Оксидтердің жіктелуі, химиялық қасиеттері алынуы.

Сабақтың тақырыбы: Оксидтердің құрамы, қасиеттері, жіктелуі және алынуы.

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларға оксидердің құрамы, қасиеттері, оксидтердің бір-бірінен айырмашылығы, қолданылуы тура-лы түсіндіру, оксидтерді жіктеуге, салыстыруға, химиялық реакция теңдеулерін жазып, теңестіре білуге баулу.

2. Оқушылардың іскерлігін, өз бетімен ізденуін, ой-өрісін, шығармашылық мүмкіндігін дамыту, ғылыми көзқарасын қалыптастыру.

3. Өз бетімен жұмыс істеп,өз білімін өзі тексеріп, бағалай білуге үйрету. Өздігінен талпынып,жауапкершілікпен сезінетін саналы, өнегелі ұрпақ тәрбиелеу.

Сабақ көрнекілігі: таблицалар, тірек-сызбанұсқаулар, үлестірме тест сұрақтары, интерактивті тақта..

Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап өзін өзі бағалау, жеке және топтық жұмыс.

Сабақтың барысы.

I. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, түгендеу.

II. Үй жұмысын сұрау. Тест сөзжұмбақ

III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.

IV. Тақырыпты кесте бойынша түсіндіремін

V. Тапсырмалармен жұмыс.

Бүгінгі сабақта кездесетін термин создер.

1. оксидтер - оксид - oxide

2. қышқылдар - кислоты - acids

3. негіздер - оснований - grounds

4. тұздар - соли- salts

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі (1-2мин) амандасу, балаларды түгендеу

ІІ. Үй жұмысын тест жұмысы, сөзжұмбақ арқылы оқушылардың өткен сабақ бойынша білімдерін тиянақтау.

Тест.

1. Нағыз типтік белсенді металл?

а) хром

б) натрий

в) иод

2. Біреуі оттек болып келетін қосылыстар

а) оксидтер

б) тұздар

в) қышқылдар

3. Галогендер дегеніміз не?

а) Металдармен тікелей әрекеттесіп,тұз түзетін қосылыс

б) Біреуі оттегі болып келетін қосылыс

в) Металл атомы мен күрделі қышқыл қалдығынан тұратын зат

4. Н2SО4 құрамындағы қышқыл қалдығының валенттілігі.

а) ІІІ

б) І

в) ІІ

5. Сілтілік металдар

а) Be,Mg,As,Sr

б) Li,Na,K,Rb

в) Cu,Cd,Hg,Au

6. Ас тұзы мен сода және медицинада пайдаланатын элемент

а) алтын

б) хлор

в) куміс

7. Ингибитор дегеніміз не?

а) күкіртті газ

б) сөндірілмеген әк

в) реакцияның жүруін баяулататын зат

8. Ең жеңіл газ

а) мыс

б) сутегі

в) оттегі

9. Тістің эмальнда болатын элемент

а) кальций

б) фтор

в) азот

10. Периодтық жүйені жасаған ғалым?

а) Бекетов

б) Пруст

в) Менделеев

Жауабы:

СӨЗЖҰМБАҚ

а

с

т

ұ

з

ы

1. Ең қатты элемент.

2. 1 ші топтың 2 ші периодында орналасқан элемент?

3. Сарғылт жасыл түсті, тұншықтырғыш өткір иісті газ.

4. Алғашқы көмек көрсетілгенде қолданылатын элемент.

5. Хлорды ең алғаш рет 1774 жылы ашқан швед ғалымы?

6. Тұрмыста өте коп қолданатын натрийдің қосылысы?

Осымен оқушылардың үй жұмысын аяқтап, жаңа сабаққа кошеміз.

ІІІ. Жаңа сабақ

Кейбір заттар құрамы мен құрылысының ұқсастығы жағынан бір клксқа топтастырылған. Соның бірі оксидтер. Оксидтер дегеніміз- біреуі оттек болып келетін екі элементтен құралған, биэлементті қосылыстар.

