'Өткізгіштерді аралас жалғауды зерттеу' зертханалық жұмысты орындау әзірлемесі

Зертханалық жұмыс

Өткізгіштерді аралас жалғауды зерттеу

Мақсаты: Өткізгіштерді аралас қосу арқылы кернеуді және ток күшін бөлуді үйренуге машықтану. Аралас қосу кезіндегі тізбек бөлігіндегі кернеулерді өлшеп үйрену.

Құрал жабдықтар: 4 В арналған тұрақты ток көзі, 3,5 В екі шам, 15-50 Ом-дық айнымалы резистр 3 вольтметр.

Қ

Л₁

R

Л₂

К Б

- +ысқаша теория: Тізбекте паралель және тізбектеліп жалғанған өткізгіштер болса тізбек аралас деп аталады. Өткізгіштерге байланысты аралас жалғау әртүрлі болады.

1. Қ

   1 суретосымша кедергі (1 сурет). Егер кедергі мәні аз болып өткізгішке тізбектей жалғанса ол қосымша кедергі болып есептеледі. Қосымша кедергі шектік кернеу мен ток күшіне есептеледі.

2. Ш

   
   

   Л₁ Л₂

   К₁

   
   

   R

   
   

   К₂ Б

   • +

   Л₁ Л₂

   
   

   R

   К Б

   • +

   2 сурет

   3 суретунт (2 сурет). Егер өткізгіш элек-тр құрылғысына паралель қосылса ондағы потенциал-дар айырмасы бірдей болады. Өткізгіштің шетін-дегі кернеу 0-ге тең болады. Электр құрылғысында тоқ болмайды. Заряд тасымалы өткізгіш арқылы жүргізіледі. Мұндай өткізгішті шунт деп атайды.

3. Кернеу бөлгіштер (потенциометр). Кедергісі өзгеріп отыратын (3 сурет) және (4 сурет) өткізгіштер тізбек-т

   
   

   V₁ V₂

   
   

   R

   V₃

   K Б

   
   

   • +

   егі ток күші мен к ернеуді реттеп о тыруға көмектеседі. Ток к өзіменен электр құрылғылардағы к ернеуді реттеп о тыратын тізбектің сызбасы т

   4 суретөменде берілген.

Жұмыстың орындалу тәртібі

1

Л₁ А

R

Л₂ В

Д С

V₁ V₂

V₃

К Б

+тапсырма.

1. Берілген сызба бойынша тізбек құрастырыңдар.

2. Айнымалы резистрдің пайдалануын түсіндіріңдер.

3. Реостат тиегінің әртүрлі орындары үшін вольтметрдің көрсетуін анықта.

4. Мәліметтерді кестеге енгіз.

Тәжірибе №№

Өлшенген

Есептелген

U₁,B

U₂,B

U,B

U₁ + U₂

1

2

3

5. Тізбектің АВ, СD бөлігіндегі кернеулердің қосындысын ток көзіндегі кернеумен салыстыр.

6. Реостат тиегін жылжытқанда шамның жарығының өзгеру себебін түсіндіріңдер.

7. Қорытынды шығарып, сараптама жасаңдар.

Қорытынды:

2 тапсырма.

1

Л₁ Л₂

R

V₁

V₂

V

K Б

- +. Берілген сызба бойынша тізбек құрастырыңдар.

2. Айнымалы резистрдің пайдалануын түсіндіріңдер.

3. Кілт қосылғандағы және ажыратылғандағы вольметр-лердің көрсетулерін анық-таңдар. Мәліметтерді кестеге енгізіңдер.

Тәжірибе №№

Кілттің орналасуы

Өлшенген

Есептелген

U₁,B

U₂,B

U,B

U₁ + U₂

1

Ашық

2

Жабық

4. Реостат тиегінің шеткі нүктелері үшін кілттің ажыратылған және қосылған кезіндегі вольтметрлердің көрсетулерін анықта. Шамның жарқырауын қадағалаңдар. Мәліметтерді кестеге енгізіңдер.

   Тәжірибе №№

   Реостат тиегінің орналасуы

   Өлшенген

   Есептелген

   U₁,B

   U₂,B

   U,B

   U₁ + U₂

   1

   Шеткі сол жақ

   
   

   
   

   
   

   
   

   2

   Орта

   
   

   
   

   
   

   
   

   3

   Шеткі оң жақ

   
   

   
   

   
   

   
   

5. Тізбектің бөлігіндегі кернеулердің қосындысын ток көзінің кернеуімен салыстырыңдар.

6. Бірінші вольтметрдегі кернеу 0-ге тең болу шартын анықтаңдар.

7. Қорытынды шығарып, сараптама жасаңдар.

Қорытынды:

3 тапсырма.

1

V₁ V₂

R

V

K Б

- +. Берілген сызба бойынша тізбек құрастырыңдар.

2. Реостат тиегін бір шетінен екінші шетіне жылжыта отырып үш нүкте-дегі кернеудің мәнін анықтаңдар. Мәліметті кестеге енгізіңдер.

Тәжірибе №№

Өлшенген

Есептелген

U₁,B

U₂,B

U,B

U₁ + U₂

1

2

3

3. Реостат тиегінің кез келген нүктесіндегі кернеудің шеткі нүктедегі кернеуге тең болатынын дәлелде.

4. Айнымалы резистрдің пайдалануын түсіндіріңдер.

5. Қорытынды шығарып, сараптама жасаңдар.

Қорытынды: