ӘРекеттесуші заттардың біреуі артық алынғандағы химиялық реакция теңдеулері бойынша есептеулер (9 класс)

Сабақ барысы:

I бөлім. Сынып оқушыларын 1,2,3 санына санату арқылы 3 топқа бөлу.

II бөлім. Эксперимент есепті шығару

Үш нөмірленген пробиркада мынадай ертінділер берілген: алюминий хлориді, калий карбонаты және натрий хлориді. Осы ертінділердің қайсысы қай пробиркада екендігін анықтау.

Есептің шешімі: Үш пробиркағада лакмус тамызамыз. №1 пробиркада лакмус түсін өгерткен жоқ, ол натрий хлориді ерітіндісі. №2 пробиркада лакмус қызарады, ол алюминий хлориді ертіндісі. Бірінші оқушы тәжірибені жасап көрсетеді, екінші оқушы тақтаға гидролиз ракциясы теңдеуін жазады:

1. NaCl+H₂O‒> NaOH+NaCl

Na⁺+Cl^-+H₂O‒>Na⁺+OH^- +Na+Cl^-

Орта- бейтарап, тұз гидролизденбейді

2. AlCl₃+H₂O‒> AlOHCl₂+HCl

Al³⁺+3Cl^-+H₂O‒>AlOH²⁺+3Cl^-+H⁺

Орта- қышқылдық тұз гидролизденеді

3. K₂CO₃+H₂O‒> KHCO₃+KOH

2K⁺+CO₃^2-+H₂O‒>K⁺+HCO^-₃+K⁺+OH^-

Орта- сілтілік тұз гидролизденеді

III бөлім. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық

Ертінділер арасындағы реакциялар қалай аталады? (ион алмасу)

Қандай жағдайда ион алмасу реакциялары соңына дейін жүреді? (газ бөлінсе, тұнба немесе тұз түзілсе)

Өткен тақырыптарда, оқушылар, сендер ион алмасу реакцияларының тек сапалық жағын ғана қарастырыңдар. Ал бүгінгі сабақта сендер осы ион алмасу реакцияларында түзілген тұнбаның, бөлінген газдың көлемін анықтауға арналған есептеулер жүргіземіз.

IV бөлім. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Есеп №1. Құрамындағы 16 г мыс (II) сульфаты бар ерітіндіге 12 г темір үгіндісі қосылады. Осы кезде неше грамм мыс бөлінгенін және қай зат артық қалғанын табыңдар.

Есепті түсіндіру: мұндай типті есептерді шығару үшін алдымен берілген заттың қайсысы толық әрекеттесетінін және қайсысы артық берілгенін анықтау қажет. Өнімнің толық түзілгенін есептеу реакция кезінде толық жұмсалған зат бойынша жүргізіледі.

Шешуі: есептің шартында берілген мыс (II) сульфаты мен темірдің зат мөлшерлерін V=m/M

формуласы арқылы табамыз:

V(CuSO₄)=16г/160г/моль=0,1 моль;

V(Fe)=12г/56г/моль=0,21 моль ;

Реакция теңдеуін құрамыз:

0,1 моль ; 0,21 моль

CuSO₄ + Fe = FeSO₄ + Cu

1 моль 1 моль 1 моль

Теңдеуден байқағанымыз мыс (II) сульфаты мен темір әрекеттескенде мольдік қатынасы 1:1 болды. Есептің берілу шартына сай есептелген мыс сульфаты мен темірдің мөлшерін салыстырсақ, V (CuSO₄) < V(Fe) болғандықтан темір артық алынған білеміз. Әрі қарай есептеулер CuSO₄ бойынша жүргізіледі:

Түзілген мыстың массасын табамыз:

М (Cu)=64г/моль

V(CuSO₄)=0,1 моль

m(Cu)=64г/моль * 0,1 моль = 6,4 г

Темірдің массасын табамыз:

V(CuSO₄)=V(Fe)=0,1 моль

Реакцияға темірдің 0,1 молі қатысады. Жұмсалған темірдің массасын табамыз:

m(Fe)=56г/моль* 0,1 г/моль =5,6 г. Артық қалған темірді есептесек:

m(Fe)=12- 5,6=6,4г

Жауабы: 6,4 г мыс алынды, 6,4 г темір артылып қалды.

V бөлім. Бекіту

Есеп: №1-62. Реакцияға 14 г темір ұнтағы мен 10 г күкірт алынған. Реакция аяғына дейін жүрді деп есептеп, түзілген темір (II) сульфидінің массасын және қай зат артық қалғанын табыңдар:

Шешуі:

14 г 10 г х

Fe +S ->FeS

56г 32г 88г

М(Fe)=56г/моль

М(S)= 32г\моль

М(FeS)=88г\моль V (Fe)=14г\56г\моль=0,25 моль

V(S)= 10г\32г\моль=0,31 моль

V(S)> V(Fe) есепті темір бойынша жалғастырамыз,

Артық қалған зат күкірт

Реакция теңдеуі бойынша

V(FeS)= V(Fe)=0,25 моль

m(FeS)=М*m=88г\моль* 0,25 г\моль=22г (FeS)

I топ есебі

Құрамында 3,56 г барий хлориді бар ертіндіге 3,56 г натрий сульфаты бар ертінді қосылды.Қанша грамм барий сульфаты тұнбаға түскенін есепте.

Шешуі:

3,56г 3,56г х

BaCl₂+Na₂SO₄->BaSO₄+2NaCl

208г 142г 233г

М(BaCl₂)=208г\моль

М(Na₂SO₄)=142г\моль

М(BaSO₄)=233г\моль

V(Ba Cl₂)=3,56г\208г\моль=0,017моль

V(Na₂SO₄)=3,56г\142г\моль=0,025моль

V(Ba Cl₂)Na₂SO₄)

V(Ba Cl₂)=V(Na₂SO₄)=0,017

m (BaSO₄)=0,017моль * 233г\моль=3,98г

II топ есебі:

№1-64

Құрамында 25 грамм мыс (II) хлоиді бар ертіндіге 12 грамм темір ұнтағын салғанда неше грамм мыс түзілетінін есептеңдер:

Шешуі:

25г 12г х

CuCl₂ + Fe->Cu+FeCl₂

135г 56г 64

М(CuCl₂)=135г\моль

М(Fe)=56г\моль

М(Cu)=64г\моль

V(Cu Cl₂)=25г\135г\моль=0,18моль

V(Fe)=12г\56г\моль=0,21моль

V(CuCl₂)Fe); V(Cu)=V(CuCI₂)=0,18моль;

m(Cu)=0,18 моль *64г\моль=11,52 (Cu);

III топ есебі:

№1-65

Құрамында 12 грамм мыс (II) сульфаты бар ертіндіге 8 грамм темір үгіндісі салынды. Осы кезде неше грамм тұз түзілетінін есептеңдер.

Шешуі:

12г 8г х

CuSO₄ + Fe-> Cu+ FeSO₄

160г 56г 152г

М(CuSO₄)=160г\моль

М(Fe)= 56г\моль

М(FeSO₄)=152г\моль

V(Fe)=12г\160г\моль=0,075моль

V(Cu SO₄)=8г\56г\моль=0,14моль

V(Cu SO₄)Fe);

V(FeSO₄)=V(CuSO₄)=0,075моль;

m(FeSO₄)=0,075 моль *152г\моль=11,4 г

VI бөлім. Үй тапсырмасы

Есептер жинағы бойынша №1-66-№1-70