s-, p-, d-, f-элементтер атомдарының электрондық конфигурациялары

​Ипова Акмарал Сулейменовна

Солтүстік Қазақстан облысы

Жамбыл ауданы

Благовещенка №2 орта мектебінің химия пәнінің ұстазы

Тақырыбы:s-,p-,d-,f-элементтер атомдарының электрондық конфигурациялары.

Мақсаты:1.Білімділік.Оқушыларды химиялық элементтер атомдарының электрондық және электронды-графикалық формулаларын жазуға үйрету.

2. Дамытушылық.s-,p-,d-,f-элементтердің электрондық классификациясын қарастыру.

3.Тәрбиелік.Оқушыларды пәнге қызығушылыққа, іздемпаздыққа, жауапкершілікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі:Сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдана отырып, жаңа тақырыпты меңгеру.

Сабақтың әдісі: Жазу және оқу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдана отырып,өздіктерінен жұмыс істеу.

Пән аралық байланыс:Физика, математика

Сабақтың эпиграфы:

Білімділік білгендігің ғана емес,оны терең түсініп және білетініңді қолдана білуде. А.Дистервег.

Ι.Ой қозғау. «Миға шабуыл»

1.Периодтық жүйені ашқан кім?

2.Қай жылы?

3.Периодтық жүйедегі элементтің нөмірі қалай аталады?

4. Периодтық жүйеде неше период бар ,олар қайда орналасқан?

5.Периодтар қалай жіктеледі?

6.Қандай элементтер типтік деп аталады?

7. Периодтық жүйеде неше топ бар , олар қалай белгіленген?

8.Атомның реттік нөмірі нені көрсетеді?

9.Электронды кім, қай жылы ашты?

10.А.Беккерель нені ашты?

11.Радиоактивтілік деген не?

12.Ерлі-зайыпты Кюрилердің еңбегі неде?

13.Э.Резерфорд қандай модель ұсынды?

14.Сутек атомының ядросы -протон деп аталатын элементар бөлшек. Оны кім және қашан ашты?

15.Изотоптар дегеніміз не?

16.Атом құрылысының бірінші кванттық теориясын кім ашты, қай жылы?

17.Электрондық бұлт дегеніміз не?

18.Орбиталь деп нені атайды?

19.Энергетикалық деңгейлер қалай қалыптасады?

20. Энергетикалық деңгейлерді ядродан қашықтығына қарай қалай нөмірлейді?

ΙΙ. Мағынаны ажырату.

Атомдардың электрондық құрылымы мен олардың формулаларын жазудың маңызы- бұл элементтердің маңызды қасиетінің негізінде түсіндіруге және болжауға , сосын атомның электрондық құрылымы элементтің периодтық жүйедегі орнына тура тәуелді екенін көрсетеді.Атомдардың периодтық жүйедегі орнына байланысты электрондық конфигуриацияларын анықтау алгоритмдерімен жаттығулар орындаймыз.

Интерактивті модуль.

«Ι-ΙΙΙ период элементтерінің электрондық формулалары »

1925 жылы В.Паули атомда квант саны бірдей екі электронның болуы мүмкін емес деген ұстаным ашқан.Паули ұстанымы бойынша, әрбір орбитальда қарама-қарсы спинді екі электрон ғана болуы мүмкін.Егер орбитальда бір электрон болса, онда олжұптаспаған, егер екеу болса, онда жұптасқан деп аталады.Паули ұстанымы N=2n² формуласының мәнін түсіндіреді.

Мысалы, n ═1, N═ 2х1 ² ═ 2; s -орбиталь

n ═2, N═ 2х2 ² ═ 8; s-,р- орбиталь

n ═3, N═ 2х3 ² ═ 18; s-,р-,d-орбиталь

Периодтар

Ι

ΙΙ

ΙΙΙ

Орбитальдар

1s

2s,2p

3s,3p

+15Р атомында электрондардың таралуын электрондық және графиктік формулаларын жаз.

Интерактивті модуль.

