Учителю
Поурочные планы по географии для 9 класса

Поурочные планы по географии для 9 класса

Автор публикации: Кудайбергенов Р.М.

Дата публикации: 21.11.2015

Краткое описание:

предварительный просмотр материала

Сабақ №1

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Қазақстанның экономикасы: өткені, қазіргісі, болашағы.

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның өткен, қазіргі кезедгі экономикасы және болашақ әлеуеті туралы түсінік беру, шаруашылығының кезеңдеріне сипаттама жасауға бағыттау. Негізгі ұғымдарды енгізіп, оларға анықтама беру.

Дамытушылық. Қазақстанның географиялық орнын және табиғи ресурстық әлеуетін карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту.

Сабақ түрі: жаңа сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: дүние жүзінің физикалық картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар: Экономикалық-әлеуметтік география, экономикалық-әлеуметтік аумақтық кешендер, дәстүрлі экономика, нарықтық экономика, жоспарлы экономика, әміршілдік-таратушылық экономика, индустрияландыру, либерализация, жекешелендіру, табғиғ-ресурстық әлеует, даму стратегиясы.

Номенклатура: Қазақстан, Петропавл, Павлодар, Семей, Риддер, Көкшету, Ақтөбе, Орал, Түркістан, Тараз, Қарағанды, Астана, Алматы, Атырау

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2. Білім мен іс-керліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Оқушыларға өткен курстар бойынша сұрақтар қою арқылы білімдерін тексереді.

1. Географиялық зерттеулер бойынша

2. Қазақстанның физикалық географиясы бойынша

3. Еуразия материгіндегі Қазақстанның орнын оррны.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

1. жердің ерте кездегі зерттеулерінен бастап қазіргі кезге дейінгі Жер шарының зерттеулеріне қатысқан зерттеушілер.

2. Қазақстанның жер көлемі, халқы, халық санағы.

3. Қазақстанның көршілес елдері, Еуразияның нақ ортасында орналасуы.

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

9-сынып курсымен, мазмұнымен таныстыру. Кіріспенің сызбанұсқасын талдау, біртіндеп кіріспеге көшу.

9-сынып курсымен, мазмұнымен танысады. Кіріспенің сызбанұсқасын мүғаліммен талдап, кіріспеге көшеді.

4. Жаңа мате-риалды меңгерту кезеңі.

1. Экономикалық-әлеуметтік географияның ғылыми және мектеп пәні ретінде мәнін анықтау, оның зерттеу нысанын анықтау. Экономикалық-әлеуметтік аумақтық кешендер (ЭӘАК) ұғымын беру.

2. Қазақстанның шаруашылығына, оның кезеңдеріне шолу.

Тапсырмалар (4-сурет бойынша):

1) Қазақстанның етті мал шаруашылығы дамыған жерлері.

2) Электр станциялары бар аудандар.

3) Павлодар облысында қандай өндіріс түрлері бар?

4) ОҚО-да қандай өндіріс дамыған?

5) СЭС-ры бар облыстар.

6) Алтын өндіретін облыс.

7) Тамақ өндірісімен айналысатын облыс.

2. Қазақстанның шаруашылығына, оның кезеңдеріне шолу.

1) батыс, орталық, оңтүстік, шығыс

2) БҚО, Қостанай, СҚО, Ақмола, Риддер, Шымкент, Алматы.

3) Кірпіш, тамақ өнеркәсібі, сабын

4) тамақ, мақта, кірпіш

Қазақстанның экономикалық-географиялық жағдайы және табиғи ресурстық әлеует.

1. Қазақстанның географиялық орналасуына сипаттама беруге талпындыру. Аумағы, аумағы бойынша д.ж-де алатын орны, кқршілес мемлекеттері, саяси-географиялық аймағын, оның жер аумағының үлкен болуы және географиялық орналасуының артықшылықтарын анықтауға бағыттау. Басты қалалары мен әкімшілік бөлінісін түсіндіру.

ЭГЖ - елдің, әлемнің экономикалық картасындағы орнын көрсетеді. ЭГЖ-ға баға беру:

2.Табиғи-ресурстық әлеует ұғымын және оның құрамы мен ерекшеліктерін түсіндіру:

1) табиғи ресурс д/з - ...

2) Қолданылуына қарай.....

3) Оларды тиімді пайдалану д/з - ....

4) Табиғи ресурстарға шаруашылық баға беру:.......

5) ТР-дың аумақтық үйлесімі ...........

Жаңа тақырыппен танысады.

1. Қазақстанның географиялық орналасуына сипаттама береді (картаға қарап). Сипаттама бергеннен кейін ЭГЖ-ын бағалау.

2. Кейін табиғи-ресурстық әлеует ұғымын және оның құрамы мен ерекшеліктерін анықтайды.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Оқулықтың 15-16 бетіндегі 2-3-5 тапсырмаларды орындау. 25 беттегі 14-суретті талдау. 28-бет: 1-тапсырмасы.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстанның орналасу жағдайының сипаты қандай?

Оның жер аумағының артықшылығы?

7. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

8. Үйге тапсырма беру кезеңі

1 пар. сұрақтарына дайындалу. 14-беттегі 1-6-тапсырмалар. Тест құрастыру.тесттерге жауап беру. 15-сурет, 3-4 кесте бойынша кесте толтыру.

Сабақ №2

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Экономикалық географиялық жағдайы және табиғи ресурстық әлует

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның дүние жүзі картасында алатын орнын, экономикалық-географиялық жағдайын, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтап, табиғи ресурстық әлеуетін сипаттауға бағдар беру. Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінісін анықтау.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Дүние жүзінің саяси картасы, Қазақстанның саяси картасы

Негізгі ұғымдар: географиялық орын, әкімшілік-аумақтық құрылым, облыс, аудан, округ, экономикалық-географиялық жағдай, табиғи-ресурстық әлеует, табиғи жағдай, табиғи ресурстардың аумақтық үйлесімі

Номенклатура: Семей, Ақтөбе, Қарағанды, Астана, Алматы, Ақтау, Шымкент

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2. Білім мен іс-керліктерін жан-жақты тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Оқушыларға өткен курстар бойынша сұрақтар қою арқылы білімдерін тексереді.

1. Экономикалық география атауын берген ғалым:

2. Экономикалық-әлеуметтік аумақтық кешендер:

3. Қазақстан шаруашылығының кезеңдері

4. Экономикалық әлеует д/з не?

5. Экономикалық әлеуетінің құрамдас бөліктері қандай?

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

1. М. В. Ломоносов

3. 4 кезеңі - дәстүрлі эк. (б.э.д. 1 жылдықтар басы - ХІХ ғ. орт.), нар.эк. п.б. (ХІХ ғ. орт. - 1920 ж. аяғы), жосп. эк. (1920 ж. аяғы-1990 ж. басы), нар.эк. өту.(1990ж. Бастап)

3. Жаңа материалды меңгеру кезеңі.

Келесі сұрақтарға тоқалып кету:

1. Қазақстанның географиялық орнына сипаттама беру:

Республика аумағына сипаттама беру, басқа шетелдермен салыстыру, Еуразия маткригіне қатысты орнының ерекшелігін анықтау.

2. Аумағы: көлемі мен ұйымдастырылуы:

Жер көлемі бойынша басқа елдермен салыстырғандағы алатын орны, Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінісін сипаттау, басты республикалық маңызы бар қалаларға тоқталу.

3. Экономикалық-географиялық жағдайы: плюстері мен минустары:

шаруашылық пен экономикалық-географиялық орнының өзара байланысын анықтау, ЭГЖ-ға баға беру критериін сипаттау, оның артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау.

4. Табғиғ-ресурстық әлеует: құрамы мен өзіндік ерекшеліктері:

табиғи жағдай дегеніміз не? Оның шарушалыққа әсерін анықтау. Табиғи ресурстар дегеніміз не? Табиғи ресурстардың бөлінуіне тоқталу, табғиғ ресурстарға шаруашылық баға беру, табиғи ресурстардың аумақтық үйлесімі туралы айту.

4. Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі

Жаңа тақырыпты бекіту ретінде кестелер мен суреттерді талдау. Карта бойынша сипаттама беру.

5. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстанның географиялық жағдайы қандай?

Қазақстанның ЭГЖ-ы қандай деңгейде?

Табиғи-ресурстық әлеует дегеніміз не?

6. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

7. Үйге тапсырма беру кезеңі

2 пар. сұрақтарына дайындалу. 28-беттегі 1-6-тапсырмалар. Тест сұрақтарына жауап беру.

Сабақ №3

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Халық саны мен табиғи өсімі

Мақсаттары:

Білімділік. Демография, этнография ұғымдарына түсінік беру, халық саны және динамикалық өсу қарқыны, халықтың табиғи қозғалысы, көші-қоны туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Қазақстан халқының табиғи өсімінің аумақтық бойынша айырмашылығын, қозғалыстарын, табғиғ қозғалыс типтерін карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: дүние жүзінің физикалық картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар: Демография, этнография, миграция, табғиғ өсім, халықтың механикалық қозғалысы, демографиялық революция, демографиялық саясат, эмиграция, иммиграция, репатриация, вахталық көші-қон

Номенклатура: Қазақстан, Петропавл, Павлодар, Семей, Риддер, Көкшету, Ақтөбе, Орал, Түркістан, Тараз, Қарағанды, Астана, Алматы, Атырау

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Қазақстанның географиялық жағдайы қандай?

Қазақстанның ЭГЖ-ы қандай деңгейде?

Табиғи-ресурстық әлеует дегеніміз не?

Тапсырмаларды тексеру.

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

Кіріспедегі қазақстанның экономикалық-әлеуметтік экономикасының құрылымын еске түсіріп, оның әлеуметтік география құрамдас бөлігіне зер салу. Бұл бөлігінде республиканың халық жағдайы қарастырылатынына назар аудару.

4. Жаңа мате-риалды меңгеру кезеңі.

1. Демография, этнография ұғымдарына анықтама беру:

2. Халық саны және динамикалық өсу қарқыны:

Халық санының қазіргі жағдайы, халық санағы, халықтың табиғ өсімі, халықтың механикалық қозғалысын сипаттау.

3. Халықтың табиғи қозғалысы:

халықтың табиғи қозғалысы үш демографиялық революциядан өткені туралы айту, демографиялық көрсеткіштерге тоқталу, промильмен есептеуді үйрету, демографиялық жарылыс, демографиялық революция, демографиялық саясатқа тоқталу.

4. Халықтың көші-қоны (миграция):

халық көші-қонының маңызын түсіндіру, оның себептері, ұзақтығы, бағыты, түрі бойынша бөлінуін айтып кету

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Жаңа тақырыпты бекіту ретінде кестелер мен суреттерді талдау. Карта бойынша сипаттама беру.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

1. Демография ғылымы нені зерттейді?

2. Демографиялық көрсеткіштергеқандай көрсеткіштер жатады?

3. Халықтың көші-қоны (миграция) дегеніміз не? Эмиграция, иммиграция дегеніміз не?

7. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

8. Үйге тапсырма беру кезеңі

3 пар. Сұрақтарына дайындалу. 28-беттегі 1-6-тапсырма. Тест құрастыру.тесттерге жауап беру.

Сабақ №4

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Халықтың құрамы. Еңбек нарығы және халықтың жұмыспен қамтылуы

Мақсаттары:

Білімділік. Халықтың құрамы мен құрылымы ұғымдарына түсініктеме беру, Қазақстан халықының жыныстық және жас құрамдарын, еңбек ресурсын, еңбек нарығы мен халқының жұмыспен қамтылуын, кәсіби және әлеуметтік құрылымын анықтау. Қартаю коэффициенті, еңбек нарығы ұғымдары туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Қазақстанның халық құрамы мен еңбек ресурсын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар: Халықтың жыныстық және жас құрамы, қартаю коэффициенті, еңбек ресурсы, еңбек нарығы, кәсіби және әлеуметтік құрылым.

Номенклатура: Солтүстік Қазақстан облысы, Павлодар облысы, Ақтөбе облысы, Батыс Қазақстан облысы, Қарағанды облысы, Жамбыл облысы, Оңтүстік Қазақстанң облысы, Маңғыстау облысы, Шығыс Қазақстан, Ақмола, Қостанай, Қызылорда, Астана, Алматы, Атырау облыстары

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

1. Демография ғылымы нені зерттейді?

2. Демографиялық көрсеткіштергеқандай көрсеткіштер жатады?

3. Халықтың көші-қоны (миграция) дегеніміз не? Эмиграция, иммиграция дегеніміз не?

3. Жаңа мате-риалды меңгеру кезеңі.

1. Құрам мен құрылым ұғымдарына түсініктеме беру.

2. Қазақстан халқының жыныстық және жас құрамына шолу: демографиялық пирамиданы талдау. Жасына қарай үш топқа бөлінетінін айту. Қартаю коэффициенті туралы түсініктеме беру.

3. Еңбек ресурсы: негізгі үш құрамдас бөлігі: еңбек ресурсы дегеніміз не деген сұраққа жауап беру.

4. Еңбек нарығы және халықтың еңбекпен қамтылуы: Еңбек нарығы ұғымына түсініктеме беру.

5. Кәсіби құрылымы: Кәсіби құрылымының үш секторы туралы жалпы түсініктеме беру.

6. Әлеуметтік құрылымы: әлеуметтік құрылым туралы жалпы түсінік беру.

1. Құрам мен құрылым ұғымдарын түсіндіру

2. Жыныстық пирамиданы талдайды. Жас құрамына қарай үш топқа бөлінеді: І - 14 жасқа дейінгі балалар, ІІ - 15-59 ересектер, ІІІ - 65 асқан егде адамдар.

3. Үш компоненттен тұрады: І - 15 жасқа жеткен жасөспірімдер, ІІ - 16-58 (ә), 63 (е), ІІІ - зейнеткерлер.

4. Еңбек нарығындағы тепе-теңдік, жұмыссыздық, жұмыс күшінің жетіспеушілігі.

5. І - а.ш., ІІ - өнеркәсіп ж/е құрылыс, ІІІ - қ.қ..

6. Төменгі, орта және жоғары деңгейлер.

4. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Параграф ішіндегі суреттер мен кестелерді талдау.

5. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстан халқы жас құрамына қарай қалай бөлінеді?

Еңбек ресурсының негізгі үш құрамдас бөлігі қандай?

Қазақстан халқы кәсіби құрылымына қарай қалай бөлінеді?

Әлеуметтік құрылымының сипаты қандай?

6. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

7. Үйге тапсырма беру кезеңі

4 пар. сұрақтарына дайындалу. 53-54 -беттегі 1-6-тапсырма. Тест құрастыру.тесттерге жауап беру.

Сабақ №4 Сынып: 9

Тақырыбы: Халықтың ұлттық және діни құрамы

Мақсаттары:

Білімділік. Этнография, диаспора, этнос ұғымдарына түсінік беру, Қазақстан халқының ұлттық және діни құрамы көзқарастарын қалыптастыру. Қазақстан халықтарының Ассамблеясы мен ұлттық мәдени орталықтарының маңызы туралы айту. Қазақстан Республикасы - зайырлы мемлекет екендігі туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Қазақстанның халықтың ұлттық және діни құрамын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Оқушыларға өткен курстар бойынша сұрақтар қою арқылы білімдерін тексереді.

Қазақстан халқы жас құрамына қарай қалай бөлінеді?

Еңбек ресурсының негізгі үш құрамдас бөлігі қандай?

Қазақстан халқы кәсіби құрылымына қарай қалай бөлінеді?

Әлеуметтік құрылымының сипаты қандай?

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

1. Этнография ғылымы нені зерттейтінін еске түсіру.

2. Дүние жүзінде қандай әлемдік діндер таралған?

3. Қазақстан жеріне ислам діні қашан келген?

4. Жаңа мате-риалды меңгерту кезеңі.

1. Этнография, диаспора, этнос ұғымдарына түсінік беру

2. Қазақстан халқының ұлттық құрамына шолу: Қазақстан халқының ұлттық құрамының қалыптасуына сипаттама беру. Халықтың тілдік ұқсастықтарына байланысты линагвистикалық жіктемесін түсіндіру. Қазақстан халықтарының Ассамблеясы мен ұлттық мәдени орталықтарының маңызы туралы айту.

3. Діни құрамына шолу: Халықтың ұлттық құрамы мен дінінің тығыз байланыстылығын түсіндіру. Қазақстан Республикасы - зайырлы мемлекет екендігі туралы көзқарастарын қалыптастыру.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Параграф ішіндегі суреттер мен кестелерді талдау. Кескін картаға Қазақстан халқының ұлттық құрамын түсіру.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Этнография ғылымы нені зерттейді?

Қазақстан халқының ұлттық құрамын қанша ұлт құрайды және оның негізгі құрамы?

Діни құрамын құрайтын негізгі діндер?

7. Үйге тапсырма

5 §,оқып,кескін картаға ҚР халқының көші-қон географиясын салып келу.

