Күн және күн жүйесі, Ғарыштық кеңістіктің заттық табиғаты 5 класс

Сабақ: 5

Күні: 06.10.15 ж.

Сыныбы: 5 Б

Пәні: Жаратылыстану

Тақырыбы: Күн және күн жүйесі, Ғарыштық кеңістіктің заттық табиғаты

Сабақтың мақсаттары:

1. Білімділік: Оқушылардың күн және күн жүйесі, планеталар туралы, білімдерін тереңдету;

2.Дамытушылық: оқушының ой қиялына ерік бере отырып, өз пікірін айтуға, қорытынды шығаруға төселдіру, зейінін дамыту;

3. Тәрбиелік: Елін, қоршаған ортасын аялауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас

Оқыту әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, кесте, әңгімелесу, тірек-сызба.

Сабақтың әдістемелік жабдықталынуы: атлас карта, оқулық, суреттер.

Сабақтың барысы

Ұйым-дастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру

Үй тапсырмасын сұрау.

Үй тапсырмасын сұрау.

Жұлдыздар.

Шоқжұлдыздар.

Галактика

Күн Жүйесі.

Жарық жыл.

Орбита терминдерінің анықтамасын сұрау.

Ой қозғау. Күн- Күн Жүйесі Бейнебаян.

. Жаңа материалға көшу кезеңі

Күн - Күн жүйесіндегі орталық дене болып саналады, оның массасы Күн жүйесіндегі барлық денелердің жиынтық массасынан 750 есе артық. Сондықтан Күн жүйесінің массалар центрі Күн қойнауында орналасқан. Барлық 9 үлкен планета Күнді айнала, дөңгелек дерлік орбита бойымен, бір бағытта қозғалады. Олардың орбиталарының бір-біріне қатысты көлбеулігі өте аз.

Жерден Күнге дейінгі орташа қашықтық 1,496¹¹ м..- Күннен, оны айнала қозғалатын 9 үлкен планетадан (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран,Нептун және Плутон), планета серіктерінен, мыңдаған кіші планеталардан (астероидтардан), шамамен 1011 кометадан және толып жатқан метеорлық денелерден құралған ғарыштық денелер жүйесі

Жұлдыз- өте күшті қызған газдан (плазмадан) тұратын, өзінен жарық шығаратын және табиғаты жағынан Күнге ұқсас аспан денелері.

Галактика - жұлдыздар мен жұлдыздардың шоғырлануы, жұлдызаралық газдар мен тозаңнан және түнек материясынан құралған алып, гравитациялық-байланысқан жүйе. Галактикалар - ғаламды құрайтын, өлшемдері өте үлкен жұлдыздар жүйелері. Ғаламның бізге байкалатын бөлігіндегі галактикалар жиынтығын кейде метагалактика деп атайды

күн Жүйесі - Күннен, оны айнала қозғалатын 9 үлкен планетадан (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран,Нептун және Плутон), планета серіктерінен, мыңдаған кіші планеталардан (астероидтардан), шамамен 1011 кометадан және толып жатқан метеорлық денелерден құралған ғарыштық денелер жүйесі. Жарық жылы ұзындықтың астрономияда қолданылатын жүйеден тыс бірлігі; Жарық жылы жарықтың 1 жылда жүріп өтетін қашықтығына тең: 1 Жарық жылы=0,3068 парсек1015 м.=9,4605

Жаңа мате-риалды меңгерту кезеңі. 1 - тапсырма. Дәптермен жұмыс.

Жерге ұқсас ғаламшарларҮлкен Ғаламшарлар

2 тапсырма.. Оқулықпен жұмыс істеу.

3. Оқушының жеке жұмыс істеуіне арналған тапсырмалары бар дәптерді толтыру.

Жаңа тақы-рыпты бекіту кезеңі

Сұраққа жауап:

1. Күн жүйесіндегі планеталар неше топқа бөлінеді? (жер тобы планеталары, алып планеталар)

2. Күнге өте жақын орналасқан планета (Меркурий)

3. Меркурийдің беткі жоғарғы температурасы? (400⁰С)

4. Жерге ұқсас планета. (Шолпан)

5. Шолпанның жоғарғы температурасы? (500⁰С)

Бағалау кезеңі

Үйге тапсырма §5 Күн және күн жүйесі, Ғарыштық кеңістіктің заттық табиғаты оқу

- тақырып соңындағы сұрақтарға жазбаша жауап беру

Жұлдыз- өте күшті қызған газдан (плазмадан) тұратын, өзінен жарық шығаратын және табиғаты жағынан Күнге ұқсас аспан денелері.

