берілген. Оның квадратын табыңдар (Lesson 13\Al.pas.).

uses crt;

var x:integer;

begin

clrscr;

write('x='); ReadLn (x);

write('x^A[2]=',sqr (x)) ; readln;

end.

В деңгейі

1. тапсырма

Сиқыршы көрерменге бір санды ойлауды сұрады. Содан кейін: «Ойлаған санға 5-ті қосыңыз. Шыққан саннан 2-ні азайхыңыз. Одан шыққан санға 7-ні қосыңыз», - деді. Сиқыршы пайда болған нәтижені сұрады. Жауапты естіп, көрермен басында ойлаған санды дереу айтты. Осы сиқырды қайталайхын программа құрасхырыңдар (Lesson 12\ Bl.pas.).

var х, у : integer;

begin

writeln('Bip санды ойлау. ') ;

writeln('Сол санга 5 қос.');

writeln('Нәтижеден 2 ал.');

writeln('Нәтижеге 7 қос.');

write('Қанша шықты? ');read(y);

х:=х-10;

writeln('Сенің саның - ',х);

readkey; end.

2. тапсырма

Сыныпха N оқушы бар. Бақылау жұмысының нэхижесі бойынша мынандай бағалар алынды: А - бес, В - хорх, С - үш. Үш, хорх жэне бес алған оқушылардың пайызын хабьщдар (Lesson 12\B2.pas).

var n,a,b, c : integer;

begin

write('Оқушылардың саны '); read(n);

write('Бестің саны '); read(a);

write('Төрттің саны '); read(b);

write('Үштің саны '); read(c);

writeln('Ym ',c/n*100:2:1,' пайыз');

writeln('Төрт ',b/n*100:2:1,' пайыз');

writeln('Bec ',a/n*100:2:1,' пайыз');

readkey;

end.

3. тапсырма

Электронды сағатта уақыт көрсетілген: ш сағат п минут к секунд, р сағат q минут г секундтан кейін қандай уақыт болады (Lesson 13\Bl.pas)?

var m,n,k,p,q,r: integer;

begin

clrscr;

write('Ағымдық уақыт (саг, мин, сек )=');

read(ш,n,k);

write('Келесі уақыт (car, мин, сек ) = ');

read(p,q,r);

m:= m+p; n:=n+q; k:=k+r;

m:=(m+trunc((n+trunc(k/60))/60)) mod 24; n:=(n+trunc(k/60)) mod 60;

k:=k mod 60;

writeln(m,' car ',n,' мин ',k,' сек');

readkey;

end.

C деңгейі

1-тапсырма

Белгілі хорх санның көбейхіндісін есепхейхін программа құрасхырыңдар (Lesson 12\ Cl.pas.).

var n,x,y,z,t,p: integer;

begin

clrscr;

write ('n=');

read(n);

x:=n div 1000;

n:=n mod 1000;

y:=n div 100;

n:=n mod 100;

z:=n div 10;

t:=n mod 10;

p:=x*y*z*t;

writeln('p=',p);

readkey;

end.

2-тапсырма

x саны берілген. Есептеңдер: 2х⁴ - Зх³ + 4х² - 5х + 6. Операциялардың үнемді орында- луын ойластырыңдар (Lesson 12\C2.pas.).

uses crt;

var x,s:real;

begin

clrscr;

write('x='); read(x);

s:=x*(x*(x*(2*x-3)+4)-5)+6;

writeln('s=',s:3:3);

readkey; end.

3-тапсырма

Егер айтылған пікір ақиқат болса, TRUE, ал жалған болса, FALSE жазуын басып шыға- ратын программа құрыңдар: берілген үш белгілі N саны цифрларының қосындысы - жұп сан (Lesson 13\Cl.pas).

var n, x, у, z, s: integer;

l : boolean;

begin

clrscr;

write('Үш мәнді санды енгізіңдер=');

read (n);

x:=n div 100;

n:=n mod 100;

y:=n div 10;

z:=n mod 10;

s:=x+y+z;

l:=(s/2 = int(s/2));

writeln('Тұжырымдау-',1);

readkey;

end.

VII Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1. тапсырма

с: = a/b өрнегіндегі a: real; b: integer мэліметтер типін анықтауда с айнымалы типінің дерегін real деп мәлімдеу қажет.

2. тапсырма

Операцияларды басымдылығы бойынша орналастыр (жоғарғы жағына операция нөмірін қойып шық).

Дұрыс реті:

div, mod, /,*, +,-,

3. тапсырма

Кестедегі бос орындарды толтыр. Сандық функциялар.

4-тапсырма

Өрнектегі әрекеттерді ретімен жаз.

3 а²

5 + 2 a

1. a²

2. За²

3. 2 а

4. 5 + 2а

5. бөлу

6. қосу

5-тапсырма

Программадағы қателерді түзет.

uses crt;

var a: integer; - x айнымалысы сипатталмаган

begin

clrscr;

write ('x='); ReadLn (x);

A= int (x) - нүктелі үтір жетіспейді

write (' х˄[2] = ', a); - функция санный квадратын емес. тұтас бөлігін табады readln ;

end.

VIII. Қорытындылау(1 мин) Мұғалім орындалған тапсырмаларды бағалайды.

IX. Үй тапсырмасы(1 мин)

§ 12,13 оқу, бақылау және тест сұрақтарына жауап беру. Егер оқушылар компьютердегі тапсырмаларды орындап үлгірмесе, үйде аяқтап келу ұсынылады.

§12 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

D

А

с

А

С

А

А

D

D

В

§13 соңында берілетін «Өзіңді тексер» бөлімінің тест кілттері:1

2

3

4

5

6

7

А

В

D

A

A

C

D

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 13 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сызықты алгоритмдерді программалау

Сабақтың мақсаты:

оқушылардың Pascal тіліндегі сызықты құрылған алгоритмдер мен программалар кұру туралы білімдерін жүйелеу.

Оқушылар білуі тиіс: сызықты алгоритмдерді қүру кезендерін.

Окушылар үйренуі тиіс: сызықты қүрылған алгоритмдерге программа кұруды.

Сабақтың ілеспесі: Lesson 14\Al.pas, Lesson 14\A2.pas, Lesson 14\Bl.pas, Lesson 14\ B2.pas, Lesson 14\ClA.pas, Lesson 14\ClB.pas.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

Оқушылар сызықты алгоритмдерді программалау үшін компьютерде шешілетін есептердің кезеңін естеріне түсіру керек.

Оқушыларга сүрақтар:

1. Компьютерде есеп шығару кезеңдерін атандар.

2. Формула таңдау, есепті математикалық түрде шешу қай кезеңде өткізіледі?

3. Алгоритм құрастыру қай кезеңде жүргізіледі?

4. Алгоритм анықтамасын беріңдер.

5. Алгоритмде іс-эрекеттер дэйекті емес түрде орындалуы мүмкін бе (бірінен соң бірі емес)?

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Оқушылардың жауаптарынан соң, мұғалім сызықты алгоритм ұғымын енгізеді.

Оқулықтың мысалына сүйеніп, мұғалім компьютерде есеп шығару кезеңдерін қол- данып, сызықты алгоритмдерді программалау ретін түсіндіреді.

6. Жаңа сабақты бекіту

Деңгейлік тапсырмалар орындалады.

А деңгейі 1-тапсырма

Мемлекеттің тұрғын саны мен аумағы белгілі. Осы мемлекеттің халқының тығыздығын табыңдар (Lesson 14\Al.pas).

uses crt;

var n,s,p:real;

begin

clrscr;

write('s,n=');readLn (s,n) ; p=n/s;

write('p=',p:0:2); readkey; end.

2-тапсырма

Екі жай бөлшек қосындысын санайтын программа жазындар (Lesson 14\A2.pas). uses crt;

var a,b,c,d:integer; begin

clrscr;

write('a/b=');

read(a,b);

write('c/d=');

read(c,d);

write(a,' /',b,'+',c,'/',d,

write(a*d+b*c,'/',b*d);

write('=',(a*d+b*c)/(b*d):2:3);

readkey;

end.

В деңгейі

1. тапсырма

1,5 л шай дайындау үшін 30 г құрғақ шай керек. Шәйнектің сыйымдылығы В л. Шай дайындау үшін қанша құрғақ шай қажет (Lesson 14\Bl.pas)?

uses crt; var b,s:real; begin

clrscr;

write(' b=');read(b); s:=30*b/1.5; write(s:2:3,' грамм'); readkey; end.

2. тапсырма

Торт сыныпқа F га көлемі бар ауданды тазалау керек. Сынып оқушыларының саны белгілі. Әр сыныпқа қанша гектар жерді жинау керек (Lesson 14\B2.pas)?

uses crt;

var pi, p2, p3, p4:integer;

f, s:real; begin

clrscr; write('Ауданды гектармен енгіз -'); read(f); write('1-сынып оқушыларының саны '); read (pi); write('2-сынып оқушыларының саны ');read (p2); write('3-сынып оқушыларының саны ');read (p3); write('4-сынып оқушыларының саны ');read (p4); s:=f/(pl+p2+p3+p4);

writeln('1-сынып үшін s*pl:2:l,' ra.');

end.

Cдеңгейі

а нақты саны берілген. Тек қана көбейту амалын қолданып, есептерді: а) а^А екі амал ішінде; э) а⁶ үш амал ішінде; Дискідегі қосымша материал файлдары - Lesson 14\С1А, Lesson 14\С1В.

A)

var a:integer; begin

clrscr;

write('a'); readLn(a); a:=a*a; a:=a*a; write(a); readkey; end.

B)

var a,b:integer; begin

clrscr;

write('a');readLn(a); a:=a*a; b:=a*a; b:=b*a; write(b); readkey; end.

7. Жұмыс дэптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

2-тапсырма

егер a - integer, b-real болғандағы нэтиже типін анықта.

Al:=sqr(a) integer

А2:=1б mod 5 integer

A3:=sqr (b) real

A4 : =2.5*a real

A5:=5 div 1/3 integer

A6:=a-Al integer

A7:=a>b boolean

A8:=A2/b real

4-тапсырма

Берілген операторлар орындалғандағы а мэнін тап.

VIII Қорытындылау

Тапсырмаларды орындауды бағалау.

IX Үй тапсырмасы

Өткен параграфтарды қайталау

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 14 сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Сызықты алгоритмдерді программалау» тақырыбына практикум

Сабақтың мақсаты:

• есептерді шығаруға арналған сызықты алгоритмдер құрылымын қолданып, программа құрастыру дағдыларын бекіту.

Оқушылар білуі тиіс: сызықты алгоритмдерді программалау кезеңдерін.

Окушылар үйренуі тиіс: сызықты алгоритмдерді программалауды.

Сабақтың ілеспесі: Lesson 15\l.pas, Lesson 15\2.pas, Lesson 15\3.pas, Lesson 15\4.pas, Lesson 15\5.pas, Lesson 15\6.pas, Lesson 15\7.pas, Lesson 15\8.pas, Lesson 15\9.pas

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Практикум

Мұғалім оқушыларға оқулықта берілген есептерден практикумға өз қалауынша кез кел- ген үш есеп таңдауға мүмкіндік береді. Ең нашар оқушыларға мүғалім өзі есеп нөмірлерін беріп, шығару жолдары туралы кеңес береді. Озат оқушылар үш есептен көп шығарғаны үшін немесе басқа оқушыларға көмек көрсеткені үшін қосымша баға ала алады.

Практикум есептерін шығару

1. Автокөлік жолдың үш түрлі бөлігін эртүрлі жылдамдықпен өтіп шықты. Автокө- ліктің орташа жылдамдығын табыңдар (Lesson 15\l.pas).

uses crt;

var vl,v2,v3,vort:real;

begin

clrscr;

write('1-ші жолдың жылдамдығы vl=');read(vl);

write('2-ші жолдың жылдамдығы v2=');read(v2);

write('3-ші жолдың жылдамдығы v3=');read(v3);

vort:=(vl+v2+v3) / 3;

writeln('vort=',vort:3:3) ;

readkey;

end.

2. Бидай тұқымдарының өнгіштігі 95%-ға тең. 35 тонна дэн өсу үшін, қанша тонна бидай егу қажет? (Lesson 15\2.pas.)

uses crt;

const v=95;

vara:real;

begin

clrscr;

a:=(35*100)/v;

write(a:2:3,'тонна');

readkey;

end.

3. Екі x жэне у нақты сандары берілген. Олардың қосындысын, айырмасын, көбейтін- дісін жэне бөліндісін табыңдар (Lesson 9\3.pas).

uses crt;

var x, у,s,ayr,p,d:real; begin

clrscr;

write('x,y='); read(x,y); s:=x+y; ayr:=x-y; p:=x*y; d:=x/y;

writeln('Қосынды=',s:5:6) ; writeln('Айырма=' , ayr:5:6) ; writeln('Көбейтінді=',p:5:6); writeln('Бөлінді=', d:5:6) ; readkey; end.

