Урок по химии на тему 'Натрий қосылыстары. '

Алматы облысы Жамбыл ауданы Ш.Уәлиханов орта мектебі МДШО ММ

Тақырыбы:

Натрий қосылыстары.

(8 сынып)

Пән мұғалімі: Куанбаева А.К

Сабақтың тақырыбы:

§ 69.Натрийдің қосылыстары. Сабақтың МАҚСАТЫ: 1.Натрийдің оксиді,гидроксиді және маңызды тұздары туралы түсінік беру. 2.Натрий гидроксидінің лабораторияда алынуын тәжірибе жүзінде көрсете отырып,өз беттерінше реакция теңдеулерін жаздыру арқылы,трек-сызбалар арқылы ойларын дамыту.

3.Топпен жұмыс жасату арқылы ұйымшылдыққа,жауапкешілікке,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі:

Интерактивті тақта,слайдтар,қажетті реактивтер.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі:

Топпен жұмыс,Кембридж әдісінің элементтерін пайдалану,АКТ-ны пайдалану. Сабақтың барысы: I.Ұйымдастыру сәтін «Қара жорға» биінің музыкасымен 1минут билетіп,сабаққа жақсы көңіл-күй қалыптастыру. Бір-біріне бір ауыз сөзбен сәттілік тілетіп,сабаққа ынталандыру. Сынып оқушыларын 3 түрлі түске боялған асықтар алдырып,3 топқа бөліп отырғызу.

II.Үй тапсырмасын сұрау.

I-ТОП-қа

Сілтілік металдарға ХЭПЖ-дегі орны бойынша сипаттама беру.

II-ТОП-қа

Галогендерге ХЭПЖ-дегі орны бойынша сипаттама беру.

III-ТОП-қа

Сілтілік металл Na-ға ғана тоқталып, ның атом құрылысын,табиғатта таралуын баяндау

Сілтілік металдар- I топтың негізгі топшасында, яғни I-А-топшада орналасқан.Барлық периодтар сілтілік металдардан басталады.

Li-литий +3 Li 2ē1ē

Na-натрий +11Na 2ē8ē1ē

K-Калий +19K 2ē8ē8ē1ē

Rb-Рубидий +37Rb 2ē8ē18ē8ē1ē

Cs-Сезий +55 Cs 2ē8ē18ē18ē8ē1ē

Fr-Франций +87 Fr 2ē8ē18ē32ē18ē8ē1ē

Fr - Франций-радиоактивті элемент.

Жоғарыдан төмен қарай атом ядро заряды, атом радиусы және металдық қасиеті артады.

Галогендер -

ХЭПЖ-де VII-топтың негізгі топшасында, яғни VII-А топшада орналасқан.

F-Фтор +9F 2ē7ē

Cl-Хлор +17 2ē8ē7ē

Br-Бром +35 2ē8ē18ē7ē

I-йод +53 2ē8ē18ē18ē7ē

Аt-Астат +85 2ē8ē18ē32ē18ē7ē

Жоғарыдан төмен қарай атом ядро заряды, атом радиусы және металдық қасиеті артады.Бейметалдық қасиеті кемиді.

Сілтілік металдардың ішінде ең маңыздысы-натрий.

Na-натрий +11Na 2ē8ē1ē

1s²/2s²2p⁶/3s¹

Ол-күмістей ақ түсті жылтыр металл,Өте активті болғандықтан табиғатта бос күйінде кездеспейді.

Қосылыс түрінде:

NaCl-галит - Арал,Каспий теңіздерінде.

Na₂SO₄·10H₂O-миробилит - Алматы,Қызылорда облстарында бар.

Na₂CO₃-натрий карбонаты - Іле ойпаты, Балқаш көлі маңында.

3 топтың оқушыларына да ауызша сұрақтар:

I-ТОП-қа Натрийдің химиялық қасиеттері,реакция теңдеулерін жазу. II-ТОП-қа Алынуы және қолданылуы. III-ТОП-қа Натрийдің физикалық қасиеттері және натрий ионын анықтау.

Жаңа сабақ түсіндіру.

(түсіну,қолдану,талдау,жинақтау)

Na₂O-натрий оксиді

NaOH-натрий гидроксиді-сілті, өйткені ол судағы ерітіндіде NaOH=Na⁺+OH^-диссоциацияланады.

Химиялық қасиеті-негіздік қасиет көрсетеді

Na₂O+H₂O→2NaOH

2Na+2H₂O→ 2NaOH+H₂↑ Индикаторлар:

Лакмусты-көк

Фенолфталеинді-күлгін

Метилоранжді-сары түске бояйды.

NaOH+HCl→NaCl+H₂O

2NaOH+CO₂→Na₂CO₃+H₂O

NaOH+CuSO₄→Cu(OH)₂↓+Na₂SO₄

NaOH- техникалық атауы-күйдіргіш натрдың қолданылуы

NaOH-күйдіргіш натр

Жасанды талшық

Сабын

Қағаз

Мұнай өнімдерін тазалауда

Дәрі-дәрмек

Бояу

Натрийдің тұздары

NaCl -Натрий хлориді- ас тұзы тағамға салынады, шірітетін бактериялар мен көгерткіш саңырау құлақтарды өлтіреді.