Сабақ №6

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Халық қоныстануының географиялық ерекшелігі

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстан халқының республика бойынша шоғырлануы туралы көзқарастарын қалыптастыру, халықты аумақтық ұйымдастырудың маңызын, халықтың қала және ауыл халқы болып бөлінуін түсіндіру. Урбандалу, қала, агломерация, мегаполис ұғымдары туралы түсінік беру. Халықтың шекаралас аудандарға шоғырланып орналасуы туралы айту.

Дамытушылық. Қазақстан халқы қоныстануының географиялық ерекшелігін карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар: халықты аумақтық ұйымдастыру, халықты орналастыру, халықтың қоныстану, қала халқы, ауыл халқы, урбандалу, қала, агломерация, мегаполис

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Этнография ғылымы нені зерттейді?

Қазақстан халқының ұлттық құрамын қанша ұлт құрайды және оның негізгі құрамы?

Діни құрамын құрайтын негізгі діндер?

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

Қазақстанның халық саны қанша?

Ол республика аумағында біркелкі таралған ба?

Ең тығыз қоныстанған аймақ?

Ең сирек қоныстанған аймақ?

Зақстанның саяси-әкімшілік бөлінісі қандай?

4. Жаңа мате-риалды меңгеру кезеңі.

1. Халықты аумақтық ұйымдастырудың маңызын ашу: халықты орналастыру, халықтың қоныстану дегеніміз не екенін қысқаша түсіндіру, халықтың қала халқы, ауыл халқы болып бөлінетінін түсіндіру.

2. Қала - агломерация - мегаполис тізбегін түсіндіру. Урбандалу терминіне анықтама беру.

3. Ауылдық халықтың орналасуы: ауыл халқының орналасу ерекшелігіні тоқалу.

4. Халықтың шекаралас аудандарға шоғырланып орналасуы туралы қысқаша айту.

5. Халық пен қоршаған орта арасындағы байланыс қандай деген сұрақ қою.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Параграф ішіндегі суреттер мен кестелерді талдау. Қазақстан халқының географиялық орналасу ерекшелігін карта бойынша сипаттау.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстанның халқының қалалық орналасуының қандай формалары бар?

Урбандалу дегеніміз не?

Қазақстан ауылдарының қандай проблемалары бар?

7. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

8. Үйге тапсырма беру кезеңі

6 пар. сұрақтарына дайындалу. 76-77-беттегі 1-5-тапсырма. Тест құрастыру.тесттерге жауап беру.

Сабақ №7

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Павлодар облысының халқы мен еңбек ресурстары

Мақсаттары:

Білімділік. Халықтың құрамы мен құрылымы ұғымдарына түсініктеме беру, Павлодар облысы халықының жыныстық және жас құрамдарын, еңбек ресурсын, халық саны және динамикалық өсу қарқыны, ұлттық және діни құрамы, халықтың табиғи қозғалысы, көші-қоны туралы білім беру.

Дамытушылық. Павлодар облысының халық құрамы мен еңбек ресурсын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Павлодар облысының саяси-әкімшілік картасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Қазақстанның халқының қалалық орналасуының қандай формалары бар?

Урбандалу дегеніміз не?

Қазақстан ауылдарының қандай проблемалары бар?

3. Жаңа мате-риалды меңгеру кезеңі.

1. Павлодар облысы әкімшілік-аумақтық бөлінісі, ауданы, халық саны туралы айту.

2. Павлодар облысы халқының жыныстық және жас құрамына шолу: демографиялық пирамиданы талдау. Жасына қарай үш топқа бөлінетінін айту.

3. Еңбек ресурсы: негізгі үш құрамдас бөлігі: еңбек ресурсы дегеніміз не деген сұраққа жауап беру.

4. Павлодар облысы халқының ұлттық және діни құрамына тоқталу.

5. Халықтың көші-қоны туралы түсінік беру.

1. Құрам мен құрылым ұғымдарын түсіндіру

3. Үш компоненттен тұрады: І - 15 жасқа жеткен жасөспірімдер, ІІ - 16-58 (ә), 63 (е), ІІІ - зейнеткерлер.

4. Еңбек нарығындағы тепе-теңдік, жұмыссыздық, жұмыс күшінің жетіспеушілігі.

5. І - а.ш., ІІ - өнеркәсіп ж/е құрылыс, ІІІ - қ.қ..

6. Төменгі, орта және жоғары деңгейлер.

4. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Павлодар облысы кескін картасына облыстың әкімшілік-аумақтық бөлінісін салу, ұлттық құрамын салу.

5. Сабақты қорытындылау кезеңі

Павлодар облысы әкімшілік-аумақтық бөлінісі, ауданы, халық саны

Павлодар облысы халқының ұлттық құрамы қандай?

Халықтың көші-қонының негізгі ерекшелігі қандай?

6. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

7. Үйге тапсырма беру кезеңі

Сұрақтарғаа дайындалу. Кескін картаны аяқтау.

Сабақ №8

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Бастапқы бақылау жұмысы

Мақсаттары:

Білімділік. 8 сыныпта алған білімдерін еске түсіру, қайталау.

Дамытушылық. оқушылардың ойлау қабілетін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік. Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, географиялық мәдениетін қалыптастыру.

Сабақ түрі: қайталау

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, интерактвті тақта

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Сарамандық жқмыс тақырыбымен таныстыру. Мақсат-міндеттерін анықтау.

Мұғаліммен амандасу. Сарамандық жқмыс тақырыбымен таныстыру. Мақсат-міндеттерін анықтау.

2. Тақырыпты бекіту кезеңі

I нұсқа

Қазақстан аумағының географиялық зерттелу тарихы.
Қазақстанның ішкі сулары
Орманды дала зонасына сипаттама бер.

Қазақстанның қорықтары

ІІ нұсқа

Қазақстанның жер бедерінің геологиялық құрылысы және пайдалы қазбалары.
Қазақстан климаты: климат қалыптастырушы факторлары, ерекшелігі.
Шөл зонасына сипаттама бер.

4. Қазақстанның ұлттық парктері мен қорықшалары

3. Сабақты қорытындылау

Мұғалім жалпы сабақ барысын қорытындылайды. Оқушыларды үзіліске жібереді.

Сабақ №9

Күні:

Сынып: 9

№1 сарамандық жұмыс

Тақырыбы: Халқы және еңбек ресурстары

Мақсаттары:

Білімділік. Демография, этнография ұғымдарына түсінік беру, халықтың табиғи қозғалысы, көші-қоны туралы көзқарастарын қалыптастыру. Халықтың құрамы, еңбек нарығы және халықтың жұмыспен қамтылуы туралы

Сабақ түрі: Репродуктивті, проблемалық әдіс

Сабақты үйымдастыру формасы: жеке-дара

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: жазбаша жеке жұмыс істеу

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар: этнос, этнография, этнология, диаспора, лингвистика, индуизм-үнділік дін, ислам, христиан, будда, иудейлік, ру-тайпалық дін, халықты аумақтық ұйымдастыру, халықты орналастыру, халықтың қоныстану, қала халқы, ауыл халқы, урбандалу, қала, агломерация, мегаполис

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

(3 мин)

Мұғаліммен амандасу. Сарамандық жқмыс тақырыбымен таныстыру. Мақсат-міндеттерін анықтау.

2. Тақырыпты бекіту кезеңі

1-тапсырма. 1. Қазақстан халқының тығыздығын анықтау:

а) елдегі халықтың орташа тығыздығы; б) жергілікті жердегі халықтың орташа тығыздығы.

2-тапсырма. 2. Халықтың құрамы, құрылымы және орналасуы жөнінен диаграмма құру.

3. Сабақты қорытындылау

Қазақстан халқы мен еңбек ресурсы туралы қорытынды жасау.

Сабақ №10

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: «Халқы және еңбек ресурстары» бөлімі бойынша қайталау

Мақсаттары:

Білімділік. Халқының жас және жыныстық, ұлттық және діни құрамы, халық қоныстануының географиялық ерекшеліктері бойынша білімдерін қорытындылау. Бөлім бойынша білімдерін еске түсіру.

Дамытушылық. Қазақстанның халқы мен еңбек ресурсын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы, интерактвті тақта

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Бөлімді қайталау кезеңі

1. Халық саны мен табиғи өсімі

2. Халықтың құрамы. Еңбек нарығы және халықтың жұмыспен қамтылуы

3. Халықтың ұлттық және діни құрамы

4. Халық қоныстануының географиялық ерекшелігі

5. Тақырыпты бекіту кезеңі

Карта бойынша Қазақстанның халқы мен еңбек ресурсын талдап, сипаттау. Тестерге жауап беру.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстанның халық санының деңгейі қандай?

Оның жас құрамы мен еңбек ресурсының қандай ерекшелігі бар?

Қазақстан халқын қанша ұлт өкілі құрайды?

Қазақстанда қандай агломерациялар бар

7. Бағалау кезеңі

Оқушыларды сабаққа қатысуына қарай бағалайды.

8. Үйге тапсырма беру кезеңі

«Халқы және еңбек ресурстары» бөлімі бойынша қайталау

Сабақ №11

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Шаруашылықтың құрамы мен құрылымы

Мақсаттары:

Білімділік. Шаруашылық ұғымына анықтама беру. Жоспарлы, нарықтық және аралас экономика ұғымдары туралы түсініктерін қалыптастыру. Қазақстанның шаруашылығына - кәсіпорындары-салалары-салааралық кешендерді сипаттау. Экономиканың құрылымдық ерекшеліктерін анықтау. Қазақстанның әлемдік экономикадағы орнын анықтау.

Дамытушылық. Қазақстанның шаруашылығын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы, интерактвті тақта

Негізгі ұғымдар:нарықтық экономика, мемлекеттік сектор, кәсіпорындар, мекемелер, экономика салалары, салааралық өндірістік кешен, өндірістік сала, өндірістік емес сала, экстенсивті, инетнсивті,экономиканың тиімділігі, еңбек өнімділігі, өнімнің өзіндік құны

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Үйге берілген кескін карталарын тексеру.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

Кіріспенің жоспарын еске түсіру. Оның экономика саласына мән беру. І бөлімнің жоспарына шолу. ІІ бөлімнің жоспарымен таныстыру. Талдау.

4. Жаңа мате-риалды меңгерту кезеңі.

Жаңа тақырыпты меңгеру барысында қарасытырылатын сұрақтар:

1.Жоспарлы экономикадан нарықтық экономиканың қандай айырмашылығы бар? Нарықтық экономиканың қандай кемшілігі бар. -

2.Қазіргі нарықтық экономикада қандай экономикалық салаларымыз мемлекеттің құзырында? -

3.Не себепті Қазақстан экономикасын аралас дейді? -

4.Экономиканың салалары дегеніміз не? Қазақстан шаруашылығы қандай еңбек салаларынан тұрады? -

5. «Салааралық өндірістік кешен» дегеніміздің мағынасын, мәнін түсіндір. «Салааралық кешендердің» қалыптасуы ненің әсерінен болған? -

6. Экономиканың даму барысында интенсивті даму мен экстенсивті дамудың негізгі айырмашылықтары? Осы даму жолдарының қайсысы қазіргі кезде тиімді?-

7. «Жалпы ішкі өнім», «экономиканың тиімділігі», «еңбек өнімі», «өнімнің өзіндік құны» деген терминдерге анықтама бер. -

8. Қазақстан - ірі жабдықтаушы, «Қазақстан - көлік дәлізі», халықаралық арена деген ұғымдарды түсіндіру, олардың мәні мен маңызын ашу

Оқушылардың жауабы:

1. Жоспарлы экономика мемлекеттік меншік пен басқарудың әміршілдік әдістеріне сүйенеді. Нарықтық экономика меншікке, таңдау еркіндігі мен бәсекеге негізделген.Оның кемшіліктері де бар -ол ырғақтылық, яғни өндірістің қарқындау және халықтың жұмыспен қамтамасыз етілу кезеңі өндірістің құлдырауы және жұмыссыздықпен алмасып келіп отырады.Одан басқа заңмен шектелмейтін нарық стихиясы адамдардың тұрмыс-жағдайы мен қоршаған ортаның сапасының нашарлануына әкелуі мүмкін.

2. Қазақстанда жеке меншік пен мемлекеттік кәсіпорындармен қатар, аралас шетелдік кәсіпорындар да қызмет етеді.

3. Дүние жүзінде көптеген елдер соның ішінде Қзақстан экономикасы аралас болып саналады.Мемлекеттік бәсекелесу еркіндігін қолдап, халыққа әлеуметтік жағынан қолдау көрсетеді, аумақтар мен жекелеген өндірістің даму бағдарламасын жасай алады.

4. Әрбір кәсіпорындар мен мекемелер өз қызметімен мемлекеттің түрлі қажеттіліктерін қамтамасыз етеді ,яғни ол экономиканың салалары деп аталады. Қазақстан шаруашылығы - бұл өте кең ұғым. Оны үш деңгейде қарастыруға болады. 1. кәсіпорындар мен мекемелер. 2. Экономиканың салалары 3.Өндірістік сала.

5. Шаруашылық салалары салааралық өндірістік кешендерді құрайды. Мұнай, мұнай өңдеу, көмір,газ өндіру салаларының арасында қалыптасқан.Сондықтан оны салааралық деп атайды.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

48, 49, 50, 51-суреттерді және 7-8 кестелерді талдау. «Қазақстанның шаруашылық құрылымына» сызбанұсқа жасауға арналған тапсырманы орындау.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

1. Шаруашылық дегеніміз не? 2. Қазақстанның экономикасы қай экономика түріне жатады? 3. Қазақстанның шаруашылығының құрылымы? 4. Қазақстанның әлемдік экономикадағы орны қандай?

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақта белсенділік танытуына қанытуына қарай бағаланады.

8. Үйге тапсырма беру

88-беттегі 1-3 тапсырмалар. Тестерге жауап беру.

Сабақ №12

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Өнеркәсіп: құрылымы және орналасу факторы

Мақсаттары:

Білімділік. Өнеркәсіп ұғымына анықтама беру. Өнеркәсіптің құрамы мен құрылымын, ерекшелігін анықтау. Өнеркәсіпті орналастырудың принциптері мен факторларын анықтау. Өнеркәсіптің аумақтық ұйымдасытырылуын сипаттау.

Дамытушылық. Қазақстанның шаруашылығын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы, интерактвті тақта

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Үйге берілген 7 параграфтың тапсырмаларын тексеру. Тестерге жауап берулерін тексеру.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

Өткен тақырып бойынша Қазақстанның шаруашылығының құрылымын еске түсіру.

4. Жаңа мате-риалды меңгерту кезеңі.

1.Өнеркәсіп салалары қандай топқа бөлінеді? 2.Қазақстан өнеркәсібінде қандай топтағы өнеркәсіптер басым болып келеді?Ол қаншалықты тиімді? -

3.Дүние жүзінің экономикасында Қазақстанның рөлін анықтайтын салааралық өнеркәсіп кешендерін атаңыз. -

4.Инновациялық жолмен даму экономикасы деген терминді қалай түсінесіздер?-

5. Өнеркәсіпті орналастырудың негізгі принциптерін атаңыз. Өнеркәсіпті орналастырудың негізгі принциптері:

6. «Кәсіпорындардың мамандануы» , «кооперация», «комбинат» деген түсініктерді ашып айт. -

7.10-кестені пайдаланып қандай салаларға төмендегі факторлар маңызды әсер етеді?

1. - Өнеркәсіп салалары келесідей топқа бөлінеді.Олар тау кен өндірісі, электр энергиясы, жылу, су және газ өндіру, өңдеу (конструкциялық материалдар өндіру). Отын өнеркісібі мұнай, мұнай өңдеу, көмір және газ салаларын біріктіреді. Ал жеңіл өнеркәсіптің құрамына тоқыма, тігін, тері өңдеу, аяқ киім және т.б салалар кіреді.

2. Қазақстанда халық тұтынатын салаларды (азық-түлік, киім, аяқ киім) «Б» тобына жатқызылады. Мұнымен шет елден азық-түлік пен тұтыну заттарын ауыр өнеркәсіп тауарларына айырбастап, сатып алу байланысты. Елге ондай айырбастыңбаға «қайшысына» байланысты пайдасы жоқ.

3. Қазақстан өнеркәсіп үлесіндегі салааралық кешендердің үлесі 2003 жылы алты пайыз отын -энергетикалық кешеннен,1,6 пайыз металлургия кешенінен,төрт пайыз машина жасау кешенінен,және де басқа кешен салаларынан тұрады.

4. Иновациялық даму деген терминді мен былай түсінемін. Ол өнеркәсіп орындарында жаңа технологиялардың қолданылуы.Иновациялық даму экономиканың шикізатқа тәуелділігін азайтып, өңдеуші салалардың жоғары сапалы тауар шығаруына мүмкіндік береді. «2003-2015» жж. Индустриялы -инновациялық даму стратегиясы Қазақстан өнеркәсібінің құрылымын жақсартуға арналған.

