Ашық сабақ 'Жанартау' 6-сынып

Тақырыбы: Жанартаулар,ыстық бұлақтар мен гейзерлер.

Мақсаты:

1.Жанартаудың пайда болуы мен құрылысы туралы және ыстық бұлақтар,гейзерлердің қасиеттері туралы мәлімет беру.

2.Картамен жұмысты нығайта отырып,жанартаулар мен ыстық бұлақтар координаталарын тауып географиялық жағдайларына сипаттама беруге дағдыландыру.

3.Оқушыларды өз ойын нақты жеткізе білуге үйрету.

Сабақ түрі: жаңа сабақты меңгерту

Әдісі: картографиялық,зерттеу, СТО әдістері-топтастыру,кесте,кескін карта

Барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Географиялық диктант

1.Жердің ішкі құрылысы....... тұрады.

2.Тау жыныстарын зерттеу,пайдалы қазбаларды бағдарлаумен ..... айналысады.

3.Тау жыныстары пайда болуына қарай.......бөлінеді.

4.Магманың жер қойнауында суынуынан.....тау жынысы пайда болады.

5.Жер қыртысының қозғалуының....... түрі белгілі.

6.Жер қыртысы мен жоғарғы мантиядағы ығысу мен ыдырауынан пайда болатын жер бетінің тербелуін... деп атаймыз?

7.Жердің терең ішкі бөлігіндегі жер сілкінудің өзегін......не деп аталады.

8. ....жер сілкіну ошағының жер бетіндегі нүктесі.

9.Жер сілкіну жиі қайталанатын аймақтар ..... деп аталады.

Жауабы:

1.жер қыртысы,мантия,ядро.

2.Геологтар

3.үш топтар

4.магмалық тау жыныстары

5.екі түрі

6.жер сілкіну

7.жер сілкіну ошағы

8.жер сілкіну эпицентрі

9.сейсмикалық аймақтар

Сәйкестендір

1. Жердің сыртқы қабығы А. ядро

2. Дүмпудің жер үстіндегі жері Б. тұз

3. Темір мен никельден тұрады В. минералдар

4. Бір минералды тау жынысы Г. жер қыртысы

5. "Шапан" дегенді білдіреді Д. эпицентр

6. Тау жыныстарын құрайды Е. Мантия

Жауабы:

Г

Д

А

Б

Е

В

ІІІ. Жаңа тақырып : Жанартаулар,ыстық бұлақтар мен гейзерлер.

І. Ой қозғау. Жер ғаламшары қандай қабаттардан тұрады?

Литосфералық тақталар қалай қозғалады? /көрсету/

Жанартау туралы не білеміз?/оқушылар ойын тыңдау/

ІІ. Жанартау дегеніміз не?

Жанартау құрылысымен таныстыру /слайд арқылы көрсету/

1.Газ,күл мен бу бұрқырап шығуда

2. Тропосфера қабаты

3. Жер қыртысы

4. Жер бетіне төгіліп жатқан лава

5. Жанартау көмейі

6. Магма ошағы

7. Бүйірлі кратер

8. Қатты тау жыныстары

Жанартау, ( vulcanus - от, жалын деген мағынаны білдіреді, ежелгі римдіктердің мифологиясындағы от құдайы ұғымынан шыққан. ) - тереңдегі жарылымдары мен жарықтарынан оның бетіне шығатын балқыған тау жыныстары мен ыстық газдардың геологиялық құрамалары

Жанартаулардың атқылауы - Жер қабығындағы жарықтар мен каналдар бойымен ыстық газдардың, су буының, сынықтарының, күлдің және аспанға атылуы. Жанартау атқылаған кезде аспанға атылған шаңнан қарауытады. ] бәсендейді және жарық азаяды. Ауа ағыстарымен атмосфераның жоғарғы қабаттарында таралған жанартаулық ұлпа шаңдардан (күлден) оның атылған тұсында ғана емес, тіпті одан өте шалғай жерлерде аспанда шапақтың басқаша қызыл түсті оптикалық құбылысы болады. Жанартаулардың атқылауынан мен пайда болады.