4. Екі сан берілген. Олардың субтарының орташа арифметикалық ортасын табыңдар (Lesson 15\4.pas).

uses crt;

var a,b,sa:real;

begin

clrscr;

write('a,b='); read(a, b);

sa:=(a*a*a+b*b*b)/2; writeln('sa=',sa:5:6); readkey; end.

5. Ашытылған орамжапырақ дайындау үшін 10 кг орамжапырақ, 225 г тұз, 350 г сәбіз, 200 г мүкжидек жэне 4 г лавр жапырағы қажет. Егер М кг орамжапырақ алынса, қанша тұз, сәбіз, мүкжидек жэне лавр жапырағы керек (Lesson 15\5.pas.)7

uses crt;

var oram,kl,sabiz,lzhapr,m:real; begin

clrscr;

write('m=');read(m); oram:=22.5*m; kl:=20*m; sabiz:=33*m; lzhapr:=0.4*m;

writeln(m:2:1кг ашытылған орамжапырақ жасау үшін:');

writeln('Орамжапырақ',oram:2:1,'г'); writeln('Мүкжидек',kl:2:1,'г'); writeln('Сәбіз ',sabiz:2:1,' г'); writeln('Лавр жапырағы',lzhapr: 2 :1, ' г ') ; readkey; end.

5. 18 t темір кенінен 10т темір шыгарады. В т кенінен қанша т темір қорытады (Lesson 15\6.pas.)?

uses crt; var b,v:real; begin

clrscr;

write('b=');read(b); v:=10*b/18; write(v:2:3,'тонна'); readkey; end.

5. Он кәсіпорын шығаратын өнім көлемі белгілі. Бір кәсіпорын шығаратын өнімнің орташа мэнін табыңдар (Lesson 15\7.pas).

uses crt;

var v:integer;

begin

clrscr;

write('v=');read(v);

write ('Орташа көлемі-',v/10:2:3);

readkey;

end.

8. Өнімнің жоспарлы P жэне нақты Ғ шығарылым көрсеткіштері белгілі. Жоспардың орындалу пайызын есептеңдер (Lesson 15\8.pas).

uses crt;

var p,f:integer;

begin

clrscr;

writeln('Көрсеткіш:¹); write('Жоспарлы p='); read(p); write('Шындырында орындалды f='); read(f); write('Орындалған пайызы ',f/р*100:2:2, readkey; end.

8. Ағзамыздағы оттегі молекулалары массамыздың 65%-ын құрайды. Ағзадағы оттегі молекула массасын есептейтін программа құрастырыңцар (Lesson 15\9.pas).

uses crt;

var sal,m:real;

begin

clrscr;

write('sal=');read(sal); m:=sal*0.65;

writeln('Оттек молекуласының көлемі',ш:2:1,'кг'); readkey; end.

V Қорытындылау

Практикум есептерінің шығарылуын бағалау

VI Үй тапсырмасы

Өткен параграфтарды қайталау

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 15 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы №2

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың Паскаль тіліне программа құру, программа құрылымы, айнымалылар, шартты, шартсыз, қайталау операторлары тақырыптары бойынша алған білімдерін бақылау.

Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақ көрнекілігі: Тест програмасы

Сабақ әдісі: Компьютер көмегімен оқушылардан тест алу

Сабақ типі: Білімді сынау, бақылау сабағы

Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ТЕСТ

1. Ақпарат компьютерде қандай түрде сақталады?

А) Әріптер В) Мәтіндер С) Сандар Д) Нөл мен бірлер.

2. Ақпараттың ең кішкене өлшем бірлігі:

А) Бит В) Байт С) 1 Д) Әріп.

3. 1 Гбайт - ол:

А) 1024 Мбайт В) 100 Кбайт С) 1000 Мбайт Д) 1500 Мбайт.

4. «Information» сөзінде қанша бит бар?

А) 99 В) 88 С) 12 Д) 11.

5. 24 санын екілік санақ жүйеге өткізің

А) 10100 В) 11100 С) 11000 Д) 11101

6. 110111 екіліктен ондық санға өткізің

А) 55 В) 82 С) 23 Д) 47

7. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А)Блез Паскаль В)Никлаус Вирт С) Н. Верджино В) Чарльз Беббидж

8. Паскаль тілі қай жылдары жасалды?

А) 1970 жылы пайда болып, 1979 жылы өзгерістерімен жарыққа шықты

В) 1968-1971 жылдары

С) 1980 жылдардың ортасында

Д) 1963 жылы пайда болып, 1966 жылы өзгерістерімен жарыққа шықты

9. Паскаль тілінде Х санның бүтін бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады?

A) INT (X) В) ABS (X) С) ABC (X) Д) TRUNC (X)

10. Паскальдағы дәрежелеу белгісін көрсет

А) ** В) ^ С) & Д) дұрыс жауабы жоқ

11. 14 DIV 5 - функциясының мәні неге тең?

А) 2,8 В) 2 С) 5 Д) 4

12. Түбір астындағы Х-ті Паскаль тілінде қалай жазуға болады?

А) SQR (X) В) SQRT (X) С) ABS (X) Д) MOD (X)

13. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторын көрсет

А) PRINT В) WRITE С) OUTPUT Д) READ

14. Паскаль тіліндегі енгізу операторын

А) PRINT В) WRITE С) OUTPUT Д) READ

15. Паскаль тіліндегі тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А) VAR В) WRITE С) CONST Д) READ

16. Келесі теңдектегі Х мәні нешеге тең? 20 div x = 20 mod x

А) 19 В) 10 С) 12 Д) 52

17. Қай өрнекте қате бар?

А) (х1/х2)*у В) b+(a-c/3) С) (sqrt (p)*q)/r Д) (a(b/(c*(d/(ef)))))

18. Sqr операторының қызметі

А) Санның квадраты В) Санның квадрат түбірі

В) Х-тің 5 дәрежесі Д) Санның абсолют шамасы

19. Паскаль тіліндегі айнымалыларды сипаттау операторын көрсет.

А) VAR В) WRITE С) CONST Д) READ

20. := қандай белгі?

А) теңдік В) айнымалыларды салыстыру

С) меншіктеу Д) бөлу

Тапсырма: Екі нақты сан берілсін. Осы сандардың орташа арифметикалық кубын табыңдар. Программаны қурыңдар

Үйге тапсырма: Өтілген тақырыптарды қайталау

Оқушыларды бағалау.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 16 сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Сызықты алгоритмдерді программалау» тақырыбына практикум

Сабақтың мақсаты:

• есептерді шығаруға арналған сызықты алгоритмдер құрылымын қолданып, программа құрастыру дағдыларын бекіту.

Оқушылар білуі тиіс: сызықты алгоритмдерді программалау кезеңдерін.

Окушылар үйренуі тиіс: сызықты алгоритмдерді программалауды.

Сабақтың ілеспесі: Lesson 15\10.pas, Lesson 15\ll.pas, Lesson 15\12.pas, Lesson 15\13.pas, Lesson 15\14.pas, Lesson 15\15. pas, Lesson 15\16.pas, Lesson 15\17.pas.

Сабақтың барысы

5. Үйымдастыру кезеңі

6. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

7. Үй тапсырмасын тексеру

8. Практикум

Мұғалім оқушыларға оқулықта берілген есептерден практикумға өз қалауынша кез кел- ген үш есеп таңдауға мүмкіндік береді. Ең нашар оқушыларға мүғалім өзі есеп нөмірлерін беріп, шығару жолдары туралы кеңес береді. Озат оқушылар үш есептен көп шығарғаны үшін немесе басқа оқушыларға көмек көрсеткені үшін қосымша баға ала алады.

Практикум есептерін шығару

1. Берілген төртмэнді санның көбейтіндісін табыңдар (Lesson 15\10.pas).

uses crt;

var n,x,у,z,t,p:integer; begin

clrscr; write('n='); read(n); x:=n div 1000; n:=n mod 1000; y:=n div 100; n:=n mod 100; z:=n div 10; t:=n mod 10; p:=x*y*z*t; writeln('p=',p); readkey; end.

1. Бекеттен көлге дейінгі арақашықтық S км. Туристер бір жарым сағат А км/сағ жыл- дамдықпен жаяу, қалған жолды В км/сағ жылдамдықпен машинамен жүріп өтті. Туристер көлге дейін қанша уақытта жетті (Lesson 9\1 l.pas)?

uses crt;

var s, a,b,t:real;

begin

clrscr;

write('s=');read(s); write('a, b='); read(a, b); t:=1.5+(s-1.5*a)/b; write(t:2:3,'сағат'); readkey; end.

2. Жаяу адам S_t км жолды сағатта өтті. Т₂ сағатта жаяу адам қанша жол өтеді (Lesson 10\12.pas)?

uses crt;

var si,tl,s2,t2:real; begin

clrscr;

Write('sl=');read(si) ; write('tl=');read(tl) ; write('t2=');read(t2) ; s2:=sl/tl*t2; writeln('s2=',s2: 2:2); readkey; end.

3. Алмас пен Данияр үйлерінің арақашықтығы 1200 м. Екеуі бір уақытта бір-біріне қарама-қарсы шықты. Алмас В метр арақашықтық өткенде екеуі кездесті. Данияр жүрген арақашықтық Алмас жүрген арақашықтықтан неше есе үлкен (Lesson 15\13. pas.)?

uses crt; const s=1200; var b:real; begin

clrscr;

write('b=');read(b); write((s-b)/b:2:3,' рет'); readkey; end.

4. Қант қызылшасының қүрамында 14% қант бар. 1 га жердей 35 т қант қызылшасын жинайды. b тонна қант алу үшін, қанша тонна қант қызылшасын егу қажет (Lesson 15\14.pas)?

uses crt;

var s,b:real; begin

clrscr;

write('b=');read(b) ; s: = b/(30*0.14) ;

writeln('',b:2:3, ' тонна қант алу үшін¹); writeln('',s:2:3,'гектар отырғызу керек'); readkey; end.

5. tj температурасында литр суға t₂ температурасындағы v₂ литр су араластырылды. Пайда болтан судын, көлемі мен температурасын есептеңдер (Lesson 15\15.pas).

uses crt;

var tl,t2,vl,v2,t,v:real; begin

clrscr;

write('vl=');read(vl); write('tl=');read(tl); write('v2=')/read(v2); write('t2=');read(t2); v:=vl + v2;

t: = (tl*vl+t2*v2)/ (2*v) ; writeln( 'T=',t:2:3); writeln('V=',s:2:3); readkey; end.

5. m г массасы мен w% массалық үлесі бар ерітінді алу үшін қажетті тұз бен судың массасын есептейтін программа қүрыңдар (Lesson 15\16.pas).

uses crt;

var m,w,su,s:real; begin

clrscr;

write('m=');read(m); write('w=');read(w);

s:=m*w/100;

su:=m-s;

writeln('s=',s:2:3,'тұздар');

writeln('su=',su:2:3);

readkey;

end.

5. Қүрал-жабдықтарды жөндеуден өткізетін шағын кэсіпорынның күнделікті табысы Р, одан 15% салық төленеді. Қалған табыстың 30%-ы өндірісті дамытуға жұмсалады, ал қалган 8%-ы жұмысшының еңбекақыларына жұмсалады. Әр жүмысшының орташа айлық табысы қанша? (Lesson 15\17.pas.)

uses crt;

var p,smz:real;

begin

clrscr;

write('Пайданың мөлшерін енгізіңдер p=');read(p)

smz:=(p-p*0.7-(p-p*0.7)*0.3)*25.4/8;

writeln('Жұмысшының орташа айлығы');

writeln('25.4 жұмыс күні үшін айына');

writeln('құрайды:',smz:2:2,' теңге');

readkey;

end.

V Қорытындылау

Практикум есептерінің шығарылуын бағалау

VI Үй тапсырмасы

Өткен параграфтарды қайталау

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 17 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Модельдерді сипаттау әдістері. Модельдердің қасиеттері

Сабақтыц мақсаты:

• ақпараттық модельдерді сипаттау тэсілдерін оқьш-үйренуді жалғастыру;

• модельдердің қасиеттерін қарастыру.

Онушылар білуі тиіс: материалдық жэне ақпараттық модельді, ақпараттық модельдерді сипаттаудың эдістерін.

Окушылар үйренуі тиіс: материалдық жэне ақпараттық модельдерге мысалдар кел- тіруді, нысанды сипаттайтын эрекеттер мен қасиеттерін анықтауды, бір нысанға арналған эртүрлі ақпараттық модельдерді сипаттауды.

Сабақтың ілеспесі: тұсаукесер (Lesson 17 файлы\Модельдерді сипаттау әдістері-pps).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақгың мақсат-міндеттерін қою

3. Білімді өзектендіру Сұрақтар:

1. «Модель» түсінігінің анықтамасын естеріңе түсіріңдер.

2. Модельдеу нысаны не болып табылады?

3. Компьютерде қандай модельдеу түрлерін жасадыңдар? Олар ақпараттық немесе материалдық модельдеуге жата ма?

4. Жаңа материалды үйрену

Модельдердің барлық түрлерін екі үлкен класңа бөлуге болады: материалдық (заттың) және ақпараттық.

Материалдық модель - модельдеу нысанының маңызды белгілерін көрсететін нақты бір зат. Модельдеу нысанына қарағанда материалдық модель салыстырмалы түрде кішіреюі немесе үлкеюі мүмкін, бірақ міндетті түрде оның сыртқы көрінісін, жүріс-тұрысын, құрылымын жаңғыртып көрсетеді.

Ақпараттық модель модельдеу нысанын қандай да бір тілде сипаттайды. Нысанның аңпараттық моделі оның қасиеттері, басқа нысандармен өрекеттестігі, нысан істей алатын әрекеттер туралы мөліметтерді қамтиды.

Оқушьшардан ақпараттық жэне материалдық модельдеуге мысалдар келтіруді өтініңіз. Оқушыларға «Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларының» 4 сұрағына жауап беруді ұсыну.

Оқушылардан «дәптер» нысанның барлық мүмкін қасиеттерін атап беруді, оның ішінде ең маңызды дегендерін ерекше атауды сұрау.

Кестені өзгерту мүмкіндігін беріп, кестені толықтырып толтыруды ұсыну.

Оқушыларға нысандар мен құбылыстардың ақпараттық моделін сипаттауға арналған өз мысалдарын келтіруді өтініңіз (кестеден өзгеше).

Кестелерден басқа ақпараттық модельдерді сипаттау әдістеріне сұлба, граф, сөзбен сипаттау, сызба, нобай және т.б. жатқызуға болады

Сұлба сызыңтармен ңосылған ішінде жазулары бар фигуралардан тұрады. Көбіне сұлбалар нысандар арасындағы иерархиялық ңатынастарды сипаттауға қолданылады

Граф-сызықтармен (қабырғалар) қосылған ұштардан (нүктелер) туратын графикалық нысан. Графтарды нысандар арасындағы байланысты көрсету үшін қолданады.

• Жаңа материалды бекіту

«Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларының» 5-10-тапсырмаларын сынып оқушыларына талдату.

1. Жұмыс дәптерінің тапсырмаларын орындау.

2. Оқушыларға таңдалған деңгей бойынша компьютерде тэжірибелік жұмысты орындауды ұсыну.

6. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыс нәтижесін бағалау.

6. Үй тапсырмасы

§17 оқу, «Өзіңді тексер» тест сұрақтарына жауап беру, тәжірибелік жұмыстың бар- лық деңгейлерінің тапсырмаларын орындауды аяқтау, жұмыс дэптерінің тапсырмаларын орындау.

§17 сонында берілетін «Өзіцді тексер» тест сурақтарының кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 18 сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Модельдерді зерттеу» практикумы

Сабақтың мақсаты:

• әртүрлі білім салаларынан алынған мысалдар бойынша дайын модельдер жасау және зерттеу.

Оқушылар білуі тиіс: модельді зерттеу модельдеудің 3 кезеңінде жүргізілетінін (компьютерлік тәжірибе өткізу кезінде); модельді тестілеудің қажеттілігі туралы.

Окушылар үйренуі тиіс: дайын компьютерлік модельдермен компьютерлік тәжірибе өткізуді, өз бетімен программалық ортаны таңдап алуды, әртүрлі білім салаларының міндетін шешетін модельдер жасауды, алынған модельді тестілеуді жэне нәтижені бағалауды.

Сабаңтың ілеспесі: тұсаукесер (Lesson 18\сағаттар файлы.ррэ).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

Оқушыларға модельдеудің негізгі кезеңдерін атап беруді ұсыну (міндет қою - модель құру - эксперимент - нәтижесін сараптау) жэне оларға қысқаша сипаттама беру. Егер оқушьшарға қиындық тудырса, «Модельдеу кезендері» сұлбасын ұсынуға болады. Оқушылар назарын 3-кезеңге аудару - компьютерлік тәжірибе кезіндегі модельді зерттеу. Модельмен белгілі бір әрекеттер өткізіліп, осы эрекеттерге модельдің әсері анықталады.

• Жаңа материалды оқып-үйрену

Мүмкіндігінше оқушыларға дайын компьютерлік модельдерді зерттеу мүмкіндігін тудырыңыз (мысалы, оқу пәндері бойынша виртуалды зертханаларды пайдалану).

Сағат моделін аяқтауды ұсыныңыз (дискіде Lesson 18 файльАсағаттар.ррз).

6. Жаңа материалды бекіту

Жұмыс дэптерінің тапсырмаларын орындау:

Модельді зерттеу компьютерлік эксперимент жүргізу кезеңінде өткізіледі - модельмен белгілі бір әрекеттер өткізіліп, осы эрекеттерге модельдің әсері анықталады. Оқулықта ұсынылған тапсырмалар негізінде өз бетімен есептерді шешудің моделін ұсыныңыз (басқа пэн мұғалімдерінің немесе оқушылардың өздері де ұсынуларына болады). Оқу- шылар дайын компьютерлік модельдермен компьютерлік эксперимент өткізіп, өз бетімен программалық ортаны таңдап алады, әртүрлі білім салаларының міндетін шешетін модельдер жасап, алынған модельді тестілейді жэне нэтижені бағалайды.

6. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1-тапсырма

Ребустарды шеш

.

3-тапсырма

Қайсысы ақпараттық, қайсысы материалдық модель екенін анықта.Материалдық модельдер

Ақпараттық модельдер

манекен

глобус

өріктің нақпішіні (муляж)

жол жүру сұлбасы

бөлмедегі жиһаздардың орналасу сұлбасы фотосуретгер

5. тапсырма

Кестені толтыр:Нысан

Материалдық модель үлгісі

Ақпараттық модель үлгісі

автокөлік

ойыншық автокөлік

сызу

өсімдік

нақпішін (муляж)

сипаттау

5. тапсырма

«Үстел» сөзінің кестелік ақпараттық моделін жаса, оның бірнеше түрінің қасиеттерін сипаттап бер (сыныптағы, үйдегі).Биіктігі (см)

Аяқтарының саны

Еденнен отыратын

Отыратын жері

Отыратын жерінің

(шт)

жеріне дейінгі биіктігі (см)

(жұмс ақ/ қатты)

материалы

5. тапсырма

«Теледидар» нысанның ақпараттық кестелік моделін жаса: сатып алардағы маңызды қасиеттеріне тоқталып, сипаттап бер.Диагоналі

Экран типі

USB бар-жоғы

Энергоқолдану

Бағасы

VШ Қорытындылау

Сабақтағы жұмыс нәтижесін бағалау.

IX Үй тапсырмасы

§ 18 оқу, өз моделін жасауды аяқтау.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 19 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік графика түрлері

Сабақтың мақсаты:

• кескінді қалыптастыру ұстанымы бойынша компьютерлік графиканы жіктеуді үйрету.

Оқушылар білуі тиіс: компьютерлік графиканың анықтамасын, компьютерлік графика түрлерінің атауын.

Окушылар үйренуі тиіс: ұсынылған кескіннен графика түрін анықтауды, әртүрлі компьютерлік графика түрлерінің пайдалану саласынан мысалдар келтіруді.

Сабақтың ілеспесі: көрсету (Lesson 19\компьютерлік графика.ррs), фракталдардың генератор-программасы.

Сабақтың барысы

I Ұйымдастыру кезеңі

П Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру Сүрацтар:

1. Суретті қайда салған оңай: компьютерде ме элде қағазда ма?

2. Компьютерде суретпен жұмыс істеудің қандай артықшылықтарын атай аласыңдар?

3. Компьютерде графикалық кескіннің қандай әрекеттерін орындауға болады?

4. Суреттерді салудың, өңдеудің эдістері мен құралдарын қарастыратын информати- каның саласы қалай аталады?

5. Компьютерлік графиканың қандай түрлерін білесіңдер?

Окушыларга бірнеше кескінді көрсетіңіз (бейне үзіндісін https://www.youtube.com/ watch?v=QkEYLo0li8M цолдана аласыз немесе тақырыпты үйрету барысында басца оқушылардың жүмысын корсете аласыз). Окушыларга екіөлшемді (2D) және үшөл- шемді (3D) топтарга бөлінуді талап етіңіз.

Сүрақтар:

6. Кескінді қалыптастыру ұстанымы бойынша 2D кескінді қандай түрлерге бөлер едіңдер?

7. Paint графикалық редакторында жасаған суреттерің қандай түрге жатады?

8. Растрлық графиканың қандай артықшылықтары мен кемшіліктерін атап бере аласыңдар?

Оқушыларға сабақтың тақырыбы мен мақсатын тұжырымдау ұсынылады.

3. Жаңа материалды оқып-үйрену

Компьютерлік графика - программалық және аппараттық құралдар арқылы кескінді құруға болатын, өңдеу тәсілдері мен әдістерін зерттейтін информатикәның саласы.

Компъютерлік графика - күрделі аңпараттың технологияның бірі. Онсыз әрбір веб-парақшаны, компьютер ойынын жасау, кітаптарды немесе басңа қағаз басылымын шығару мүмкін емес.

Компьютерлік графика модельдеудің нәтижелерін көрнекі түрде ұсынуға мүмкіндік береді және кескін, сұлбалар, сыз- балар жасау өндірісінде пайдаланылады. Кескінді компьютерде өңдеудің басты артыңшылығы - оның түзетуін шексіз жасау мүм- кіндігі.

Барлық компьютерлік кескіндерді екі үлкен класқа бөлуге болады: екіөлшемді (2D, 2Dimensions-дeн - 2 өлшеу) және үшөлшемді (3D, от 3Dimensions-дeн - 3 өлшеу).

Жасалу принципіне қарай кескіннің үш түрі бар: растрлық, векторлық және фракталдық.

Оқушылармен талданатын сұрақтар:

1. Векторлық графикалық редакторда жұмыс істеп көрдіңдер ме?

2. MS PowerPoint программасында векторлық сурет салудың алгоритмін құруды тұжы- рымдаңдар.

3. Фигураның жеке бөліктерін редакциялауға бола ма?

Бірнеше фракталды көрсету. Фракталдық кескіннің пішіні бойынша векторлық жэне растрлық кескіннен қандай айырмашылықтары бар екенін анықтауды сұрау. Тірі жэне өлі табиғатта кездесетін фракталдарға мысалдар келтіруді сұрау, фракталдық кескінді қалыптастырудың ұстанымдарын тұжырымдау (ұқсас фигуралардан, математикалық есептеулерден).

Оқушыларға фракталдардың генератор-программасымен жұмыс істеу мүмкіндігін тудыру, өздерінің кескіндерін жасауға мүмкіндік беру.

3. Жаңа материалды бекіту

Компьютерде тәжірибелік тапсырмаларды орындау.

3. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

3-тапсырма

Кескіндерді графиканың қандай түрлеріне жатқызасың? Жазып көрсет.

векторлық растрлық фракталдық

7-тапсырма

«Компьютерлік графика түрлерін салыстыру» кестесін толтыруды аяқта.

VШ Қорытындылау

Сабақтағы жұмыстарды бағалау.

IX Үй тапсырмасы

§19 оқу, бақылау сұрақтары мен тест сұрақтарына жауап беру. Жеке оқушыларға алдын ала тапсырмалар беруге болады: графикалық ақпараттарды сығудың әдістері туралы мәліметтер дайындап келу.

§19 соңында берілетін «Өзіцді тексер» тест сұрақтарының кілттері:1

2

3

4

5

6

7

А

D

А

А

А

А

D

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 20 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Векторлық және растрлық графиканы құру мен өңдейтін программалар

Сабақтың мақсаты:

• графикамен жұмыс істеу программалары жіктелуінің ұстанымдары туралы түсінік қалыптастыру.

Оқушылар білуі тиіс: графикалық файлдың пішімі дегеніміз не, графикалық редактор- ларды қандай пішімдер қолдайтынын.

Окушылар үйренуі тиіс: көрсетілген графикалық пішімнің файлымен қандай программада жұмыс істеу керектігін анықгауды. Жасалған суреттің пішімін өзгертуді орьшдауды. Графикалық ақпаратгы сығымдаудың қажетгілігін түсіндіруді, сығымдау алшрнтміне мысалдар келтіруді.

Сабақтың ілеспесі: көрсету (Lesson 20\Графикамен жұмыс жасау FDK.pps).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

§19-тың бақылау сұрақтары мен тапсырмалары бойынша.

