Жылулық құбылыстар (сабақ жоспары, жылу құбылыстарына есептер шығару)

№ 9 орта мектеп

Ашық сабақ

Сабақтың тақырыбы:

Жылулық құбылыстар

8-сынып

Физика пәнінің мұғалімі: Юсупова Гульзира Салимқызы

Жітіқара қ. 2014 ж

Сабақтың тақырыбы: Жылулық құбылыстар

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың «Жылулық құбылыстар» тақырыбындағы алған білімдерін табиғаттағы жылулық құбылыстардың құпиясы мен сырын аша білуге әрі қолдана білуге үйрету;

Дамытушылық: Оқушылардың ой өрістерін дамыта отырып, іскерлік, ептілік, қабілеттерін қалыптастыру;

Тәрбиелік: Ұжымдық әрекетке, қарым-қатынас жасай білуге, өзіндік жұмысқа, ақпаратты тауып қолдана,пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Интелектуалды ойын,қорытындылау, жүйелеу сабағы

Көрнекіліктер: интерактивті тақта, плакат, үлестірмелі материалдар, суреттер.

Барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

а) Сайыстың жүргізілу барысымен таныстыру.

б) Әділқазылар алқасын сайлау (оқушылар)

1. гейм. «Бой сергіту».

1 Жылу берілудің түрлері (жылуөткізгіштік, конвекция, сәулелену)

2. Кондесация кезінде дененің ішкі энергиясы қалай өзгереді?(Төмендейді)

3 Сұйықтың кебу жылдамдығы неге байланысты? (сұйық бетінің ауданына, тегіне, температурасына)

4. Егер су құйылған стақанды жылы бөлмеден температурасы 0⁰С болатын басқа бөлмеге ауыстырса, ондағы су булана ма? (Ия)

5. Молекулалардың ретсіз қозғалысы (жылулық қозғалыс)

6. Сұйықтың барлық көлемінде жүретін булану (қайнау)

7. Неге қыстың аязында адамның сақал мұртына қырау қатады? (Бу конденсацияланады, содан кейін кристалданады.)

8. Ылғалдылықты өлшейтін құрал (психрометр)

9. Табиғаттағы ең төменгі шектік температура -273 ⁰С-қа тең, ол не деп аталады? (температураның абсолют нөлі)

10. Өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болмайтын бу (қанықпаған бу)

11. Бір стақанда ыстық және екіншісінде суық су бар. Осы екі стақандағы сулардың ішкі энергиялары бірдей ма?(Бірдей емес)

12. Температурасы өлшенетін денемен жылулық байланыста болатын құрал (термометр)

13. Сұйықтың бірлік массасын қайнау температурасында буға айналуға қажетті жылу (меншікті булану жылуы)

14. Өзінің сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу (қаныққан бу)

15. Салмақсыздық кезінде жылу беріле ме? (Жоқ)

16. Булану деп нені айтады?(Сұйықтың буға айналуы)

17. Жылу өткізгіштігіне қарай заттар нешеге бөлінеді? (нашар, жақсы өткізгіштер, диэлектриктер)

18. Бір зат молекулаларының басқа бір зат молекулаларының аралағына ену құбылысы (диффузия)

19. Аяздан жылы бөлмеге кірген адамның көзілдірлігі неге терлейді? (Ылғалдылық жоғары болғандықтан)

20. Қатты денелерде және вакуумде конвекция процессі жүрмейді. Неліктен? (Жылу ағын арқылы беріледі )

2 - гейм. «Көсемдікке ұмтылу». Топтарға кристал денелердің балқуы жәнеқатаюы туралы графиктер беріледі. График бойынша берілген сұрақтарға жауап қайтарады. Деңгейлі есептер беріледі.

1-ші топқа: графиктік есеп: Массасы 1,5 кг мұзды қыздырды, балқытты, алынған су мөлшерін қыздырды. Суретте мұз температурасының өзгеру графигі берілген.

1. Графиктің АВ, ВС және СД бөліктеріне қандай процесстер сәйкес келеді?

2. Осы бөліктердегі мұз молекуласының кинетикалық энергиясы қалай өзгереді?

3. АД бөлігіне қандай жылу мөлшері қажет?

Есеп:

Массасы 0,75 кг суды 20⁰С -тан 100⁰С-қа дейін ысытуға және 250 г будың пайда болуына қанша энергия жұмсалған?

2-ші топқа: графиктік есеп: Төмендегі суретте массасы 2 кг мұздың балқуы мен судың қайнау графигі көрсетілген.

1. Графиктің АВ, ВС, СД, ДЕ, ЕF бөліктері қандай процестерге сәйкес келеді?

2. Осы бөліктердегі молекулалардың кинетикалық энергиялары қалай өзгереді?

3. АЕ бөлігіне қандай жылу мөлшері қажет?

Есеп: Температурасы 0⁰С массасы 10 г суды қайнағанға дейін ысытып, одан әрі оны толық буға айналдыру үшін қандай жылу мөлшері жұмсалады?

Көрермендермен ойын. «Кім көп біледі?»

1. Ол бұл қозғалысты суда қалқыған өсімдіктерді бақылай отырып ашқан. Ол қандай қозғалыс және судың жағасындағы адамның есімін ата.

2. Бірі әшекей, бірі оқ бола алады. Тағдыр қосса бес жылдан кейін олардың 5 мм тереңдікке дейін бір бірімен бауырласқанын көруге болады екен. Бұл қандай заттар және қандай құбылыс?

3 - гейм. «Физикалық құбылыстар құпиясы». Өлең жолындағы құбылыстың мағынасын түсіндіру

1. Найзағай

Бұлтты аспанның жүзінде,

Найзағай неге ойнайды!

