Сабақ жоспары 'Халықтың нәсілдік, тілдік, ұлттық құрамы'

ІІ санатты география пәнінің мұғалімі:Досмағұлова Толқын Сапарбекқызы

Сынып:10

Күні:

Сабақтың тақырыбы:Халықтың нәсілдік,тілдік,ұлттық құрамы және дүние жүзіндегі діндер

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Оқушыларға халықтың нәсілдік,тілдік, ұлттық құрамы және дүние жүзіндегі діндер жөнінде түсініктер беру.

Дамытушылық:Оқушылардың ойлау,сөйлеу қабілетін,дүниетанымындамыту,пәнге қызығушылығын арттыру.

Тәрбиелік:Оқушылардың ой -өрісін дамытып,бірлікке, адамгершілікке,өз бетінше ізденугееңбектенуге дағдыландыру, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың тегі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың көрнекілігі:Дүние жүзінің саяси картасы,оқулық, жұмыс дәптері

Пәнаралық байланыс: тарих,қазақ тілі

Сабақтың формасы:Жеке, ұжымдық

Сабақтың барысы:І.Ұйымдастыру кезеңі 1.Оқушылармен амандасу 2.Оқушыларды түгендеу

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау

1.Зымыран сұрақтар

1.Д.ж бойынша орташа есеппен 1км кв жерге неше адамнан келеді?/52

2.Халық тығыз қоныстанған 1 км кв жерге 100 адамнан артық қоныстанған аудандар қатарын ата/Батыс еуропа,Үнді ганг ойпаты,Оңтүстік Үндістан,Шығыс Қытай,Жапон аралдары,Ява аралы,Ніл аңғары,Нигер өзенінің төменгі ағысы,АҚШ-тың солтүстік- шығысы,Бразилия мен Аргентинаның Атлант мұхит жағалауы

3.Халық сирек қоныстанған аудандарды ата/Сахара, орталық Азия,Арабия, Аустралия шөлдері,Канада ,Ресейдің,Еуропаныңсолтүстігі,қалың орманды ,батпақты Амазония

4.Халқы тығыз шоғырланған елдер қатарына қандай елдер кіреді?/Бельгия,Ұлыбритания,Германия,Жапония,Бангладеш,Индонезия

5.Халық тығыздығы ең жоғары елді ата/Бангладеш 1062 адамнан келедіКорея Республ.491,Нидерландыда 404

6.Иммиграция деген не?/елге басқа мемлекет азаматтарының көшіп келуі

7.Эмиграция деген не?/елден адамдардың көшіп кетуі

8.Шығыс жарты шарда халықтың қанша пайызы келеді?/ 85

9.Оңтүстік жарты шарда халықтың қанша пайызы тұрады?/10

10.Көші -қонның себептерін ата/ табиғи жағдайы,діни,экономикалық,саяси,отбасы-тұрмыс

2.Үй тапсырмасын бекіту. Тест 1.Д 2.е 3.е 4.а 5.с 6.а 7.в 8.в 9.в10.д

1. Халқы ең тығыз орналасқан ел:

а) Иран; в) АКШ; с) Жапония; д) Бангладеш; е) Бутан.

2. Халықтың орналасуына әсер ететін факторлар:

а) тарихи жағдай; в) табиғи өсу;с) ғылым ; д) өнеркәсіп, мәдениет; е) тарихи, табиғат жағдайы, экономикалық жағдай;

3. Халқының саны басқа елден көшіп келушілердің есебінен өзгеруін...........дейміз:

а) көшіп-қону; в) урбандалу; с) табиғи қозғалыс; д) демографиялық жарылыс;е) механикалық қозғалыс.

4. Жаңа индустриалды елдер:

а) Корея, Сингапур; в) Вьетнам, Пакистан; с) Тайланд, Чили; д) Қытай, Монголия; е) Индонезия, Замбия

5. Федерациялық мемлекет:

а) Франция;в) Өзбекстан; с)Мексика; д) Непал; е) Украина.