5. Өнеркәсіпті орналастырудың негізгі принциптері, кәсіпорындардың орналасуы: 1аймақтың және бүкіл елдің мүддесіне сай пайдаланылатын ресурсы бар, барлық жерлерде; 2)шикізат көзіне, отынға, энергияға, еңбек ресурсына және өнімді тұтынушыларға жақын жерлерде; 3) қоршаған ортаны қорғау талаптарын және шет елдермен қарым-қатынас жағдайын есепке ала отырып; 4) еңбек өнімділігін көтеретін өндірісті шоғырландырудың, мамандандырудың, құрамдастырудың артықшылықтарын пайдалана отырып орналастырылады.

6. Көптеген кәсіпорындар біркелкі өнім, мысалы, тек тракторлар немесе тек экскаваторлар шығарады. Өндірісті ұйымдастырудың мұндай түрін мамандандыру деп атайды.Дайын өнімді шығаруға бірнеше кәсіпорындардың қатысуын кооперация деп атайды. Кәсіпорындардың бір бөлігін комбинаттар құрайды.а)шикізатты өңдеудің біртіндеп жүргізілетін сатыларын, ә)оларды бірігіп өңдеуді б)бір-біріне қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді.

7. Шикізатқа саласына: жылу-энергетика, еңбек, көлік, тұтынуш салалары,.шикізаттық отын саласына: мұнай, мұнай өңдеу, газ өндіру, мыс өндіру, қорғасын, мырыш, машина жасау салалары;жылу энергетикалық отын саласына:көмір өндіру, су электр станциялары, сода салалары әсер етеді.Еңбек саласына: автомобиль шығару, аспап жасау, көліктік салаға:газ өндіру,машина жасау,кіші металлургия, Тұтынушы саласына: мұнай өңдеу,кіші металлургия ауыл шаруашылығы, мақта -мата салалары маңызды рөл атқарады.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

52, 53, 54, 55 суреттерді және 9-10 кестелерді талдау.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қазақстанның эконгмикасында қандай сала шешуші рөл атқарады? Ол қандай сипатта? Қалыптасқан қолайсыз қатынасты жеңудің жолы?

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

8. Үйге тапсырма беру

97 беттегі 1-4 тапсырмалар. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №13

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Павлодар облысының шаруашылықты дамытудағы тарихи алғышарттары

Мақсаттары:

Білімділік.

Дамытушылық. Қазақстанның шаруашылығын карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

Үйге берілген 7 параграфтың тапсырмаларын тексеру. Тестерге жауап берулерін тексеру.

Оқушылар дәптерлерін тексертіп, қателері болса түзетіп, сұрақтарға ауызша жауап береді. Тест жауаптарын ауызша жауап береді, дәптерлерінен көрсетеді.

3.Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі

Ең алдымен мұғалім оқушыларға кіріспе сұрақтар қояды:

1. Қазақстанның шаруашылығы қанша кезеңнен тұрады?

2. Осы кезеңдерде Қазақстанның солтүстік аймағында шаруашылықтың сипаты қандай болды?

Сұрақтарға жауаптры:

1. Қазақстанның шаруашылығы 4 кезеңнен өткен.....

2. Қазақстанның солтүстік аймағында көшпелі мал шаруашылығы мен жер шаруашылығымен айналысқан.

4. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі

Ерте кезеңдерде шаруашылығы артта қалған көшпелі мал шаруашылығы және натуралды шаруашылық сипатында, кейін жер шаруашылығы орыстардың келуімен пайда болуымен сипатталатынына тоқталады. Табиғат жағдайының қолайлылығы, Сібір темір жолы мен Ертістің жақын жатуы шаруашылығын дамытуға мүмкіндік туғызды. ХІХ ғасырда ауыл шаруашылығының шикізатын өңдеу саласы, көмір өндіру мен тұз өндіру, ал ХХ ғасырдың бірінші жартысында темір жолдарының құрылысы мен су жолы қатынасының дамығандығы туралы әңгімелейді. Павлодар облысының шаруашылығы қазіргі кезде қандай сипатта екеніне тоқталып кетеді: барлық облыстар арасынан өнеркәсіп потенциалы жоғары, ауыл шаруашылығы көп салалы, ауыл шаруашылық өнімімен өзін толық қамтамасыз ете алатын облыс болып табылады.

Бірақ, 1991 жылдан бастап өндірістің барлық салаларында құлдырау болғанын айтып кетеді.

Оқушылар тақырыпты анықтап, дәптерлеріне қажетті ақпараттарды жазып отырады. Түсінбегендерін мұғалімнен сұрап, анықтап отырады.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Тақырыпты бекіту ретінде келесі сұрақтарды береді:

1. ХХ ғасырдың бірінші жартысында жол көлігі қалай дамыды, нақты мысалдар келтір. Оның маңызы қандай?

2. Соғыстан кейінгі жылдары шаруашылықтың дамуы қандай сипатта болды?

3. Көмір өндіру мен тыңды игеру Павлодар облысының шаруашылығына қалай әсер етті?

4. Екібастұз көмірі қалай пайдаланылды?

5. 1991 жылдан кейінгі құлдырауға не әсер етті?

Сұрақтарға жауап береді:

1. Құлынды-Павлодар темір жол құрылысы мен Ертіс су жолы қатынасының дамуы, шаруашылықты шапшаң дамытуға әсер етті. Ертіс өзенінің су жол торабына айналуы Екібастұз, Орал және Сібірмен сенімді байланыс жасау 1938 ж. Павлодардың облыс орталығы болуына себеп болды.

2. Пайдалы қазбаларды зерттеу күшейді. 1954 ж. Екібастұзда көмір өндіру басталды, 1956 жылдан Павлодардың тың және тыңайтылған жердің бір орталығына айналды..........

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақты қорытындылау үшін сұрақ қояды:

1. Павлодар облысы басқа облыстардың арасынан шаруашылығының қандай сипатымен ерекшеленеді?

Павлодар облысы өнеркәсіп потенциалы жоғары, ауыл шаруашылығы көп салалы, ауыл шаруашылық өнімімен өзін-өзі ұамтамасыз ете алатын облыс.

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Күнделіктеріне бағаларын қойдырады, ескертулері болса мұғалімге айтады.

8. Үйге тапсырма беру

Параграф соңындағы сұрақтарға жауап беру.

Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.

Сабақ №14

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: ОТЫН-ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КЕШЕН

Кешеннің ерекшелігі мен маңызы. Мұнай және газ өнеркәсібі

Мақсаттары:

Білімділік. Отын-энергетика кешенінің құрамы мен құрылымы жайлы білім беру, оның шаруашылықтағы маңызы туралы көзқарастарын қалыптастыру, энергетикалық базалар және энергия өндіретін аудандар және оның салалары туралы білім беру.

Дамытушылық. Қазақстанның шаруашылығына қатысты тақырыптық карталарды сәйкестендіру, олар бойынша отын-энергетикалық кешенін сипаттау арқылы икемділіктері мен дағдыларын арттыру.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы

Негізгі ұғымдар: отын өнеркәсібі, электр қуаты, энергетикалық ресурстар, мұнай-газ алабы, мұнай-газ құбырлары, ілеспе газ, газ құбыры жүйесі

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

3.Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі

Жаңа тақырыпқа көшу үшін оқушыларға бірнеше сұрақ қояды:

1. Салааралық өндірістік кешен дегеніміз не?

2. Қазақстан өнеркәсібіндегі ең ірі салааралық өндірістік кешені қай кешен?

Сұраққа жауаптары:

1. Қазақстан шаруашылығының үшінші деңгейі салааралық өндірістік кешендерден тұрады. Оларды шаруашылық салалары құрайды.

2. Қазақстан өнеркәсібіндегі ең ірі кешен - отын-энергетика кешені. Ол соңғы өнімдерді - электр қуатын, жылу, техникалық және тұрмыстық отын түрлерін алу үшін көмір, мұнай және табиғи газ өндірумен айналысады.

4. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.

Ең алдымен тақырыпқа жалпы шолу жасайды.

Отын-энергетикалық кешен (ОЭК) - отын өнеркәсібі мен электр қуатын біріктіреді.

ОЭК

отын электр мұнай құбыры

өнеркәсібінің қуаты газ құбыры

салалары (ЖЭС, СЭС, (ЭЖТ)

(мұнай және АЭС)

мұнай өңдеу, газ,

көмір)

Кешеннің негізін энергетикалық ресурстар құрайды. Қазақстанның ОЭК-інегізгі 4 ерекшеліктерімен сипатталады: 1) кешен отынның ірі ресурстары мен энергия ұуатына сүйенеді; 2) отынды өндіру ішкі тұтынудан бірнеше есе асып түседі; 3) өте тиімді отын түрі табиғи газ бен мұнай болғанмен, негізгі энергия көзі көмір; 4) экологиялық проблемалар туындайды.

Мұнай өнеркәсібі отын өнеркәсібіндегі жетекші ролді атқарады. Одан 300 түрлі өнім алуға болады. Қазақстандағы мұнай өнеркәсібі ХІХ ғ. аяғынан бастап дамыды. 1911 ж. Орал-Ембі мұнай-газ алабындағы Доссор кеніші игеріле бастады. Кейін Маңғыстау, Оңтүстік Торғай алаптары ашылды. Мұнай мен газды ірі компаниялар өндіруде: «Шеврон-Тексако» (Теңіз), ҚӨБ консорциумы (Қарашығанақ), Қытай ұлттық мқнай компаниясы (Жаңажол, Құмкөл), «Қазмұнайгаз» Қазақстанның ең ірі ұлттық компаниясы. Мұнай өндіріс ауданынан темір жол арқылы цистерналарда, Каспий теңізі арқылы танкерлермен, негізгі бөлігі құбыр арқылы тасымалданады. Газ өндіру жеке сала ретінде 1920 ж. Игерілді. Қазір республикамызда ілеспе газбен бірге табиғи газ да өндіріледі. Газ құбыр арқылы тасымалданады. Республикамыздағы өзекті мәселелердің бірі - бірыңғай газ құбыры жүйесін құру.

Оқушылар мұғалімді тыңдап, қажетті ақпаратты дәптерлеріне жазып отырады. Түсінбегендерін мұғалімнен сұрап, сабаққа қатысып отырады. Өздерінің өмірлік тәжірибесінен білгендері болса немесе естіген қосымша ақпараттары болса, қосып айтып отырады.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Тақырыпты бекіту ретінде мұғалім оқушыларға біраз оқып, кейін келесі сұрақтарға жауап беру тапсырмасын береді: 1. Энергетикалық ресурстар қалай бөлінеді? 2. Мұнайдың қандай кен орындары бар? 3. Қазақстандағы ең ірі магистральді мұнай құбырларын ата. 4. Қазіргі кезде газ өнеркәсібі қалай дамуда? 5. Табиғи газ неше облысқа тасымалданады? 6. Транзитті газ құбырларын ата, картадан көрсет.

6. Сабақты қорытынды-лау

1. Қазақстанның отын-энергетика кешенінің құрамы қандай?

2. Қазақстан ОЭК-нің негізгі ерекшеліктері қандай?

3. Қазақстанның ОЭК бойынша д.ж.-гі көрінісі немесе сипаты қандай?

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

8. Үйге тапсырма беру

106 беттегі «Сен білесің бе» ақпараттарын оқу, 107 беттегі 1-4 тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №15

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Көмір өнеркәсібі. Электр қуаты

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның көмір өнеркәсібінің ерекшелігі мен маңызы туралы көзқарастарын қалыптастыру. Көмір алаптары туралы білім беру. Электр қуаты туралы білімдерін қалыптастыру, ЖЭС, МАЭС, ЖЭО, СЭС, АЭС ұғымдарына түсініктеме беру.

Дамытушылық. Қазақстанның көмір өнеркәсібін карта бойынша сипаттау арқылы білімдерін тереңдету.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның әкімшілік-саяси картасы

Негізгі ұғымдар: көмір алабы, кокстелген көмір, конденсация, мемлекеттік аумақтық жылу электр стансалары, жылу электр стансалары, су торабы, атом электр стансалары.

Номенклатура: Майкүбі, Шұбаркөл, Борлы, Екібастұз, Шығыс Қазақстан облысы, Ақтау қаласы, Павлодар, Қарағанды, Шарын, Іле, Ертіс өзендері, Жоңғар қақпасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

1. Отын-энергетикалық кешеннің негізін не құрайды?

2. ОЭК-нің ерекшеліктері?

3. Қазақстандағы негізгі мұнай-газ алаптары.

4. Газ өндіру жекелеген сала ретінде қашан пайда болды? Ол еліміздің қай облыстарына жеткізілген?

5. Ілеспе газ дегеніміз не?

6. Мұнай және газ тасымалдануы

1. Энергетикалық ресурстар. Олар қалпына келетін (су ресурсы (өзеннің құлама суының қуаты), күн, жел қуатының мол қазынасы және жердің ішкі жылуы) және қалпына келмейтін (минералдық отын (мұнай, табғиғ газ, көмір) және ядролық отын (уран)) болып бөлінеді.

2. 4 негізгі ерекшелігі бар: 1) отынның ірі ресурстары және энергия қуаты қажет; 2) отынды өндіру ішкі тұтынудан бірнеше есе рет асады; 3) Табиғи газ бен мұнайды пайд-у артты, бірақ көмір ең бастысы; 4) қоршаған ортаны ластайды

3. 1911 ж. Орал-Ембі м-г алабындағы Доссор кеніші; 1960 ж. Маңғыстау алабы; 1980 ж. Оңтүстік Торғайдағы Құмкөл; 1990 ж. Қашаған;

4. 1920 ж. Маңғыстау алабы игерілу кезінде Қарашығанақ кен орнының игерілуімен байланысты. Ол 9 облысқа -

5. Мұнайды өндіргенде ең алдымен ілесіп шығатын газдар.

6. М - темір жол арқылы цистерналарда, Каспий т. арқылы танкермен, негізгі бөлігі құбыр арқылы. Диаметрі - 83 см, жылына 10 млн. т. жалпы ұзындығы 7000 км-ден артық, ең ірілері - Атырау-Новороссийск, Атырау-Самара, Атасу-Алашаңкоу, Омск-Павлодар-Шымкент

Г - ұзындығы 10000 км-ден артық, транзитті Орта Азия - Орталық (ОАО) және Бұхара - Орал, Бұхара-Алматы газ құбырллары арқылы тасымалд.

3.Жаңа материалға көшу кезеңі

1. Отын-энергетикалық кешеннің құрамы қандай?

2. Отын өнеркәсібінің қандай салалары бар?

3. Өткен тақырыпта отын өнеркәсібінің қай салаларын қарастырдық?

1. Ол отын өнеркәсібі (мұнай, газ, көмір) мен электр қуатын (ЖЭС, СЭС, АЭС) біріктіреді. Мұнай-газ құбырлары

2. Мұнай және мұнай өңдеу, газ, көмір

4. Жаңа мате-риалды меңгеру кезеңі.

Көмір өнеркәсібі. Елімізде пайдаланылатын отынның ½ көмірдің үлесінде. Ол металлургияда, электр қуатында, коммуналдық-тұрмыстық шаруашылықта пайд. Қазір 13 көмір кен орны бар. Қарағанды к.а., Екібастұз к.а.

Электр қуаты. Қазақстанда электр стансаларының 3 түрі қолданылады. ЖЭС-ы 2-ге бөлінеді: жылу эл. орталықтары, конденсациялы стансалар; электр қуатының ең арзан түрі - СЭС; үшінші типі - АЭС (Ақтау - 1973 ж.). 1997 жылы өте жоғары электр тасымалдау желісі іске қосылып, екі энергия жүйесін байланыстырды. Яғни Қазақстандық эн. жүйесі қалыптасты.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

1. иақырыпты бекіту үшін мәтін аралығындағы 62, 63, 64, 66 суреттерді талдау тапсырмасын береді.

Оқушылар оқулықтарындағы 62, 63, 64, 66 суреттерді қарап, оларға толық талдау жасайды.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қорытынды сұрақтар.

1. Еліміздегі көмір өнеркәсібі қай жерлерде игерілген.

2. Қазақстандағы электр қуатын электр стансаларының қандай түрлері береді?

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

8. Үйге тапсырма беру

117-118 беттегі ақпараттарды оқу; 119 беттегі 1-6 тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №16

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Павлодар облысының отын-энергетикалық кешені

Мақсаттары:

Білімділік. Павлодар облысының көмір өнеркәсібінің ерекшелігі мен маңызы туралы көзқарастарын қалыптастыру. Павлодар облысының ОЭК-нің құрамы туралы, көмір алаптары туралы , электр қуаты туралы білімдерін тереңдету.

Дамытушылық. Павлодар облысы шаруашылығын карта бойынша сипаттау арқылы икемділіктерін одан әрі дамыту.

Тәрбиелік. Өз өлкесі туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін артыру, географиялық мәдениетке тарту.

Сабақ түрі: жаңа тақырып

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: Павлодар облысының әкімшілік және физикалық картасы

Негізгі ұғымдар: отын-энергетика кешені, отын өнеркәсібі, көмір алаптары, МАЭС, ЖЭС, ЖЭО, МӨЗ, электроэнергетика

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1. Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі

Кіріспе сұрақтар:

1. Көмір өнеркәсібі Қазақстанның қай облыстарында дамыған?

2. Негізгі көмір алаптары мен кесінділерін атаңдар.