Na₂SO₄ -Натрий сульфаты- шыны, сода өндіруде жұмсалады.

Na₂SO₄ *10H₂O Натрий сульфатының кристаллогидраты медицинада қолданылады.

Na₂CO₃Натрий карбонаты- техникалық атауы кальциленген сода: сабын шылау, мата, былғары, фармоцевтика өнеркәсібінде, шыны өндіруде қолданылады.

NaHCO₃ Натрий гидрокарбонаты-тұрмыстағы атауы ас содасы: медицинада және кондитер өнеркәсібінде қолданылады.

NaNO₃ Натрий нитраты - натрий силитрасы азот тыңайтқышы ретінде ауыл шаруашылығында қолданылады.

Қолдану. Сұрақтар

1 топқа

Натрий гидроксидін қандай 2 реакция көмегімен аламыз және олар индекаторлар түсін қалай өзгертеді?

2 топқа

Натрий гидроксидінің химиялық қасиеті не:

А. Диссоциациялануы

Ә. Қышқылмен реакцияға түсуі

Б. Қышқылдық оксидпен реакцияласуы

В. Тұзбен реакцияласу теңдеулерін жаз.

3 топқа

Тұздардың формуласын тізіп жаз, ата және қолдану салаларын айт.

Талдау (кері байланыс)

1 топ

Натрий тұздарының формуласын тізіп жаз, ата және қолдану салаларын айт.

2 топ

1-ші топтың сұрағы NaOH натрий гидроксидін 2 тәсілмен алу болған. Na-дің орнына K-ді қойып, сол 2 реакция теңдеуін жазу керек

3топ 2-ші топтағы сұрақтарға Na-дің орнына K-ді қойып, 4 реакция теңдеуінде жазу керек.

А. Диссоциациялануы

Ә. Қышқылмен реакцияға түсуі Б. Қышқылдық оксидпен реакцияласуы

В. Тұзбен реакцияласу теңдеулерін жаз.

Жинақтау

1 топқа Оқулықтағы №2 жаттығу

Төмендегі айналуларды жүзеге асыр К КОН KCL KNO₃ 2 топқа

№3 жаттығу А. Натрий мен хлор Ә. Натрий мен тұз қышқылының арасындағы химиялық реакция теңдеулерін тотығу- тотықсыздану процессі түрінде жазыңдар.

3 топқа

№4 есеп Мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісіне 4 г натрий гидроксидімен әсер еткен реакция нәтижесінде қанша грамм тұнба түзіледі?

Үйге тапсырма: $69 2,3,4- жаттығуларды аяқтау

Жаңа сабақ түсіндіруде-

түсіну,қолдану,талдау,жинақтау-бәрі де оқушылардың өз бетімен ізденуімен орындалады

II.Үй тапсырмасын сұрау.

«Миға шабуыл»

1 топқа

Оқулықтағы №2 жаттығу Төмендегі айналуларды жүзеге асыр

К КОН KCL KNO₃

2 топқа №3 жаттығу

А. Натрий мен хлор Ә. Натрий мен тұз қышқылының арасындағы химиялық реакция теңдеулерін тотығу- тотықсыздану процессі түрінде жасыздар.

3 топқа

№4 есеп

Мыс (ІІ) сульфатының ерітіндісіне 4 г натрий гидроксидімен әсер еткен реакция нәтижесінде қанша грамм тұнба түзіледі?

1 топқа Натрий қосылыстары: натрий оксиді және натрий гидроксидінің алынуын және қасиетін баяндау. 2 топқа Натрий гидроксидінің химиялық қасиеттеріне реакция теңдеулерін жаз. 3 топқа Натрийдың тұздары және оның қолданылуы.

Жаңа сабақ түсіндіру «Түсіну» §70 Электронды оқулықтан көрсетілім 10,11,12 Тапсырма 21-ді тыңдау. §71 Хлордың ХЭПЖ орны, атом құрлысы

Cl-Хлор +17 2ē8ē7ē 1s²/ 2s²2p⁶/3s²3p⁵

Хлордың ең маңызды қосылыстары:

NaCl - галит NaCl*KCl - сильвинит MgCl₂*6H₂O - бишофит KCl* MgCl_2*6H₂O - карналлит

Химиялық қасиеттері Cu+Cl₂→ CuCl₂

2Fe+3Cl₂→2FeCl₃

H₂+Cl₂→2HCl

Cl₂+H₂O→HCl+HclO

HClO→HCl+O

2CL₂+2H₂O=4HCl+O₂

§72,73. Хлордың алынуы мен қолданылуы.

2NaCl→2Na+Cl₂- Өнеркәсіпте электролиз әдісімен алады.

Лабараторияда күшті тотықтырғыштарға концентрлі тұз қышқылымен әсер етіп алады.