Галактика - жұлдыздар мен жұлдыздардың шоғырлануы, жұлдызаралық газдар мен тозаңнан және түнек материясынан құралған алып, гравитациялық-байланысқан жүйе. Галактикалар - ғаламды құрайтын, өлшемдері өте үлкен жұлдыздар жүйелері. Ғаламның бізге байкалатын бөлігіндегі галактикалар жиынтығын кейде метагалактика деп атайды

күн Жүйесі - Күннен, оны айнала қозғалатын 9 үлкен планетадан (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран,Нептун және Плутон), планета серіктерінен, мыңдаған кіші планеталардан (астероидтардан), шамамен 1011 кометадан және толып жатқан метеорлық денелерден құралған ғарыштық денелер жүйесі. Жарық жылы ұзындықтың астрономияда қолданылатын жүйеден тыс бірлігі; Жарық жылы жарықтың 1 жылда жүріп өтетін қашықтығына тең: 1 Жарық жылы=0,3068 парсек</</u>1015 м.=9,4605

Планеталардың күн төңірегіндегі жолы.

І. Ұйымдастыру. Оқушыларды түгендеп, кластың сабаққа дайындығын тексеру, топқа бөлу.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. «Кім күшті?» 5 ұпай

6. Алғаш рет Шолпанға ғарыштық станса қай жылы қондырылған? (1970ж. «Венера - 7»)

7. Тіршілігі бар планета (Жер)

8. Күн жүйесінде Марс нешінді орында? (4)

9. Күнге жақынырақ орналасқан планеталарды ата. (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс)

10. Алып планеталарды ата. (Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун)

Кезең 3 мин. алады.

ІІІ. Үй тапсырмасын қорытындылау.

Әр топтан бір оқушы қорытындылау 5 ұпай,қалғандарына - 1 ұпай (бонус)

ІҮ. Жаңа материалды меңгеру. Мұғалімнің кіріспе сөзі. Кезең 3 мин.

а) Мәтінмен жұмыс. Жаңа материалды меңгеруге бағыт беру. 5 ұпай

Кезең 5 мин.

б) Топтық жұмыс. «Кім алғыр» Карташа тандау. Оқушылар карташадағы тапсырмалармен танысады. Жинақтаған қосымша мәліметтерін пайдалана отырып, мәселені ортаға салып, талқылайды. 5 ұпай

Кезең 10 мин. алады.

ІІІ. «Ойлан, тап» Адасқан объектіні сәйкестендір. 10 ұпай

1. Ең ыстық Шолпан 462⁰ С

2. Ең суық Плутон шамамен 235⁰С

3. Ең жылдам Меркурий 172 000 км/ сағ

4. Ең алыс Плутон телескотан ғана көрінеді

5. Ең тығыз Жер судан 5 есе тығыз

6. Ең алып Юпитер

Кезең 1 мин.

Ү. Жаңа материалды бекіту. Географиялық диктант

1. Күн жүйесінде ....................... планета бар. (9)

2. Сатурн Жердің массасынан................. есе үлкен. (9,5)

3. Сатурн............, ............ және ............. тұрады. (тастан, мұздан және тозаң)

4. .................. үлкен ғаламшар. (Юпитер)

5. Уран ................... ғасырда ашылған. (ХҮІІІ)

6. Плутонның жалғыз серігі ............... . (Харон)

7. Юпитерді .....................серігі баар. (он алты)

8. Күн жүйесінде планеталар .................. бөлінеді. (2)

9.

10.

ҮІ. Қорытынды. «Білгенге маржан».

«Марсты неге қызыл планета деп атайды?»

«Сыртқы планеталар туралы фактілер»

«Қай планеталар онша әйгілі емес?»

ҮІІ. Үйге тапсырма.Бағалау.

§13 оқу. Марс пен Юпитерді салыстыру. (Венн диаграммасы)