Сұрақтарға жауаптары:

1. Қазақстанның солтүстігінде - Павлодар облысы және орталығында - Қарағанды облысы

2. Негізгі алаптары - Қарағанды және Екібастұз алаптары, Богатырь, Северный, Восточный кесінділері

3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.

Отын өнеркәсібі - облыстың басты энергиясының көзі. Павлодар облысында көмірді шығаратын 8 орын бар. Ең ірілері - Екібастұз бен Майкүбі бассейндері. Екібастұз көмір алаңы - Қазақстандағы ең ірі алаңның бірі. Оның жалпы қоры - 1208 млрд. т. Ол ХІХ ғ. екінші жартысында ашылды. 1899 ж. Воскресенск тау-кен өнеркәсіптік акционерлік қоғам көмірді өндіре бастады. 1903 ж. Көмір өндіру тоқталды. 1913 ж. Жұмысты ағылшындар қайта бастады. 1916 ж. 64 мың тонна көмір өндірді. 1925 ж. Жұмыс тоқталып, кен орны национализацияланды, 1948 ж. Бірінші көмір кесіндісі жұмыс істей бастады. Екібастұз көмірі әлсіз жанады, күлі көп, күкірті көп, қызу шығару мүмкіндігі орташа. Ең ірі көмір кесіндісі - Богатырь. Нағыз техникамен жабдықталған кесіндісі «Восточный».

Майкүбі көмір алабы 1982 ж. Игеріле бастады. Оның жалпы қоры - 109 млрд. т. оның көмірінің күлі аз, күкірті аз, жылу жоғары, жақсы жанады. Көмірі металлургия және химия өнеркәсібінде шикізат ретінде пайдаланылады.

Қазақстанда,ғы мұнай өнеркәсібінің дамуы Павлодар облысындағы мұнай өңдеуші зауыттарсыз дамуы мүмкін емес. Зауыттың қуаттылығы - 7,5 млн. т. 1978 ж. МӨЗ алғашқы: мазут, бензин, дизелдік отын сұйылту газдарының өнімін берді. Қазір зауыт жаңа құралдармен жабдықталған, мұнда мазутты тереңнен қңдеп шығарудың күрделі технологиялық кешені құрылған.

Энергетика - Павлодар облысының шаруашылығының өзекті салаларының бірі. 1994 ж. Облыстың энергетикасы 27,6 млрд. квт/сағ. электр энергиясын өндірген. Ақсуда МАЭС, Екібастұзда екі МАЭС және бір ЖЭО, Павлодарда 3 ЖЭО бар. Өндірілген электр энергиясы облыс пен республикада да пайдаланылады, бірақ оның көп бөлігі жоғары вольтті электр желісі арқылы Оралға, Батыс Сібірге экспортталады.

4. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Бекіту сұрақтары: 1) Павлодар облысындағы өндірілетін көмірдің диаграммасын сызу; 2) Екібастұз бен Майкүбі көмір кен орындарына салыстырмалы сипаттам бер; 4) Кешеннің шаруашылықтағы маңызы мен түрлері; 5) Кешеннің құрылымы, оның бөлшектері мен ерекшеліктері; 6) Кешеннің негізгі проблемалары мен оларды шешу жолдары; 7) Кешенді өңдейтін салалардың орналасу факторлары; 8) Өндірістің шоғырланған аудандары мен территоиялық құрылымы; 9) кешеннің даму болашағы

Оқушылар сұрақтарды өзара бөлісіп, бір-бірден жауап береді.

5. Сабақты қорытындылау кезеңі

1. Павлодар облысының отын-энергетикалық кешені қандай салалардан тұрады?

2. Негізгі көмір кесінділерін атаңдар.

3. Павлодар облысында өндірілетін электр қуаты қайда пайдаланылады?

1. Павлодар облысының ОЭК-і көмір өнеркәсібі, мұнай өңдеу өнеркәсібі және электроэнергетика салаларынан тұрады.........

6. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Күнделіктеріне бағаларын қойдырып, ескертулері болса айтады.

7. Үйге тапсырма беру

Мәтін соңындағы сұрақтар мен сабақ үстінде үлгермеген сұрақтарға жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №17

Күні:

Сынып: 9

№2 сарамндық жұмыс

Тақырыбы: Қазақстанның шаруашылығы. Отын-энергетикалық кешені

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстан шаруашылығының сызбанұсқасын түсіру арқылы білімдерін қайталау.

Дамытушылық. Қазақстанның шаруашылығын кескін картаға түсіру арқылы икемділіктері мен дағдыларын тереңдету.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның ОЭК картасы

Негізгі ұғымдар: нарықтық экономика, мемлекеттік сектор, кәсіпорындар, мекемелер, экономика салалары, салааралық өндірістік кешен, өндірістік сала, өндірістік емес сала, экстенсивті, инетнсивті,экономиканың тиімділігі, еңбек өнімділігі, өнімнің өзіндік құны

Номенклатура: Маңғыстау алабы - Өзен және Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Солтүстік Бозащы, Кеңқияқ, Жаңажол, Оңтүстік Торғай алабы - Құмкөл; Ақтөбе, Орал, Тараз, Қарағанды, Атырау, Майкүбі, Шұбаркөл, Борлы, Екібастұз, Шығыс Қазақстан облысы, Ақтау қаласы, Павлодар, Қарағанды, Шарын, Іле, Ертіс өзендері, Жоңғар қақпасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Тақырыпты бекіту кезеңі

1тапсырма. Шаруашылық құрылымының сызбасын құрастыру.

2 тапсырма. Кескін картаға мұнай мен газдың кен орындарын, негізгі көмір бассейндері мен электр станцияларын түсіру.

Оқушылар тапсырмаларын анықтап алып, түсінбегендерін мұғалімнен сұрайды. Кейін оларды орындауға кіріседі.

3. Қорытын-дылау кезеңі

Тапсырмаларын аяқтап болғаннан кейін сабақтың кемшіліктері мен жетістіктеріне тоқталып, оқушылардың дәптерлерін жинап алғаннан кейін оларды үзіліске жібереді.

Мұғаліммен бірге сабақты қорытындылап, дәптерлерін тапсырғаннан кейін мұғалімнің рұқсатымен үзіліске шығады.

Сабақ №18

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: МАШИНА ЖАСАУ КЕШЕНІ. Машина жасау.

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның машина жасау кешенінің ерекшелігі мен экономикадағы ролі туралы көзқарастарын қалыптастыру. Машина жасау кешенінің құрамымен таныстыру. Машина құрастырудың ғылыми-техникалық прогрестегі ролін түсіндіру, салаішілік және салааралық байланыстар, шикізат базасы туралы білім беру. Машина жасау кешенінің орналасу факторлары туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Қазақстанның машина жасау кешенін карта бойынша сипаттау арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның машина жасау кешенінің картасы

Негізгі ұғымдар: машина жасау кешені, қорғаныс-өндірістік кешен, конверсиялау, бұйымдық мамандану, бөлшектер бойынша мамандану, технологиялық мамандану, технологиялық процестер

Номенклатура: Алматы, Ақтөбе, Астана, Шымкент, Петорпавл, Өскемен, Семей, Атырау, Қарағанды, Қызылорда

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңде-рі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдасты-ру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.

(10+1-2 мин)

1. Еліміздегі көмір өнеркәсібі қай жерлерде игерілген.

2. Қазақстандағы электр қуатын электр стансаларының қандай түрлері береді?

3. Павлодар облысының ОЭК-нің өңдейтін салаларының орналасу факторлары;

4) Павлодар облысындағы өндірістің шоғырланған аудандары мен территоиялық құрылымы;

5) Павлодар облысының ОЭК-нің кешеннің даму болашағы

1. Қазақстандағы көмір өнеркәсібі еліміздің орталағында - Қарағанды облысында Қарағанды көмір алабы, солтүстігінде - Павлодар облысындағы Екібастұз көмір алаптары болып табылады.

2. Қазақстандағы электр қуатын ЖЭС, СЭС, АЭС -сы береді.

3. Павлодар облысындағы мұнай өңдеу зауыты Батыс сібірден Омбы арқылы келетін мұнаймен жұмыс жасайды.

3.Жаңа тақырыпқа көшу кезеңі

Кіріспе сұрақтар:

1. Өнеркәсіпте өндіріс құрал-жабдықтарын шығаратын салаларды ата.

2. Ауыр өнеркәсіпке немесе А тобына қай салалар жатады?

Сұрақтарға жауаптары:

1. Энергетика, металлургия, машина жасау, т.б.

2. Осы салалар А тобына жатады, олардың маңыздылары машина жасау, химия өнеркәсібі, электр қуаты.

4. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі.

Машина жасаудың құрамы: 1) машина жасау; 2) металл өңдеу,; 3) кіші металлургия. МЖК - шаруашылықтың әр түрлі салаларына құрал-жабдықтар шығарады. Ол басқа да салааралық кешендермен тығыз өндірістік байланыста болады. МЖК өндіріс саласы ретінде ҰОС жылдарында эвкуациямен кқшіріліп әкелінген кәсіпорындар негізінде құрылды. 1990 жж. МЖК дағдарыс жағдайында болды. Қазір МЖК-нің құрамында 1500-ден астам кәсіпорын бар. Онда өндірістің барлық салаларында ең көп жқмыскерлер қызмет етеді. Елімізде тек құрастыру кәсіпорындары құрылған (Өскемен-жеңіл автокәлік, Семей-автобус). МЖК-де маманданудың үш түрі - бұйымдық (Астанадағы зауыт - тұқым сепкіш трактор, Павлодардағы зауыт - тракторлар шығарады), тетіктер мен бөлшектер шығару «Қостанайда ауыл шаруашылық машиналарының дизель қозғағыштары, Талдықорғанда аккумулятор шығ.), технологиялық (Өскемендегі автокөлік құрастыру зауыты) түрлері бар. Мамандану мен кооперативтендіру дамуының нәтижесінде көліктік фактордың ролі артады. Кейін тұтыну факторы, еңбек факторы тұрады.

Кейбір МЖ салалары еңбекті көп қажет етуімен бірге күрделі технологиясымен де ерекшеленеді. Мұндай салалар еңбекті де, ғылымды да кқп қажет ететін салалар болып табылады.

5. Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

1. иақырыпты бекіту үшін мәтін аралығындағы 71, 72, 73, 74, 75 суреттерді талдау тапсырмасын береді.

Оқушылар оқулықтарындағы 71, 72, 73, 74, 75 суреттерді қарап, оларға толық талдау жасайды.

6. Сабақты қорытындылау кезеңі

Қорытынды сұрақтар.

1. Машина жасау кешенінің құрамына қандай салалар жатады?

2. Машина жасаудағы маманданудың қандай түрлері бар?

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

7. Бағалау кезеңі

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

8. Үйге тапсырма беру

127-128 беттегі ақпараттарды оқу; 129-130 беттегі 1-4 тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №19

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: Павлодар облысының машина жасау кешені

Мақсаттары:

Білімділік. Павлодар облысының машина жасау кешенінің ерекшелігі мен экономикадағы ролі туралы көзқарастарын қалыптастыру. Машина жасау кешенінің құрамымен таныстыру. Машина құрастырудың ғылыми-техникалық прогрестегі ролін түсіндіру, салаішілік және салааралық байланыстар, шикізат базасы туралы білім беру. Павлодар облысындағы машина жасау кешені өнеркәсіптерінің орналасу факторлары туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Павлодар орблысының машина жасау кешенін карта бойынша сипаттау арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Павлодар облысы шаруашылығының кешенді картасы

Негізгі ұғымдар: машина жасау кешені, металл конструкциясы, конверсиялау, бұйымдық мамандану, бөлшектер бойынша мамандану, технологиялық мамандану, технологиялық процестер

Номенклатура: Ақтөбе, Ресей

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен дәптерлеріндегі тапсырмаларын тексереді. 129-130 беттегі 1-4 тапсырмалардың жауаптарын және тестерге жауаптарын тексереді. Кейін мәтін соңындағы ақпараттар бойынша сұрақтар қояды: 1. Ең алғаш машина жасау кәсіпорны қашан және қайда пайда болды?

2. Еліміздегі машина жасауға жататын ең ерекше кәсіпорынды ата? Ол қандай қызмет атқарады?

3. «Азия-Авто» зауытының құны қандай, оның қызметі қандай?

4. Алматы қаласында машина жасаудың қай саласы дамыған? Ол нені шығарады?

Дәптерлерін көрсетіп, тексереді. Кейін сұрақтарға жауап береді:

1. 1909 ж. Верный қаласында

2. Өскемен қаласындағы ҚР-ның Монеталар сарайы.

3. Құны 20 млн доллар, оны ресейлік «АвтоВАЗ» («Нива») зауыты, чехиялық «Шкода-Ауто» («Шкода») және «Дженерал Моторс» («Шевроле») зауыттары «Шкода» маркалы автокқлігін құрастыруға көшуде..

4. «Газэль» автомобильдерін, троллейбустар, автобустар, ауыр жүк таситын «КамАз» автокөліктерін шығару өндірі

ІІІ

Кіріспе сұрақтар:

1. Өзіміздің өлкемізде қандай зауыттар мен комбинаттар бар?

2. Олардың қайсысы металлургияға жатады?

Сұрақтарға жауаптары:

1. Павлодар қаласында Алюминий зауыты, Мұнай өңдеу зауыты, Электролиз зауыты, Трактор зауыты

2. Трактор зауыты

ІV

Мұғалім Павлодар облысының машина жасау кешені туралы әңгімелейді: облыстың алдыңғы қатарлы салаларының бірі машина жасау - кешені. Машина жасау революциядан кейін дами бастады. 1950 жылдың ортасында және одан кейінгі жылдарда ерекше тез дамыды.

Оқушыларға келесі тапсырмаларды береді.

Қазір облыстың машина жасау кешені қандай сипатта?
Облыстың Қарағанды облысымен көрші болуы қандай ықпалын тигізеді?
Облыстың машина жасауы «егіс даласына қарап тұр» дегенді қалай түсіндірер едіңдер?
Облыстың кәсіпорындары қалай жұмыс істейді?
Қазіргі кезде кәсіпорындарда қандай жұмыс жүріп жатыр және оның болашағына қандай болжамдар бар?
«Октябрь» зауыты қай салаға маманданған?
«Арнайы құрал сайман мен технологиялық жабдықтар» зауыты қай салаға маманданған?
Машина жасаудың қандай басқа бағыттары бар?

Мұғалімнің әңгімесін тыңдап, қажеттерін жазып алады. Кейін тапсырмаларды орындайды:

1) Қазір облыста 20 шақты МЖ кәсіпорындары бар. Олар әртүрлі трактор жасаушы, технологиялық және металл конструкциясын құрушы, құрал-сайман өнеркәсібі, станок жасаушы, электроника комплексінің саласына кіреді.

2) Кең металл жасау: тракторлар, бульдозерлер, арнайы техн-қ жұмыстарды механизациялау мен автоматизациялау үшін ТМД-ның трактор зауыттарына құрастыру, тракторлар мен автомоблильдерге қор бөліктерін шығару жұмыстары дамыған.

3) Трактор жасау басты орында

4) Металл Қарағандыдан келеді, облыс кәсіпорындары металл сынықтарын пайдаланады. Зауыт толық технологиялық тізбектік жұмыс жасайды.

5) Қзіргі кезде зауытты құрастыру жұмысы жүріп жатыр және жаңа өнімдер шығару өндірісітері құрылуда.

6) Бұл - экспериментальді кәсіпорын, технологиялық жабдықтармен: механизация мен автоматизацияны құрастыру жұмысына мамандалуда.

Тақырыпты бекіту үшін кесікн картаға Павлодар облысының кешенді картасынан Павлодар-Екібастұз экономикалық ауданын түсіру тапсырмасы беріледі

Оқушылар оқулықтарының кесікн картаға 45 бетіндегі Павлодар облысының кешенді картасынан Павлодар-Екібастұз экономикалық ауданын түсіреді

VІ

Қорытынды сұрақтар.

1. Облыста ауыр машина жасау құрылысы немен байланысты жасалған?

2. Еңбекті көп қажет ететін машиналарды жасауға не мүмкіндік береді?

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

VІІ

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

VІІІ

Тақырыпты қайталау, мәтін соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды орындау.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №20

Күні:

Сынып: 9

Тақырыбы: №3 сарамандық жұмыс

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның машина жасау кешені туралы білімдерін бектіп, қайталау.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның машина жасау кешені картасы

Негізгі ұғымдар: машина жасау кешені, қорғаныс-өндірістік кешен, конверсиялау, бұйымдық мамандану, бөлшектер бойынша мамандану, технологиялық мамандану, технологиялық процестер

Номенклатура: Алматы, Ақтөбе, Астана, Шымкент, Петорпавл, Өскемен, Семей, Атырау, Қарағанды, Қызылорда

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Тақы-рыпты бекіту кезеңі

1 тапсырма. Карта мен статистикалық мәліметтерді пайдаланып, машина жасау кешенінің бір саласына жоспар бойынша сипаттама беру:

а) маңызы;

ә) даму қарқыны;

б) орналасу факторлары;

в) аудандары мен орталықтарына мысал келтіру.

