География 10 сынып Атмосфера және оның қасиеттері

География. 10 сынып (ж/м. бағыты)

Сабақ №9

Сабақтың тақырыбы: Атмосфера және оның қасиеттері

Даму стратегиясы шегіндегі мақсаттар: білім беруді тұлғаның дамуына бағыттай отырып, интеллектілік мәдениетін, дүниетанымдарын кеңейту, ақпараттық мәдениетін дамыту, туындап отырған проблемаларды шешуге көзқарасын білдіру біліктілігін ұйымдастыру.

Оқытудың әдіс-тәсілдері: диалогтық әңгіме, сұрақ қоя отырып талдау, дәптермен жұмыс, жинақтау.

Оқыту құралдары: қабырға картасы, оқулық

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру кезеңі. Сынып бөлмесінің сабаққа дайындығын бақылау. Сынып оқушыларын түгендеу. Оқушылардың белсенді жұмыс жасауы үшін психологиялық ахуал қалыптастыру.

Жаңа оқу материалын оқып-үйрену

Атмосфера ( ατμός - « және σφαῖρα - «) - жердің ауа қабығы. Атмосфера - ауа, химиялық қоспалар мен су буынан тұратын күрделі жүйе. Ол биосферадағы физико-химиялық және биологиялық процестердің жүріуінің шарты және метеорологиялық режимнің маңызды факторы. Атмосферадағы жекелеген құрамдастардың қатынасы оның радиатцияға, жылу және су режиміне, өздігінен тазартуға қабілетін анықтайды. Атмосфераның газдық құрамы, су буы және әр түрлі қоспалар жер бетіне күн радиациясының өту деңгейін және жер маңы кеңістігіндегі жылуды ұстап тұруды анықтайды. Егер атмосферада қоспалар болмаса, онда жер бетіндегі орташа жылдық температура +15º С емес, -18ºС болар еді. Атмосфераның орташа қалыңдығы - 150 км.

Атмосфераның төменгі шекарасы беті болып табылады. Оның төменгі қабаты , мен сирек кездесетін ,, , тағы басқа тұрады. Бұған су да араласады. Атмосфера түсінің көк болып келуі газ молекулаларының жарық шашуына байланысты. Жоғарылаған сайын атмосфера бірте-бірте сирей береді, қысымы төмендеп, оның құрылысы да өзгереді.

Атмосфераның маңызды қасиеттеріне оның жылдам араласуы мен үлкен ара қашықтыққа орын ауыстыруы, басқа сфералармен, әсіресе мұхитпен байланысы жатады. Мұхитпен жанасуы нәтижесінде мұхит атмосферадағы көміртегінің қос оксиді мен оксидін, күкіртті газ және басқа қосылыстарды сіңіреді. Атмосферадағы қосылыстардың басым бөлігін өсімдіктер сіңіреді және зат алмасудың топрақ звеносына кіреді. Жылдам араласқыш қасиеті мен оның ластануды таратуы, сонымен қатар локальді ластануды ғаламдық ластануға айналдырушыфактор болып табылыды. Адам атмосфераның әр түрлі параметрлеріне және қасиеттеріне, оның химиялық құрамына, жылу режиміне, орын ауыстыру, радиоактивтілік, электромагниттік фон және т.б. әсер етеді.

Ерте кездерден ақ ауаның ластануына қарсы шаралар қолға алына бастады. XVIIIғасырда Англияда ірі қалаларда, Лондонда, көмірді отын ретінде қолдануға шектеу қойылды. Осы кездерден бастап жер үсті суларының ластануына қарсы, мысалы тұрмыстық қалдықтармен, шарлар қолдана бастады

Атмосфера құрамы

Атмосфера 3 қабаттан тұрады.

Тропосфера

Тропосфера (: τρόπος - «бұрылыс», және : σφαῖρα - «шар») - ауаның жер бетіне жақын ең тығыз шоғырланған қабаты. 12 км биіктікке дейінгі атмосфераның төменгі қабаты. Тропосфера - бүкіл ауаның 4\5 бөлігі. Тропосферада , , және тағы басқа құбылыстар орын алып отырады.

Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша өртүрлі биіктікте орналасуы мүмкін. Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде 9 км-ге, қоңыржай ендіктерде 10-12 км-ге, ал экватор үстінде 15-17 км-ге дейін созылады. қалыңдығы:

1. Экваторда - 17-18 км

2. Қоңыржай ендіктерде - 10-12 км

3. Полюстерде - 8 км

Орташа қалыңдығы - 11 км

Тропосферада ауа температурасы шамамен әр 100 м сайын 0,6°С-қа төмендейді. Мәселен, тропосфераның жоғарғы бөлігінің орташа жылдық температурасы солтүстік полюсте - 55°С болса, экваторда бұл көрсеткіш - 70°С-қа төмендейді.

Тропосфера деп аталатын өтпелі жұқа қабат (қальңдығы 1-2 км) арқылы атмосфераның келесі қабаты - стратосфераға ауысады.

Стратосфера

Стратосфера ( stratum - «қабатталған») - тропосфераның үстінен 80 км-ге дейінгі биіктікте орналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды. Мұнда күннің ультрафиолетті сәулеленуін күшті сіңіретін қабатының болуына байланысты жоғарыдан келетін температураның төмендеуі тоқталады. 30 км биіктік шамасына дейін температура өзгермей 50° шамасында сақталып тұрады, ал одан әрі қарай биіктікте біртіндеп жоғарылай отырып, 60 км биіктікке барғанда тіпті 75°-қа дейін артады. су буы және бұлт атаулы мүлдем дерлік болмайды. жылы халықаралық келісім бойынша стратосфера деп тек 40 км биіктікке дейінгі қабатты атап, ал 40-тан 80 км-ге дейінгі қабатты (орта қабат) деп атау керектігі келісілді. Стратосферада түзіледі.

Мезосфера

Мезосфера ( mesos - « ортаңғы» және σφαῖρα - «) - атмосфераның 50 - 80 километр биіктіктегі ортаңғы қабаты. Стратосфера (мезосфера асты) мен (мезосфера үсті) қабаттарының аралығында. Мезосферада жоғарылаған сайын температура төмендей береді: 50 километр биіктікте 70°С шамасында.

бағалау

Үйге тапсырма: §8 оқу, сыныптан тыс жұмыс