6. Халық ең көп қоныстанған дүние бөлігі:

А) Азия; в) Америка; с) Еуропа; д) Африка.

7. Қай елдер « қоныс аудару капитализміне» жатқызылады?

А) Бразилия, Мексика; в) ОАР, Жаңа Зеландия; с) АКШ, Канада; д) Германия, Дания.

8. Қай елде әйелдерге қарағанда ер адамдар саны басым?

А) Жапония, Тмд;в) Қытай, Үндістан; с) Польша, Германия; д) Канада,АКШ; е) барлығында бірдей

9. Халықтық механикалық қозғалысы деген не?

А) халықтың ұдайы өсуі; В) миграция ( көшіп-қонуы); с) көліктік шығын; д) бюджет; е) сауда қатынасы.

10. Экономикалық дамуынан артта қалған елдер қай аймақта?

А) Азияда; в) Австралияда; с) Солтүстік Америкада; д) Африкада; е) Евразияда.

ІІІ.Жаңа сабақты түсіндіру.Балалар осы біз басқа жерге яғни шет елге барсақ өзіміздің қазақ халқын көрсек кәдімгідей қуанамыз,бірақ ол адаммен біз сөйлеспей - ақ оның қазақ екенін сеземіз, сонда біз оны қандай ерекшелігі арқылы білеміз? Ия, дұрыс айтасыңдар балалар, біз олардың сырт бейнесі арқылы танимыз.

Нәсілдер - адамдардың сыртқы бет - бейнесінің ұқсас белгілері(түсі,шашының сипаты,бет әлпеті, бас сүйегінің пішіні,дене тұрқы және т.б) бойынша біріктірілетін топтары.Антропологиялық белгілер ұзақ уақыт бойы белгілі бір табиғат жағдайларына бейімделу нәтижесінде қалыптасқан.

Жер шары халқы 3 үлкен нәсілге Еуропалық,монғол тектес,экваторлыққа жатады.

Нәсілдердің сыртқы айырмашылықтары болғанмен , нәсілдердің биологиялықжәне әлеуметтік- мәдени тұрғыдан алғанда тең екендігі ғылым жүзінде дәлелденген.

Ұлттық құрамы.Этнос немесе халық дегеніміз-тілі мен ата қонысының, шаруашылық сипаты мен мәдениетінің ортақтығы негізінде тарихи қалыптасқан және бірыңғай ұлттық санаға ие адамдардың қауымдастығы.

Ғалымдар этностар санын 3-4 мыңдай деп болжайды.Қазіргі кезде әлемдегі аса ірі этнос-қытайлар.Жер шары халқының 43%-ға жуығын ірі 10 этнос құрайды.

Д.ж мемлекеттердің жартысынан астамы ұлттық құрамы жөнінен бірұлтты,көпұлтты болып саналады.Бір ұлтты елдер қатарына: Дания,Швеция,Жапония,Корея

Көпұлтты елдер:Үндістан,Нигерия,Индонезия,Ресей,АҚШ,Қазақстан

Тілдік құрамы.д.ж 7 млрд адам бар.Олардың қанша тілде сөйлейтіндігі әлі нақты анықталмаған, кейбір ғылыми деректерде3 мыңнан асады десе,ал кейбір ғылыми деректерде тіл саны 5 мың деп шамалайды.Олардың 1000-нан астамы жойылып бара жатырған немесе әлі толық қалыптасып бітпеген тілдер болып табылады. Қазіргі кезде Аустралияда аборигендердің 250,С.Америкада үндістердің 170 тілі жойылу алдында тұр.Тілдердің ¾ бөлігі ауыз екі сөйлесуге ғана пайдаланылады,яғни жазба үлгісі жоқ.Д.ж. тілдерд і45-тен астам тіл тобына, оларды өз кезегінде 20 тілдік семьяға топтастырады.Сонымен қатар ешқандай тіл семьясына, тобына енгізілмеген, шығу тегі белгісіз оқшау тілдер де бар.Олар:жапон,корей,Испанияда тұратын басктердің тілі.