2 тапсырма. Кескін картаға машина жасау орталықтарын түсіру

Оқушылар тапсырмаларын анықтап алып, түсінбегендерін мұғалімнен сұрайды. Кейін оларды орындауға кіріседі.

3. Қоры-тындылау кезеңі

Сабақ №21, 22

Күні: 26.11.09/27.11.09

Сынып: 9 «А, Б»

Тақырыбы: МЕТАЛЛУРГИЯ КЕШЕНІ

Қара металлургия

Мақсаттары:

Білімділік. Дәстүрлі және жаңа конструкциялық материалдарды ажырату. Қазақстанның металлурния кешенінің ерекшелігі мен экономикадағы ролі туралы көзқарастарын қалыптастыру. Машина жасау кешенінің құрамы туралы білімдерін қалыптастыру. Қара металлургия, оның өндірісте қайта қолданылуы туралы білім беру.

Дамытушылық. Қазақстанның металлургия кешенін карта бойынша сипаттау арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Павлодар облысы шаруашылығының кешенді картасы

Негізгі ұғымдар: сапалы құрыш, жеңіл металдар, конверторлар, толық циклды металлургия комбинаты, ферроқорытпа, флотация, прокат

Номенклатура: Соколов-Сарыбай, Лисаков және Қаражал комбинаттары, Дөң КБК

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен дәптерлеріндегі тапсырмаларын тексереді. Кейін мәтін соңындағы ақпараттар бойынша сұрақтар қояды:

1) Машина жасау кешені Павлодар облысында қалай дамыған?

2) Машина жасау кәсіпорындары қандай факторларға байланысты құрылған?

3) Облыстың кәсіпорындары қалай жұмыс істейді?

Дәптерлерін көрсетіп, тексереді. Кейін сұрақтарға жауап береді:

1) Павлодар облысында машина жасау кешенінің 20-ға жуық кәсіпорындары бар. Олар әртүрлі технологиялық және металл конструкциясын құрушы, станоктар жасаушы салаларға жатады.

2) Көбінесе егіншіліктің дамуына байланысты ауыл шаруашылық машиналарын жасауға бағытталған.

3) Орталық Қазақстанмен көршілес болуы арқасында кең металды машина жасау дамыған.

ІІІ

Кіріспе сұрақтар:

1) машина жасау кешенін еске түсіреміз: автокөлік 200 мыңнан астам бөлшектен тұрады. Олар қандай салалармен тығыз байланыстылығын көрсетеді?

2) машина өндірісіндегі технологиялық кезеңдерде бөлшектерді дайындау үшін қандай материалдар қолданылады?

3) осы екі мысалда қандай саланың қажеттілігі көп байқалады?

Сұрақтарға жауаптары:

1) тоқыма-тігін саласы, химия өнеркәсібі, қара және түсті металлургия салалары.

2) болат, шойын, түсті металдар

3) қара және түсті металлургия, тетіктер қажет

ІV

Тақырыпты меңгеру жоспары:

Дәстірлі және жаңа конструкциялық материалдар. Ең алдымен конструкциялық материалдар өндірісінің кешендері мен салаларына тоқталады. Оның анықтамасын анықтап, түрлерін атап кетеді. Кейін металлургияда сапалы құрыш (металл қоспалары - хорм, марганец қосылған), жеңіл металдар (титан, алюминий), полимерлер (пластмасса, химиялық талшықтар) өндірісінің маңызын айтып кетеді.
Матллургиялық кешен: құрамы мен ерекшеліктері. Металлургияның құрамын қысқаша сипаттайды. Оның өзіндік ерекшеліктері бар екенін айтады.
Қара металлургия: өндірісте екі рет қайта қолданылуы. Қара металлургияға қысқаша тоқталып кетеді. Олар толық циклді және қайта өңдеу комбинаттардан тұратынын айтады.

Оқулық материалдары мен карталарды қолдана отырып, жоғарыдағы сұрақтарға толық жауаптарын табады.

Конструкциялық материалдарұғалімнің әңгімесін тыңдап, дәптерлеріне конструкциялық материалдардың анықтамасы мен түрлерін сызбанұсқа ретінде жазып алады:

дәстүрлік

жаңа

2. Ең алдымен металлургияға анықтама береді: қарапайым механизмдерден күрделі машиналарға дейінгі өндіріс құралдары металлургияны құрайды. Ол қара және түсті деп бөлінеді. Қазақстандағы металдардың 90%ын қара металдар құрайды. Кейін металлургиялық кешеннің географиясын анықтайды: 1) материалды, қаржыны, еңбекті көп қажет етеді және экологиялық жағынан лас б.к.; 2) онда өндірісті құрамдастыру таралған; 3) өндірістегі шоғырлану деңгейінің жоғары болуы. Осы жерде минералдық шикізатты кешенді пайдалану әдістерін анықтайды. Мұнда байыту фабрикалары, концентрат, флотация ұғымдарына тоқталады.

3. Ең алдымен қара металлургияның шикізатын және оның қасиеттерін анықтайды. Қара металлургиядағы конструкциялық материалды өндіру процестерін, жағдайлары мен факторларын қарастырады: болатты қорыту үшін отынды кокстелетін көмірден алады. Ал негізгі шикізат - темір кенінің 90%-ы Қостанай мен Атасу алаптарында орналасқан. Болат өндіру: 1) темір кенінен домна пешінде шойын алу; 2) балқытылған шойыннан конверторларда болат алу. Прокаттың анықтамасын табады. Толық циклды металлургиялық комбинатына анықтама береді, олардың орналасу факторларын қарастырады. Кейін қайта балқыту зауыттарының қалай жұмыс істейтінін сипаттайды. Олардың орналасу факторларын қарастырады. Осы жерде ара металлургияның ферроқорытпа өндірісін сипаттайды, оның энергия қуатын көп қажет ететін өндіріс деп аталатынын және орналасу факторларын анықтайды.

Тақырыпты бекіту үшін оқулық мәтініндегі 77, 78, 79, 80, 81, 82 суреттерді және 12-кестені талдайды. Мәтін соңындағы 1-2-3-4 тапсырмаларды орындайды.

77-сурет: Қазақстанда қара және түсті металдар өндіру: қ.м. - болат- 4286 мың т, т.м. - мыс, мырыш -366-тан астам, қорғасын мен алюминий-106 мың т, титан, күміс, галий, алтын мөлшері 100-8 мың т аралығында.

80-сурет: прокат түрлері - жазық беттік, құбырлық, сұраптау: дөңгелек, шаршы, бұрыштық, таврлық, рельстік.

81-сурет: металлургия комбинатының жоспар-сызбасын талдайды.

VІ

Қорытынды сұрақтар.

1. қандай материалдарды конструкциялық материалдар деп атайды?

2. Қара металлургия комбинаттары қандай бастапқы шикізат пен отын көздерін пайдаланады, қандай дайын өнім өндіреді?

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

1. Дайын өнім шығару мен құрылыста қолданылатын материалдарды конструкциялық материалдар деп атайды.

2. Бастапқы шикізат - темір кені, отыны - кокстелетін көмір, темір кенінен домна пештерінде шойын алады, одан болат балқытатын цехтерде болат алады, соңында прокат шығарады.

VІІ

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

VІІІ

140-141 беттегі ақпараттарды оқу; 129-130 беттегі 5,6 тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ №23, 24

Күні: 03.12.09/04.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: Түсті металлургия. Павлодар облысының металлургия кешені

Мақсаттары:

Білімділік. Түсті металлургияның маңызын, құрамын, Қазақстанның түсті металл түрлері бойынша дүние жүзіндегі орнын анықтау. Ауыр металдар өндірісінің географиясы, жеңіл металдар металлургиясын бағалы және сирек кездесетін металдардың және Қазақстанның металлургиялық базаларының географиясы туралы білімдерін қалыптастыру. Металлургияның қоршаған ортаға келтіретін зияны туралы көзқарастарын қалыптастыру. Павлодар облысының қара металлургия кәсіпорындарының орналасу факторларын, түсті металлургиясы қандай топтарға бөлінетінін, түсті металдардың қайда қолданылатынын, оның кәсіпорындарының орналасу принциптерін анықтау.

Дамытушылық. Қазақстанның қара металлургия орталықтарын, өнеркәсіпті қорғасын-мырыш, алюминий, титан-магний кәсіпорындарын атап және картадан көрсету арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін арттыру, географиялық мәдениетке тарту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әлеуметтік картасы, Павлодар облысының кешенді картасы, Атлас

Негізгі ұғымдар: ауыр, жеңіл, бағалы, қиын балқитын, сирек кездесетін металдар, дюраалюминий, полиметалл, кен-металлургиялық комбинаттар

Номенклатура: мыс - Орталық, Шығыс Қазақстан, қорғасын-мырыш - Оңтүстік, Шығыс Қазақстан, полиметалл - Зырян, Риддер, Өскемен, титан - Сәтбаев, Обуов, Шоқаш, боксит - Павлодар, Қызыл Октябрь, Амангелді, алтын - Комаров, Ақбеит, Бозшакөл, Бестөбе, Бақыршық

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

1) Қазақстанның темір кенінің құрамындағы металдың үлесі қанша?

2) Ақсу ферроқорытпа зауыты мен АҚШ ферроқорытпа зауыттарын салыстырыңдар.

3) Қарағанды металлургия комбинаты қай шетелдік компанияның басқаруына және қашан берілді?

Дәптерлерін көрсетіп, тексереді. Кейін сұрақтарға жауап береді:

1) 35-53%, концентраттағы мөлшері Қаржал КБК-да 56%, Соколов-Сарыбай КБК-да 66%

2) Ақсу ферроқорытпа зауыты АҚШ ферроқорытпа зауыттарының бәрін қосқандағыдан 3 есе көп ферроқорытпа өндіреді.

3) 1995 жылы Лакшми Митталдың «Арселор Миттал» «болат империясының» құрамына енді.

ІІІ

Кіріспе сұрақтар:

2) машина өндірісіндегі технологиялық кезеңдерде бөлшектерді дайындау үшін қандай материалдар қолданылады?

3) осы екі мысалда қандай саланың қажеттілігі көп байқалады?

Сұрақтарға жауаптары:

1) тоқыма-тігін саласы, химия өнеркәсібі, қара және түсті металлургия салалары.

2) болат, шойын, түсті металдар

3) қара және түсті металлургия, тетіктер қажет

ІV

Жаңа тақырыпты меңгеру жоспары:

Түсті металлургия: кешен ішіндегі кешен.
Ауыр металдар өндірісінің географиясы: шикізат көздеріне бағытталуы
Жеңіл металдар металлургиясы: қуат көздеріне бағытталуы
Бағалы жіне сирек кездесетін металдар
Қазақстанның металлургиялық базалары
Металлургия және қоршаған орта
Павлодар облысының қара металлургиясы
Павлодар облысының түсті металлургиясы

Жаңа тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәтіндері мен тақырыптық карталарды пайдаланады.

Жаңа тақырыпты оқушылар өздігінен меңгеру үшін нұсқаулар береді: 1. Түсті металдардың маңызы мен қолданылуын анықтаңдар.

Түсті металлургияның құрамын білу үшін 84-суретті талдау.
Мұғалім өзі металдар топтарына қысқаша сипаттама беріп

кетеді: ауыр металды кендердің құрамы өте көп. Сондықтан оларды тиімді пайдалану үшін шикізатты кешенді өңдейтін комбинаттар құрылған. Шымкентте қорғасыннан басқа 14 түрлі өнім алынады. Ауыр металдардың тағы бір ерекшелігі - құрамында пайалы компоненттердің аз болуы. Сондықтан балқыту зауыттары шикізат көзіне таяу орналасады. Осы себептен мұнда көп кезеңді флотация қолданылады.біздің елімізде ауыр түсті металдарды мыс және қорғасын-мырыш (полиметалл) өндірісі салалары шығарады. Мыс қоры Қазақстанның барлық аудандарында бар, ең үлкендері Орталыұ пен Шығыс Қазақстанда шоғырланған. Еліміздегі полиметалл өндірісінің басты ауданы - Кенді Алтай. Мұнда үш ірі орталық бар - Зырян, Риддер, Өскемен. Осы жерде оқушыларға тапсырма береді: Шығыс және Оңтүстік қорғасын-мырыш өнеркәсіптерін салыстырыңдар. Ауыр металдарға қарағанда жеңіл металдар кендерінде пайдалы компоненттерінде көп болады. Бірақ оны өңдеуге көп электр қуаты қажет.

Оқушылардың тақырыпты меңгеру үшін орындайтын тапсырмалары мен сұрақтары:

1. Түсті металдардың маңызы мен қолданылуын анықтайды:

Дүние жүзінде 70-тен астам түсті металл балқытылады. Оларды 14 сала өндіреді. Түсті металдардың көбі ғылыми-техникалық революцияның нәтижесінде кеңінен қолданыла бастады. Реактивті ұшақтар, ғарыш кемелерін, атом реакторларын жасау үшін ерекше қасиеттері бар жаңа конструкциялық материалдар - түсті металдар. Қорғасын, никель және қалайы жемірілмейді (коррозия), титан ыстыққа төзімді келеді, күміс, мыс, алюминий жоғары электр өткізгіштігімен ерекшеленеді. Олар мединицалық аспаптар мен материалдар дан бастап күрделі элетроника мен ядролық техника осы металдардан жасалады. Көптеген түсті металдардан сапасы жөнінен бастапқыв материалдардан асып түсетін қорытпалар жасалады.

2. 84-суретті талдау: Түсті металдардың негізгі тобы бар және одан басқа тобы қалыптасқан. Негізгі тобына ауыр металдар (мыс, қорғасын, мырыш, никель, қалайы), жеңіл металдар (титан, магний, алюминий), бағалы металдар (алтын, күміс, платина) жатады. Басқа металдар тобына қиын балқитын (вольфрам, молибден) және сирек кездесетін берилий, тантал, ниобий, галий, скандий, ванадий, рений, селен, теллур) металдар тобы жатады.

Қорғасын мен мырыштың ортақ шикізаты - полиметалл. Шығыстың кенінде қорғасынға қарағанда мырыш көп. Керісінше, Оңтүстіктің кенінде мырышқа қарағанда қорғасын көп. Риддерде қорғасын мен мырыш өнеркәсібінің барлық кезеңдері - кенді өндіруден бастап, металл және қорытпа алуға дейінгі кезеңдер түгел бар. Шымкентте де «өндірістің жоғарғы қабаттары» жолға қойылған.

Оқушылар мұғалімнің келесі тапсырмасы бойынша жұмыс істейді: жеңіл металдар өздерінің жеңілдігі мен жоғары электр өткізгіштігіне байланысты шаруашылықта кеңінен қолданылады. Магниттік қасиеттерінің болмауы, әсіресе, авиация, электроника

Біздің елімізде жеңіл металдарды алюминий және титан-маггний өнеркәсіптері өндіреді. Оқушыларға тапсырма: жеңіл металдардың ерекшеліктерін анықтау.

Алюминийді құрамында алюминий тотығы бар бокситтен алады. Алюминий алу 2 кезеңнен тұрады: 1) бокситтен алюминий оксидін алу, 2) алюминий оксидінен алюминий алу. Осы жерде оқушыларға сұрақ қойылады: Павлодар облысында қандай зауыттар бар? Олар қандай факторларға байланысты салынған?

Бағалы және сирек кездесетін металдардың ішінен елімізде алтын Батыстан басқа барлық аудандарда өндіріледі. Оқушыларға тапсырма: бағалы және сирек кздесетін металдар қайда өңделеді?

Осы барлық металдардың таралуы мен аудандардың мамандануына байланысты Қазақстанда 3 металлургиялық база қалыптасқын: Шғысы, Орталық, Солтүстік. Металлургиялық база - ортақ шикізат немесе отын қорарын пайдаланатын зауыттар тобы. Ең ежелгісі - Шығыс, ол «өндірістің жоғарғы қабаттарын» қалыптастыруды қамтамасыз етеді. Орталық металлургиялық базаның мамандануы кеңейіп келеді. Солтүстік металлургиялық база ең жас болып табылады.

және кеме жасауда, ал улы болмауы - тамақ өнеркәсібі үшін құнды болып саналады.

Алюминийдің жеміірілімге төзімді болуы - көлік пен құрылыс үшін тамаша сапалы болып табылады.

Оқушылар мұғалімнің сұрағына жауап береді: Павлодар облысында Ақсу ферроқорытпа зауыты, Алюминий зауыты, Электролиз зауыты бар. Феррақорытпа зауыты металл сынықтарын қайта балқытып, прокаттар шығарады. Алюминий және Электролиз зауыты алюминийді алуға бағытталған. Олар шикізат және электр қуатының, яғни Ақсу МАЭС-нің арзан электр қуатына негізделіп салынған.

Тапсырманы орындаулары: алтын ауыр металдармен серіктес ретінде алынып, Өскемен, Балқашта шақпақталады. Күміс серіктес ретінде алынады. Оның 2/3 бөлігін Жезқазған кен орны береді. Қазақстанныңбарлық зауыттарында сирек кездесетін металдар ілеспе түрінде алынады. Сонымен қатар Өскемендегі Үлбі металлургиялық зауыты сияқты кәсіпорындар тантал мен берилий қорытпаларын «атом металы» ретінде шығарады.