4. Білімді өзекгендіру

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Қазіргі қоғамда ақпарат көлемінің өсуімен оның графикалық түрде кескіндердің де маңызы арта түсуде, себебі суреттерді қарау мәліметтерді оқудан жеңіл. Адам өзі- нің эртүрлі әрекеттерін, соның ішінде графикалық кескін жұмысын автоматтандыруға ұмтылады. Біз ақпаратты графикалық түрде қолданудың тәсілдерін жэне компьютерлік графикамен жұмыс істеу программаларын пайдалануды бір рет қолданумен шекгелмейміз.

Оқушыларға графикалық редактордың анықтамасын тұжырымдауды, өздеріне таныс редакторларды атап беруді, оларды графиканы өңдеу түрлеріне байланысты бөлуді тап- сыру.

Графикалық кескіндер басқа мэліметтер сияқты компьютер жадында файлдар түрінде сақталады. Графикалық файл пішімі - сыртқы тасымалдаушыда графикалық мәлімет- терді көрсету тәсілі мен орналасуы.

Графикалық файл пішімі өте көп:

1. растрлық пішімдер - TIFF, GIF, BMP, JPEG;

2. векторлық пішімдер - SVG, EPS, WMF;

3. аралас пішімдер - EPS, PDF.

Оқушыларға компьютерден эртүрлі пішім түрлерімен танысуға мүмкіндік туғызып, сұрақтарға жауап алу:

1. SVG, EPS, WMF файлдары неден тұрады?

2. TIFF, GIF, BMP, JPEG пішімдеріндегі кескіндердің айырмаліылықгары (визуалды) қандай?

3. Кез келген графикалық редактор да (компьютер дегі растрлық, векторлық) bmp піші- мінде файл ашуға бола ма?

Оқушыларға тәжірибелік тапсырмаларды орындап, қорытынды шығаруды ұсыну.

Paint стандартты программасында bmp кеңейтілген файлды ашып, gif және jpg файл типін көрсетіп, өз бумаларьіңа сацтацдар. Алгашқы және кейін пайда болган файлдардыц өлиіемін багалаңдар. Барльщ үш файлды кескінді көру программасында ашып, сапасын багалаңдар.

RLE сығымдау ұстанымын түсіндіріңдер. Оқушыларға жұппен жұмыс істеп, сығымдау алгоритмін құруды ұсыну.

Оқушылардың графикалық ақпараттарды сығымдау әдісі туралы мәлімдемелерін тыңдау.

6. Жаңа материалды бекіту

Компьютерде тәжірибелік тапсырмаларды, жұмыс дэптерінің тапсырмаларын орындау.

7. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1-тапсырма

Сөйлемді жалғастыр.

Графикалық редактор дегеніміз - кескінді құру жэне редакциялау программасы.

2-тапсырма

Графикалық редакторларға мысалдар келтір.Растрлық редакгорлар

Paint, Gimp, Adobe Photoshop, Corel Photo Paint

Векторлық редакторлар

Corel Draw, Inkscape

Фрактал генераторлар

Ultra Fractal, Chaoscope

3-тапсырма

Графикалық пішімдерге мысалдар келтір.Растрлық пішімдер

.TIFF, .GIF, .BMP, .JPEG.

Векторлық пішімдер

.SVG, .EPS, .WMF

Аралас пішімдер

.EPS, .PDF

5. тапсырма

Графикалық ақпаратты міндетті түрде сығымдауға тура келетін жағдайға мысалдар келтір.

Желі арқылы файл жіберу кезінде.

5. тапсырма

Графиканы сығымдау алгоритмдеріне мысалдар келтір.ІІІығынсыз сығымдау

Шығынмен сығымдау

RLE алгоритмі байттардың қайталануын есептеуге немесе олардың тізбектелуіне негізделген. Файлдысығымдаудың бұл түрі байттардың қанша рет кайтала- натыны жазылады. Мысалы, «RRRRRGGGBB ВВВВ», қай- талану байттары «5R3G6B» деп сақталады.

Шығынмен сығымдау негізінен, графикаға (JPEG), дыбысқа (MP3), бейнеге қолданады. Бірқатар жағдайларда кескіннің үлкен бөлігі кадрдан кадрға өзгеріссіз беріледі, бұл «суреттің» тек бөлік- терін тавдамалы бақылау негізінде сығымдау алгоритмін қүруға мүмкіндік береді. Дербес жағдайда кескіндегі өз орнын өзгерт- пейтін, сөйлеп тұрған адамның кескіні, кадрдан кадрға өткенде тез өзгеретін бөлігі ғана жаңартылып отырады. JPEG - JPEG-те сығымдау кескін түсінің біркелкі өзгеруіне байланысты жүзеге асады.

5. тапсырма

Растрлық графикалық пішімдерді белгілеп көрсет.

Дұрыс жауаптары: .TIFF, .GIF, .BMP, .JPEG.

VIII Қорытындылау

Талдау кезіндегі, тәжірибелік жұмыстарды орындау кезіндегі оқушылар жауабын бағалау.

IX Үй тапсырмасы

§20 оқу, бақылау сұрақтары мен тест сұрақтарына жауап беру.

§20 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сұрақтарының кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 21 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Inkscape векторлық графикасының редакторы

Сабақтың мақсаты:

• Inkscape редакторы интерфейсімен, редактордағы векторлық кескіннің жалпы тәсілдерімен танысу.

• фигуралар салып үйрену.

Оқушылар білуі тиіс: Inkscape редакторы терезесінің элементтерін; векторлық редактордың негізгі мүмкіндіктерін; кескінді сақтау бұйрығын, кескін пішімін. Inkscape графикалық редакторы сурет салу үшін қандай фигураларды

Оқушылар үйренуі тиіс: Inkscape программасын бастау мен аяқтауды; құжаттарды баптауды, піщімдерде кескінді сақтауды, құю түсін орнату мен өшіруді. берілген параметрлер бойынша фигуралар салуды; Paint, Inkscape графикалық редакторларында жэне MS Office векторлық редакторында сурет салудың мүмкіндіктерін салыстыруды.

Сабақтың ілеспесі: көрсету (Lesson 21\ Inkscape векторлық графикасының редакторы.ррз). (Lesson 22\ Фигураларды cany.pps).

Сабақтың барысы

1. ¥йымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру Сүрақтар:

1. Векторлық графиканьщ басымдылығы неде?

2. Векторлық графика қайда жиі қолданылады?

3. Сендер қандай векторлық графикамен жұмыс істедіңдер?

4. Paint графикалық редакторында бүрын сендер қандай сурет салу құралдарын пайда- ландыңдар? MS Office векторлық редакторында ше?

5. «Фигура» түсінігінің анықтамасын беруді ұсыныңыз. (Фигура - эртүрлі тәсілдермен өзгертуге болатын нысан).

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Inkscape - тегін таратылатын, ашың коды бар векторлық графиканы өңдеу редакторы. Inkscape басқа тегін графикалың редакторлар сияқты, баяу жұмыс істейді, себебі ол компьютер ресурстарынан талап етіледі. Дегенмен, осы редакторда сайттың батырмасынан бастап, баннерлерге, визиткадан кітаптың суреттеріне дейінгі өртүрлі кескіндерді жасауға болады. Пернетақтаны қолданудың ерекшеліктеріне назар аудару: Shift пернесі дүрыс фигуралар алу үшін, Ctrl пернесі пропорционалды тікбұрышты алу үшін қолданылады. Талдауга үсынылатын сұрацтар:

1. Салынып қойган фигуралар үшін баптауды қалай түсіруге болады?

2. Сегментті қалай алуға болады (екі радиусты жабық эллипс)?

3. Доғаны қалай алуға болады?

4. Догада қүю болуы мүмкін бе?

5. Жұлдызды көпбұрышқа қалай айналдыруға болады?

6. Спиральдің ішкі радиусы 1-ден артық мэнге ие болуы мүмкін бе?

6. Программаны ңосу өдеттегі төсілдер арңылы іске асырылады: Жұмыс үстеліндегі жарлыңты басу немесе операциялың жүйенің басты мәзірі арңылы

Оқулықтағы параграф мазмұны бойынша интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін пай- даланып, тұсаукесер жасаңыз.

Сабақты түсіндірген кезде оқушылар назарын келесі жағдайларға аударыңыз:

• Inkscape - ашық шығу коды бар векторлық графикалық редактор (www.inkscape.org</);

• Inkscape графикалық редакторы интерфейсінің айрықша элементтері: ағымдағы құрал панелінің параметрлері, жабысу панелі, кенеп (холст) жэне бет, түстер палитрасындағы айналдыру жолағы;

• интерфейс тілін баптау;

• Inkscape-те меншікті SVG пішімі қолданылады (масштабты векторлық графика) жэне EPS, PostScript, Dia, АІ, Sketch, PNG, TIFF, JPEG, XPM, GIF, BMP қүжаттар пішімі қүпталады;

• бағыттаушыларды жэне торларды дэл позициялауға қолдану;

• сұхбаттарды қолдану;

• түстерді таңдау ерекшеліктері (түс кодында альфа-канал параметрлері көрсетілген);

• ерекшелеудің, ауыстырудың, айналдырудың, нысандарды трансформациялаудың жалпы жэне эртүрлі тәсілдері;

• көшіру мен қосарлаудың айырмашылығы;

• әрекеттердің тарихын пайдалану;

• қүралдар параметрі панелін қолдану.

7. Жаңа материалды бекіту

Компьютерде тәжірибелік тапсырмаларды орындау.

8. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалардың жауаптары

1-тапсырма Inkscape графикалық редакторы терезелері элементтерінің атауларын жаз.

2-тапсырма

Inkscape-те қайтару эрекеттері тэсілдерін сипатта.

1. Ctrl + Z;

2. іс-эрекеттер тарихын түзету, қайтарымды орындаудағы жерге дейінгі тізімдегі әре- кеттерді басу;

3. Құралдар панеліндегі Щбатырманы басу.

4-тапсырма «Құралдарға арналған пернелер» кестесін толтыр.Құрал

Перне

ерекшелеу

F1

масштаб

F3

өшіргіш

Shift + Е

тұтастай құю

Shift + F7

VШ Қорытындылау

Тәжірибелік тапсырмалар мен жұмыстардың орындалуын бағалау.

Векторлық графикалық редакторға арналған қорытынды тәжірибелік жұмыстың тақырыбын талдау. Оқушылар өздерінің тақырыбын ұсынып, тарауды оқу барысында жұмыстарды орындап, мұғалімге аралық нэтижелерін көрсетіп, бірнеше тапсырмалар орындауларына болады. Оқушылардан жұмыс нэтижесінің сипаттамасын скриншотта- рымен талап ету (плагиаттан қорғау).

IX Үй тапсырмасы

§21,22 оқу, бақылау жэне тест сұрақтарына жауап беру. Эскиз құру жобасымен жұмысты бастау

§21 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сұрақтарының кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 22 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Векторлық нысандармен қарапайым амалдар құру

Сабақтың мақсаты:

• нысандармен әрекеттер орындауды үйренуді жалғастыру: қосарлау, нысандарды көшіру және клондау, топтастыру және ажырату;

• нысандарға қарапайым трансформацияларды қолдану.

Оқушылар білуі тиіс векторлық нысандармен қандай амалдар орындауға болатынын, нысандардың көшірмесін алудағы эртүрлі тәсілдердің айырмашылығы неде екенін.

Оқушылар үйренуі тиіс: нысандарды орналастыруды, ауыстыруды, бұруды, түрлендіруді (трансформациялауды), қосарлауды, клондауды, ізбе-із көшіруді, топтауды, таратуды.

Сабаңтың ілеспесі: көрсету (Lesson 23\Векторлық нысандармен қарапайым амалдар құру-pps)

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі (1 мин)

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою (1 мин)

3. Үй тапсырмасын тексеру (9 мин)

4. Білімді өзектендіру Сұрақтар: (2 мин)

1. MS Office-те нысандарды деңгейлері бойынша бөлуді қалай орындадыңдар?

2. Нысандармен тағы қандай амалдарды орындауға болады?

3. Paint графикалық редакторында сурет фрагментінің көшірмесін қандай тәсілдер арқылы алуға болады?

4. MS Office-те нысанның бөлігін көшіріп алуға бола ма?

5. Жаңа материалды оқып-үйрену (10 мин)

Оқушыларға оқулықтың тәжірибелік тапсырмаларын орындауға мүмкіндік беру.

Жұмыс барысында пайда болған сұрақтарды талдау.

Нысандарды түзету жэне бөлу арқылы бір сызықтың бойына тегістеуге немесе бір-бі- рінен бірдей қашықтыққа белуге болады.

Күрделі композицияларды топтастырудың маңыздылығына тоқталған жөн (оларды бұзбай, кейіннен бір нысан ретінде пайдалану үшін).