Байқап тұрсаң түбінде,

Жаңбыр жаумай қоймайды.

Жауабы: От ойнатқан бұлтты аспан жүзінен,

Разряд әр текті, зарядтардан түзілген.

Күкіреген көкте тынбай гүрілдеп,

Ашылады күн шыққан соң күлімдеп.

2. Жаңбыр

Көк аспанның төрінде,

Бұлттар жүзіп барады.

Күн күкірі тегін бе,

Жаңбыр неге жауады?

Жауабы: Булану, конденсация есебінен,

Көктен жаңбыр жауады дер едім мен.

Ауаның да біркелкі қызбауынан,

Тағы оның себебін көремін мен.

3. Жел

Жылдың төрт мезгілінде де,

Мазасыз жел соғады.

Әлде бұл өздігінен бе,

Себебі бұл неден болады?

Жауабы: Температура бір болмай ауадағы,

Жылы ауа ағыны таралады.

Конвекция процесі пайда болып,

Біздіңше ол, жел соқты деп саналады.

4. Қар

Қыста аспан түнеріп,

Қар жауады себелеп.

Себебін бізде білелік,

Сұрақ қойдық неге деп?

Жауабы: Қыс күнінде қардың жауу себебін,

Ауадағы су кристалдануы дер едім.

Жерге қарай оның құлап түсуін,

Ауырлық күші әсерінен көремін.

5. Қайнау

Отта тұрған шәйнекте,

Су неліктен қайнайды?

Бұрқ сарқ етіп тездете

Қайнадым деп тасиды.

Жауабы: Қайнау деген сұйықтың булануы,

Көріп жүрміз қайнаған судан мұны.

Қайнар кезде ызылдап су шығарар,

Көпіршіктің жарылысынан туған үні.

4-гейм. « Сиқырлы қобдишадан шыққан бас қатырғылар». Әр топқа эксперименттік тапсырмалар беріледі.

1. «Тарелкадағы тиынды қолды суламай қалай алуға болады?»

Қажетті құралдар: тарелка, су, тиын, сіріңке, қағаз.

2. «Піскен әрі аршылған жұмыртқаны бүтіндей бөтелкеге қалай салуға болады?»

Қажетті құралдар: бөтелке, піскен жұмыртқа, сіріңке, қағаз.

3. Металл пластинка және шыны пластина, жіп, сіріңке берілген. Металл мен шынының жылу өткізгіштігін қалай анықтауға болады?

4. Екі бірдей стақанға ыстық су құйылған. Соның біреуіне 4-5 тамшы сұйық май тамыз. Бірнеше минуттан кейін екі ыдыстағы судың температурасын өлше. Екі стақандағы судың температурасы неліктен әр түрлі екенін түсіңдіріңдер. Жауаптарыңды дәлелдеңдер.

Көрермендермен ойын. «Жылу құбылыстар сырын ашатын мақал мәтелдер»

1. Отты үрлеген жағады, шындықты іздеген табады.

Отты үрлеген кезде, отқа жаңадан таза ауа келеді де оттың жақсы жануына себепші болады.

2.Түндіксіз үйден түтін түзу шықпайды.

Қыста уйге от жаққанда пеш, самауыр жақсы жануы үшін түндікті ашып, салқын ауаның кіріп, ластанған жылы ауаны сыртқа айдатқан. Конвекция құбылысы салқын ауа ауыр болғандықтан төмен түседі де, қызған жеңіл ауаны жоғары айдайды, яғни түтін түзу шықпайды.

3.Нан піскенше күлше күйеді.

Неғұрлым қыздырылған дененің массасы аз болса, соғұрлым оған аз жылу беру керек.

4.Тонның жылуы терісінен емес - жүнінен.

Жүніннің арасында ауа бар. Ауаның жылу өткізгіштігі нашар, сондықтан тон адамның қызуын сыртқа, ал сыртқы суықты адам денесіне тигізбейді.

5-гейм. «Сиқырлы кубик»

1-ші кубикте : Қаз бен құр (Куропатка) және басқа құстар қыста қарда жүріп, аяқтары тонбайды. Ал біз неге қардың бетімен жалаң аяқ жүре алмаймыз?

2-ші кубикте: Суреттегі иттің түріне қарап ауа райын анықтауға бола ма? Жауабыңды дәлелде.

3-ші кубикте: Суретте қандай процесс көрсетілген?

4-ші кубикте: Бұл қай кезде?

5-ші кубикте: Графикте нафталин температурасының өзгерісі көрсетілген.

1. ВС кесіндіде нафталин қандай процесске сәйкес келеді?

2. Сұйық нафталиннің қыздыру процессі қанша уақыт жүрді?

3. Нафталинді қандай температураға дейін қыздырды?

4. В нүктесінде ме әлде Д нүктесінде ме нафталиннің ішкі энергиясы артық?

6-ші кубикте: Суретте қалайының өзгеру температурасы көрсетілген.

1. АВ, ВС және СД бөліктерінде қалайының температурасы қалай өзгереді?

2. Осы бөліктерде қалайының ішкі энергиясы қандай?

3. Графиктегі ВС кесіндісі қалайының қандай күйіне сәйкес келеді?

6-гейм. «Егер мен физик болсам...»

«Егер мен физик болсам энергия көздерін (мұнайдан басқа) қайдан алар едім...»

«Тұрғылықты жерімізді (экологиялық таза) қалай жылытуға болады?»

Қорытынды. Әділқазылар алқасы екі топты бағалайды.

Екі топ әділқазылардың жұмыстарын бағалайды.