Тақырыпты бекіту үшін 157-беттегі 1-5 тапсырмаларды береді. Кейін сұрақтар қояды: 1) Түсті металдардың қандай топтары бар? 2) Неліктен түсті металлургияда шикізатты кешенді өңдейтін комбинаттар салу тиімді? 3) Жеңіл түсті металл кендерінің қандай қасиеттері оларды орналастырудағы негізгі принциптерімен байланыстырады? 4) Мыс және алюминий өнеркәсібінің негізгі орталықтарын атаңдар. 5) Қазақстандағы негізгі металлургиялық базаларды картадан көрсетіңдер.

Тапсырмаларды орындаулары:

1-тапсырма: Жезқазған және Қоңырат. Жезқазғанда сирек металдар мен рафинадталған мыс шығарылады. Оның шикізат базалары: Жезқазған, Тасқора, Жыланды, Жомарт.

2- тапсырма: 1 т титан алу үшін 40000 кВт сағат электр қуаты жұмсалады. 3 адамнан тұратын отбасына ондай қуат мөлшері күніне 10 кВт сағаттан 4000 күнге пайдаланады, яғни 11 жылға (40000:365) жетеді екен.

3-тапсырма: Шымкент - қорғасын, Жезқазған - мыс, Павлодар - алюминий, Риддер - қорғасын, мырыш, Балқаш - мыс, алтын, Өскемен - мырыш, титан, Алматы - қайта қолданылатын мыс.

4-тапсырма: Мыс: Қытай, Италия, қорғасын: Ресей, Швейцария, мырыш: Қытай, Швейцария, Ұлыбритания, Нидерланды, титан: АҚШ, Жапония, глинозем: Ресей.

5-т:флотация, алтын, Теміртау, ферроқорыт., алюм., берил., Жезқ.

Сабақты оқушылармен бірігіп қорытындылайды: Сонымен, түсті металлургияның маңызы мен Қазақстандағы даму жағдайы қандай екен?

Түсті металлургия - Қазақстан өнеркәсібінің негізгі салаларының бірі. Өндірістің аяқталған циклі ауыр металдар металлургиясында қалыптасқан, ал жеңіл түсті металдар арзан энергия көздеріне таяу орналасады.

Оқушыларды сабақта көрсеткен белсенділігіне байланысты бағалайды.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады.

Үй тапсырмасына §13, 6-тапсырма, тест сұрақтары.

Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.

Сабақ №25

Күні: 10.12.09/11.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: №4 сарамандық жұмыс

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның металлургия кешені туралы білімдерін бектіп, қайталау.

Дамытушылық. Қазақстанның металлургиялық базаларын кескін картаға түсіру арқылы икемділіктері мен дағдыларын арттыру.

Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін арттыру, географиялық мәдениетке баулу.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның металлургиялық базалары картасы

Негізгі ұғымдар: қара, түсті металлургия, металлургиялық базалар, кен орындары

Номенклатура: Орталық металлургиялық база - Жезқазған, Қарағанды, Теміртау, Балқаш, шығыс металлургиялық база - Риддер, Өскемен , солтүстік металлургиялық база - Ақтөбе, Екібастұз, Ақсу, Павлодар

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Тақы-рыпты бекіту кезеңі

1 тапсырма. Қазақстанның металлургиялық базаларының біріне мына жоспар бойынша сипаттама құрастырыңдар: §12, 13, 82, 85, 88, 89-суреттерді және 13-кестені пайдаланыңдар.

1) географиялық жағдайы

2) шикізат базасы

3) шығаратын өнімі

4) қара және түсті металлургияның негізгі оталықтары

5) басқа базалармен салыстыру (мамандану аумақтылығы, қандай металдар өндірумен ерекшеленеді

6) мәселелері мен даму болашағы

Қорытынды жасау.

Металлургиялық базалар

Шикізат базасы

Өнім

Негізгі орталықтары

Негізгі мәселелері мен болашағы

2 тапсырма. Кескін картаға металлургиялық базаларды түсіру

Оқушылар тапсырмаларын анықтап алып, түсінбегендерін мұғалімнен сұрайды. Кейін оларды орындауға кіріседі.

1 тапсырма. Шығыс металлургиялық базасы.

1) Шығыс Қазақстан облысын алып жатр.

2) мыс кені - Орлов, Николаев, полиметалл - Тишин, Малеев, титан - Сәтбаев, алтын - Бақыршық, кокстелетін көмір - Қарағанды.

3) титан, магний, қорытпалар мен прокаттар,

4) түсті металлургия орталықтары - Риддер, Өскемен, Первомай.

5) Солтүстік және Орталық металлургиялық базалармен салыстырғанда Шығыс металлургиялық база көбінесе түсті металлургияға маманданған. Сонымен қатар ол ең ежелгісі болып табылады, сондықтан ол дайын өнімдерді шығаруда маңызды орын алады.

3. Қоры-тындылау кезеңі

Сабақ № 26

Күні: 10.12.09/11.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: ХИМИЯ ӨНЕРКӘСІБІ КЕШЕНІ

Химия өнеркәсібінің салалары, құрылыс материалдары және орман шаруашылығының кешендері

Мақсаттары:

Білімділік. Химия өнеркәсібінің салалры, құрылыс материалдары және орман шаруашылығының кешендері туралы туралы білімдерін қалыптастыру. Химия кешенінің құрылымы күрделілігі, химия өндірісінің географиясы, құрылыс материалдары өнеркәсібі, орман және ағаш өңдеу өнеркәсіптері туралы көзқарастарын қалыптастыру.

Дамытушылық. Қазақстанның химия өнеркәсібін карта бойынша сипаттау арқылы және оны кескін картаға түсіру арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Тәрбиелік. Өз отаны туралы білімдерін тереңдете келе, отансүйгіштік қасиеттерін арттыру, қоршаған ортаны қорғау қасиеттерін арттыру, географиялық мәдениетке баулу.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Негізгі ұғымдар: химия өнеркәсібі, құрылыс материалдарының өнеркәсібі, кен-химия саласы, негізгі химия, полимерлер химиясы, полимерлерді өңдеу, фармацевтикалық химия, күкір қышқылы, химиялық қоысылыс, фосфор мен минералдық тыңайтқыштар, химиялық талшықтар, пластмасса

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

1) Түсті металлургиядағы ең күрделілердің бірі не?

2) Өскемен титан-магний комбинаты 1949 ж, 1990 ж, 1965-2008 жж қалай жұмыс істеді?

3) Қазақстан алюминий оксидін алуды, алюминий балқытуды қашан бастады?

Дәптерлерін көрсетіп, тексереді. Кейін сұрақтарға жауап береді:

1) Тантал алу, онда 200-дей әр түрлі операция жүзеге асырылады.

2) 1949 ж д.ж-дегі 23 т титан, 1990 ж 100 мың т титан өндірілді. 1965-2008 жж 1 млн т-ға жуық титан, 2,2 млн т магний және 6 мың т скандий оксиді өндірілді

3) Алюминий оксидін алғаш рет Павлодар ПАЗ 1964 ж, алюминиді балқытуды 2007 жылы бастады.

ІІІ

Кіріспе сұрақтар:

1) Конструкциялық материалдарының негізгі топтарын еске түсіріңдер.

2) Жаңа материалдарға не жатады?

Сұрақтарға жауаптары:

1) Конструкциялық материалдардың дәстүрлі және жаңа топтары бар.

2) Жаңа материалдарға сирек кездесетін металдар қосылған қорытпалар, әйнек пластиктер, металл пластиктер, металл керамика жатады.

ІV

Жаңа тақырыпты меңгеру жоспары:

Химия кешені: күрделі құрылым
Химия өндірісінің географиясы
Құрылыс материалдары өнеркәсібі
Орман және ағаш өнеркәсіптері

Тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәтінін және атластары мен суреттерді пайдаланады

Оқушылардың іс-әрекеттері:

- Химия өнеркәсібінің маңызы мен міндетін анықтайды.

- негізгі ерекшеліктерін көрсетеді: 1) табиғатта кездеспейтін, жасанды заттар шығарады; 2) шикізат базасы ауқымды болып келеді; 3) көмірмен, металлургиямен, мұнай өңдеумен құрамдасады.

- химия өнеркәсіптерінің орналасу факторлары: шикізат, су, энергетика, тұтыну, экологиялық

- химия кешенінің құрамына кіретін салаларды анықтайды: 1) кен-химия саласы, 2) негізгі химия, 3)полимерлер химиясы, 4) полимерлерді өңдеу, 5) фармацевтикалық химия

Химия «4 таған»

күкірт қышқылы химиялық қосылыстар

фосфор

минералдық тыңайтқыштар өндірісі

Күкірт қышқылын: 1) ауыр металдар металлургия орталықтарында (Жезұазған, Балқаш, Өскемен, Риддер); 2) уран алатын орталықтарда (Степногор); 3) фосфатты тыңайтқыштар өндірісі орталықтарында (Тараз)

Химиялық қоысылыстардың шикізаты - хром кені .

Фосфор: материалды көп қажет етеді. Күкірт қышқылының қосындысы арқылы суперфосфат алынады.

Тақырыпты бекіту үшін оқулық мәтініндегі 92, 93, 94, 95, 97, 98- суреттерді талдайды. Мәтін соңындағы 1-2-3-4 тапсырмаларды орындайды.

Аталған суреттерді талдап, қорытындылайды. Мәтін соңындағы тапсырмаларды орындайды: 1-тапсырма. 1) шикізат базасын, 2) интенсивті, 3) қауіпті, шикізат, 4) фосфор, суперфосфат, 5) мұнай, 6) сумен, өңдейтін, 7) кәсіпорын, 8) шикізат кен орындарына

VІ

Қорытынды сұрақтар.

1. Бүгінгі сабақта қандай жаңа мәліметтер білдіңдер?

2. Сабақ несімен қызықты болды?

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

1. Қазақстанның химия өнеркәсіінің салалрымен таныстық, оның ерекшеліктерін білдік. Сонымен қатар құрылыс материалдар өнеркәсібі мен орман және ағаш өңдеу өнеркәсіптерін білдік.

2. Химия өнеркәсібінің күрделі салалық құрылысымен танысу.

VІІ

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

VІІІ

140-141 беттегі ақпараттарды оқу; 129-130 беттегі 5,6 тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ № 27

Күні: 17.12.09/18.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: Павлодар облысының химия өнеркәсібі кешені

Мақсаттары:

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Дәптерлерін көрсетіп, тексереді. Кейін сұрақтарға жауап береді:

ІІІ

Кіріспе сұрақтар:

Сұрақтарға жауаптары:

ІV

Жаңа тақырыпты меңгеру жоспары:

Оқушылардың іс-әрекеттері:

Тақырыпты бекіту үшін оқулық мәтініндегі суреттерді және 12-кестені талдайды. Мәтін соңындағы 1-2-3-4 тапсырмаларды орындайды.

-сурет:

VІ

Қорытынды сұрақтар.

Сұрақтарға қолдарын көтеріп карта бойынша жауап береді.

VІІ

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

VІІІ

беттегі ақпараттарды оқу; беттегі тапсырмаларды орындау. Тестерге жауап беру.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ № 28

Күні: 17.12.09/18.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: №5 сарамандық жұмыс

Химия кешені

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның химия кешенін қайталап, бекіту.

Дамытушылық. Қазақстанның химия кешенін кескін картаға түсіру арқылы икемділіктері мен дағдыларын арттыру.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның химия кешені картасы

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Тақы-рыпты бекіту кезеңі

Химия өнеркәсібінің салалық құрамының сызбасын құрастыру.
Кескін картаға Қазақстанның химия өнеркәсібін түсіру.
Қорытындылау

Оқушылар тапсырмаларын анықтап алып, түсінбегендерін мұғалімнен сұрайды. Кейін оларды орындауға кіріседі.

1 тапсырма. Химия салаларын және олардың пайызбен алғандағы үлесін диаграммаға салады.

2. Кескін картаға Қазақстанның химия кешенін түсіреді.

Қорытындылайды: химия құрылыс материалдары және ағаш өнеркәсібі салалары әр алуын және кең тараған өнәмдер шығарады. Олардың шикізат базасы, даму деңгейі мен болашағы зор.

3. Қоры-тындылау кезеңі

Сабақ № 29

Күні: 24.12.09/25.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: «Өнеркәсіп салалары» бойынша қайталау

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстан өнеркәсіп салалары бойынша алған білімдерін қайталау. Оның құрамын, ірі салааралық кешендерін: отын-энергетика кешені, машина жасау, металлургиялық кешен, химия өнеркәсібінің кешендерін, құрылыс материалдары және ораман шарушалығының кешендерін еске түсіріп, бекіту.

Дамытушылық. Қазақстанның өнеркәсіп салаларының дамуы мен қалыптасуын карта бойынша сипаттау арқылы картамен жұмыс істеу дағдылары мен икемділіктерін арттыру.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның саяси-әкімішлік картасы, тақырыптық карталар.

Негізгі ұғымдар: отын-энергетика кешені, машина жасау кешені, конструкциялық материалдар, қара металлургия, түсті металлургия, химия өнеркәсібі, құрылыс материалдары және ораман шарушалығының кешендері

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІІІ - қайталап, бекіту кезеңі V - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру ІV - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Үй тапсырмасын

ІІІ

1. Өнеркәсіп тақырыбын еске түсіру үшін келесі сұрақтарды қояды:

1. Өнеркәсіп салалары қандай топтарға бөлінеді?

2. Қазақстанда қандай топтағы өнеркәсіптер басым болып келеді?

3. Өнеркәсіпті орналастырудың негізгі принциптерін атаңдар.

2. оқушыларды 4-топқа бөліп әрбіреуіне жеке тапсырмалар береді:

1-топ. Отын-энергетика кешені. 1-тапсырма: Мұнай-газдың негізгі алаптарын карта бойынша көрсетіп, олардың тасымалдануын сипатта. 2-тапсырма: әрбір бір алапқа сипаттама береді: а) географиялық орны, ашылуы, ә) негізгі кен орындары, б) бағытталуы, өңделуі, маңызы. 3-тапсырма: көмірдің негізгі алаптарын карта бойынша көрсетіп, олардың тасымалдануын, пайдаланылуын сипатта. 4-тапсырма: карта бойынша электр стансаларының түрлерінің орналасуын сипатта.

2-топ. Машина жасау кешені. 1-тапсырма: карта бойынша машина жасау салаларының орналасуын сипатта. 2-тапсырма: машина жасаудағы технологиялық кезеңдер суретін салып, оны талдау.

3-топ. Металлургия кешені. 1-тапсырма: Қара металлургия орталықтарының орналасуын түсіндір. 2-тапсырма. Толық циклді комбинаттың жұмыс сітеуін түсіндір, неліктен ол сол жерде орналасқанын сипатта. 3-тапсырма: картадан ауыр және бағалы металдарды балқытатын орталықарды көрсет және олардың орналасуын түсіндір. 4-тапсырма: жеңіл металдар өндірісін карта бойынша сипатта. Олардың шикізат көздеріне баға бер.

4-топ. Химия кешені. 1-тапсырма: карта бойынша химия салаларын сипатта. Неліктен олар осылайша орналасқан? 2-тапсырма: Құрылыс матриалдары өнеркәсібінің аймақ бойынша орналасуын сипатта.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

1. Өнеркәсіп салалары 3 топқа бөлінеді: 1-топтағы салалар - өндіруші, 2-топтағы салалар - олардың шикізатын қңдейді, 3-топтағы салалар - жеңіл өнеркәсіп салалары. Одан кейін ауыр және жеңіл деп бөлінеді.

2. Қазақстанда ауыр өнеркәсіптер басым болып келеді.

3. өнеркәсіпті орналастырудың негізгі принциптері: 1) шикізат, отын, энергияға, ғылыми орталықтарға, еңбек ресурстарына, тұтынушыларға жақын орналастыру; 2) қоршаған ортаны қорғау талаптарын, шетелдермен қарым-қатынас жағдайын есепке алу; 3) шоғырландыру, мамандандыру, кооперативтендіру, құрамдастыру, аумақтық үйлестірулерді пайдалану.

Оқушылар топтарға бөлініп, мұғалімнің тапсырмаларын орындайды.

1-топ. Отын-энергетика кешені. 1-тапсырма: Мұнай-газдың негізгі алаптары: Орал-Ембі, Маңыстау, Оңтүстік Торғай, Солтүстік Каспий, Шу-Сарысу алаптары. 2-тапсырма: Орал-Ембі: а) Қазақстанның батысында, БҚО, Атырау облыстары жерлерін алып жатыр. Ол 1911 жылы ашылған, ә) Доссор, Өзен, Қарашығанақ, Қаражамбас, Қаламқас, б) Орынбор, Самараға тасымалданады. 3-тапсырма: Қарағанды алабы, көмірі жоғары сапалы, Қазақстан мен Ресейдің металлургиялық зауыттарына тасымалданады, Екібастұз алабы - энергетикалық отын ретінде пайдаланылады, ол да Қазақстанны және Ресейдің аймақтарына тасымалданады. 4-тапсырма: СЭС-тар Ертіс өзені бойында ШҚО, Іле өзені бойында Алматы облысында, Сырдария өзені бойында ОҚО бар, ЖЭО-тар Қазақстанның барлық облыстарында салынған, МАЭС-ы Қазақстанда 5-у: Павлодар облысында үшеуі, Қарағанды және ОҚО-да бар.