Нақты түрлендірудің (трансформацияның) интерактивті түрлендіруден айырмашы- лығы барлық параметрлерінің сан түрінде түрлендіру (трансформациялау) сұхбатында берілуінде екендігіне оқушылар назарын аудару (Нысанды => Түрлендіру).

Нысандарды клондағанда назарда ұстайтын нэрсе: бір ғана түпнұсқа бар, оның өзгеруі барлық клондардың өзгеруіне экеледі. Клонның өзгеруі өзі жасалған түпнұсқа мен басқа клондардың өзгеруіне эсер етпейді.

Оқушылар назарын клондау параметрлерін баптау мүмкіндіктеріне аудару (Файлды => Баптау => Inkscape => Клондар), клондаумен тәжірибе жүргізуге мүмкіндік беру.

• Тәжірибелік жұмыс (19 мин)

Жүмыс дәптеріндегі тапсырмаларды орындау.

Компьютерде тәжірибелік жұмыстың деңгейлік тапсырмаларын орындау.

6. Қорытындылау (2 мин)

Тәжірибелік жұмыстың орындалуын бағалау.

6. Үй тапсырмасы (1 мин)

§23 оқу, тэжірибелік жұмыстың барлық деңгейлерін орындау, бақылау, тест сүрақтарына жауап беру.

§23 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сүрақтарынын кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 23 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Контурды жасау және редакциялау

Сабақтың мақсаты:

• басқа нысандардан арнайы құралдарды пайдаланып, контур жасап үйрену, олармен бірге әрекеттер жасау.

Оқушылар білуі тиіс: контурды анықтауды; Қарындаш, Қалам, Каллиграфиялық қалам құралдарының көмегімен контур кезеңдерін салуды.

Окушылар үйренуі тиіс: Қарындаш, Қалам, Каллиграфиялық қаламды пайдаланып, фигуралардан контур жасауды, ерекшелеуді, түйін (узел) құралының көмегімен түйіндерді редакциялауды; контурлық эсерлерді қолдануды.

Сабақтың ілеспесі: көрсету (Lesson 24\ Контурды жасау жэне редакцияла.ррs).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Білімді өзектендіру

Өткен сабақтағы компьютерде орындалған тәжірибелік тапсырмалардың орындалуын талдау, кездескен қиыншылықтар мен уақытты көп алған тұстарына тоқталу.

4. Жаңа материалды оқып-үйрену

Проблемалық жағдаят. Қалаған суретті алу үшін фигураларды қолдану жеткілікті ме?

Тек қана сурет салу құралдарын пайдалану арқылы кескінді алуға болмайтынын көрсететін көрініс дайындау. Оқушыларға өз тәсілдері арқылы кескінді алу мүмкіндігін беру. Оқушылар нысандарды түрлендірудің жеткіліксіз екендігі, редактордың арнайы мүмкіндіктерін пайдалану керектігі туралы қорытынды жасауы қажет.

Түйіндерді редакциялау, фигураларды өзгерту, қисық сызықтармен жұмыс жасау үшін қолданылатын құралдардың ерекшеліктерін көрсету.

Оқушыларға «контур» анықтамасын тұжырымдауды ұсыну.

Нобайлардың түстік шешіміне, тінтуір мен пернетақтаны қолданудың ерекшелікте- ріне, кескіндерді редакциялаудағы түйіндер санының маңызына, контурды автоматты түрде жеңілдетуге назар аудару.

Оқушыларға Қалам (Перо) құралының көмегімен түзу сызықты жасаудың алгоритмін құруды ұсыну (тақтаны қолдану).

Оқушылардан контурды үзу, тұйықтау қажеттілігіне мысалдар келтіруді сұрау.

• Тәжірибелік жұмыс

Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

6. Қорытындылау

Компьютерде тэжірибелік тапсырмаларды орындауды бағалау.

6. Үйтапсырмасы

§24 оқу, тәжірибелік жұмыстың барлық деңгейлерін орындау, бақылау сұрақтарына жауап беру.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 24 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Мәтін. Мәтіндік блоктар құру

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Inkscape векторлық графикалық редакторында мәтінмен жұмыс жасау жолдарын білу.

Дамытушылық: Inkscape-те мәтіндік блоктар құра отырып, құжаттарды әсемдеуде ой-өрісін, шеберлігін дамыту.

Тәрбиелік: Ұқыптылыққа , әсемдікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: Компьютер, Inkscape редакторы, деңгейлік тапсырмалар жазылған үлестірмелі қағаздар.

Сабақтың пән аралық байланысы: Сурет, сызу, қазақ тілі, әдебиет.

Сабақ барысы: Ұйымдастыру. 1-2 мин оқушыларды түгелдеу, назарларын сабаққа аудару.

Үй тапсырмасын тексеру. А) Нысандарды бұру, орын ауыстыру, түрлендіру?

Ә) Нысандарды топтау, қосарлау, клондау?

Жаңа сабақты түсіндіру.

Мәтін құралы жақтауды және қарапайым мәтінді жасай алады. Мәтін параметрлерін баптау Мәтін-Мәтін-және шрифт терезесінде жүргізіледі.

Осы терезеде Қаріп түрін, сызылымын, өлшемін, орналасуын өзгертіп сақтау керек. Ары қарай жазылған мәтінді ерекшелеп алып, оны үлкейтіп, кішірейтуге болады. Мысалы мәтінді ерекшеленде жан-жағынан шыққан тілсызықтар арқылы өлшемді өзгерту оңай-ақ.

Inkscape-те жаңа абзацқа көшу дәл солай ER пернесін басу кер ек, бірақ, мысалы үзілмейтін бос орынды енгізу үшін Ctrl+ бос орын пернелер үйлесімі қолданылады. Арнайы символдарды енгізу үшін Ctrl+U пернелер үйлесімін басқан соң ғана қолжетімді болады. Немесе Мәтін-Глифтер сұхбат терезесін қолдануға болады.

Мәтінді контурдың бойында орналастыруға болады. Ол үшін :

1. Еркін контур жасаймыз.

2. «Көктем мерекесі» мәтіні мен контурды Shift пернесін басып тұрып, бір уақытта ерекшелейміз.

3. Мәтін- Контур бойынша орналастыру бұйрығын орындау.

Мәтін- Блокқа кірістіру бұйрығы бойынша мәтінді кез-келген ерекшеленген фигураларға орналастыруға болады. Ол үшін

1. Еркін контур жасаймыз.

2. «Көктем мерекесі» мәтіні мен контурды Shift пернесін басып тұрып, бір уақытта ерекшелейміз.

3. Мәтін- Блокқа кірістіру бұйрығын орындау.

Бекіту. 134-беттегі 1-7 сұрақтарға жауап беру.

Компьютерлік тәжірибелік жұмыс

Төмендегідей мерекелік ашық хат жасау.

Бағалау.

Үйге тапсырма.

135-беттегі «Өзіңді тексер!» тест сұрақтарына жауап беріп келу

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 25 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Векторлық суреттерді салу және редакциялау бойынша тәжірибелік жумысқа арналған тапсырмалар

Сабақтың мақсаты:

• Inkscape редакторында жұмыс істеудің тэжірибелік дағдылары мен теориялық білім- дерін бекіту.

Оқушылар білуі тиіс: тәжірибелік жұмыс нәтижелеріне қойылатын талаптарын, бағалау критерийлерін.

Окушылар үйренуі тиіс: жұмыстарын көрсете білуді, қойылған мақсатқа жетудегі мін- деттерді сипаттай білуді.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

Сурет Inkscape SVG пішімінде жэне жалпыға таратылымды пішімде өткізілуі керек.

Оқушылар өз жұмыстарын сыныпта көрсетеді. Мүмкіндігінше жұмыстарды басып шығарып, көрме ұйымдастырыңыз немесе үздік жұмыстарды мектеп сайтына орналас- тыруға болады.

1. Жұмыс үстеліне арналған сурет салыңдар. Экран өлшеміне сөй- кес сурет өлшемін тағайындаңдар. Жұмыс біткенде оны растр пішіміне ауыстырыңдар (Файл => Растрға экспорттау).

2. Құттыңтауға арналған сурет салыңдар. Құттыңтау сөздерін жазыңдар.

3. Мултьфильмдердегі сүйікті кейіпкерлеріңді салыңдар. Оның атауын жасаушы-компания стилінде жазыңдар.

4. Балдырғандарға арналған бояу топтамасын жасаңдар. Сурет- тердің атауын да бояуға болатындай етіп жасаңдар.

5. Мектеп пішініне өздеріңнің оңу орны эмблемасын жасаңдар. Эмблемада оңу орны атауының болуы ңажет.

3. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыс нәтижесін бағалау. Inkscape редакторының барлық мүмкіндіктерін көрсете білу керек

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 26 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы №3

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың компьютерлік графиканың анықтамасын, компьютерлік графика түрлерінің атауын, графикалық файлдың пішімі дегеніміз не, графикалық редакторларды қандай пішімдер қолдайтынын, Inkscape редакторы терезесінің элементтерін; векторлық редактордың негізгі мүмкіндіктерін; кескінді сақтау бұйрығын, кескін пішімін. Inkscape графикалық редакторы сурет салу тақырыптары бойынша алған білімдерін бақылау.

Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақ көрнекілігі: Тест програмасы

Сабақ әдісі: Компьютер көмегімен оқушылардан тест алу

Сабақ типі: Білімді сынау, бақылау сабағы

Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ТЕСТ

1. Қандай кескіндер шынайы?

А растрлық

В векторлық

С үшөлшемді

D фракталдық

2. Қандай кескіндер ұқсас элементтерден тұрады?

1. растрлық

2. векторлық

3. үшөлшемді

4. фракталдық

3. Қандай кескіндер нүктелерден тұрады?

1. растрлық

2. векторлық

3. үшөлшемді

4. фракталдық

4. Қандай кескіндер масштабтау кезінде сапасын жоғалтады?

1. растрлық

2. векторлық

3. үшөлшемді

4. фракталдық

5. Қандай кескіндерді сақтау кезінде үлкен көлемді файлдар пайда болады?

1. растрлық

2. векторлық

3. үшөлшемді

4. фракталдық

6. Фрактал - ол...

А бас элементі сызық болатын кескін

В берілген көлемдегі кескін бөлігі

С әртүрлі пішін бөлшектерінен тұратын кескін

D бүтінге ұқсас бөлшектерден тұратын кескін

7. Растрлық кескіндермен жұмыс істейтін программаны көрсетіңдер

А Corel Draw

В Paint

C Chaoscope

D Inkscape

8. Растрлық кескiндер кандай пішімді файлда сақталады?

A PDF

B SVG (Inkscape)

C CDR (CorelDraw)

D BMP

9. Қандай пішімде сығымдау қолданылады?

А JPG

В PDF

С SVG (Inkscape)

D CDR (CorelDraw)

10. Графикалық файлдың пішімі- ол...

А файлдың кеңейтілуі

В графикалық мәліметтерді сыртқы тасымалдаушыда көрсету мен орналастыру әдici

С мәтінді маліметтерді сыртқы тасымалдаушыда көрсету мен орналастыру әдіici

D Мәліметтерді сығымдайтын алгоритмді көрсету

11. Анимациялык; кескіндерді сақтау мумкіндігі бар графикалық пішімді таңдандар:

А GIF

В JPEG

С EPS (Encapsulated PostScript)

D TIF (Tagged Image File Format)

12. Inkscape редакторында файлдардың стандартты пішімін көрсетіңдер

А Inkscape SVG

B қарапайым SVG

С PNG

D JPG

13. Құралдарды дәл баптау үшін....пайдаланылады.

А Жабысу параметрлер панелі

В Құрал параметрлер панелі

С Түр мәзірі

D Нысан мәзірі

14. Орындалған іс-әрекеттер тізімін келесі бұйрықтар арқылы орындауға болады

А Түзету (Правка) →Болдырмау (Отменить)

В Түзету (Правка) →Қайтару (Вернуть)

С Түзету (Правка) →Іс-әрекеттер тарихы (История действий)

D Түр (Вид) →Бейне (Отображение)

15. Қандай бұйрық «Құйып бояу мен жиектеу» сұхбатын ашады?

А Түзету→Құйып бояу мен жиектеу

В Файл→Құйып бояу мен жиектеу

С Нысан→Құйып бояу мен жиектеу

D Контур→Құйып бояу мен жиектеу

16. Палитрадан жиектеу түсін таңдау кезінде, қандай батырманы ұстап тұру керек?

А Alt

В Ctrl

C Shift

D CapsLock

17. Нысандарды қосарлау....іске асады.

А ерекшелеу құралымен

В Нысан→Түрлендіру бұйрығымен

С Түзету→Қосарлау бұйрығымен

D Түзету→Қою бұйрығымен

18. Нысандар ретін өзгертуге болама?

