Планирование. Рабочая программа по татарскому языку и литературе в 8 классе по программе Фетхулловой для школ с этнокультурным чувашским компонентом.

8 сыйныфның татар теле һәм әдәбияты дәреслегенә аңлатма язуы.

1. Статус документа (Эш программасы статусы).

Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде: 1."Мәгариф турында" Россия Федерациясенең Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 N 273-ФЗ "Об образовании в Российской Федерации") 2. "РФның халык телләре турында" 126-ФЗ нчы номерлы федераль законы" ( 24.07.1998).

3. СанПиН 2.4.2.2821-10 «Гомуми белем бирү учрежденияләрендә укыту өчен шартлар һәм укытуны оештыруга санитар-эпидеомиологик таләпләр» (РФның баш дәүләт санитар табибының 189нчы номерлы карары (29.12.2010)

4. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының приказы, 09.07.2012 №4154/12(«Об утверждении базисного и примерных учебных планов для образовательных учреждений Республики Татарстан, реализующих программы начального общего и основного общего образования)

5. Татарстан Республикасы Алексеевск муниципаль районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе Чуваш Майнасы урта гомуми белем бирү мәктәбенең белем бирү программасы

6. Татарстан Республикасы Алексеевск муниципаль районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе Чуваш Майнасы урта гомуми белем бирү мәктәбенең уставы.

7. Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Төзүче авторлары: К.С.Фәтхуллова , Р.З.Хәйдәрова, 1-11 нче сыйныфлар. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2014 ел.

Программада 8 сыйныфның татар теле һәм әдәбиятына 70 дәрес каралган, эш программасында да уку елы дәвамында 70 дәрес үткәрү планлаштырыла. Программа 2 өлештән тора: 1 өлеш - татар теле дәресләрен, 2 өлеш - татар әдәбияты дәресләрен планлаштырудан .Укыту планында 8 нчы сыйныфта татар теленнән һәм әдәбиятыннан атнага 1әр сәгать вакыт бирелә. Барлыгы 35әр сәгать.

Дәреслек: Татар теле: Рус телендә урта гомуми белем бирү оешмалары өчен уку әсбабы, 8 сыйныф/ Р.Х. Мөхиярова, К.С. Фәтхуллова - Казан: Татар. Кит. Нәшр.,2015. - 159б.

Дәреслеккә түбәндәге аралашу темалары кертелде: "Белем һәм фән", "Кеше холкы", "Гаилә этикасы", "Яраткан шөгыльләребез", "Табигатьне саклау". "Рәсми сөйләм", "Татарстанның казанышлары", "Татарстан шәһәрләре", "Халыкка багышлаган гомер"

Татар әдәбияты: Рус телендҽ урта гомуми белем бирүче мҽктҽпнең 8 нчы сыйныфы ҿчен дҽреслек (рус телендҽ сҿйлҽшүче балалар ҿчен). Ә.Р.Мотыйгуллина, Р.Г.Ханнанов, Р.Һ.Валиуллина , Казан, 2015 ел дҽреслеге буенча алып барыла.

Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укытуның төп максаты һәм бурычлары.

• укучыларның гомуми белем мәктәбендә үзләштергән белемнәрен һәм сӛйләм күнекмәләрен камилләштерү һәм тирәнәйтү;

• тел күренешләрен танып белергә, чагыштырырга, гомумиләштерергә күнектерү;

• татар телен халыкның рухи, әхмакый, мәдәни хәзинәсе буларак аңларга ирешү;

• татар әдәбиятыннан алган белемне сӛйләм телендә куллана белү;

• алган белемнәрне җанлы аралашу шартларында кулланырга ӛйрәтү;

• укучыларның орфографик, пунктацион граматолылык дәрәҗәсен камилләштерү.

Cөйләм эшчәнлеге төрләренә өйрәтүгә таләпләр.

Тыңлап аңлау. Ӛч минутлык текстны тыңлап, аның эчтәлеге буенча әңгәмә кору; диктор сӛйләмен тыңлап аңлау күнекмәләренә ия булу.

Диалогик сҿйлҽм.Укылган текстның эчтәлеге буенча фикер алышуда катнашу; кара-каршы сӛйләшү барышында аралашу максатына ирешә һәм үз фикереңне дәлилли алу; тәкъдим ителгән ситуация буенча сӛйләшү үткәрү.

Монологик сҿйлҽм. Табигать күренешләрен, кешеләрне тасвирлый белү; сәяси-иҗтимагый вакыйгалар һәм мәдәният яңалыклары турында хәбәр итү; укылган текстның эчтәлеген эзлекле сӛйләп бирү.

Уку. Фәнни-популяр стильдәге текстларны, диалогларны тиешле темпта уку, эчтәлеген аңлау һәм сӛйли алу; шигырьләрне сәнгатьле итеп уку һәм яттан ӛйрәнү күнекмәләренә ия булу.

Язу һҽм язма сҿйлҽм. Лексик темага караган бәйләнешле текст язу; укылган текстның эчтәлеген киңәйтеп яки кыскартып, язмача белдерә алу; рәсми кәгазьләрне үрнәк буенча тутыра белү; котлау хатлары, белдерү яза алу.

8 нче сыйныфны тәмамлаган рус телендә сӛйләшүче балалар ӛчен татар теле буенча үзләштерергә тиешле лексикграмматик минимум.

1. Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен таба һәм аера белү күнекмәләрен активлаштыру.

2. Кушма исем һәм кушма фигыль хәбәрле җӛмләләрне дӛрес аңларга һәм рус теленә тәрҗемә итәргә күнектерү.

3. Сыйфат фигыльнең заман формаларын сӛйләмдә дӛрес куллануга ирешү.

4. Хәл фигыльнең тӛрләрен гамәли үзләштерү эшен дәвам итү.

5. Ӛйрәнелгән затланышлы һәм затланышсыз фигыльләрнең морфологик формаларын кабатлау.