Қазіргі кезде д.ж кең таралған 12 тілде халықтың 60%-дан астамы сөйлейді.Кең тараған 6 тіл:ағылшын,француз,орыс, испан,араб,қытай.БҰҰ-ның жұмыс тілдері болып саналады.

Әлем діндері.Саны жағынан христиандар басым.Христиан діні-католиктік,протестант, православие ағымдарына жіктеледі

Ислам - д.ж.120 елінде мұсылман мешіттері мен қауымдастықтары бар.Мұсылмандар, негізінен Азия жерінде шоғырланғанмен, олардың саны Еуропа мен Африкада едәуір.Мұсылмандардың жалпы саны жөнінен Индонезия(160млн),Пәкстан126 млн),Үндістан (100 млн адам) д.ж. алдыңғы орындарды алады.

Буддизм - әлемдік діндердің ішіндегі ең ежелгісі болғанымен, бұл дінді ұстанушылардың саны христиандар мен мұсылмандарға қарағанда әлдеқайда аз. Буддизм - Қытай, Жапония, Корея кеңінен таралған; Мьянма,Шри- Ланка,Тайланд,,Монғолия,Бутан,Вьетнам,Камбоджа,Лаоста басым дін болып табылады.

Сабақты бекіту.

1.Географиялық диктант

1.Нәсілдер - адамдардың сыртқы бет - бейнесінің ұқсас белгілері(түсі,шашының сипаты,бет әлпеті, бас сүйегінің пішіні,дене тұрқы және т.б) бойынша біріктірілетін топтары.

2.Антрополпологиялық белгілер ұзақ жылдар бойы белгілі бір табиғат жағдайларына бейімделу жағдайына байланысты қалыптасқан.

3.Жер шары халқы 3 үлкен нәсілге . Еуропалық,монғол тектес,экваторлыққа жатады.

4 Этнос немесе халық дегеніміз дегеніміз тілі мен ата қонысының, шаруашылық сипаты мен мәдениетінің ортақтығы негізінде тарихи қалыптасқан және бірыңғай ұлттық санаға ие адамдардың қауымдастығы.

5.Әлемдегі аса ірі этнос - қытайлар.

6.Бір ұлтты елдер - .. Дания,Швеция,Жапония,Корея

7.Көпұлтты елдер - .. Үндістан,Нигерия,Индонезия,Ресей,АҚШ,Қазақстан

8.Оқшау тілдер- . жапон,корей,Испанияда тұратын басктердің тілі.

9.шаманизм қандай дін? ...Дәстүрлі діндер

10. Буддизм орталығы ...Қытайда таралған.

2. Диаграммалар сөйлейді.

1- топ

1.18- сызба нұсқаны талдау. Дүние жүзіндегі аса ірі этностардың өзгеру диаграммасын салыстыру.

2.Термин сөздер: унитарлы,федерациялы,отарлар,теократтық

2-топ

1.20 - сызбанұсқа. Ірі тілдердің таралуы арасындағы айырмашылық.

2.Дәстүрлі діндер туралы сипатта

3 - топ

1.22 - сызбанұсқа. Д.ж діндердің таралуын бір - бірімен салыстыру

4-топ

Иудаизм,Индуизм,даосизм,синтоизм,конфуцийлік туралы түсінік беріңдер

5 - топ

1.16 - суретті талда, сипаттаңдар

2.Ислам діні туралы баянда

Бағалау.

Қорытынды

Кескін картамен жұмыс Дж нәсілдердің таралуын кескін картаға түсіру

Үйге тапсырма:§23 оқу2. Дж нәсілдердің таралуын кескін картаға түсіруді аяқтау