А өзгертуге болмайды

В нысанды тек бір деңгейге жоғары көтеріге болады

С нысанды тек алдыңғы планға көтеруге болады

D өзгертуге болады

19. Салынған бірнеше фигураны қалай ерекшелеуге болады?

А әр фигураның үстіңгі сол жақ түйінін шерту арқылы

В әр фигураны екі реттен шерту арқылы

С тінтуір меңзерімен фрагментті қоршау арқылы

D белгілеу құралын таңдап, фигураның біреуін шертіп, Shift пернесін басып тұрып, басқа нысандарды шерту арқылы

20. Пропорционалды тік төртбұрыш алу үшін қандай пернені басып тұру қажет?

А Alt

В Ctrl

C Shift

D CapsLock

21. «Ізбе-із көшіру» үшін қандай пернені басып тұру қажет?

А Ctrl

B Shift

C Alt

D бос орын

22. Мәтінді контур бойынша орналастыру үшін

А мәтін мен контурды бір уақытта ерекшелеп, Мәтін→Контур бойынша ораналастыру (Разместить по контуру) бұйрығын орындау

В Мәтін→Контур бойынша ораналастыру (Разместить по контуру) бұйрығын орындау

С Контурды ерекшелеп, Мәтін→Контур бойынша ораналастыру (Разместить по контуру) бұйрығын орындау

D Мәтінді ерекшелеп, Мәтін→Контур бойынша ораналастыру (Разместить по контуру) бұйрығын орындау

23. Блоктан мәтінді қалай шығаруға болады?

А мәтіндік блокты ерекшелеп, Мәтін→Мәтінге түрлендіру бұйрығын орындау

В Мәтін→Мәтінге түрлендіру бұйрығын орындау

С Мәтін→Блоктан шығару бұйрығын орындау

D Мәтін→Қол кернингін өшіру бұйрығын орындау

24. Символдық интервалды арттыратын пернелер үйлесімі

A Alt+→

B Ctrl+→

C Shift+→

D Alt+↑

25. Символдардың тік жылжуын орнататын пернелер үйлесімі

A Alt+→

B Ctrl+→

C Shift+→

D Alt+↑

Оқушыларды бағалау.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 27 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Растрлық графиканы өңдеу редакторы. Растрлық кескіндермен жұмыс жасаудың жалпы тәсілдері

Сабақтың мақсаты:

• GIMP программасының интерфейсімен таныстыру.

• кескіндерді кадрлауды, өлшемін, түсін өзгертуді үйрету.

Оқушылар білуі тиіс: GIMP программасы интерфейсінің ерекшеліктерін. Кескіндердің қасиеттері туралы ақпаратты қалай алуды, өлшемін өзгертуді, түсін баптауды.

Оқушылар үйренуі тиіс: GIMP программасының жұмысын бастау мен аяқтауды, берілген параметрлер бойынша кескіндер жасауды, оларды әртүрлі пішімде сақтауды, әре-кета қайтаруды. Кескіндердің қасиеттері туралы ақпарат алуды, өлшемін өзгертуді, кадрлауды, бұруды, түс балансын, жарықтығын, контрастылығын баптауды, растрлық кескіндерді жариялауды.

Сабақтың ілеспесі: көрсету (Lesson 28\Растрлық кескіндермен жұмыс істеудің жалпы тәсілдері.ррs).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Білімді өзектендіру

Қандай графикалық редакторлармен сендер таныстыңдар? (Растрлық-Paint, векторлық-Inkskape. Оқушылар басқа да таныс редакторларды атаулары мүмкін, мысалы, Coreldraw-векторлық, Photoshop-растрлық және т.б.)

Сонымен, бүгінгі сабақтан бастап, растрлық графикалық редакторда жұмыс істеудің тәсілдерін оқып үйренеміз.

Сұрақтар:

1. Берілген фотосуреттердің қандай кемшіліктері бар?

2. Бұл ақауларды жөндеуге бола ма? Фотосуреттер жақсы көрінуі үшін қандай манипу- ляциялар орындалуы керек?

3. Бүгінгі сабақта біз кескіндерді кадрлау, өлшемін, түсін, жарықтығын жақсарту сияқты тэсілдері туралы оқып үйренеміз.

4. Жаңа материалды оқып-үйрену

Қалай ойлайсыңдар, растрлық графикалық редакторлар кескіндердің қандай әрекет- терін жасауға арналған? (Сурет салу, фотосуреттерді өңдеу: үсац ақауларды жою, түсті жацсарту, ац-цара түсті өзгерту және т.б.)

GIMP программа терезесінің негізгі элементтерін көрсетіп, атап беріңдер. GIMP прог- раммасының төл пішіміне назар аударыңдар - XCF (experimental Computing Facility). Оны кескіндермен жұмысты әрі қарай жалғастыру қажет болғанда пайдаланады. Басқа графикалық редакторлар бұл пішімді қолдамайды. Оқушыларға А деңгейінің тәжіри- белік тапсырмасын орындауды ұсынындар. Қажет болған жағдайда мұғалім немесе басқа оқушылар көмек корсете алады.

Оқушылар компьютерде GIMP графикалық редакторын ашып, оның терезесіне фото- суретті жүктейді.

Мұғалім' экрйнда оқып-үйренуге арналған бұйрықтарды көрсетеді, оқушыларға өз беттерімен осы бұйрықтарды орындап көруді ұсынады.

Берілген бұйрықтар нэтижесін талдау.

5. Жаңа материалды бекіту

Оқушылар деңгейлік тапсырмалар орындайды.

6. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстардың орындалуын бағалау.

7. Үй тапсырмасы

§27 оқу, бақылау жэне тест сұрақтарына жауап беру, тапсырмалар орындау.

§28 оку, бақылау жэне тест сұрақтарына жауап беру, тапсырмалар орындау.

Тәжірибелік тапсырма орындауға арналған контурлық суреттің электрондық нұс- қасын дайындау.

§28 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сүрақіарыныц кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 28 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Аймақтарды ерекшелеу

Сабақтың мақсаты:

• ерекшелеу құралдарын пайдаланып, кескін аймағын ерекшелеуді үйрету.

Оқушылар білуі тиіс: ерекшелеу аймақтарының қызметін, кескіндердің ерекшеленген аймақтарымен амалдар орындауды, ерекшелеу құралдарының қызметін және қолдану ерекшеліктерін.

Оқушылар үйренуі тиіс: «сиқырлы таяқша» ерекшелеу қүралын қолдануды, лассо, тікбүрышты, сопақ ерекшелеуді, «ақылды» қайшыларды, түстер бойынша ерекшелеуді, ерекшеленген пішімді түрлендіруді орындауды.

Сабаңтың ілеспесі: көрсету (Lesson 29\Аймақтарды ерекшелеу.ррs).

Сабақтың барысы

1. Үйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

Сендер дайын кескіндерді өзгертуді білесіңдер. Кескіндерді өзгертудің қандай амал- дарын білесіңдер? (Бұру, кадрлау, түстік гамманы баптау жэне өзгерту.)

Кескіннің бөлігін ғана өзгертуге бола ма?

Мұғалім экранда фотосуреттер көрсетіп, оқушьшарға тек бөлігін өзгертуді ұсынады (мысалы, натюрморт бөлігі немесе қала пейзажындағы автокөлік).

Кескіннің бір бөлігімен ғана жұмыс істеу үшін оның осы бөлігін негізгіден бөліп алу керек. Дизайнерге ерекшелеу қүралы көмектеседі. Бүгін біз GIMP графикалық редакторы ұсынатын кескінді ерекшелеу аймағы құралдарының қызметімен танысамыз.

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Оқушылар компьютерде GIMP программасын ашып, терезесіне еркін кескінді жүктейді. Мүмкіндігінше бұл мұғалім экранда жұмыс істейтін үлгімен бірдей болғаны дүрыс.

Тапсырма

Құралдар панеліне мұқият назар аударыңдар. Қалай ойлайсыңдар, құралдардың қай- сысы кескіннің аймағын ерекшелеуге арналған? (Оқушылар қатесіз табады, себебі олар сол құралдарды Paint графикалық редакторында қолданған.)

Ерекшелеп көріңдер (мұғалім ерекшелейтін аймақты атайды жэне көрсетеді).

Сүрақ:

Қалай ойлайсыңдар, ерекшеленген аймақпен не істеуге болады? (Бояуға, жоюға, түрлендіруге жэне т.с.с.) Ерекшеленген аймақты басқа түспен бояндар. Ерекшеленген аймақ амалдарымен жұмысты келесі сабақта қарастырамыз, бүгін ерекшелеу құралдарын оқып-үйренуді жалғастырамыз.

Оқулықты ашып, GIMP программасында қанша құралдарды ерекшелеу ұсынылғанын қарап шыгыңдар. Қалай ойлайсындар, не үшін олар соншалықты көп? Неліктен оларды 2-3-ке дейін шектеуге болмайды?

Мұғалім оқулықта анықталған құралдардың қызметін көрсетеді. Оқушылар назарын мына жайтқа аудару қажет: тінтуірмен ерекшелеген кезде ерекшеленген аймақтың кес- кіні ауыспайды, тек ерекшелеудің өзі ауысады.

Сұрац:

Ерекшеленген аймақтың кескіндерін қалай көшіруге болады? Еске түсіру күйіне назар аударыңдар. Кескіндердің ауысуы үшін Ctrl + Alt пернелер үйлесімін ұстап түру керек. Ауысуды орындап көріңдер.

Сұрақ:

Ерекшелеуді қалай қайтаруға болады? Ерекшелеуді қайтару бүйрығын табындар.

Тапсырма

Сендер виньетка түрінде орындалған жалпы фотосуреттерді көрдіңдер, онда эр адамның беті сопақша түрінде қиып алынып, қандай да бір фонға салынған. Бұны қалай орындауға болады? (Әр адамды жеке фотосуретке түсіріп алып, сопақша түрінде ерекшелеп, артыгын алып тастау керек).

Оқушылар кескіндердің сопақшаланган бөлігін ерекшелейді. Ерекшелеуден тыс аймақты қалай жоюға болады? Delete пернесі ерекшеленген аймақтың ішін жояды, ал бізге керісінше, сопақшаның ішкі мазмұнын қалдыру керек. Демек, ерекшеленген аймақты ерекшеленбеген аймаққа ауыстыру керек. Мұндай амал Терістету амалы деп аталады. Сэйкес бұйрықты табыңдар. (Бұйрық => Ерекшелеу => Терістету (Инвертировать)).

Оқушьшар ерекшелейді, терістету бұйрыгы арқылы артығын жояды.

Сүрац:

Терістету бұйрыгын ауыстыратын пернелер үйлесімін анықтаңдар. (Ерекшелеу мэзірінде пернелер үйлесімін көрсететін Ctrl + I пернелер үйлесімі бар). Кей жагдайда ерекшеленген аймаққа бір нэрселерді қосу немесе алып тастау қажет болады. Мұндай амалдармен сендер векторлық графикалық редактордың логикалық амалдарын оқып үйренгенде таныстыңдар. GIMP редакторында ағымдағы ерекшелеуге қосу кезінде Shift пернесін қолданады, ал алып тастау кезінде Ctrl пернесін пайдаланады.

Тапсырма

Сопақшаны ерекшелеуді орындаңдар. Ағымдағы ерекшелеуге қосу немесе алып тас- тауды орындайтын пернелерді қолданыңдар. Алынган нэтижелерді салыстырыңдар. Түрлендіру күралдарын - айналдыру, масштабтау, қисайту, перспективаны өзгертуді табындар. Олардың әрекеттерін ерекшеленген аймақта сынап көріңдер. Өздеріңе белгілі

амалдардың бұру мен шағылысуын тек қана ерекшеленген аймақ үшін қолдануға бола ма? (Иә, болады.)

6. Жаңа материалды бекіту

Оқулықта ұсынылған тәжірибелік тапсырмалардың А жэне В деңгейлік тапсырма- лары - контурлық суреттерді бояудың классикалық тапсырмасы. Бояу үшін «сиқырлы таяқша» қүралының ерекшеленуі мен тұтас құю күралын пайдалану білу қажет. С дең- гейінің тапсырмасы оқушылардың ақпараттық технологиялар қүралдарымен жұмыс істеу тэжірибелеріне сүйене отырып, сурет салу мен ерекшелеудің түрлі күралдарын қолдана отырып, кескіндерді қайта жаңғыртуды қажет етеді.

6. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстардың орындалуын бағалау.

VIII. Үй тапсырмасы

§29 оқу, бақылау, тест сұрақтарына жауап беру.

Сабақта өңдеу үшін жеке мүрағаттан фотосуреттер дайындау.

§29 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сүрақтарының кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 29 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Сурет салу құралдары

Сабақтың мақсаты:

• оқушыларды GIMP программасында сурет салудың ерекшеліктерімен таныстыру.