6. Аналитик фигыльләрнең мәгънә тӛсмерләрен аңлап кулланырга һәм рус теленә тәрҗемә итәргә ӛйрәтү.

7. Фигыльнең тӛшем һәм йӛкләтү юнәлешләре белән таныштыру.

8. Бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең тӛркемчәләрен сӛйләмдә һәм язуда куллану күнекмәләрен тирәнәйтү.

9. Тәрҗемәле, омонимнар.антонимнар, синонимнар, фразеологик һәм башка тӛр сүзлекләрдән файдаланырга күнектерү.

10. Сӛйләмдәге актив ымлыклар һәм аваз ияртемнәре белән таныштыру.

11. Бер составлы фигыль җөмләнең актив кулланылыштагы тӛрләрен гамәли үзләштерү.

12. Атау җӛмләләрне танып белергә һәм сӛйләмдә кулланырга күнектерү.

13. Диалогик сӛйләмдә еш очрый торган сүз җӛмләләр белән таныштыру.

14. Тулы һәм ким җӛмләләрне аера белергә гадәтләндерү.

15. Җыйнак һәм җәенке җӛмләләрне сӛйләмдә куллану күнекмәләрен системалаштыру.

16. Татар һәм рус җӛмләләрендә сүз тәртибенең үзенчәлекләрен аңлап, сөйләм оештырырга ирешү.

17. Туры сӛйләмне дӛрес тӛзергә күнектерү; тыныш билгеләрен куярга өйрәтү.

18. Фразеологик берәмлекләрнең мәгънәләрен аңлап, сӛйләмдә куллануга ирешү.

19. Актив үзләштерелгән сүзләрнең синонимнарын, антонимнарын кулланып, җӛмләләр тӛзергә өйрәтү.

Эш программасының эчтәлеге. Укыту -тематик планы.

Сәгать саны

Тема

Лексика

Грамматика

Контроль эшлҽр

1

4

Белем һәм фән

Уку - язу әсбаплары, күләм, күрсәткеч, бәхәсләш-, фикер йӛрт-, фикерлә-, канәгать, тынычлан-, камиллек, чыганак, белешмә, гариза, исәпләнә, белгечлек, мӛнәсәбәт, хисаплау, милләтара, куллан-, кулланма, шәрык, уйлан-, хәл ит-, нигез, гамәли, хокук

-

-

-

-

-

-

Тартым кушымчаларын

кабатлау;

Фигыльнең заман формалары; Фигыльнең зат-сан белән

тӛрләнеше; Теләк фигыль;

Боерык фигыльне кабатлау;

Шарт фигыльне кабатлау;

Контроль эш-1

Диктант-1

2

4

Кеше характеры

Борчыл-, шук, үткен, ӛлгер, ихтирамлы, түземле, сыйфат, уйчан, үзсүзле, явыз, тәкәббер, ваемсыз, оял-, оялчан, намус, горур, ышанычлы, ягымлы, күзәт-, тапшыр-.

-

-

Сыйфат фигыльләр;

Хәл фигыльләр;

Контроль эш-2

Сүзлек диктанты-1

3

5

Гаилә этикасы

Хатын, ир, итагатьле, кайгырт-, уртаклаш-, гомер ит-, кӛн ит-, үкенеч, югалту, тӛпчек, үзара, егет, үги бала, үги әти, үги әни, килешеп, мәхәббәт, тугрылык, аңлашу, мәнфәгать, бәя бир-, битараф.

-

-

-

Инфинитив;

Исем фигыль;

Фигыль юнәлешләре;

Контроль эш-3 Изложение-1

4

3

Кеше һәм аның яраткан шӛгыльләре

Шӛгыль, һӛнәр иясе, алкышла-, гаҗәплән-, гаҗәеп, язмыш, мәртәбәле, дулкынлан-, нәтиҗә, тормышка ашыр-, фараз, тумыштан, максатка иреш-, сүз бир-, кӛч куй-.

-

-

-

-

-

Бәйлекләр;

Бәйлек сүзләр;

Ымлык;

Аваз ияртемнәре;

Җӛмләнең баш кисәкләре;

Контроль эш-4

5

4

Табигатьне саклау

Сәбәп, зарарлан-, бәйле, киләчәк, янгын, кырмыска, үзгәреш, тӛнәтмә, үсенте, сусаклагыч, коточкыч, мохит, хезмәт ит-, коел-, коткар-, оя, тырнак гӛл, чирәм, меңьяфрак, миләүшә.

-

-

Җӛмләнең иярчен кисәкләре; Хәлләр;

Контроль эш-5

Сүзлек диктанты-2

6

4

Рәсми сӛйләм

Вазифа, рәсми кәгазь, беркетмә,җыелыш, рәис, карар, белдер-,

-

-

Эш кәгазьләре үрнәкләре; Хәлләр;

Контроль эш-6

билгелә-, җаваплы, ышаныч язуы, аңлатма язуы, таныклык, расла-, имза, утырыш, мӛхтәрәм, мәҗлес, әдәби сӛйләм, җирле сӛйләм, идарә ит-.

-

Бер составлы җӛмләләр;

7

4

Татарстан-сәнәгать үзәге

Яшәеш, килеш-, бәйләнеш, тӛгәл, сана-, югары сыйфатлы әйберләр, матди, чимал, ягулык, чара, саклык кассасы, бурыч, күпләп сату, тупла-, арадашлык ит-, тәртипкә сал-, кыйммәтлән-, акча керт-, әйләнеш, турыдан-туры.