Жалпы заттар екіге бөлінеді;

Заттар

Жай заттар Күрделі заттар

Металдар бейметалдар оксидтер негіздер қышқылдар тұздар

Na, Ca, K S, C, N Na2О NаОН Н2SО4 Nа2SО3

негіздік оксидтер қышқылдық оксидтер

Са О Са (ОН)2 SO₃ H2SO4`

СuО Сu (OH)₂ P₂O₅ H₃PO₄

CrO Cr (OH)₂ СrO3 H₂CrO₄

MnO Mn (OH)₂ Mn₂O₇ HMnO₄

Оксидтердің жіктелуі схема бойынша көрсететін болсақ;

ОКСИДТЕР

Негіздік оксидтер Екідайлы оксидтер Қышқылдық оксидтер

СаО - калций оксиді AI₂O₃-алюминий оксиді SO₃- күкірт оксиді

CиO - мыс оксиді ZnO - мырыш оксиді Р₂О₅- фосфор оксиді

Қорытындылай келе біз металдардан түзілген негіздік оксидтер негіздерге сәйкес келетінін,.ал бейметалдардан қышқылдық оксидтер түзілетінін білдік. Оқушылыр дәптерге жазып алады.

Келесі оксидтердің қасиеттеріне тоқталып өтейік.

Оксидтердің қасиеттері

Оксидтердің бәрі суда ерімейді. Негіздік оксидтердің ішінде калий оксиді, натрий оксиді, барий оксиді сумен шабытты реакцияға түседі.

Көптеген металдардан туындаған оксидтер; мыс; су түзбейді.

Негіздік оксидтерге тән қасиеттер.

1. Негіздік оксидтер сумен әрекеттесіп, сілті түзеді:

Na2O + H2O = 2NaOH

2. Негіздік оксидтер қышқылдармен тұз және су түзеді:

MgO + H2SO4 = MgSO4+H2O

3. Негіздік және қышқылдық оксидтер өзара әрекеттесіп тұз түзеді:

CaO + CO2 =CaCO3

Қышқылдық оксидтерге де осындай үш түрлі қасиет тән.

Қышқылдық оксидтер сумен әрекеттескенде оттекті қышқыл түзеді.

1. Қышқылдық оксидтер: SO3 + H2O = H2SO4

2. Қышқылдық оксид сілтімен әрекеттесіп, тұз және су түзеді:

2NaOH + SO2 = Na2SO3 + H2O

3. Қышқылдық оксидпен негіздік оксид өзара әрекеттескенде тұз түзіледі:

SiO2 +CaO = CaSiO3

Екідайлы қасиет корсететін оксидтер: ZnO, Al2O3, Cr2O3, BeO жатады. Олар суда ерімейді қатты күйде болады. Мұндай оксидтер қышқылдармен де, негіздермен де реакцияға түсе алады.

Мыс: мырыш оксидінің ақ түсті ұнтағына күкірт қышқылының ертіндісін құйса мырыш сульфаты мен су түзіледі. ZnO + H2SO4 = ZnSO4 + H2O

Реакция теңдеуін дәптерге жазу.

Бұдан шығатын қорытынды оксидтердің химиялық қасиеттері сумен әрекеттесетін және әрекеттеспейтін оксидтердің бар екендігін көрсетеді.

Келесі оксидтердің алынуы бірнеше жолы бар; жай және күрделі заттар жанғанда, ерімейтін негіздерде,оттекті қышқылдарды қыздырғанда.

Оксидтердің алынуы

1. Жай заттардың оттекпен тікелей әрекеттесуі арқылы

C + O2 = CO2

2. Оксидтерді әрі қарай тотықтыру арқылы

4FeO + O2 = 2Fe2O3

3. Суда ерімейтін негіздерді қыздыру

Cu(OH)2 = CuO + H2O

4. Тұздарды қыздырып айыру арқылы

CaCO3 =CaO + CO2

Қорытындылай келсек көптеген оксидтер беймолекулалық құрылымды болып келеді. Ондай оксидтер қалыпты жағдайда қатты күйде болады. Кейбіреулері сұйық немесе газ күйінде болады.

