Азот оксидтері.

Азот алты оттекті қосылыс түзеді ,олардағы тотығу дәрежесі +1-ден +5-ке дейін өзгереді.N₂O, NO, N₂O_{3 ,} NO_{2 ,} N₂O₄ ,N₂O₅ .Азот тікелей оттегімен әрекеттескенде тек қана азот (II) оксиді NO түзіледі,қалған оксидтері жанама жолмен түзіледі.N₂O мен NO -тұз түзбейтін ,қалғандары - тұз түзетін оксидтер. Азот оксидтерінің ішінде азот қышқылы өндірісінде аралық өнім болып саналатын азот (II) және азот(IV) оксидтерінің маңызы зор .

Азот (II) оксиді (NO - суда нашар еритін (оны судың үстінде цилиндрге жинауға болады)түссіз газ.Азот (II)оксидіне тамаша қасиет тән -ауадағы оттегімен тікелей әректтесіп қоңыр газ-азот(IV)оксидін түзеді:

2NO+O₂=2NO₂

Лабораториялық жағдайда азот(II) оксидін сұйытылған азот қышқылы мен мыстың әрекеттесуі арқылы алады:

3Cu+8HNO₃=3Cu(NO₃)₂+2NO +4H₂O

Cu-2e^-=Cu²⁺ 2

N+3e^-=N 3

Азот (II) оксидін және де платина катализаторымен аммиактағы ауадағы оттегімен тотықтыру арқылы алады.Ол әрдайым нажағай кезінде электр зарядының әсерінен ауада түзіледі.

Азот (IV)оксиді NO₂-ерекше иісі бар қоңыр түсті газ,ауадан ауырлау ,улы ,тыныс жолдарын тітіркендіреді.

Лабораториялық жағдайда NO₂-ні концентрлі азот қышқылы мен мыс әрекеттескенде :

Cu+4HNO₃=Cu(NO₃) ₂+2NO₂ +2H₂O

Cu-2e^-=Cu²⁺ 2

N+e^-=N 3

немесе крисстал қорғасын нитратын қатты қыздыру арқылы алады:

2Pb(NO₃)₂=2PbO+4NO₂+O₂

Азот (II) оксидімен оттегі әрекеттескенде азот (IV)оксидінің түзілетіндігі жоғарыда айтылған болатын.

Азот (IV)оксиді түссіз сұйықтық -азот оксидініңдимерін түзіп димеризациялануға ұшырайды.

2NO₂=N₂O₄

Реакция қайтымды.-11⁰С-де тепе-теңдік іс жүзінде толығымен N₂O₄

(NO₂димеризация),түзілу бағытына ,ал 140 С-те NO₂(N₂O₄ термиялық диссоциациясы )түзілу бағытына ығысады.Аралық температураларға

NO₂ менN₂O₄ молекулаларының арасында тепе-теңдік қалып тән болады.

Осы жағдайда екі NO₂ -молекуласынан ірілеу N₂O₄ молекуласының түзілуі -димеризациялануы іске асты .Полимеризациялау процесінің органикалық химияда өте үлкен ролі бар .

Азот (IV)оксиді сумен әрекеттескенде азот және азотты қышқыл түзіледі.

+4 +5 +3

2NO₂+H₂O=HNO₃+HNO₂

_{+4 +5}

N-e^-=N

+4 +3

N+e⁺=N

+4 +5 +3

2N = N+ N

HNO₂-әсіресе қыздырғанда тұрақсыз.Сондықтан NO₂ -ні жылы суда еріткенде азот қышқылы мен азот оксиді түзіледі.

+4 +5 +2

4 NO₂+ H₂O= 2HNO₃+ NO

+4 +5

N-e^-=N

+4 +2

N+2e^-=N

+4 +5 +2

3N+O₂= 2N+ N

Оттегі артық болғанда тек қана азот қышқылы түзіледі

+4 0 +5 -2

4NO₂+2H₂O+O₂=4HNO₃

+4 +5

N-e^-=N

0 -2

O₂ +4e^-=2O

+4 +0 +5 -2

4N+O₂= 4N+2O

Азот оксиді күшті тотықтырғыш ,онда көмір ,фосфор ,күкірт жанады ,ал күкірт (IV)оксиді күкірт(VI)оксидіне дейін тотығады.