-

-

-

-

-

-

-

Атау җӛмлә;

Сүз җӛмлә;

Тулы һәм ким җӛмләләр;

Җыйнак һәм җәенке җӛмләләр;

Сүз тәртибе;

Туры сӛйләм;

Фразеологик әйтелмәләр;

Контроль эш-7,8 Диктант-2

8

3

Татарстан шәһәрләре

9

2

Халыкка багышланган гомер

10

2

Кабатлау

-

Үткәннәрне кабатлау һәм

йомгаклау

-

35

-

Рус телендҽ сҿйлҽшүче балаларның 5-11 сыйныфларда татар теленнҽн белем һҽм күнекмҽлҽрен бҽялҽү нормалары. Укучыларның белем һәм күнекмәләрен тикшереп бару, бәяләү укытуның әһәмиятле ӛлешен тәшкил итә.Тикшерүнең тӛп максаты- укучыларның белем һәм күнекмәләрен даими күзәтеп бару, дӛрес һәм гадел бәя бирү. Ә бу, үз чиратында, укучының кайсы теманы яхшы үзләштерүен яисә җитәрлек дәрәҗәдә үзләштерә алмавын, татар теленә ӛйрәтүдү тагын нәрсәләр эшләргә кирәклеген күрсәтә, укытуның сыйфатын, нәтиҗәлелеген яхшыртырга ярдәм итә.

Тикшерүнең тӛп объекты укучыларның программа тәлапләренә туры китереп үзләштерелгән лингвистик белемнәр һәм сӛйләм күнекмәләреннән гыйбарәт. Тикшерү эше методик яктан дӛрес һәм нәтиҗәле булсын ӛчен, ул гадел булырга тиеш.

Укучыларның белем һәм күнекмәләрен тикшерүне системалы оештыру массатыннан, чирек һәм яртыеллык барышында агымдагы, тематик һҽм йомгаклау характерындагы тикшерү эшләре эшләре үткәрелә.

Тыңлап аңлап күнекмәләрен тикшерү ӛчен биремнәр; тыңланган текстның эчтәлеге буенча сорауларга телдән яки язмача җавап бирү; бирелгән җӛмләләр арасыннан тыңланган текстның эчтәлегенә туры килгәннәрен сайлап алу; тыңланган текстның тӛп яки тулы эчтәлеген телдән яки язмача сӛйләп бирү. Шулай ук диалогик сҿйлҽм, монологик сҿйлҽм, уку, язу күнекмҽлҽре дә тикшерелә.

Телдҽн җавап бирүне тикшерү һҽм бҽялҽү

Рус телендә сӛйләшүче балаларга татар теле укытканда, аларның телдән сӛйләм күнекмәләрен үстерү һәм бу күнекмәләрне тикшерү- укытучыларның иң мӛһим бурычларыннан берсе. Телдән җавап бирүне тикшерү барышында укытучы һәрвакыт турыдван -туры укучының үзе белән эш итә, ә бу исә баланың шәхси үзенчәлекләрен, белем дәрәҗәсне яхшырак күзалларга мӛмкинлек бирә.

Укучыларның диалогик һҽм монологик сҿйлҽм, күнекмҽлҽрен тикшергәндә һәм бәяләгәндә, билге җавапның сыйфатына карап һәм түбәндәге таләпләрне искә алып куелырга тиеш: 1) сӛйләмнең орфоэпик, интоноцион һәм грамматик яктан тӛгәллеге; 2) сӛйләмнең эчтәлеге ягыннан дӛреслеге, тулылыгы һәм эзлеклелеге;

3) сӛйләмдә сүз байлыгы, җӛмлә калыпларының тӛрлелеге һәм стиль берәмлеге.

Укучыларның диалогик һәм монологик сӛйләм күнекмәләрен тикшергәндә, эш тӛрләренең күләме түбәндәгечә билгеләнә:

Эш тӛрләре

5кл.

6кл.

7кл.

8кл.

9кл.

10-11кл.

1

Тыңлап аңлау (минутларда)

2

2

3

3

3

4

2

Диалогик сӛйләм (репликалар саны)

7

8

9

10

12

14

3

Монологик сӛйләм(фразалар саны)

8

9

10

12

14

16

Тыңланган текстның эчтҽлеге буенча сорауларга язмача җавап бирүне бҽялҽү

Тыңланган текстның эчтәлеген тулаем аңлап, барлык сорауларга язмача дӛрес җавап бирелгән, 1 орфографик хатасы яки эчтәлеккә бәйле 1 хатасы булган эшкә "5"ле куела

Тыңланган текстның эчтәлеген аңлап, сорауларга язмача дӛрес җавап бирелгән, әмма 2-3 орфографик, 3 пунктаӛион яки эчтәлеккә бәйле 2-3 хатасы булган эшкә "4"ле куела. Тыңланган текстның эчтәлеген ӛлешчә аңлап, сорауларга дӛрес җавап бирелмәгән, 5 орфографик, 5 пунктацион яки эчтәлеккә бәйле 4-5 хатасы булган эшкә "3"ле куела.

Тыңланган текстның эчтәлегебуенча сорауларга бирелгән җавапларның яртысы дӛрес булмаса, 6 орфографик, 6 пунктацион яки эчтәлеккә бәйле 5 тән артык хатасы булган эшкә "2"ле куела Диалогик сҿйлҽмне бҽялҽү Бирелгән ситу ация яки ӛйрәнелгән т ема буенча әңгәмә кора алганда, әйтелеше һәм грамматик тӛзелеше ягыннан дӛрес, эчтәлеге яныннан эзлекле һәм тулы диалогик сӛйләм тӛзегәндә, "5"ле куела.

Бирелгән ситуация яки ӛйрәнелгән тема буенча әңгәмә кора алганда, әмма репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2-3 хата җибәреп, эчтәлеге яныннан эзлекле диалогик сӛйләм тӛзегәндә, "4"ле куела.

Ӛстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликалар әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында 4-6хата җибәреп, эчтәлеген бозып диалогик сӛйләм тӛзегәндә, "3ле куела.

