Учителю
Көміртек оксидтері 9класс

Көміртек оксидтері 9класс

Автор публикации: Кадырмагамбетова А.А.

Дата публикации: 28.03.2016

Краткое описание:

предварительный просмотр материала

Сабақтың тақырыбы: Көміртек (ІІ) және көміртек (ІV) оксидтері

Сабақтың мақсаты:

- Оқушыларға көміртек (ІІ) және көміртек (ІV) оксидтері туралы түсінік беру

- Оқушыларды ұқыптылыққа, тәртіптілікке, ізденушілік қабілеттеріне үйрету

- Оқушыларға көміртек (ІІ) және көміртек (ІV) оксидтерін салыстыруды үйрету

Сабақтың түрі: ашық сабақҰйымдастыру кезеңі

Мотивациялық ізденіс

Үй тапсырмасын тексеру

Жаңа тақырыпты түсіндіру

Сергіту сәті

Бекіту кезеңі

Үй тапсырмасын беру

- Сәлеметсіздер ме!

- Отырыңдар

- Бүгін сабақта кім жоқ?

- Рахмет

Енді оқушылар бір-біріне жақсы сөздер айтып, сабағымызды жақсы көңіл-күйде бастайық.

- Ендеше, өткен сабақтағы «Көміртектің химиялық қасиеттері» тақырыбы бойынша нені меңгергендерінді тексерейік

Көміртек екі түрлі оксид түзеді, олар көміртек (ІІ) оксиді немесе көміртек монооксиді СО және көміртек (ІV) оксиді немесе көміртек диоксиді СО_{2 .}

Көміртек (ІІ) оксиді СО-жанғыш газ, кәдімгі жағдайда химиялық салғырт, ал қыздырғанда күшті тотықсыздандырғыш болады.

Алынуы. Бос күйдегі көмірді немесе оның қосылыстарын (кокс, таскөмір, бензин) 1000°С температурада жаққанда, оттек жеткіліксіз болған кезде көміртек монооксиді түзіледі:

2С+О₂ =2СО

Автомобиль қозғалтқышы жұмыс істегенде (бензин жанғанда) және пеште қатты отын жаққанда, пештің тартуы нашар болып, ауа жеткіліксіз болғанда, түтінмен бірге СО газы да шығады. Ол темекі түтінінде де болады.

Өнеркәсіпте, мысалы, домна пешінде жоғары температурада қызған кокстен әуелі СО₂ газы пайда болады _, одан оттек жетіспеген жағдайда көміртек монооксиді СО түзіледі:

С+СО₂ = 2СО

Тапсырма:

Металлургияда көміртек (ІІ) оксиді домна пешінде темір (ІІІ) оксидін тотықсыздандыру үшін қолданылады. Реакция теңдеуін жазыңдар:

Физикалық қасиеттері.

Көміртек (ІІ) оксиді түссіз, иіссіз, дәмсіз, ауадан сәл жеңіл, улы газ, суда нашар ериді, қайнау температурасы өте төмен -192°С

Физиологиялық әсері. Көміртек моноксиді СО газын "иіс газы" деп те атайды. Оның ауада 0,2% болуы өмірге қауіпті. Тұрмыста көміртек (ІІ) ооксидімен уланғанда "иіс тиді" дейді, "иіс газы" деп атау осыдан шыққан. Оның улы болу себебі, СО- мен тыныс алғанда, қандағы гемоглабинмен оттекке қарағанда СО газы берік байланыс түзіп, оттектің организмге келуін қиындатады. Иіс газымен уланған адамда қанының түсі ашық қызыл болады, басы ауырып, есінен танып қалады . Ондай жағдайда адамды тез арада таза ауаға шығарып, алғашқы көрсету қажет.

Химиялық қасиеттері.

Көміртек (ІІ) оксиді ауада көп жылу бөле отырып жанады:

2СО+О₂ =2СО₂ +577кДж

Осы қасиетіне қарай көміртек монооксиді СО газ тектес отын ретінде пайдаланады.

Көміртек монооксиді СО жоғары температурада металл оксидтерін тотықсыздандырып, бос металды бөліп шығарады:

СО+СuО=Сu+СО₂

Көміртек монооксилі сумен, сілтімен және қышқыл ерітінділерімен әрекеттеспейді, сондықтан тұз түзбейтін оксидтерге жатады.

Тапсырма:

Химиялық реакция теңдеуін шығарыңдар:

2СО+...=...+...

Біреулерін адам, екіншісі айна болады. Адам жасаған іс-әрекетті айна қайталайды.

1.Шашын ұстау

2.Қолын ұстау

3.Бір сөз айту

4. Бетін сипау

5. 2 қолын көтеру

Көміртек (ІV) оксиді.

Молекулалық формуласы СО_2. Молекуласы сызықтық құрылысты болып келеді:

О=С=О

Көміртек (ІV) оксидінің алынуы.

Лабораторияда мәрмәрға сұйытылған тұз қышқылымен әсер етіп, көміртек диоксидін алуға болады:

СаСО₃ + 2НСl=CaCl₂ + H₂O + CO₂

Өнеркәсіпте (ІV) әктасты термиялық жолмен қыздырып алады:

СаСО₃ = СаО + СО₂

Физикалық қасиеттері. Көміртек диоксиді иіссіз, түссіз, ауадан 1,5 есе ауыр газ .

О Көміртек оксидтері 9класс л жанбайды және басқа заттардың жануын қолдамайды. Осы қасиетіне сәйкес өрт сөндіруге қолданылады. Атмосфералық қысымда СО₂ газы -78°С-та қайнайды.

Физиологиялық әсері.

Көмірқышқыл газы ауада 0,03%-тен (көлемі бойынша) артпайды, адам дем шығарғанда, ауамен қоса 4%-ке дейін СО₂ бөліп шығарады. Құрамында 10% көмірқышқылы бар бөлмеде адам есінен танады. Сол себепті адам көп жиналған бөлмені әлсін-әлсін желдетіп отыруы керек.

Химиялық қасиеттері.

Көміртек диоксиді барлық қышқылдық оксидтер тәрізді аздап сумен әрекеттесіп, СО₂ · H₂O гидрат түзеді, содан ссоң әлсіз қышқылына айналады. Суда еріген СО₂ -нің 1%-і ғана қышқыл түзеді:

H₂O + СО₂ H₂СО₃ Судағы ерітіндісінде қышқыл өте тұрақсыз болғандықтан, көміртек диоксиді мен суға ыдырап кетеді:

H₂СО₃ H₂O + СО₂ Көміртек диоксиді СО₂ негіздік оксидтермен әрекеттесіп , тұз түзеді:

СО₂ + СаО = СаСО₃ Кальций гидроксидінің мөлдір ерітіндісіне СО₂ газын жіберсе, ақ түсті тұнба-кальций карбонаты СаСО₃ пайда болады:

СО₂ + Са(ОН) ₂ = СаСО₃ + H₂O

Тапсырма:

Реакция теңдеуін шығарыңдар:

КОН +... ... +...

Тапсырма:

Көміртек (ІІ) және (ІV) оксидтері төменгі заттардың қайсысымен әрекеттеседі. Кестені толтырып, реакция теңдеуін жазыңдар.