«ΙҮ период элементтерінің электрондық формулалары »

Периодтар

ΙҮ

Орбитальдар

4s,3d,4p

§2.5. 3-абзацты талқылау.

+35Br атомында электрондардың таралуын электрондық және графиктік формулаларын жаз.

Интерактивті модуль.

«Ү период элементтерінің электрондық формулалары »

Периодтар

Ү

Орбитальдар

5s,4d,5p

§2.5. 4-абзацты талқылау.

+52Te атомында электрондардың таралуын электрондық және графиктік формулаларын жаз.

Интерактивті модуль.

«ҮΙ период элементтерінің электрондық формулалары »

Периодтар

ҮΙ

Орбитальдар

6s,4f,5d,6p

§2.5. 5-абзацты талқылау.

+78Pt атомында электрондардың таралуын электрондық және графиктік формулаларын жаз.

Кейбір элементтерде электронның «секіріп өтуі» деген болады.Мысалы, хромның электрондық формуласы:1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁴4s² болуы керек.Бірақ хром атомының сыртқы деңгейінде екі электрон емес, бір электрон бар, екінші электрон сыртқы деңгейден екінші d-деңгейшеге «секіріп» кеткен.Бұл жағдайда хром атомында электрондардың орналасуы мынадай: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁵4s¹.Мұндай процесс Nb,Mo атомдарында және басқа элементтерде жүреді.Pd-де деңгейлер бойынша электрондардың орналасуы мынадай:2.8.18.18.0( мұнда бесінші энергетикалық деңгей мүлдем жоқ, өйткені екі электрон да көрші деңгейге «секіріп кеткен»)

Сыртқы энергетикалық деңгейге қай электрон ең соңынан түседі, соған орай барлық элементтерді периодтық жүйеде төрт топшаға бөледі:

s-элементтер- оларда сыртқы деңгейдің s-деңгейшесі электрондариен толтырылады..Оларға периодтың алғашқы екі элементі жатады.

p- элементтер- оларда сыртқы деңгейдің р-деңгейшесі электрондариен толтырылады..Бұл әрбір периодтың соңғы алты элементі (Ι және ҮΙΙпериодтардан басқа)жатады .

d-элементтер-олардың атомында сырттан санағанда екінші деңгейдің d-деңгейшесі электрондармен толтырылады,сыртқы деңгейде бір немесе екі электрон қалады.Бұларға s-және р-элементтердің арасында орналасқан үлкен периодтардың элементтері(ауыспалы элементтер) жатады.

f-элементтер-олардың атомында сырттан санағанда үшінші деңгейдің - f-деңгейшесі электрондармен толтырылады,сыртқы деңгейде екі электрон қалады.Бұлар лантаноидтар мен актиноидтар.

Бір топшаның элементтерінің бірқатар жалпы химиялық қасиеттері болады.

Бұған мысал ретінде 1920 жылдардың басында С.А.Щукаревтың ашқан кайносимметрия ұғымы жатады .Кайносимметриктер-сутегі мен гелий, оларда s-орбиталь.Бордан неонға дейін(р-орбиталь),скандийден мырышқа дейін(d-орбиталь).Лантаноидтар мен актиноидтар(бұл терминдерді С.А.Щукарев ұсынған)(f-орбиталь).

ΙΙΙ. Ой толғаныс.(Рефлексия)

Интерактивті тақтада («жасырын жауап»)

Келесі тұжырымдар дұрыс па?

Li- s -элемент

иә

Sc- d - элемент

жоқ

Cr- p -элемент

жоқ

Nb- f -элемент

жоқ

Ag- s -элемент

жоқ

La- f- элемент

жоқ

Pt- d -элемент

иә

Ac- f-элемент

жоқ

Ra- p- элемент

жоқ

Al-s -элемент

жоқ

ΙҮ.Қорытынды. Бағалау.

Сөйлемдерді аяқтаңдар:Бүгін сабақта мен...білдім.

Енді мен....білемін.

Енді мен ....қателеспеймін.

Ү.Үйге тапсырма:§2.4,2.5. 65-бет(7-9 жаттығу)