Бирелгән ситуация яки ӛйрәнелгән тема буенча диалог тӛзи алмаганда, "2"ле куела

Монологик сҿйлҽмне бҽялҽү

Ӛйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча әйтелеше, грамматик тӛзелеше ягыннан дӛрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле булган монологик сӛйләм ӛчен "5"ле куела

Ӛйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле тӛзелгән, әмма аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җӛмлә тӛзелешендә 2-3 хатасы булган монологик сӛйләм ӛчен "4 "ле куела

Ӛйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле тӛзелмәгән, әмма аерым сүзләрнең әйтелешендә, җӛмлә тӛзелешендә 4-7 хатасы булган монологик сӛйләм ӛчен "3 "ле куела

Ӛйрәнелгән яки тәкъдим ителгән темага монолог тӛзи алмаганда, "2"ле куела

Укуны бәяләү"5"ле куела

Тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген аңлап сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп, әмма 2-3 орфоэпик хата җибәреп тиешле тизлектә укыганда, "4"ле куела

Тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген ӛлешчә аңлап 4-6 тупас орфоэпик хата җибәреп укыганда һәм уку тизлеге акрын булганда, "3"ле куела Тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген бӛтенләй аңламыйча, 7дән артык тупас орфоэпик хата җибәреп укыганда һәм уку тизлеге куелган таләпләрне сакламыйча укыганда, "2"ле куела.

Язма эшлҽрне тикшерү һҽм бҽялҽү

Рус телендә сӛйләшүче балалар ӛчен татар теленнән язма эшләр 2 тӛркемгә бүленә:

1. ӛйрәтү характерындагы эшләр(излоение, сочинение)

2. контроль эшләр( сүзлек диктанты;хәтер, күрмә, иҗади диктантлар)

Диктант яздыру ӛчен текст уртача авырлыкта, аңлаешлы булырга тиеш.Укытучы тиешле интонация белән укып чыгарга тиеш.

Язма эшләрне тикшергәндә укытучы эчтәлеген бәяли, орфографик һәм пунктацион хаталарын тӛзәтә. Берүк хата кабатланса, укытучы материалны кабат аңлата. Берүк хата берничә сүздә кабатланса, бу бер ялгыш дип исәпләнә. Язма контроль эшләр ӛчен барлык укучыларның билгеләре сыйныф журналына куела.

Сүзлек диктанты һҽм аны бҽялҽү5

12-15 сүз

6

15-17 сүз

7

18-20 сүз

8

22-25 сүз

9

25-28сүз

10

28-33 сүз

11

33-35 сүз

Пӛхтә, тӛгәл һәм орфографик хатасыз язылган эшкә "5"ле куела.

Пӛхтә, тӛгәл язылган әмма 1-3 тӛзәтүе яки 1-2орфографик хатасы булган эшкә "4"ле куела.

Пӛхтә, тӛгәл язылмаган әмма 4-5 тӛзәтүе яки 3-5 орфографик хатасы булган эшкә "3"ле куела.

Пӛхтә, тӛгәл язылмаган , 6 дан артыкрак орфографик хатасы булган эшкә "2"ле куела.

Диктантның күләме һәм аны бәяләү

Уку елы башында

Уку елы ахырында

5кл

35-40сүз

40-45сүз

6кл

45-50сүз

50-55сүз

7кл

55-60сүз

60-65сүз

8кл

65-75сүз

75-80сүз

9кл

80-90сүз

90-100сүз

10кл

95-105сүз

105-115сүз

11кл

110-120сүз

115-125сүз

Пӛхтә һәм тӛгәл язылган, һәм 1 орфографик, 1 пунктацион хатасы булган диктантка "5"ле куела.

Пӛхтә һәм тӛгәл язылган, һәм 2-3 орфографик, 2-3 пунктацион хатасы булган диктантка "4"ле куела.

Пӛхтә һәм тӛгәл язылмаган, һәм 4-6 орфографик, 6 пунктацион хатасы булган диктантка "3"ле куела. Пӛхтә язылмаган, 7дән артык орфографик, 7дән артык пунктацион хатасы булган диктантка "2"ле куела.

Изложениене бҽялҽү

Текст рус телендә сӛйләшүче балаларга аңлаешлы булырга, яшь үзенчәлекләренә туры килергә тиеш. Сүз байлыкларына һәм җӛмлә калыпларыннан урынлы файдалана алуларына, грамоталылыгына тӛп игътибар бирелә.

Уку елы башында

Уку елы ахырында

кл

55-65 сүз

65-75 сүз

6кл

70-80сүз

85-95 сүз

7кл

90-95сүз

100-110сүз

8кл

110-120 сүз

120-130сүз

9кл

130-140 сүз

140-150сүз

10кл

150-160 сүз

165-175сүз

11кл

175-180 сүз

190-210сүз

Тыңланган текстның эчтәлеге тулы, эзлекле һәм дӛрес язылган,1 орфографик, 1 пунктацион яки 1 грамматик хатасы булган эшкә "5"ле куела.

Тыңланган текстның эчтәлеге эзлекле һәм дӛрес язылган, ләкин 2-3 орфографик, 2-3 пунктацион яки 2-3 грамматик хатасы булган эшкә "4"ле куела.

Тыңланган текстның эчтәлеге ӛлешчә эзлекле һәм дӛрес язылган, 4-5 орфографик, 4- пунктацион яки 4-5 грамматик хатасы булган эшкә "3"ле куела. Тыңланган текстның эчтәлеге бӛтенләй ачылмаган, эзлекле язылмаган, 6 дан артык орфографик, 5тән артык пунктацион яки 6 дан артык грамматик хатасы булган эшкә "2"ле куела.

Сочинениелҽрне бҽялҽү

Сочинение укучыларның тормыштагы күзәтүләреннән алган тәэсирләрен язмада грамоталы һәм эзлекле бирә белү, әдәби әсәрнең эчтәлеген үз сүзләре белән образлы телдә бәйләнешле итеп яза алу мӛмкинлеген тикшерү максатыннан яздырыла.

Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган һәм эчтәлеге тулы язылган, 1 орфографик, 1 пунктацион яки 2 грамматик хатасы булган эшкә "5"ле куела.

Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган ләкин 2-3 эчтәлек ялгышы, 2-3 орфографик, 2-3 пунктацион хатасы булган эшкә "4"ле куела. Тәкъдим ителгән темага ӛлешчә эзлекле язылган, эчтәлеге тулысынча ачылмаган, 4-5 орфографик, 4-5 пунктацион һәм җӛмлә тӛзелешендә хаталары булган эшкә "3"ле куела.

Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылмаган, эчтәлеге ачылмаган, 6 дан орфографик, 6дан артык пунктацион һәм грамматик хаталары булган эшкә "2"ле куела.

Тикшерү характерындагы язма эшләрнең саны

Сүзлек диктанты

Диктант

Изложение

Сочинение

5кл

2

2

-

-

6кл

2

2

-

-

7кл

2

2

-

-

8кл

2

2

2

-

9кл

2

1

1

1

10кл

2

1

1

1

11кл

2

1

1

1

Тематик планда дәрес типларының исемнәре кыскартылып күрсәтелде:

ЛКФ-лексик күнекмәләрне формалаштыру ЛКК-лексик күнекмәләрне камилләштерү

ГКФ-грамматик күнекмәләрне формалаштыру ГКК-грамматик күнекмәләрне камилләштерү

ЛГКК-лексик-грамматик күнекмәләрне камилләштерү Д/с-диалогик сӛйләм М/с-монологик сӛйләм

Укытучының укыту - методик комплекты

1. Ф.С.Сафиуллина, Р.Х.Мӛхиярова . Татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 8 нчы сыйныфы ӛчен дәреслек (рус телендә сӛйләшүче балалар ӛчен). 2015ел

2.Ф.С.Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова.Татар теленнән контроль эшләр һәм тестлар.(Рус мәктәпләренең 5-11нче сыйныфлары ӛчен). Казан-2003 ел. 3.А.Ш.Әсәдуллин. Татар сӛйләме. 8 класс.Казан-2002 ел.

Укучының укыту - методик комплекты

1. Ф.С.Сафиуллина, Р.Х.Мӛхиярова . Татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 8 нчы сыйныфы ӛчен дәреслек (рус телендә сӛйләшүче балалар ӛчен). 2015 ел

Укыту программасының үзлҽштерелүен тикшерү

1. Дәреслектәге «Белемегезне тикшерегез» биремнәре.

2. Ф.С.Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова, Н.Г.Сазонова. Татар теленнән контроль эшләр һәм тестлар. Гомуми урта белем бирүче рус мәктәбенең 5-11 сыйныфлары ӛчен. Казан-Тарих, 2003.

3. Административ контроль эшләр биремнәре.

Кулланылган ҽдҽбият.

1. Р.З. Хәйдәрова, Р. Л. Малафеева " Татарский язык в таблицах и схемах" . Казань издательство "Гыйлем", 2008

2. Ф.С.Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова, Н.Г.Сазонова. Татар теленнән контроль эшләр һәм тестлар. Гомуми урта белем бирүче рус мәктәпнең 5-11 сыйныфлары ӛчен. Казан-Тарих, 2003.

3. Ф.С.Сафиуллина .Татарский язык интенсивный курс. Казань "Хэтер" 1998

4. Р.Р.Нигъмәтуллина. Татар теле ӛйрәнүчеләргә кагыйдәләр һәм күнегүләр,Казан, "Мәгариф", 2004

5. Наҗия Гыймадиева, Рузилә Галләмова . Татар теле. Кагыйдәләр җыентыгы, "Гыйлем" нәшрияты.

6. Р.С. Нурмухаметова. Сборник правил по татарскому языку для русскоязычных учащихся, Казань, изд-во "Гыйлем", 2008. 8. Н.Гыймадиева. Татар теленнән кагыйдәләр җыентыгы. Казан-2005 ел.

Календарь-тематик план. Татар теле. 8 ыйныф. (35сәг.)

Дәреснең темасы

Сәг.

сан ы

Дәрес тибы

Планлаштырылган белем стандартының минимумын тәэмин итеп көтелгән нәтиҗәләр

Контроль эшләр

Өй эше

Үткәрү вакыты

План

факт

Белем һәм күнекмәләр

1. Белем һҽм фҽн.

1

Фигыль. Хәзерге заман хикәя фигыль. 1-3 дәресләр

1

ГКК

Фигыльләрне мәгънә буенча тӛрләргә аера белү. Хикәя фигыльнең заманнарын аера белү. Фигыльнең зат-сан категориясен билгеләү. Фигыльләрнең җӛмләдәге рольләрен аңлау, дӛрес язу һәм сӛйләмдә дӛрес куллану.

Индивидуаль тикшерү

7бит, 4күнегү, кагыйдә.

05.09

2

Киләчәк заман хикәя фигыль. 4-5 дәресләр Старт контроль эше

[3] 1 нче, 2нче вариант.

1

ЛГКФ

Киләчәк хикәя фигыльнең заман тӛшенчәсе, барлык, юклык формасы. е.

Фронталь тикшерү

Карточкалар буенча эш, кагыйдә

19.09

12.09

3

Боерык һәм шарт фигыльнең зат-сан белән тӛрләнеше. 6-7 дәресләр

1

ГКФ

Боерык фигыльне кабатлау.Боерык фигыльнең II һәм IIIзатлары.Боерык фигыльдә басым.

Фронталь тикшерү

15. нче бит кагыйдә.

16. бит, 8 күнегү

4

Контроль эш: "Белем һәм фән". [2] 1 нче, 2нче вариант.50-51 бит

1

Укучыларны ң белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

20 нче бит, күнегү 7

2. Кеше холкы.