ІV

Сабақты оқушылармен біріге отырып қорытындылайды.

Қазақстанда ірі салааралық кешендердің біріне отын-энергетикасы жатады. Оның ішінде мұнай өнеркәсібі жетекші орын алады. Газ өнеркәсібі де жылдам дамуда. Бқл салаларды дамытуда табиғи ресурстарды тиімді пайдалана және қоршаған отаны қорғай отырып игеру керек.

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

Сабақ № 30

Күні: 24.12.09/25.12.09

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: Агроөнеркәсіптік кешен. АӨК-тің құрамы мен маңызы. Өсімдік шаруашылығы.

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстандағы агроөнеркәсіптік кешеннің құрамы мен маңызы туралы оқушылардың көзқарастарын қалыптастыру. Кешеннің буындары туралы, ерекшеліктері мен салаларының даму факторларын анықтау. Өсімдік шаруашылығының салаларын қарастырып, ерекшелігін анықтау.

Дамытушылық. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін физикалық карта бойынша сипаттау арқылы және оны кескін картаға түсіру арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Қазақстанның физикалық картасы, тақырыптық карталар

Негізгі ұғымдар: ауыл шаруашылығы, тыңайған жерлер, жайылымдар, кешенді мелиорация, өсімдік шаруашлығы, агроклиматтық карталар, дәнді дақылдар, техникалық дақылдар, бақша дақылдары

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - сабақты қорытындылау кезеңі

ІІ - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі V- бағалау кезеңі

ІІІ - жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІ - үйге тапсырма беру

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды:

1. Адамдар жерді не үшін пайдаланады?

2. Қазақстанның ауыл шаруашылығында қандай мәдени өсімдік түрлері өсіріледі?

Кейін жаңа тақырыпты келесі жоспар бойынша меңгереді:

1) АӨК-нің құрамы мен құрылымы. Ауыл шаруашылық өнімдері бұзылып кетпеу үшін оларды уақытында өңдеп, халыққа жеткізу керек. Осының негізінде АӨК-ә құрылады. Бұл кешен аса ірі салааралық кешен - жұмыскерлер саны 2,4 млн адам. Жалпы ішкі өнімнің 1/10 береді.

2) АӨК-нің І буыны. Бұл АӨК-ке ауыл шаруашылық машиналарын, құрал-жабдықтар жеткізе отырып, оның интенсификациясының жалпы деңгейін анықтайды. АӨК-і ескі техника пайдаланады. Өндірілген өнімнің аз ғана үлесі өңделеді.

3) Ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығы - АӨК-тің орталық тізбегі болып табылады, ел экономикасынң дәстүрлі саласы. Қазақстанның барлық аумағы - 272 млн га. Ең көп аумақты жайылымдық жерлер алып жатыр. Ауыл шаруашылығына қолайсыз факторлар - құрғақшылық, жел және су эрозиясы, топырақтың тұздануы мен батпақтануы.

4) Өсімдік шаруашылығы. Өсімдік шаруашылығы егін шаруашылығы, бақша шаруашылығы, жүзім өсіруден тұрады. Егін шаруашылығына табиғи факторлар - жылу, жарық, ылғал қатты әсер етеді. Елімізде егіншіліктің басты саласы - дәнді дақылдар - бидай, арпа, жүгері, күріш, сұлы, қарақұмық, тары, қарабидай өсіру.

тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәтіні мен тақырыптық карталар пайдаланылады.

Оқушылар сұрақтарға жауап береді:

1. Жер қойнауынан пайдалы қазбалар алады, сонымен қатар егін егу үшін, мал жаю үшін пайдаланады.

2. Қазақстанның солтүстігінде бидай өсіріледі, оңтүстігінде күріш өсіріледі, қарбыз, картоп өсіріледі.

Оқушылар жаңа тақырып бойынша мұғалмнің әңгімесін тыңдап отырып, ең негізгілерін жазып отырады.

1. АӨК-і үш буыннан тұрады: І буын - АӨК-не қызмет көрсету саласы, іі буыны - ауыл шаруашылығы, ІІІ буыны - тамақ және жеңіл өнеркәсіп.

2. Бұл АӨК-ке ауыл шаруашылық машиналарын, құрал-жабдықтар жеткізе отырып, оның интенсификациясының жалпы деңгейін анықтайды.

3. ауыл шаруашылығының өнеркәсіптен айырмашылығы: 1) ауыл шаруашылығында жер - негізгі зат әрі еңбек құралы болып табылады; 2) ауыл шаруашылығы - маусымдық сала; 3) АШ өндірісіне климат қатты әсер етеді.

Қазақстанның барлық аумағы - 272 млн га, ауыл шаруашылық жер аумағы - 216 млн га: жайылымдар-182 млн га (84%), жыртылған жерлер-23 млн га (11%), шабындықтар-5 млн га (2%), тың жерлер-6 млн га (3%).

Жерді жақсарту шараларының бір уақытта қатар жүргізілуі кешенді мелиорация деп аталады.

Ауыл шаруашылығы

өсімдік шаруашылығы мал шаруашылығы

4. Дәнді дақылдар - бидай, арпа, жүгері, күріш, сұлы, қарақұмық, тары, қарабидай. Техникалық дақылдар - мақта, қант, күнбағыс, картоп.

ІІІ

Тақырыпты бекіту үшін 183 беттегі 1-тапсырма, 184 беттегі 2-5 тапсырмаларды және 185 беттегі тестерді береді.

Тапсырмаларды оындауы:

1-тапсырма. Орталық Қазақстанда (90%) ауыл шаруашылық жері Шығыс Қазақстанға (70-80%) қарағанда көп, өйткені Орталық Қазақстанның ауданы да үлкен әрі ШҚ-да биік таулы аймақтар бар. Оның ішінде ең көбі жайылымдар, бірақ Шығыс Қазақстанда ормандар мен бұталар үлесі Орталық Қазақстанға қарағанда көбірек.

2-тапсырма. Алып жатқан аумағына қарамастан Солтүстік Қазақстанның ауыл шаруашылық жері (90%) Батыс Қазақстанға қарағанда (80-90%) көбірек. БҚ жайылымдық жерлері СҚ қарағанда көбірек, ал СҚ жыртылған жерлері көбірек, мұның себебі - климат жағдайларында, яғни БҚ климаты көбінесе мал шаруашылығына жарамды, ал СҚ егістікке.

ІV

Сабақты оқушылармен біріге отырып қорытындылайды.

АӨК ірі салааралық кешендердің бірі. Негізгі буынның - ауыл шаруашылғының дамуы мол қор мүмкіндігіне сүйенеді, бірақ жеткіліксіз материалдық-техникалық база кедергі жасайды.

Оқушылар сабақ барысында белсенділік танытуына және тапсырмаларды орныдауына қарай бағаланады.

Бағаларын күнделіктеріне қойдырады, ескертулері болса, мұғалімге айтады.

VІ

181-182 беттегі ақпараттарды оқу; тақырыпты қайталау. Тапсырмаларды орындап үлгермеген жағдайда аяқтау.

Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.

Сабақ № 31

Күні: 14.01.10/15.01.10

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ. ТАМАҚ ЖӘНЕ ЖЕҢІЛ ӨНЕРКӘСІПТЕРІ.

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанда қалыптасқан мал шаруашылығының құрамы және құрылымы туралы көзқарастарын қалыптастыру. Мал басының және құстың аумақ бойынша таралуын білу. Мал шаруашылығының ерекшеліктерін анықтау. Тамақ және жеңіл өнеркәсібі - АӨК-нің ІІІ кезеңі ретінде қарастырып, оның құрамы мен құрылымын және ерекшеліктерін анықтап, білу.оның салалық қрамы мен орналасу факторларын қарастыру.

Дамытушылық. Қазақстанның мал шаруашылығы мен тамақ және жеңіл өнеркәсіптерін тақырыптық карталар мен суреттер бойынша сипаттау арқылы және оны кескін картаға түсіру арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Негізгі ұғымдар: қой шаруашылығы, жылқы шаруашылығы, түйе шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы, панталық марал шаруашылығы, қант өнеркәсібі, май айыру өнеркәсібі, жеміс-көкөніс өнеркәсібі, нан пісіру, сүт өнеркәсібі, тоқыма, тігін, мақта-мата, былғары, тері илеу, мата тоқу өнеркәсіптері.

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІ - үйге тапсырма беру

ІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі V- сабақты қорытындылау кезеңі

ІІІ - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІ - бағалау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен жаңа тақырыпқа көшу үшін кіріспе сұрақтар қояды:

1) Ауыл шаруашылығының қандай салалары бар?

2) Малдардың қандай түрлерін білесіңдер? Өз өлкемізде олардың қайсысы өсіріледі?

3) Түйені Қазаұстанның қай аймағында кездестіруге болады?

Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап береді:

1) Ауыл шаруашылығының өсімдік және мал шаруашылығы деген екі саласы бар.

2) Малдардың жылқы, қой, шошқа, сиыр, түйе, ешкі. Біздің өлкемізде жылқы, сиыр, қой, ешкі, шошқа өсіріледі.

3) Түйені Батыс Қазақстанда кездестіруге болады.

ІІІ

Мұғалім жаңа тақырыпты меңгеру үшін келесі жоспарды құрады:

1. Мал шаруашылығы

2. Тамақ өнеркәсібі

3. Жеңіл өнеркәсібі

4. АӨК-тің аумақтық орналасуы.

Тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәінін, тақырыптыұ карталар мен суреттерді пайдаланады.

Оұушылар мұғалімнің әңгімесінен ең негізгілерін дәптерлеріне жазып отырады:

1. Мал шаруашылығы

ірі қара жылқы түйе қой, ешкі шошқа құс өсіру

6 млн бас 1,4 млн бас 148 мың б. 16,9 млн. б. 1,4 млн. б. 30,7 млн. б.

Мал шарауашылығының ерекше салалары - марал, ара шаруашығы.

2. Тамақ өнеркәсібінің салалық құрамы мен орналасу факторлары

Шикізат Тұтынушы Шикізат-тұтынушы

жарма, май айыру, кондитерлік, нан пісіру, ет, сүт, ұн тарту

қант, консерві, балық макарон, шай шығару

3. Жеңіл өнеркәсіп

тоқыма тігін мақта-мата былғары тері илеу

4. АӨК орналасуының негізгі ұстанымы - шикізат өндіріп, оны өңдейтін және дайын өнімді тұтынатын аудандарды жақындастыру.

ІV

Тақырыпты бекіту үшін 196 беттегі «Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі орталықтарының орналасуы» атты тапсырманы, 197-198 беттегі 1-6 тапсырмаларды береді. Кейін тест тапсырмаларын орындайды.

Тапсырмалардың орындалуы:

Шешуші әсер ететін факторлар

Жеңіл өнеркәсіп саласы

Негізгі орталықтары

Шикізат

Мақта-мата

жүн

былғары

Оңт.Қаз., Алматы облысы

Алматы облысы

Алм.облысы, Семей, Жам. обл.

Тұтынушы

Тоқыма

тігін

аяқ-киім

Астана, Риддер, Жам.обл., Алм.обл.

Барлық облыстарда

Ақтау, Қост.,Сем.,Алм.обл.,Жам.обл

Шикізат, тұтынушы

Тері

Оңт.Қаз. обл., Жамбыл обл., Семей, Солт.Қаз.обл., Қост. обл.

1-т: 1)Алматы, ШҚО; 2) Оңт.ҚО; 3) Алматы обл.; 4) Қост. Обл.; 5) Маңғыстау обл.; 6) Алматы обл. 2-т: Солтүстік - ірі қара мал, жылқы, шошқа, құс, Оңтсүтік - ірі қара мал, қой, ешкі, жылқы, құс, түйе, шошқа.3-т: ШҚО-Зайсан, Шашубай, Қарағанды-Балқаш, Орал-Жайық, Балықшы-Каспий. 4-т:

Сабақты оқушылармен бірігіп, оларға сұрақтар қою арқылы қоыртындылайды: 1) Бүгінгі сабақта қандай жаңа мәліметтер білдіңдер? 2) Сабақ несімен қызықты болды?

Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап беру арқылы сабақты қорытындылайды: 1) Бүгінгі сабақта Қазақстан жалпы және жекелеген аймақтары бойынша мал шаруашылығының қай түрімен, тамақ және жеңіл өнеркәсібінің қай салалары жақсы дамығандығын білдік. 2) Мал шаруашлығының ерекше түрлері туралы мәліметтер қызықты болды.

VІ

Оқушыларды сабаққа қатысуларына қарай бағалап, күнделіктеріне қояды.

Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады.

VІІ

Үйге: АӨК қайталау, «Сен білесің бе?» мәліметтерін оықп келу, кескін картаға АӨК түсіру.

Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.

Сабақ № 32

Күні: 14.01.10/15.01.10

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫНЫҢ АӨК-І

Мақсаттары:

Білімділік. Павлодар облысының агроөнеркәсіп кешені туралы көзқарастарын қалыптастыру. Ауыл шаруашылығының, оның ішінде егіншілік пен мал шаруашылығына тоқаталып, жағдайын анықтау.

Дамытушылық. Павлодар облысының мал шаруашылығы мен тамақ және жеңіл өнеркәсіптерін тақырыптық карталар мен суреттер бойынша сипаттау арқылы және оны кескін картаға түсіру арқылы картамен жұмыс істеу икемділіктерін одан әрі дамыту.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІ - үйге тапсырма беру

ІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі V- сабақты қорытындылау кезеңі

ІІІ - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІ - бағалау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен жаңа тақырыпқа көшу үшін кіріспе сұрақтар қояды:

1) Қазақстанның солтүстік экономикалық ауданында ауыл шаруашылығына қажетті қандай машиналар шығарылады?

2) Ауыл шаруашылығының қандай салалары жақсы дамыған?

3) Жеңіл өнеркәсіптің қай салалары жақсы байқалады?

Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап береді:

1) Тракторлар, комбайндар

2) Өсімдік шаруашылығы,мал шаруашылығы

3) Көбінесе тігін өнеркәсібі

ІІІ

Жаңа тақырыпты меңгеру үшін келесі сұрақтарды қарастырып ктеді:

1) Павлодар облысының ауыл шаруашылығы

2) Егін шаруашылығы

3) Мал шаруашылығы

Тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәтінін, атластағы тақырыптық карталарды пайдаланады. Меңгеру барысында мұғалім ең алдымен жаңа тақырып бойынша шолу жасайды.

Мұғалімнің әңгімесін тыңдап ең негізгілерін жазып отырады:

1. Павлодар облысының ауыл шаруашығы АӨК негізгі түйіні. Оған 160 кәсіпорын жатады. Ауыл шаруашылығының негізіне екі принцип жатуы керек: өндірісті интенсификациялау және рыноктың сұранысы.

2. Облыс қауіпті егіншілік зонасына жатады. Басты азықтық мәдени дақылға жаздық бидай жатады. Екінші дәнді дақыл - тары болып табылады. Басқа дәнді дақылдар: арпа, сұлы мал азығына пайдаланылады. Техникалық дақылдардан күнбағыс, қант қызылшасы аз мөлшерде. Бақ 2,2 мың га жерді алып жатыр.

3. ет-сүт беретін мал шаруашылығы барлық жерде, әсіресе дала және орманды дала зонасында дамыған. Қой шаруашылығы - облыстың дәстүрлі саласы. Мал шаруашылығының басқа салаларының ішінде шошқа, жылқы, балық аулау, аң шаруашылығы дамыған.

ІV

Тақырыпты бекіту үшін мұғалім келесі сұрақтар мен тапсырмаларды береді:

1) Облыстағы аудандар бойынша бізде өндірілген бидайдың өзіндік құны қандай? (№11 кесте)

2) Өнімнің көрсеткішін салыстырыңдар: олар қандай ойға итермелейді? Осы берілген проблеманы жалғастыра аласыңдар, одан қалай шығуға болады? (№11 кесте)

3) №12 кестені талдап, қорытынды жаса: облыстың ауыл шаруашылығындағы мамандану қандай? Мұндай маманданудың себебі неде?

Мұғалімнің берген сұрақтары мен тапсырмаларын орындайды:

1) Облыстағы аудандардың әрбіреуінде бидайдың өзіндік құнында айырмашылықтар байқалады. Олардың ішінде өзіндік құны жоғары болып келетін аудандар - Ақсу, Железинка, Баянауыл, Ақтоғай, ал төмен аудандар - Аққу, Павлодар ауданы, Успенка

2) Өнімнің көрсеткішін салыстыра келе мұндағы өзіндік құн астықтың өсірілетін жердің климатына, топырағы мен ылғалдылығына байланысты болады.