Окушылар білуі тиіс: сурет салу қүралдары қызметін, сурет салуда орындалатын амалдарды.

Окушылар үйренуі тиіс: сурет салу құралдарын қолдануды.

Сабақтың ілеспесі: кескінді қалпына келтіру үшін (Lesson 30\Фотосурет 1153.jpg, Lesson 30\Фотосурет 1153-қалпына келipy.jpg).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

1. Paint сурет салу қүралдарын естеріңе түсіріңдер.

2. Олар не үшін қажет?

3. Олармен не істей алар едіңдер?

Бүгінгі сабақта GIMP редакторының сурет салу құралдарын оқып үйренеміз.

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Оқушылар өз компьютерлерінде GIMP программасын ашады.

Мұғалім экранда GIMP құралдар панелін көрсетеді.

Бұл құралдардан сурет салу құралдарын таңдап алыңдар (оқушылар бірнеше таныс құралдарды көрсетеді).

Әрбір жаңа құралдың қолданылуы көрсетіледі, мұғалім эрекетін оқушылар компью- терлерінде қайталайды.

6. Жаңа материалды бекіту Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

7. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстардың орындалуын бағалау.

VII Үй тапсырмасы

§30 оқу, бақылау, тест сұрақтарына жауап беру.

Сабақта өңдеу үшін жеке мұрағаттан фотосуреттер дайындау.

§30 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сурақтарының кілттері:1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

С

А

В

С

D

В

D

A

В

D

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 30 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Қабаттар

Сабақтың мақсаты:

• көпқабатты кескіндерді жасауға үйрету.

Оқушылар білуі тиіс: қабат дегеніміз не, қабаттар не үшін қажет, белсенді қабат түсі- нігін, фонды қабат, жаңа қабатретінде ашылған кескіндер технологиясын, Қабаттар сұхбатын шақыруды, Қабаттар сұхбат интерфейсін, қабаттар ашықтығын баптау тэсілдерін, қабаттарды көруді қосуды, қабатты жоюды, қабаттардың орналасу ретін өзгертуді, қабаттарды біріктіруді, нысанды фоннан ажырату технологиясын, ашық қабат нысанын кескінге орналастыруды.

Окушылар үйренуі тиіс: жаңа қабат қосуды, кескінді жаңа қабат ретінде ашуды, түс фонын жаңа кескіндерді үшін баптауды, Қабаттар сұхбатын шақыруды, қабаттар ашықтығын баптауды, қабаттың көрінуін қосуды, өшіруді, қабатты жоюды, қабаттардың орналасу ретін өзгертуді, алдыңғы қабатпен біріктіруді, барлық қабаттарды бір қабатқа біріктіруді, нысанды фоннан бөлуді, ашық қабат нысанын кескінге орналастыруды.

Сабақтың ілеспесі: корсету (Lesson 31 \Ka6arrap.pps).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

Растрлық графикалық редакторлар қызметінің бірі - коллаж жасау мүмкіндігі. Бір- неше сурет алып, қажет бөліктерін қайшымен қиып алып, қағазға жапсыру, сонда коллаж пайда болады.

Сұрацтар:

Компьютерде коллаж қалай жасалады? (кескіндер фрагменттерін ерекшелеп, бір экранда жинау).

Сендер кескіндерді ерекшелеуді, көшіруді білесіңдер, бірақ оларды бір экранда қалай жинауға болады? Ол үшін сендерге қабаттармен жүмыс істеу дагдысы қажет.

V Жаңа материалды оқып-үйрену

Әртүрлі кескіндерді қабаттар түрінде бір экранға орналастыруға болады. Қабаттың не екенін түсіну үшін айқын жэне айқын емес негізде жасалған бірнеше сурет алайық.

Мұғалім дайын суреттерді көрсетеді. Айқын емес қабат - бұл басқа кескіндердің фрагменттері салынатын негізгі кескін. Біздегі айқын емес қабат - дала пейзажы. Оған даланы мекендеушілердің суретін салу үшін айқын қабат қолдануымыз керек, себебі алдыңғы қабат көрінбей қалады. Мүғалім суреттерді тұтас картинка шығатындай қат- тама түрінде жинайды.

Сол сияқты графикалық редакторда да орындау керек.

Сонымен, сендерге кескінге жаңа қабаттар қосуды, ашықтығын баптауды, бір-бірімен қосуды үйрену керек.

Оқушылар GIMP программасын қосады, мұғалім экранда түсіндіреді, оқушылар ком- пьютерлерінде эрекеттерді қайталайды.

Кескіндердің қажетгі бөлігін қиып алу керек. Оны қалай істеуге болады? (Нысанды ерек- шелеу қүралын пайдаланып, терістетуді ерекшелеп, Delete бұйрығымен артығын жою).

Кескінді Қиып алу кезінде фонның жартысы ғана қалады, жақсылап қарау үшін масш- табын үлкейтіңдер.

Фонның ұсақ бөлшектерін қалай алып тастауға болады? (Өшіргішпен өшіру.) Кескінді өшіргішпен тазартамыз. Өшіргішке өлшем тандап алу керектігіне назар ауда- рыңдар. Фонның қай бөлігі жойылуына байланысты кішкентай немесе үлкен өшіргіш таңдайсыңдар.

Кескін дайын. Оны сақтау қалды. Бірақ оны сақтағанда фонның айқындығы да сақ- талуы керек.

Естеріңе түсіріңдер, қандай пішім фон айқындығын сақтайды? (PNG).

Осы пішімде алынған кескінді сақтандар.

(Оқушылар кескінді сақтайды, мұғалім тексереді).

Тікелей қабаттармен жұмыс істеуге арналған жұмыстың екінші кезеңіне көшеміз. Фон болатын кескінді ашамыз. Оны компьютерлеріңде ашыңдар. Алынған кескінді бірінші кезеңдегі айқын фонды қабат ретінде ашу керек.

Осыны орындайтын бұйрықты табыңдар. Дүрыс, бүл - Файл => Қабат ретінде ашу (Открыть как слой) бұйрығы.

Сендерде екі қабат болуы керек. Егер сендер қандай да бір амалдар орындайтын бол- сандар, мысалы, өлшемді өзгерту, онда қандай қабатта оны орындайсыңдар? (оқушылар эртүрлі жауаптар беруі мүмкін, жоғары, соңғы жэне т.б.).

Қай қабаттың белсенді екенін анықтау үшін Қабаттар сұхбат терезесін (Терезе => Түйіскен сұхбаттар => Қабаттар) ашу қажет.

• қарандар, белсенді қабатты қалай анықтауға болады? (Терезеде ерекшеленген);

• қабаттар терезесін қолдана отырып, Қабаттармен не істей аламыз?

Мұғалім қабаттың көрінуін қосуды, айқындығын баптауды, қаттамадағы қабаттың орнын ауыстыруды жэне т.б. көрсетеді.

Есебімізге қайта оралайық. Тұгас картинка пайда болатындай, кескін өлшемін баптау қажет. Енді қабаттарды бірігіп қосу қалды. Ол үшін ұсынылған бұйрықгардың біреуін тандау қажет:

• Қабат => Біріктіру бұйрығы қатар орналасқан екі қабатты алдыңғы қабатпен қосады;

• Кескін => Түйістіру бұйрығы барлық қабаттарды біреуге қосып, қабаттар ашықтығын жояды.

Біздің есебімізге қандай бұйрық жарайды? (Кез келгені, себебі қабаттар саны екеу).

VI Жаңа Материалды бекіту

Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

VII Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстардың орындалуын бағалау.

Vin Үй тапсырмасы

§31 оқу, бақылау, тест сұрақтарына жауап беру.

Сабақта өңдеу үшін жеке мұрағаттан фотосуреттер дайындау.

§31 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сүрақтарының кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 31 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Мәтінмен жұмыс

Сабақтың мақсаты:

• растрлық графикалық редакторда мәтінмен жұмыс істеудің кейбір мүмкіндіктерін көрсету.

Окушылар білуі тиіс: мәтінмен жұмыс істейтін құрал қызметін, мэтінді енгізуді, авторлық қаламды, шаблонная мәтіндік әсер жасауды.

Окушылар үйренуі тиіс: кескінге мэтін қосуды, мәтін жасауда мәтіндік редакторды қолдануды, авторлық қалам, шаблонная мәтіндік әсер жасауды.

Сабақтың ілеспесі: корсету (Lesson 32\Мәтінмен жұмыс-pps).

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақтың мақсат-міндеттерін қою

3. Үй тапсырмасын тексеру

4. Білімді өзектендіру

1. MS Office қосымшаларында Жазу (Надпись) құралы қалай жұмыс істейді? Paint-тегі Мэтін құралы ше?

2. Бұрын оқыған қосымшалардан мэтінмен жұмыс істеудің ортақ белгілері қандай еке- нін анықтаңдар.

5. Жаңа материалды оқып-үйрену

Мэтінмен жұмыс істеу қиын емес, жалпы тэсілдерін қарастырып көрейік.

Мэтінмен жұмыс істеудің кұралдары басқа графикалық редакторлар кұралы сияқты. Құралды таңдандар. Өз атыңды жаз. Қабаттар терезесін қосыңдар. Көргендеріңді сипат- таңдар (мэтін қабаты, фондық қабат қосылған).

Қалай ойлайсыңдар, мэтінді айқын емес фонда жасауға бола ма?

Оқушыларға тәжірибелік жұмыстар орындауға мүмкіндік беру.

6. Жаңа материалды бекіту Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

7. Қорытындылау

Тәжірибелік жұмыстардың орындалуын бағалау.

VШ Үй тапсырмасьі

§32 оқу, бақылау, тест сұрақтарына жауап беру.

Сабақта өңдеу үшін жеке мұрағаттан фотосуреттер дайындау.

§32 соңында берілетін «Өзіңді тексер» тест сүрақтарыныц кілттері:

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 32 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Жобамен жұмыс

Сабақтың мақсаты:

• оқушылардың алған білімдерін, тэжірибелік дағдыларын қолдануды үйрету;

Іс-эрекетті ұйымдастырудың ерекшеліктері

8 cыныпта информатика курсын оқып-үйрену жоба қорғаумен аяқталады.

Оқу жобалық әрекет:

• оқушылардың нақты мәселені шешуіне арналған танымдық эрекетін ұйымдастыру;

• жаңа білім алуда бұрынғы білімдерін белсенді қолдану;

• теориялық білімдерін тәжірибемен ұштастыру мақсатында ұйымдастырылады.

Жобалау әдісі оқушылардың белсенді ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытады, өзін жаңа дүние жасаушы ретінде сезінуге мүмкіндік береді.

Жобалау үрдісінде оқушыларда сараптау, идеялар мен мүмкіндіктерді бағалай білу, ең қажеттісін таңдай білу дағдылары бекітіледі.

Сабақта зерттеушілік атмосферасын туғыза отырып, педагог оқушылардың шығарма- шылық әрекетін ынталандырады.

Негізгі мектепте жобалау әдісін іске асыру оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді: басқа оқушылармен қарым-қатынасқа түседі, өз іс-әрекетінің өнімін көреді, қызығушылығы артады.

Оқушылар бір жағынан, оқу модулінің толық әрекет технологиясын игерсе, екінші жағынан, жобаны іске асыру кезеңінде өз беттерімен эрекет ету деңгейлері өседі.

Жобалау эдісі педагогикалық технология ретінде әрекеттің қатаң алгоритмін талап етпейді, шығармашылық амалдың болуын жоққа шығармай, дұрыс жүйелі логикаға сүйенуді талап етеді.

«Компьютерлік графика түрлері» тақырыбын оқыған кезден бастап оқушылар алдына міндет ерте бастан қойылуы мүмкін. Ұқсас жобалар үлгілерін қарастыруды ұсынып көріңіз. Оқулықтағы есептерден басқа оқушыларға (бүгілетін А5 пішімді ашықхат үлгісін жасау) мүмкіндіктерді пайдалана отырып, басқа да ақпараттық өнімдерді графикалық редакторда жеке элементтер немесе «Ақпаратты кодтау» тақырыбына плакат жасауды ұсынуға болады. Ашықхатты жасау арқылы оқушылар компьютерлік графикамен жұмыс барысындағы бар- лық шығармашылық білімдері мен тәжірибелік дағдыларын корсете алады.

Жобаны сынып оқушыларының алдында қорғау қажет. Қорғауға бастапқы алған кескіндер ғана емес, сонымен қатар жұмыс кезеңдерін сипаттайтын тұсаукесер материалдары да ұсынылады. Жұмыс кезінде пайда болған мәселелер, оларды шешу жолдары мен ұсыныстар да келтірілуі қажет. Жобаны қорғауды басқа сынып оқушыларының қатысуымен конференция

түрінде де өткізуге болады. Қазылар алқасын оқушылардан құру олардың оқуға деген қызы- ғушылығын арттыра түседі.