5

Сыйфат фигыль. Хәзерге заман сыйфат фигыль. Үткән заман сыйфат фигыль. 9-11 дәресләр

1

ЛКК

Сыйфат фигыльнең 3 заманы һәм формалары.

Фронталь тикшерү

24 бит, кагыйдә, 22 нче бит шигырьне

ятларга

6

Киләчәк заман сыйфат фигыль. 12-13 дәресләр. Сүзлек диктанты.

1

ГКФ

Киләчәк заман сыйфат фигыль турында тӛшенчә.

Фронталь тикшерү

Киләчәк заман сыйфат фигыльне кулланып җӛмлә тӛзергә.

7

Хәл фигыль. Хәл фигыльнең формалары. 14-15 дәресләр

1

ЛКК

Хәл фигыльнең 5 тӛре һәм аның җӛмләдәге функциясе.

Фронталь тикшерү

32 бит, кагыйдә 33 бит, 6 күнегү.

8

Контроль эш: "Кеше характеры".

[3] 1 нче, 2нче вар.50-51 бит

1

Укучыларны ң белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

Сүзлек эше

3. Гаилҽ этикасы

9

Хәл фигыльнең -гач/-гәч; -кач/кәч /-ганчы/-гәнче; канчы/-кәнче формалары. 17-18 дәресләр

1

ЛГКФ

Хәл фигыльнең -гач/-гәч; -кач/-кәч формасы.

Фронталь тикшерү

39 бит,

5 күнегү

Инфинитив. Исем фигыль. 19-21 дәресләр

1

ЛГКФ

Инфинитивның юклык формасы.

Фронталь тикшерү

43бит кагыйдә.

6 күнегү

11

Фигыль юнәлешләре. 22-24 дәресләр

1

ЛГКФ

Фигыль юнәлешләре. Тӛп юнәлеш турында тӛшенчә.

Фронталь тикшерү

49бит, 7 күнегү

12

Контроль эш: "Гаилә этикасы". [2] 1 нче, 2нче вариант.57-62 бит

1

Укучыларны ң белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

Карточкалар белән эш

4. Яраткан шөгыльләребез.

13

Фигыль юнәлешләре. 25-26 дәресләр

1

ГКФ

Фигыль юнәлешләре турында белемнәрне тирәнәйтү

Фронталь тикшерү

56 бит,

6 күнегү

14

Җөмләнең баш кисәкләре. Ия. Хәбәр. 27-31 дәресләр

1

ЛГКФ

Җӛмләнең нигезе булган ия һәм хәбәрне дӛрес таба һәм билгели белү. Аларның сорауларын белү. Иянең, башлыча исем белән, ә хәбәрнең фигыль белән белдерелүе.

Индивидуаль тикшерү

Карточкалар, 61 бит, 6 күнегү. 64 бит, 7 күнегү

15

Контроль эш: "Кеше һәм аның яраткан шӛгыльләре".

[2] 1 нче, 2нче в.62-66 бит

1

Укучыларны ң белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

Карточкалар белән эш

5. Табигатьне саклау.

Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч. 33 дәрес

1

ГКФ

Җӛмләдә иярчен кисәк буларак аергычны дӛрес билгели белү. Аергычның тӛп сыйфат, исем белән белдерелүен белү.

Фронталь тикшерү

71 бит,

5 күнегү

17

Җөмләнең иярчен кисәкләре. Тәмамлык. 34 дәрес Сүзлек диктанты.

2

ГКК

Җӛмләдә иярчен кисәк буларак тәмамлыкны дӛрес билгели белү. Тәмамлыкның исем һәм исем урынында килгән башка сүз тӛркемнәре белән белдерелүе.

Сүзлек диктанты

74 бит, 6 күнегү

18

Җөмләнең иярчен кисәкләре. Хәл. 35-39 дәресләр

1

ЛГКФ

Җӛмләдә иярчен кисәк буларак хәлне дӛрес билгели белү. Хәлнең гадәттә, рәвеш, исем, фигыльләр белән белдерелүе.

Фронталь тикшерү

76 бит,

8 күнегү

19

Контроль эш: "Табигатьне саклау". [2] 1 нче, 2нче вариант. 66-71 бит

1

Укучыларның белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

Карточкалар белән эш

6. Рәсми сөйләм.

20

Рәсми сөйләм. 41-43 дәресләр

1

ГКФ

Рәсми сӛйләм. Беркетмәне яза белү.

Индивидуаль тикшерү

Беркетмә язарга

21

Рәсми сөйләм. Аныклагыч. 44-45 дәресләр

Җөмләдә иярчен кисәк буларак хәлне дөрес билгели белү. Кире хәлне аера белү. Җөмләдә аныклагычны таба белү. Телеграмма яза белү.

Фронталь тикшерү

94 бит, кагыйдә Телеграмма язарга

22

Бер составлы җөмләләр.

Билгеле үтәүчеле, үтәүчесез җөмлә. 46-47 дәресләр

1

ЛГКФ

Бер составлы җӛмлә ләр. Билгеле үтәүчеле җөмлә чиген дӛрес билгели белү.

Фронталь тикшерү

99 бит, 6 күнегү 101 бит, 7 күнегү

23

Контроль эш: "Рәсми сӛйләм". [2] 1 нче, 2нче вариант.71-75 бит

1

Укучыларның белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

Карточкалар белән эш

7. Татарстанның казанышлары

24

Атау җөмлә. Сүз җөмлә. 48-49 дәресләр

1

ГКФ

Атау җӛмлә чиген дӛрес билгели белү.

Фронталь тикшерү

105 бит, 7 күнегү 107 бит, 3 күнегү

25

Тулы һәм ким җөмләләр. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр. 50-51 дәресләр

1

ГКФ

Тулы һәм ким җӛмлә ләрне аера белү.

Фронталь тикшерү

110 бит, 7 күнегү 112 бит, 6 күнегү

26

Сүз тәртибе. Туры сөйләм. Туры сӛйләм янында таныш билгеләре. 52-53 дәресләр

1

ЛГКФ

Грамоталык дәрәҗәсен тикшерү.