Ең ірі жанартаулар

Жанартау атауы

Орналасқан орны

Биіктігі, м

Аймақ

Масаи таулы үстірті

5895

Африка

Мексиканское нагорье

5700

Солтүстік және Орталық Америка

Гавай аралдары

4169

Австралия және Океания

Хонсю аралы

3776

Азия

Камчатка түбегі

3621

Азия

Камчатка түбегі

3528

Азия

Камчатка түбегі

3456

Азия

Сицилия аралы

3340

Еуропа

Исландия аралы

1491

Еуропа

Апеннинский п-ов

1277

Еуропа

Зондский пролив

813

Азия

Гейзерлер - жер астынан мезгіл-мезгіл тәрізді атқылап шығатын ыстық . Гейзер (Ресей), , АҚШ-тағы , , Канадада, Қытайда, солтүстік аралында және кейбір жерлерінде кездеседі.

Гейзер - оқтын-оқтын ыстық су мен бу атқылап тұратын су көзі (қайнар, бұлақ). ошағынан үздіксіз жылу келіп тұратын жанартаулық әрекеті тоқтамаған немесе таяуда тоқтаған аймақтарда кездеседі. Гейзердің (исландша geysa - саулау, шапшу) сырт пішіні кішігірім қиылған конус, аласа, жайпақ шұңқыр, кейде ор түрінде болуы мүмкін. Атқылау циклінің (оралымының) ұзақтығы тұрақты гейзерді жүйелі гейзер, өзгермелісін - жүйесіз гейзер деп атайды. Атқылау циклінің ұзақтығы минуттармен және ондаған минуттармен өлшенеді, тыныштық кезеңі бірнеше минуттан бірнеше сағатқа немесе күндерге дейін созылады.

Бұлақ (көз, бастау, қайнар) - жер асты суларының жер бетіне (кейде су астына) өздігінен шоғырлана шығатын жері. Бұлақтар әр түрлі белгілері бойынша , , , және т.б. делініп бірнеше топқа бөлінеді. Суы тұщы, әсіресе мол өнімді Бұлақтар елді мекендерді , шаруа қожалықтарын керекті сумен камтамасыз етуге, жер суаруға кеңінен пайдаланылады. Минералдылығы 1 г/дм3-ден астам жылы және ыстық бұлақтың суы мен орындарында түрлі ауруларды емдеуге қолданылады.

Мұндай су көзінің өнімі, температурасы, минералдық тұмаға қарағанда тұрақты келеді. Сонымен қатар , , карсты аймақтарда, қыраттарда жер астындағы кең көлемді жарықтарды бойлай секілді ағып, жер бетіне шығып жататын бұлақтың ерекше түрі деп аталады. Суы , өнімі тұрақты воклюздер жерінде , , бойындағы тауында, , т.б. аудандарда кездеседі.

Қазақстанда мұндай мол өнімді арынды бұлақтар () мен () кездеседі. Олардан өзендер бастау алады, алынады, жер суарылады, мал жайылымдары суландырылады.

Мұндай ыстық арынды сулар - мен қуатын алуға пайдаланылады. Таулы аймақтардағы ( мен , , т.б. өңірлерде) , денсаулыққа пайдалы аз мөлшерлі химиялық элементтерге қанық жылы, ыстық сулы қайнар бұлақ сулары , қолданылады. бойындағы кейбір тұзды бұлақтардан ас тұзы өндіріледі.

Картамен жұмыс. Қазақстанның физикалық картасынан ыстық бұлақтардың көзін көрсету.

Жанартаудың зерттеудің қажеттігі туралы әңгімелеу.

Картамен жұмыс

Жанартаулардың координаталарын табу.

Координаталар бойынша жанартауларды анықта:

1. 1° о.е; 78° б.б.

2. 4° с.е; 9° ш.б.

3. 37° с.е; 13° ш.б.

Бекіту

Кестені толтыру

Сөзтуымды шешкізу:

1.Жанартау мойыны

2.Магманың сыртқа төгілуі

3.Ыстық бұлақтар

4.Жер қыртысының жоғарғы қабаты

5.Жанартаудың төбесі

Үйге: § 25 оқу. Атлас картаны пайдаланып,кескін картаға жанартауларды белгілеу.

ЖББ Шежін орта мектеп-балабақшасы

Жаратылыстану пәндерінің апталығы

Тақырыбы: Жанартаулар. Ыстық бұлақтар.

Гейзерлер.

Ашық сабақ 6 «Б» сынып

Өткізген: география пәнінің мұғалімі: Карменова Б.Ш

2012 оқу жылы