Жұмысты бағалау кезінде:

• Inkscape және GIMP программаларының сурет салу құралдарымен жұмыс істеу дең- гейін;

• нысандардың контурларын дәл кұруды;

• түстер үйлесімін;

• композиция құруды;

• мәтінді өңдеуді ескеру қажет.

Оқушыларға жұмыс алдында жалпы нұсқаулар беріледі:

1. Inkscape программасын қосыңдар. Жаңа қужат жасаңдар. Жұмыс парағының пішімі - А5, парақ бағдары - альбомдық.

2. Ашықхаттың бүктеу сызығын білдіретін тік бағыттауышын орнатындар.

3. Ашықхаттың оң жағына GIMP программасында өнделген, құттықтау тақырыбына сәйкес кескінді, жазуды орналастырыңдар (мысалы, «Білім күнімен!»).

4. Құттықтау мәтіні орналасатын құжаттың екінші бетін жасаңцар, құттыктау мэтінін жазыңдар.

Оқушылар рефлексиясы эртүрлі ұйымдастырылуы мүмкін, мысалы уақытты үнемдеу мақсатында мүғалімнің электрондық поштасына^да жіберуге болады.

Оқушылар берілген сұрақтарға жауап жазады:

1. Жобадан қандай нәтиже күттіңдер? Қойған мақсаттарың мен жеткен нэтижелеріңді салыстырыңдар.

2. Жұмыс барысында қандай сезімдер пайда болды? Тосын жағдайлар орын алды ма?

3. Қандай жетістіктерге жеттіңдер?

4. Азаю ретімен кездескен қиыншылықтарды атап шығыңдар. Оларды сендер қалай жеңдіңдер?

5. Сендер өз сыныптастарыңның жұмысымен таныстыңдар. Жұмыс туралы пікірлерің қандай?

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 33 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы №4

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың растрлық графиканы өндеу редакторын, GIMP программасының интерфейсін, растрлық кескіндермен жұмыс жасаудың жалпы тәсілдерін, аймақтарды ерекшелеу, сурет салу қуралдары, қабаттар, мәтінмен жұмыс тақырыптары бойынша алған білімдерін бақылау.

Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақ көрнекілігі: Тест програмасы

Сабақ әдісі: Компьютер көмегімен оқушылардан тест алу

Сабақ типі: Білімді сынау, бақылау сабағы

Сабақтың өту барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ТЕСТ

1. Графикалық болмайтын файл пішімін көрсетіндер:

1. .png

2. .xcf

3. .tiff

4. .хсі

2. GIMP программасындағы соңғы орындалған іс-әрекетті қандай бұйрықтың көмегімен көруге болады?

1. Түзету (Правка) => Іс-әрекеттер тарихы (История действий)

2. Кескін (Изображение) => Соңғы іс-әрекет (Последние действия)

3. Файл => Тарихы

4. Түзету (Правка) => Болдырмау (Отмена)

3. Белсенді суреттің қасиеттерін көруді қамтамасыз ететін бүйрық:

1. Файл Кескін (Изображение) => Кескіннің қасиеттері (Свойства изображения)

2. Кескін (Изображение) => Кескіннің қасиеттері (Свойства изображения)

3. Файл => Қасиеттер

4. ондай бұйрық жоқ

4. Суреттің өлшемін көрсете алмайтын өлшем бірлік:

1. растрлың нүкте

2. миллиметр

3. пункт

4. байт

5. Айна құралының қызметі:

1. кескіннің шағылысуы

2. кескінді бұру

3. кескін аймағын ерекшелеу

4. кескіннің көшірмесін алу

6. Кескінді шағылыстыру және бүру бұйрықтары қай мөзірде орна- ласқан?

1. түр

2. ерекшелену

3. кескін

4. қүралдар

7. Қүралдар панеліндегі кез келген қүралға қай мәзірден қол жеткізуге болады?

1. түр

2. ерекшелену

3. кескін

4. қүралдар

8. Мүмкін болатын Болдырмау өрекеті қанша рет орындалады?

1. 3

2. 256

3. компьютердің ресурсына байланысты

4. шексіз

9. Қандай бүйрық кескіннің түс мөлшерін азайта алады?

1. постеризациялау

2. меже

3. қисықтар

4. реңдеу

10. Тікбұрышты аймақты ерекшелейтін құрал?

1. Еркін пішінде ерекшелеу

2. Дұрыс пішінде ерекшелеу

3. Пиксельдерінің түстерінің жақындығы бойынша ерекшелеу

4. Алдыңғы планда ерекшелеу үшін ңолданылады

11. «Сиқырлы таяқша» құралының жұмыс істеу әрекеті қандай қүрал әрекетіне үқсас?

1. Лассо

2. Алдыңғы планды ерекшелеу

3. Түс бойынша ерекшелеу

4. Ондай құрал жоң

12. Қолданушы берген нүктелер бойынша аймаққа ерекшелеу жүргізетін құрал қандай?

1. Лассо

2. Түс бойынша ерекшелеу

3. «Сиқырлы таяңша»

4. «Ақылды» қайшылар

13. Кез келген еркін түрде алынған аймақты ерекшелеу үдерісін Лассо қүралымен аяқтау үшін:

1. Қайтадан Лассо құралын таңдау

2. Жылжыту қүралын таңдау

3. Ctrl пернесін жібермей басып тұру

4. Ерекшелеудің басына қайтып барып тінтуірдің батырмасын жіберу қажет

14. Өткір түсті шекаралары бар нысандарды ерекшелеу үшін қандай қүралсәйкес келеді?

1. Лассо

2. Тікбұрышты ерекшелеу

3. Сопақша ерекшелеу

4. «Сиқырлы таяқша»

15. Ерекшеленген аймақтың ішіндегісін жылжыту үшін қандай пернелер үйлесімін басып түру керек?

1. Ctrl + Shift

2. Ctrl + Alt

3. Ctrl +І

4. Ctrl + J

16. Кескіннің ерекшеленген аймағы жойылады:

А) Ерекшелеуді жою бұйрығымен

В) Backspace пернесімен

С) Delete пернесімен

D) Ерекшелеуді жою құралымен

17. Қандай құралмен контур салуға болмайды?

A) баттастырып бояу

B) қарындаш

C) қылқалам

D) аэрограф

18. Емдік қылқалам құралының әрекетіне ұқсас құралды көрсетіқдер:

1. қылқалам

2. қарындаш

3. мөртабан

4. өткірлік-шаю

19. Қиып алынған кескіннің шеттері өте өткір болмас үшін қолданылатын қүрал:

1. қылқалам

2. қарындаш

3. мөртабан

4. өткірлік-шаю

20. Баттастырып бояу құралы не істейді?

1. кескіннің бөлігін ашықтандырады

2. түстерді қамти отырып, жан-жағына жағып тастайды

3. кескіннің қиып алынған аймағының шекараларын шаяды

4. ескі сия қаламы сияқты жазады

21. Суреттерді өңдеу (Ретуширование) дегеніміз не?

1. шекараларды бөлу

2. фонмен құйып бояу

3. кескінді редакциялау

4. кескіннің ұсақ ақауларын жою

22. Қаріптің өлшемі немен өлшенеді?

1. сантиметрмен

2. миллиметрмен

3. пунктпен

4. дюйммен

23. Мәтіннің жазуы ... тандалады.

1. тікелей кескін терезесінде

2. GIMP мәтіндік редакторының терезесінде

3. WordPad мөтіндік редакторында

4. бірден кескінге салынады

24. Мәтін қай қабатта жасалады?

1. ашылған кескін тұрған жерде

2. фон түсінің жаңа қабатында

3. жаңа ашың қабатта

4. жаңа кескін терезесінде

25. Фонның айқындылығын қолдайтын кескіннің пішімін көрсетіндер:

1. .jpg

2. .psd

3. .bmp

4. .png

Оқушыларды бағалау.

Мерзімі____________________ Тексерілді__________

Сынып_____________________ № 34 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Жобамен жұмыс

Сабақтың мақсаты:

• оқушылардың алған білімдерін, тэжірибелік дағдыларын қолдануды үйрету;

Іс-әрекетті ұйымдастырудың ерекшеліктері

8 cыныпта информатика курсын оқып-үйрену жоба қорғаумен аяқталады.

Оқу жобалық әрекет:

• оқушылардың нақты мәселені шешуіне арналған танымдық эрекетін ұйымдастыру;

• жаңа білім алуда бұрынғы білімдерін белсенді қолдану;

• теориялық білімдерін тәжірибемен ұштастыру мақсатында ұйымдастырылады.

Жобалау әдісі оқушылардың белсенді ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытады, өзін жаңа дүние жасаушы ретінде сезінуге мүмкіндік береді.

Жобалау үрдісінде оқушыларда сараптау, идеялар мен мүмкіндіктерді бағалай білу, ең қажеттісін таңдай білу дағдылары бекітіледі.

Сабақта зерттеушілік атмосферасын туғыза отырып, педагог оқушылардың шығарма- шылық әрекетін ынталандырады.

Негізгі мектепте жобалау әдісін іске асыру оқушылардың өзіне деген сенімділігін арттыруға мүмкіндік береді: басқа оқушылармен қарым-қатынасқа түседі, өз іс-әрекетінің өнімін көреді, қызығушылығы артады.

Оқушылар бір жағынан, оқу модулінің толық әрекет технологиясын игерсе, екінші жағынан, жобаны іске асыру кезеңінде өз беттерімен эрекет ету деңгейлері өседі.

Жобалау эдісі педагогикалық технология ретінде әрекеттің қатаң алгоритмін талап етпейді, шығармашылық амалдың болуын жоққа шығармай, дұрыс жүйелі логикаға сүйенуді талап етеді.

«Компьютерлік графика түрлері» тақырыбын оқыған кезден бастап оқушылар алдына міндет ерте бастан қойылуы мүмкін. Ұқсас жобалар үлгілерін қарастыруды ұсынып көріңіз. Оқулықтағы есептерден басқа оқушыларға (бүгілетін А5 пішімді ашықхат үлгісін жасау) мүмкіндіктерді пайдалана отырып, басқа да ақпараттық өнімдерді графикалық редакторда жеке элементтер немесе «Ақпаратты кодтау» тақырыбына плакат жасауды ұсынуға болады. Ашықхатты жасау арқылы оқушылар компьютерлік графикамен жұмыс барысындағы бар- лық шығармашылық білімдері мен тәжірибелік дағдыларын корсете алады.

Жобаны сынып оқушыларының алдында қорғау қажет. Қорғауға бастапқы алған кескіндер ғана емес, сонымен қатар жұмыс кезеңдерін сипаттайтын тұсаукесер материалдары да ұсынылады. Жұмыс кезінде пайда болған мәселелер, оларды шешу жолдары мен ұсыныстар да келтірілуі қажет. Жобаны қорғауды басқа сынып оқушыларының қатысуымен конференция

түрінде де өткізуге болады. Қазылар алқасын оқушылардан құру олардың оқуға деген қызы- ғушылығын арттыра түседі.

Жұмысты бағалау кезінде:

• Inkscape және GIMP программаларының сурет салу құралдарымен жұмыс істеу дең- гейін;

• нысандардың контурларын дәл кұруды;

• түстер үйлесімін;

• композиция құруды;

• мәтінді өңдеуді ескеру қажет.

Оқушыларға жұмыс алдында жалпы нұсқаулар беріледі:

1. Inkscape программасын қосыңдар. Жаңа қужат жасаңдар. Жұмыс парағының пішімі - А5, парақ бағдары - альбомдық.

2. Ашықхаттың бүктеу сызығын білдіретін тік бағыттауышын орнатындар.

3. Ашықхаттың оң жағына GIMP программасында өнделген, құттықтау тақырыбына сәйкес кескінді, жазуды орналастырыңдар (мысалы, «Білім күнімен!»).

4. Құттықтау мәтіні орналасатын құжаттың екінші бетін жасаңцар, құттыктау мэтінін жазыңдар.

Оқушылар рефлексиясы эртүрлі ұйымдастырылуы мүмкін, мысалы уақытты үнемдеу мақсатында мүғалімнің электрондық поштасына^да жіберуге болады.

Оқушылар берілген сұрақтарға жауап жазады:

1. Жобадан қандай нәтиже күттіңдер? Қойған мақсаттарың мен жеткен нэтижелеріңді салыстырыңдар.

2. Жұмыс барысында қандай сезімдер пайда болды? Тосын жағдайлар орын алды ма?

3. Қандай жетістіктерге жеттіңдер?

4. Азаю ретімен кездескен қиыншылықтарды атап шығыңдар. Оларды сендер қалай жеңдіңдер?

5. Сендер өз сыныптастарыңның жұмысымен таныстыңдар. Жұмыс туралы пікірлерің қандай?