Диктант.

114 бит, 9 күнегү 117 бит, 3 күнегү

27

Контроль эш: "Татарстан сәнәгать үзәге". [1] 1 нче, 2нче вариант.

1

Укучыларның белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Контроль эш.

118 бит, 5 күнегү

8. Татарстан шәһәрләре

28

Бәйлекләр. Бәйлек сүзләр. 55-57 дәресләр

1

ЛГКФ

Бәйлекләр. Бәйлекләрнең 3 тӛре. Бәйлекләрне тикшерү тәртибе. Бәйлек сүзләрне сӛйләмдә куллану.

Фронталь тикшерү

122 бит, 6 күнегү 127 бит, 6 күнегү

29

Ымлык. Аваз ияртемнәре. 58-60 дәресләр

1

ГКК

Ымлыкны аера белү. Аваз ияртемнәрен аера белү.

Фронталь тикшерү

Ымлыклар һәм аваз ияртемнәре белән җөмләләр төзергә.

"Татарстан шәһәрләре " мөстәкыйль эш. 61 дәрес

1

Укучыларның белемнәрен тикшерү

Бүлек буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

мөстәкыйль эш

Карточкалар белән эш

8. Халыкка багышланган гомер

31

Халыкка багышланган гомер. 62-64 дәресләр

1

ЛГКФ

Фәридә Кудашеваның, Хәйдәр Бигичевның, Рөстәм Яхинның тормыш юлы һәм иҗаты

Индивидуаль тикшерү

Ф.Кудашеваның биографиясен сөйләргә

32

Халыкка багышланган гомер (дәвамы) 65-67 дәресләр

1

ЛГКФ

Флера Сафиуллинаның, Лотфулла Фәттаховның, Харис Якуповның тормыш юлы һәм иҗаты

Индивидуаль тикшерү

142 бит, 6 күнегү

8. Кабатлау (8 сәг)

33

Тезүче һәм ияртүче теркәгечләр. Фразеологик әйтелмәләр. 68 дәрес

1

ГКК

Тезүче һәм ияртүче теркәгечләрне кабатлау.

Фронталь тикшерү

Теркәгечләр һәм фразеологик әйтелмәләрне кулланып җөмләләр төзергә.

34

Йомгаклау контроль эшe. [3] 1 нче, 2нче вариант.

1

Укучыларны ң белемнәрен тикшерү

Ел буенча үтелгән кагыйдәләрне файдаланып, грамоталы язу күнекмәләрен үстерү.

Йомгаклау контроль эш.

Сүзлек эше

35

Дәрес практикум

1

ГКК

Контроль эшне үзләштерүне тикшерү.

Хаталар ӛстендә эш

Кагыйдәләр кабатларга

Информационно - техническое обеспечение

www.school.edu.ru

Российский общеобразовательный портал

где содержатся образовательные ресурсы для учеников, учителей, родителей,

администраторов. Учебные, научно -популярные, познавательные и другие материалы по основным школьным дисциплинам. Вопросы здоровья и психологии школьников. Газета «Первое сентября» и приложения к ней

www.viki.rdf.ru

Детские электронные книги и презентации

school-collection.edu.ru/

Единая коллекция цифровых образовательных ресурсов

www.solnet.ee

Портал для детей и взрослых. Можно найти материал по воспитанию, развитию и образованию детей, дидактический и сценарный материал для учителя начальных

www.it-n.ru/

Сайт творческих учителей. Разные сообщества.

festival.1september.ru

Фестиваль педагогических идей «Открытый урок»

kid.nashcat.ru

Все для детей. Детский портал, детские сайты.

edu.rin.ru

edu.tatar.ru/

Сайт Науки и образование. В разделе «Школьное образование» очень много полезной информации для родителей первоклассника: обзор существующих программ, готовность к школе.

Электронное образование Республики Татарстан

Администатив контроль эш. 8 класс. (старт.) I вариант.

1. Артык сүзне табыгыз.

Бетергеч, дәреслек, фән, табиб, тәнәфес, сыйныф.

2. Нокталар урынына шарт фигыль кушымчасы куеп языгыз. Беренче сентябрьдә җылы бул..., кӛз җылы булыр. Сентябрьдә кар күрен..., кӛз озак килер.

3. Тартымлы исемнәргә килеш кушымчалары куеп языгыз.

Мин Тукай музее... барырга уйлыйм.

Аның апасы чит телләр факультеты... укый. Биләр авылы... бик күп кеше яши.

4. Тартымлы исемне килеш белән тӛрләндерегез һәм 3 җӛмлә тӛзеп языгыз. Рус теле дәресе

Администатив контроль эш. 8 класс. (старт.) II вариант.

1. Артык сүзне табыгыз.

Белем, кулланма, мәктәп, күнегү, болыт, күрсәткеч.

2. Нокталар урынына шарт фигыль кушымчасы куеп языгыз. Симән кӛнне яңгыр яу..., кӛз пычрак килер.

Унсигезенче сентябрьдә кыр казлары кит..., беренче октябрьдә кар ятар .

3. Тартымлы исемнәргә килеш кушымчалары куеп языгыз.

Без Г.Камал театры... барырга уйлыйбыз.

Минем абыем Казан дәүләт университеты... укый. Казан шәһәре... бик күп кеше яши.

4. Тартымлы исемне килеш белән тӛрләндерегез һәм 3 җӛмлә тӛзеп языгыз. Татар теле дәресе

Администатив контроль эш. 8 класс. 1 нче чирек. "Кеше характеры". I вариант.

1. Кирәкле тәрҗемәне табып языгыз.

Не беспокойся - а) борчылмыйсың; б) борчылма; в) борчылмадың;

2. Җӛмләне язып бетерегез. Минем дустым бервакытта да (не хвастается).