Келесі тарауымыз тапсырмаларды орындау.

IV. Бірінші тапсырма

1. Мына оксидтерді жіктеп, аттарын атаңдар

Өз бетінше жаңа тақырыпты меңгерту. Бұл тапсырма плакатқа орындалады. Екі топқа беріледі.

CO₂, SiO₂, MnO₂, CrO₃, BaO, P2O5, AI₂O₃, Cr₂O₃, SO3, Na₂O

Жауабы:

I - топ II- топ

Металл оксиді Бейметалл оксиді

MnO₂ - марганец диоксиді CO₂ - көміртек диоксиді

BaO - барий оксиді SiO₂ - кремний диоксиді

Cr₂O₃- дихром триоксиді SO3-күкірт триоксиді

AI₂O₃ - диалюминий триоксиді CrO₃- хром триоксиді

Na₂O - динатрий оксиді P₂O₅ - дифосфор пентаоксиді

2. Жұптық жұмыс (оқушылар бірлесе отырып реакция теңдеулерін аяқтайды) дәптерге орындайды. Оксидтердің реакция теңдеуін аяқтау

1) P₂O₅ + ...... H₃PO₄

2) Na₂O + …… NaOH

3) K₂O + …… KCI+H₂O

4) PH₃ +…… P₂O₅+H₂O

5) SO₃ + …… Na₂SO₄+H₂O

6) CaO + …… CaSiO₃

Жауабы: (дұрыс жауаптары арқылы білімдері тексеріліп бағаланады)

1) P₂O₅ +3 H₂O 2 H₃PO₄

2) Na₂O + H₂O 2 NaOH

3) K₂O +2Н СI 2 K СI + H₂O

4) 2 PH₃ +4 O₂ P₂O₅+3 H₂O

5) SO₃ + 2 NaOH Na₂ SO₄+ H₂O

6) CaO + SiO₂ CaSiO₃

3. Топ жұмысы

Топ жұмысы бойынша оқушылар айналуларды іске асырады. Есеп екі топқа берілген

І топ 1) Cu CuO CuSO4 Cu(OH)2 CuO Cu

ІІ топ 2) P P₂O₅ H₃PO₄ Ca₃(PO₄)₂

Жауабы:

І топ

1) 2Cu+ O_{2 =} 2 CuO

2) CuO+H₂SO₄ = CuSO₄+H₂O

3) CuSO₄+2NaOH = Cu(OH)₂+Na₂SO₄

4) Cu(OH)₂ = CuO+H₂O

5) 2CuO = 2Cu+O₂

II топ

1) 4P+5O₂ = 2P₂O₅

2) P₂O₅+3H₂O = 2H₃ PO₄

3) 2H₃ PO_{4 +} 3Ca(OH)_{2 =} Ca₃PO₄+6H₂O

Бер: m_cp = 400

ω_cp = 9%

т/к: m/е.з/.-?

m/су)-?

m(e. з)

c = •100%

m(ep)

ω•m_ep 400г • 9% 3600

m_{ep. з} = = = = 36 г

100% 100% 100

400 г ер - 36г тұз = 364г су. Жауабы: m(су)=364 г m(тұз)-36г

4. Қима қағазбен жұмыс Сандық есеп

5. Сабақты қорытындылау. Шығармашылық жұмыс

Екі топқа тапсырмалар беріледі. Мына кестеден оксидтердің формуласын құрастыру. Пирамида

Жауабы: CaO, SO2, Na2O, Fe2O3, LiO, ZnO, N2O5, P2O5, Ai2O3, K2O,MgO, CO2, Ag2O, N2O5, BaO.

Дұрыс әрі ең көп оксидтердің формуласын құрастырған оқушылар бағаланады.

Оқушылар әр түрлі жұмыс формаларын орындау кезінде алған бағаларын өзін-өзі бағалау карточкаларын қояды.

Өзін-өзі бағалау карточкасы

6. Бекіту. Сабақта алған білімдерін стикер арқылы жазып тақтаға ілу.

7. Үйге: Оксидттердің қолданылуын оқу, кесте сызу. 9, 10 есептерді шығару