Химиялық негіздерді ұғымдары мен заңдары танымдық сабақ

Сабақтың тақырыбы: Химияның негізгі ұғымдары мен заңдары

Сабақтың мақсаты: Білімділік: 8-сынып бойынша өткен химияның негізгі ұғымдары мен

заңдары туралы оқушыларға түсінік беру;

Дамытушылық: 8-сынып бойынша өкен материалдарды арқылы

оқушылардың білімдерін одан әрі дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұйымшылдыққа, бірлесе жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас

Сабақтың көрнекілігі: қышқылдар, тұздар, сілтілердің ерігіштік кестесі

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру

2. 8-сынып бойынша өткенді қайталау.

3. Жаңа сабақ.

Табиғатта кездесетін атомдар түрлі химиялық элементтерді құрайды. Әр түрлі атомдар бірігіп, күрделі заттар-молекулаларға айналады.

Валенттік- химиялық элемент атомдарының басқа химиялық элемент атомдарының белгілі бір санын қосып алу қабілеті.

Бастапқы заттардың салыстырмалы мөлшері қандай болғанына қарамастан қосылатын атомдар саны өзгермейді. Химиялық реакцияның нәтижесінде алынған жаңа заттың құрамы да әрдайым бірдей болуы керек. ХІХ ғ басында француз ғалымы Ж.Пруст ашқан құрам тұрақтылық заңы.

Құрам тұрақтылық заңы - алынған жолына қарамастан химиялық қосылыстың құрамы тұрақты болатындығын тұжырымдайтын заң. Оны 19 ғасырдың басында француз ғалымы Ж.Л. Пруст (1754 - 1826) ашты. Мысалы, мұнда су тікелей сутек пен оттектің әрекеттесуі арқылы алынады; суды кез келген қышқыл мен негізді немесе кез келген органикалық қышқыл мен спиртті әрекеттестіру арқылы да алуға болады.

Химиялық әрекеттесуге кіріскен заттардың массасы одан түзілетін заттардың массасына тең.

Ломоносов реакцияға кірісер алдындағы заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасымен әрдайым бірдей болатындығын заң түрінде 1748 ж.былайша тұжырымдады. «Табиғатта болатын күллі өзгерістердің мәні мынадай: бір денеден қанша кемісе, басқасына соншама қосылады, яғни бір жерде біраз материя азайса, басқа жерде ол сонша көбейеді», - деп жазды.

Кейіннен бұл заңды өз бетінше 1779 ж. француз ғалымы А.Лазуазье де ашқан.

Заттар массасының сақталу заңын атом-молекулалық ілім тұрғысынан да түсіндіруге болады. Химиялық реакцияға кіріскен бастапқы атомдар жойылмайды және жаңадан пайда болмайды, тек қайта топтасады. Реакцияға кіріскен атомдар реакция соңында да сақталады, олай болса олардың жалпы массасы да өзгермейді. Реакцияның басындағы атомдар массасы қанша болса, оның соңында да сонша масса сақталады.

Мысалы: 6 г магний ауада жанып, 10 г оксид түзгені тәжірибе жүзінде анықталса, реакцияға кіріскен оттектің массасы (10-6) г =4 г, өйткені реагенттер мен өнімдердің массасы әрдайым бірдей болады. Заттар массасының сақталу заңы бойынша:

6 г (Mg) + 4 г (О₂) = 10 г (MgO)

Әрбір күрделі зат алыну тәсіліне қарамастан құрамы тұрақты болады.

СаО + Н₂О + СО₂= Са(НСО₃)₂

Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуын қосылу реакциясы деп атайды.

2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂↑

Мұнда бастапқы күрделі зат айырылғанда жаңа 2 күрделі, 1 жай зат түзіліп тұр.

Бір заттың бірнеше затқа айналып ыдырауын айырылу реакциясы деп атайды.

Zn + 2HCl = ZnCl₂ + H₂↑

2Fe + 3H₂O = Fe₂O₃ 3H₂↑

Екі реакцияның екеуінде де металл атомдары сутек атомдарының орнын басып, оларды жай зат түрінде ығыстырып шығарады.

Күрделі заттың құрамындағы бір элемент атомының орнын басқа жай заттың атомы басатын, күрделі затпен жай зат арасындағы реакция- орынбасу реакциясы деп аталады.

CuO +H₂SO₄ = CuSO₄ + H₂O

Реагенттер мен өнімдердің атомдар саны өзара тең екенін байқаймыз.

Екі күрделі заттың құрамындағы атомдар (атомдар тобы) бірінің орнын бірі басуы арқылы жүретін реакция-алмасу реакциясы деп аталады.

4.Бекіту.

1.Зат массасының сақталу заңын қалай түсіндіресіңдер?

2.Реагент, өнім деген не?

3.М.В.Ломоносовтың тәжірибесінің мәнін қалай түсінесіңдер? Одан заңның тұжырымы шыға ма?

4.Химиялық реакцияның неше типі бар?

5. Қосылу реакциясы деген не?

5. Айырылу реакциясы деген не?

6.Орынбасу реакциясы деген не?

7.Алмасу реакциясы деген не?

8. Валенттік деген не? Нешеге бөлінеді?

5.Бағалау.

6.Үйге тапсырма: §1 оқу. Ереже жаттау. (4-10-жаттығулар)