MnO₂+4HCl=Cl₂+MnCl₂+H₂O

KClO₃+6HCl=3Cl₂+KCl+3H₂O

2KMnO₄+16HCl=5Cl₂+MnCl₂+2KCl+8H₂O

HCl-хлор сутек өткір тітіркендіргіш газ. Mr(HCl=36.5) m(ауа=29)

Mr(Cl₂)=71

HCl-суда өте жақсы судың 1 көлемінде 500көлем HCl ериді,

Cl₂-суда аздап ериді 2,5көлем.

Хлор сутек газының судағы ерітіндісі тұз қышқылы деп аталады-HCl. Концентрациясы-38% Синтетикалық 32% Техникалық 27% сорттар болады.

Хлорид Cl^- иондарын күміс нитратымен анықтайды

HCl+AgNO₃=HNO₃+AgCl

NaCl+ AgNO₃=NaNO₃+AgCl

Тұз қышқылының хим. Қасиеттері 2HCl+Fe=FeCl₂+H₂

2HCl+FeO= FeCl₂+H₂O 2HCl+Fe(OH)₂= FeCl₂+2H₂O

Қолдану

Әр топқа тапсырма: 1топқа §70-тен, 2 топқа§71-ден, 3топқа §72-73-тен түсінген жұмыстарын постерге түсіріп, оны қоғау.

Талдау (кері байланыс).

Тест 1 топқа

1.галогендердің қайсысының молекуласы 1 ғана атомнан тұрады? А.Фтор Ә. Хлор Б.Бром В.Астат Г.Иод

2.Тұз қышқылы деп қай газдың судағы ерітіндісін айтамыз? А.HCl Ә.Cl₂ Б.F₂ В.NH₃ 3.Жоғарыдағы газдардың қайсысы ауадан жеңіл. А.HCl Ә.Cl₂ Б.F₂ В.NH₃

4.Өнеркәсіпте хлор газын қай заттан алады.

А.NaCl Ә.MnO₂ Б.KClO₃ В.KMnO₄

2 топқа 1.Медициналда қай галогеннің спирттегі ерітіндісін қан тоқтату үшін пайдаланады? А.хлордың Ә.фтордың

Б.йодтың В.бромның 2.Қай газдың суда ерігіштігі мықты? А.HCl Ә.Cl₂ Б.F₂ В.O₂

3.Сарғыш жасыл түсті газ?

А.HCl Ә.Cl₂ Б.F₂ В.O₂

4.Лабараторияда хлорды қандай күшті тотықтырғыштардан алады? А.H₂SO₄,O₂,HNO₃ Б. Cl₂,O₂,HNO₃ Ә.MnO₂,KClO₃,KMnO₄ В. H₂SO₄, MnO₂,HNO₃

3-топқа

1.Галагондердің сыртқы электрондық деңгейіндегі электрондар саны? А.1 Ә.5 Б.6 В.7

2.Сілтілік металдардың сыртқы электрондық деңгейіндегі электрондар саны? А.1 Ә.5 Б.6 В.7 3.Галагондердің сыртқы электрондық деңгейіндегі электрондардың конфигурациясы? А.ns²np³ Ә. ns²np⁴ Б. ns²np⁶ В. ns²np⁵ 4.Сілтілік металдардың сыртқы электрондық деңгейіндегі электрондардың конфигурациясы? А.ns²np³ Ә. Ns¹ Б. ns²np⁶ В. ns²np⁵

4-топқа

1.NaCl- галит минералының кездесетін кен орны?

А.Каспий маңы ойпаты,Арал теңізі жағалауы

Ә.Алматы,Қызылорда облысы

Б.Балкаш көлі,Ақтөбе облысы В.Жамбыл облысы, Қарату тауларында

2.NaCl - ас тұзындағы Na-дің массалық үлесі? А.40,5% Ә.38,5% Б. 37% В.39,5%

3. NaCl - ас тұзындағы Cl-дың массалық үлесі?

А.40,5% Ә.60,5% Б. 37% В.39,5%

4.NaOH- натрий гидроксидінің техникалық атауы? А.Күйдіргіш калий Ә.Күйдіргіш натрий Б.Сақар В.Сода

Жинақтау.

1-топқа. Оқулықтан 189 бет 5-жаттығу Хлордың физикалық қасиетін түсіндіріп, ауа бойынша тығыздығын есепте? Д_ауа(Cl₂)-?

2-топқа. Оқулықтан 191 бетте 6-жаттығу. 100гр суда 6,72л (қ.ж) хлорсутек газы ерітілді,ерітіндінің массалық үлесін тап.

3-топқа. Маңызды хлоридтердің қолданылу саласын айт.

NaCl- HgCl₂- KCl- ZnCl₂-

CaCl₂- AgCl-

4-топқа.

Өндірісте және лабараторияда хлор газын алатын қосылыстардың формулаларын жаз.

Бағалау әр топ бойынша Өзін-өзі бағалау парағымен бағаланады.

№

Аты-жөні

І Үй тапсырмасы

Жаңа сабақты игеру

№5№6№3№4 жаттығулар

Ауызша сұрақтар -20.

Түсіну

Қолдану

Талдау (Кері б\с)

Жинақтау

Үйге тапсырма: §71,72,73,74 және жинақтаудағы жаттығуларды аяқтау.