3) Мұнда мал шаруашылығының бағыттары: ет-сүт Павлодар маңы мен Ақсу маңындағы зоналар жатады, сүт - Ақтоғай, Железинкағ Ертіс, Қашыр, Успенка, Шарбақты аудандары, сүт-ет - Қашыр, Паводар маңындағы зона, шошқа - Екібастұз қаласы жатады. Өсімдік шаруашылығының бағыттары: астық - Ақтоғай, Железинкағ Ертіс, Успенка, Шарбақты, дәнді дақылдар - Қашыр, Ақсу аудандары.

Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап беру арқылы сабақты қорытындылайды: 1) Бүгінгі сабақта Павлодар облысының жалпы және жекелеген аудандары бойынша мал шаруашылығының қай түрімен, тамақ және жеңіл өнеркәсібінің қай салалары жақсы дамығандығын білдік. 2) Мал шаруашлығының ерекше түрлері туралы мәліметтер қызықты болды.

VІ

Оқушыларды сабаққа қатысуларына қарай бағалап, күнделіктеріне қояды.

Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады.

VІІ

Үйге: АӨК қайталау, сұрақтар мен тапсырмаларды орындау.

Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.

Сабақ №33

Күні: 21.01.10/22.01.10

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: №6 сарамандық жұмыс

Агроөнеркәсіптік кешен

Мақсаттары:

Білімділік. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені туралы алған білімдерін қайталап, бекіту.

Дамытушылық. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін кескін картаға түсіру арқылы икемділіктері мен дағдыларын арттыру.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық әдіс

Құрал-жабдықтар: Оқулық, 9-сынып Атласы, Қазақстанның саяси-әкімшілік картасы, Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені картасы

Негізгі ұғымдар: өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы, тамақ және жеңіл өнеркәсібі

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

1.Ұйымдастыру

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

2. Тақы-рыпты бекіту кезеңі

1 тапсырма.:

1. АӨК-нің ерекшеліктерін, орналасу факторларын, құрамын анықтау.

2. Қазақстанның түрлі экономикалық аудандарында ауыл шаруашылығының мәдени дақылдарын өсіру үшін климат жағдайын анықтау.

3. Тамақ және жеңіл өнеркәсіп орталықтарының орналасуына талдау жасау.

2 тапсырма: Кескін картаға Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенін түсіру.

Қорытындылау.

Оқушылар тапсырмаларын анықтап алып, түсінбегендерін мұғалімнен сұрайды. Кейін оларды орындауға кіріседі.

1 тапсырма.

1. АӨК-нің құрамы: І буын-АӨК-ке қызмет көрсету, ІІ буын-ауыл шаруашылығы, ІІІ буын-тамақ және жеңіл өнеркәсіп. Негізгі ерекшеліктері: 1) жер - негізгі зат әрі еңбек құралы; 2) маусымдық сала; 3) климатқа тәуелді. Басты факторлары - табиғи факторлар, тұтыну факторлары.

2. Солтүстік ЭА: ерте егілетін дақылдардың көбінесе кеш пісетін сорттарын , жаз ортасында пісетін дақылдар - бидайдың кеш пісетін сорты, жүгерінің ерте егілетін сорттарын өсіруге қолайлы.

Оңтүстік ЭА: Күз айларында пісетін дақылдар - жүгерінің кеш пісетін сорты, күріштің орта кезеңде пісетін сортын, жылу сүйгіш 1 жылдық дақылдар (мақта, күріш) өсіруге қолайлы.

Батыс ЭА: жаздың аяғында пісетін дақылдар - жүгерінің орташа сорттары, күріштің орташа сорты, күз айында пісетін дақылдар - жүгерінің кеш пісетін сорты, күріштің орта кезеңде пісетін сортын, кейбір шағын аумақта күз айында пісетін дақылдар - жүгерінің кеш пісетін сорты, күріштіің орта кезеңде пісетін сортын өсіруге қолайлы.

Орталық ЭА: солтүстігінде ерте және жаз ортасында пісетін, орталығында жаздың аяғында пісетін дақылдар, оңтүстігінде күз айларында пісетін дақылдарды өсіруге қолайлы.

Шығыс ЭА: көбінесе жаз ортасында пісетін дақылдар, кейбір шағын аумақтарында ерте пісетін дақылдарды және жаздың аяғында пісетін дақылдарды өсіруге қолайлы.

3. Жеңіл өнеркәсіп. Шикізат факторына байланысты орналастырылатын өнеркәсіптер - мақта-мата (ОҚО, Алматы обл.,), жүн (Алматы обл.), тері (ОҚО, Жамбыл обл., Семей қаласы), кілем (Алматы қаласы), тұтынушы факторына - тоқыма (Астана, Қарағанды олб., Риддер), тігін (барлық облыстарда), аяқ киім, (Маңғыстау обл.).

3. Қоры-тындылау кезеңі

Сабақ № 34

Күні: 21.01.10/22.01.10

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: Көлік кешені

Мақсаттары:

Білімділік..

Дамытушылық. Кескін картаға Қазақстанның рекреациялық аудандарын түсіру арқылы Қазақстанның инфрақұрылым кешені туралы білімдерін бектіп, картамен жұмыс істеу икемділіктері мен дағдыларын арттыру.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Негізгі ұғымдар: инфрақұрылым, рекреация, рекреациялық ресурстар, рекреациялық аудандар.

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Сабақ № 35

Күні: 28.01.10/29.01.10

Сынып: 9 А, Б (І топ)

Тақырыбы: Әлеуметтік инфрақұрылым кешені.

Мақсаттары:

Білімділік. Әлеуметтік инфрақұрылым кешені туралы түсінік беріп, көзқарастарын қалыптастыру. Оның мақсатымен танысу, оның тұрмыстық қызмет көрсету, халықтың демалысын ұйымдастыру салалары және олардың орналасу факторлары туралы біліп, Қазақстандағы әлеуметтік инфрақұрылым қызметінің даму деңгейін анықтау. «Рекреация», «рекреациялық ресурстар», «рекреациялық шаруашылық», әрекреациялық ауданә деген түсініктердің мағынасын анықтау.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: картасы

Негізгі ұғымдар: инфрақұрылым, рекреация, рекреациялық ресурстар, рекреациялық аудандар.

Номенклатура:

Сабақтың құрылымы: І - ұйымдастыру кезеңі ІV - жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі VІІ - бағалау кезеңі

ІІ - үй тапсырмасын тексеру V- жаңа тақырыпты бекіту кезеңі VІІІ - үйге тапсырма беру

ІІІ - жаңа тақырыпқа көшу кезеңі VІ - сабақты қорытындылау кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру.

Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау.

ІІ

Ең алдымен дәптерлерінен тапсырмалардың орындалуын тексереді. Кейін өткен тақырып бойынша бірнеше сұрақтар қояды:

1. Қазақстан халқы және шаруашылығы үшін көлік қандай қызмет атқарады?

2. Көлікткің негізгі түрлерін атаңдар.

3. Қазақстанда қандай көлік түрлері жетекші орын алады? Не себепті?

4. «Инфрақұрылым», «жолдардың өткізу қабілеті», «магистраль» түсініктерін еске түсіріңдер.

Дәптерлерін тексергеннен кейін сұрақтарға жауап береді:

1. Көлік - экономиканың қалыпты жұмыс істеуінің негізі. Ол өндіріс процесін қамтамасыз етіп, кәсіпорындарды, салалар мен аймақтарды байланыстырады, сыртқы сауда жүктерін тасымалдап, халыққа қызмет көрсетеді.

2. Құрлық көліг (темір жол, автомобиль жолдары, құбыр және электрондық көліктер), су көлігі (теңіз және өзен көлігі) және әуе көлігі

3. Қазақстанда құрлық көліктері жетекші орын алады. Темір жол еліміздің аймақтарын біртұтас жүйеге біріктіріп, климат пен жыл маусымдарына қарамастан тұрақты түрде жұмыс істейді. Қозғалыс жылдымдықтары едәуір, сонымен бірге тасымалдау құны көп емес. Автомобиль жолы темір жол жүйесін байланыстыратын негізгі буын болып табылады. Олар аралық кідіріссіз тауарды «есіктен есікке» дейін жеткізеді.

4. Инфрақұрылым - халық тұтынатын коомуникациялық жүйелер мен қызмет көрсетулер жүйесінің жиынтығы. Жолдардың өткізу қабілеті - жолдардағы қозғалыс жылдамдығын анықтайтын көрсеткіш. Магистраль - елдің жол желісін құрайтын ірі жолдар.

ІІІ

Ең алдымен жаңа тақырыпқа көшу үшін кіріспе сұрақтар қойып, оқушылардың білімдерін тексереді:

1. Сендер жазғы демалысты қалай өткізесіңдер?

2. Не үшін сол жерлерге барасыңдар? Ол несімен қызықты?

Оұушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап береді:

1. Біз жазғы демалыста демалыс жерлеріне барамыз, басқа қалаларға барамыз. Мысалы, Алматы қаласына, Көкшетаудағы Бурабайға, өз өлкеміздегі Баянауыл тауларын тамашалауға, Түркістан, Астана қаласына барамыз.

2. Алматы қаласында көптеген көрікті жерлер, ойын-сауық, демалыс жерлер бар: Медеу мұз айдыны, Хантәңірі шыңы, т.б., Көкшетаудың табиғаты әсем, таулары қызық пішіндерге ие, бұлақтары, ормандары бар. Түркістан ежелгі қала, мұнда тарихи ескерткіштер бар.

ІV

Жаңа тақырыпты меңгеру үшін келесі жоспарды құрады:

1. Әлеуметтік инфрақұрылымның мақсаты мен орналасу факторлары. Әлеуметтік инфрақұрылымның негізгі мақсаты - халыққа қызмет көрсету. Оның құрамына 30-дай сала кіреді.

Әлеуметтік инфрақұрылымды орналастырудың негізгі факторы - халықтық, яғни тұтыну факторы. Одан басқа факторлары - табиғи-қор, ғылымды көп қажет ету, көліктік фактор.

2. Тұрмыстық қызмет. Сауда халыққа тұтыну тауарларын ұсынады. Олар үлкен партиямен немесе бір-бірлеп сатылады. Сауданың негізгі бөлігі базарлардың үлесіне тиеді. Елімізде 50-ден астам дүкендер бар. Ірі дүкендер - фирмалық супермаркеттер. Барлық тауардың 2/5-і Алматыда сатылады - еліміздің басты сауда «сөресі».

3. Халықтың демалысын ұйымдастыру. Рекреацияның негізгі мақсаты - еңбек ету процесінде жұмсалған күшті қалпына келтіру. Рекреациялық шаруашылық құрамына қонақ үйлер, демалыс үйлері мен базалары, санаторийлер, турбазалар, туристік көлік және т.б. кіреді. Емдік рекреациялық аудандар - минералдық бұлақтар: Сарыағаш, Алма-Арасан, Шучье; шомылу-жағажайлық аудандар: Қапшағай мен Бұқтырма су қоймалары, Балқаш, Алакөл, Бурабай; спорттық рекреациялық аудандар: Солтүстік және Батыс Т-Ш, Жоңғар Алатауы, Алтай;

Жаңа тақырыпты меңгеру үшін оқулық мәтіні мен карталарды, оқулықтағы суреттерді пайдаланады.

Меңгеру барысында жоспардың әрбір бөлімі бойынша негізгілеріне тоқталып кетеді.

Оқушылар мұғалімнің әңгімесін тыңдап отырып, негізгілерін жазып отырады. Негізгілерін мұғаліммен бірге анықтайды.

1. Әлеуметтік инфрақұрылымның негізгі мақсаты - халыққа қызмет көрсету. Оның құрамына 30-дай сала кіреді.

2. Тұрмыстық қызмет көрсету мекемелері - шаштараздар, кір жуатын жерлер, киім тазалау орындары, моншалар, автомобиль, тұрмыстық техникалар жөндеу, киім, аяқ киім тігу - қалаларда шоғырланған.

Тұрмыстық қызмет көрсету

денсаулық сақтау білім беру

4,5 мың ауруханалар, 170-мыңнан 8000-ға жуық мектеп,

астам дәрігерлер (Алматы, Астана, 181 жоғары оқу орны бар

Қарағанды, Семей)

3. Рекреация үшін 3 негізгі жағдай қажет: 1) «өркениетті» демалыс қымбатқа түсетіндіктен, адамдардың жеткілікті кірісі болу керек; 2) рекреациялық ресурс; 3) рекреациялық шаруашылық болуы шарт.

Рекреациялық ресурстар

табиғи-рекреациялық мәдени-тарихи

сарқырамалар, түрлі бейнедегі ежелгі қалалар, кесенелер,

жартастар, үңгірлер, каньондар қамалдар, храмдар, тасқа

қашалған суреттер, сәулет

құрылыстары, мұражайлар

Рекреациялық аудандар - өзіндік рекреациялық мамандануымен ерекшеленетін аумақтар: Солтүстік Тянь-Шань, Көкшетау, Алтай.

Тақырыпты бекіту үшін келесі сұрақтар мен тапсырмаларды орындайды:221 беттегі 1-2 тапсырмалар, 222-беттегі 3-4 тапсырмалар, тестер.

Тапсырмалардың орындалуы:

1. 126-сурет - мәдени-тарихи ресурс, 127-сурет - табиғи-рекреациялық ресурстар.

2. Екі оқушы өзара орындйды.

3. Негізгі рекреациялық аудандар - Тянь-Шань, Көкшетау, Алтай, Жоңғар Алатауы, Баянауыл.

4. Оқушалыр өздігінен орындайды, өз ойларын айтады.

Тест: 1-г, 2-б, 3-б, 4-г, 5-в, 6-г, 7-ә, 8-ә, 9-ә, 10-г.

VІ

Сабақты оқушылармен біріге отырып қорытындылайды.

Әлеуметтік инфрақұрылымның салалары ең ірі әрі еңбекті көп ұажет ететін кешен болып табылады. Елдің әлеуметтік жағдайы мен даму болашағы онымен тығыз байланысты. Бұл кешеннің географиясын тұтыну факторы - халықтың орналасуы басқаларға қарағанда көбірек анықтайды.

VІІ

Оқушыларды сабаққа қатысуларына қарай бағалап, күнделіктеріне қояды.

Оқушылар алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады.

VІІІ

Үйге: тақырыпты қайталау, сұрақтарға жауап беру.

Күнделіктеріне үй тапсырмасын жазып алады.

Сабақ: №36

Сыныптар: 9 А, 9 Б (І) топ

Күні: 28.01.10/29.01.10

Тақырыбы: Павлодар облысының инфрақұрылымдық кешені

Сабақ: №37

Сыныптар: 9 А, Б (І топ)

Күні: 04.02.10/05.02.10

Тақырыбы: №7 сарамаңдық жұмыс

Мақсат-міндеттер:

Білімділік мақсаты - оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.

Дамытушылық мақсаты - Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.

Тәрбиелік мақсаты - Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.

Оқу құралдары: Оқулық, 9 сынып Атлас, Қазақстанның әкімшілік-аймақтық картасы, Қазақстанның физикалық картасы, кескін карталар

Сабақ түрі: Практикалық сабақ

Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс

Сабақтың жоспары:

І кезең - ұйымдастыру кезеңі (3 мин)

ІІ кезең - білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)

ІІІ кезең - қорытынды кезеңі (2 мин)

Сабақ барысы:

Кезең

Мұғалім әрекеті

Оқушылар әрекеті

Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. Балаларға сарамаңдық жұмыс дәптерлерін таратып береді.

Оқушылар мұғаліммен амандасып, сабаққа дайындалып отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптерлері мен кескін карталары болады.

ІІ

1 тапсырма. Карта бойынша көлік кешенінің тораптарын, оның еліміздің аумағы бойынша таралуын оқып-үйрену.

2 тапсырма. Жергілікті жердің көлік кешендері жұмысына талдау жасау.

Оқушылар бірінші тапсырманы орындағанда, ең алдымен, атластағы көлік кешендері тақырыптық картасын ашып, ондағы бар көлік тораптарының таралуына баға береді.

Екінші тапсырманы орындағанда Павлодар облысының көлік кешендерін бөліп, олардың жұмысына талдау жасайды.

ІІІ

Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді.

Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Үзіліске шығады.

Сабақ: №38

Сыныптар: 9 А, Б (І топ)

Күні: 04.02.10/05.02.10

Тақырыбы: «Шаруашылыққа сипаттама» бөлімі бойынша қайталау

Мақсат-міндеттер:

Білімділік мақсаты - оқушылардың «Шаруашылыққа сипаттама» бөлімі бойынша тараудың алған білімдерін қайталап бекіту, жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгерту және бекіту.

Дамытушылық мақсаты - Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.

Тәрбиелік мақсаты - Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру. Көмір өнеркәсібінің қоршаған ортаға әсері мысалында оқушыларға экологиялық білім беру.

Оқу құралдары: Оқулық, 9 сынып Атлас, Қазақстанның әкімшілік-аймақтық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия

Сабақ түрі: Қорытынды сабақ

Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс

⇧

⇩

скачать материал