Мұхит түбінің жер бедері

Күні

Сыныбы

Сабақтың тақырыбы

§16 Мұхит түбінің жер бедері

Сілтеме

Әдістемелік оқулық,оқушыларға арналған энциклопедия,географиялық аталар оқулығы

Сабақтың жалпы мақсаты

1. Мұхит түбінің зерттеулер мен мұхит түбіндегі таулардың маңыздылын түсіндіру

2. Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамыту

3. Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу

Мұғалім үшін оқу нәтижелері

• Сынып оқушыларының қызығушылығын арттыру үшін сыни тұрғыдан ойлауға арнайы күрделі және жеңіл сұрақтар мен жұмыс жүргізу

• Оқушылардың диолокты оқыту әдісін пайдалана отырып өзіндік қалыптасуын анықтау,қарым-қатынастарының сабақ барысында дұрыс орнауын қадағалау.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезең

2. Өтілген тапсырмаларды сұрау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Жаңа сабаққа байланысты тапсырмалар беру

5. Бекіту

6. Үйге тапсырма беру

Жаңа сабақтың мазмұны

Құрылық жер бедерінің таулар мен жазықтардан тұратын білесіңдер. Мұхит түбінің де жер бедері өте күрделі болып келеді.

Ерте кезде адамдар мұхит түбінің тереңдігін және жер бедері туралы аз білген. Алғашқы шағын және желкенді кемелер жасап теңізге саяхатқа шыққан болатын. Адамдар мұхитты зерттеуді мұхит түбінің тереңдңгңн өлшеуден бастады.

Алғашқы мұхит түбін зерттеген өте қарапайым әдістері мен жүргізген болатын. Уақыт өте келе эхолот деген құралмен зхерттеу жұмыстарын жүргізе бастады.

Эхолот құралының тереңдңке жіберілген дыбыс арқылы өлшенеді.Дыбыс 1 секунд ішінде суға тарлу жылдамдығы 1500мтереңдікке дейін таралады.

1960 жылы Щвейщария ғалымы Огюст Пиккар жасаған тереңдік кемесі - «Триест» батискафы Тының мұхитының ең терең жері Мариана шұңғымасына түсіп зерттеу жасаған блатын. Құралдар жыл өткен сайын жетілдіріліп отырды, ал қазіргі кезде кеме жүзіп келе жатқан сәтті мұхиттүбінің жер бедерін бірден түсіріп отыруға да мүмкіндік беретін құралдар жасады. Жердің жасанда серікатері және ғарыш кемелері арқылы да жан-жақта зерттеу жұмыстары жүргізіледі.

Зерттеулер нәтижесіде мұхит карталары жасалды. Мұхит жер бедеріне Жер беті тәріздес таулар мен жазықтардан тұратыны анықталды.

Жер бетінің таулары қалай пайда болағандығын білесіңдер.

Литосфералық тақталар мантияның беткі қабаты мен жылжиды. Тақталар бір аймақтарда бір-біріне алшақтап, бірде жақындап отыратын.

Жарықтар ажыратқан жер арқылы бөліктерін жан-жаққа жылжып , содан жарықтың ең жағына су асты жоталар, мұхит орта жоталары орналасқан .

Мұхит түбінде жер беті тәріздес жазықтарда кездеседі. Олар қазаншұңқырлар мұхит түбінің көп бөлігін қамтижды.

Материктік қайраңдар дегеніміз- метерикпен мұхит деңгейінен 200 м тереңдікке дейін бөлігі. Материктік қайраң беті шөгінді жыныстар жауып жатады.

«Ботискаф»- грекше батос терңдік, скафос кме деген мағынаны білдіреді.

1. Мұхит түбіндегі жер бедері қандай?

2. Мұхит түбін зерттеу қашан басталған?

3. Мұхит түбіндегі таулар қалай аталады?

4. Мұхит тбі жазықтардың қандай түрін білесіңдер?

5. Құрылықтағы және мұхиттағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарын айтып бер?

Сабақты қорытындылау

Мұхит түбін зерттеу жер ғаламшарының материктері ашылып зерттелгеннен кейін басталды десекте болады. Олар жер қойнауындағы шөгінді жыныстардан тұарды десекте болады. Мұхит түбін зерттеу арқылы ең терең жерлерін анықтап алды.

Үйге тапсырма

§16 оқуға. Венн диограммасын толтыру