а) кызып китми; б) мактанмый; в) борчылмый;

3. Ялгыш тәрҗемәне табыгыз: кире-упрямый, уйчан-злой, ялкау-ленивый.

4. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз.

... кеше бервакытта да кызып китми. а) тырыш; б) тәкәббер; в) сабыр; 5. Хаталы сүзне табыгыз. Сабакташ; Курсташ; Юлташ;

6. Сүзләрнең тәрҗемәсен туры китереп языгыз.

Намуслы терпеливый

Ышанычлы честный

Түземле надежный

6. Нокталар урынына кирәкле кушымчаны сайлап языгыз.

Азат үзенең дуслары... туган кҿненҽ чакырды. а) -ның; б) -н; в) -ннан;

6. Бу фразеологизм нинди кеше турында?

Борынын күтҽргҽн - а) эшчән; б) куркак; в) тәкәббер;

6. Фразеологизмның дӛрес тәрҗемәсен сайлап языгыз.

Сүзендҽ торырга- а) сдержать слово; б) спорить; в) замолвить слово;

6. Тиешле бәйлекне сайлап языгыз.

Австралиядҽ яшҽүче дусларым белҽн электрон почта ... аралашам. а) кебек; б) аша; в) кадәр;

6. Сүзнең антонимын табып языгыз. Саран- а) ярдәмчел; б) юмарт; в)горур; 12. Сүзнең синонимын табып языгыз. Кире- а) ваемсыз ; б) үзсүзле; в) усал;

   13. Нокталар урынына сүзнең тиешле формасын сайлап языгыз.

... соң укучылар сугыш ветераннарын бҽйрҽм белҽн котладылар. а) дәресне; б) дәрестән; в)дәрестә;

13. Нокталар урынына кирәкле сүзне куеп языгыз.

Алсу быел татар филологиясе факультетына керергҽ ... . а) җыячак; б) алачак; в)тырышачак;

13. Артык фигыльне табыгыз. Тырыш, укысын, уйнагыз, башлар.

14. Җӛмләне язып бетерегез. Дустымны туган кҿне белҽн ... .

а) котларга уйладым; б) сӛйләргә тырыштым; в)барырга чыктым; 17. Сүзтезмәнең тәрҗемәсен сайлап языгыз. Из твоей сумки-

а) сумкаңа; б) сумкаңнан; в) сумкаңны;

18. Артык сүзне табыгыз.

Тыйнак; кыйммәт; түземле; гадел; горур; сабыр.

Администатив контроль эш. 8 класс. 1 нче чирек. "Кеше характеры". II вариант.

1. Кирәкле тәрҗемәне табып языгыз.

Не забудьте - а)онытмадыгыз ; б) онытмассыз; в) онытмагыз;

2. Җӛмләне язып бетерегез. Аның апасы беркайчан да (не вспыхивает).

а) кызып китми; б) мактанмый; в) борчылмый;

3. Ялгыш тәрҗемәне табыгыз: тыныч-щедрый, гадел-справедливый, ваемсыз-беспечный.

4. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз.

... укучыны һҽр укытучы ярата. а) тырыш; б) тәкәббер; в) сабыр; 5. Хаталы сүзне табыгыз. Горурлык; Гаделлык; Усаллык;

6. Сүзләрнең тәрҗемәсен туры китереп языгыз.

Гадел гордый

Горур упрямый

Кире справедливый

6. Нокталар урынына кирәкле кушымчаны сайлап языгыз.

Наилҽнең туганнары... котлау телеграммасы килде. а) -ның; б) -н; в) -ннан;

6. Бу фразеологизм нинди кеше турында?

Куян йҿрҽкле - а) эшчән; б) куркак; в) тәкәббер;

6. Фразеологизмның дӛрес тәрҗемәсен сайлап языгыз.

Ут уйнату- а) горевать; б) играть с огнѐм; в) работать с огоньком;

6. Тиешле бәйлекне сайлап языгыз.

Аның ... сабыр һҽм оялчан кызларны очратканым юк иде.

а) кебек; б) аша; в) кадәр;

6. Сүзнең антонимын табып языгыз. Ялкау- а) түземле; б) надан; в)эшчән; 12. Сүзнең синонимын табып языгыз. Сабыр- а) ышанычлы; б) намуслы; в) түземле;

13. Нокталар урынына сүзнең тиешле формасын сайлап языгыз. ... кадҽр мине апам озатты.

а) тукталышта; б) тукталыштан; в)тукталышка; 14. Нокталар урынына кирәкле сүзне куеп языгыз. Ҽнием мине каникулда авылга җибҽрергҽ ... . а) уйлады; б) торды; в) куйды;

15. Артык фигыльне табыгыз. Уйла, керегез, чыксын, аңламый.

16. Җӛмләне язып бетерегез. Айратның абыйсы хҽрби училищега ... .

а) керергә булды; б) әйтергә теләде; в)аңларга тырышты; 17. Сүзтезмәнең тәрҗемәсен сайлап языгыз. У моей мамы-

а) әниемдә; б) әниемә; в) әниемне;

18. Артык сүзне табыгыз. Намуслы; ихтирамлы; юмарт; уйчан; арзан; эшчән.

Администатив контроль эш. 8 класс. 2 нче чирек.

I вариант.

1. Кайсы рәттәге сүзләрдә күпнокталар урынына ҿ хәрефе языла.

а) Кӛчл..., т...реклек, к...ньяк в) Й...лдыз, к...ндез, с...екле

б) Дӛр...с, м...мкин, ...стәл г) К...зге, д...нья, к...рәш

2. Артык сүзне табыгыз.

а) килен; б) каенана; в) кияү; г) укытучы.

3. Яши сүзенең синонимын табыгыз.

а) гомер итә; б) уйный; в) укый; г) утыра.

4. Кереш сүзне сайлап языгыз. Без, ..., имтиханнарга яхшы әзерләндек. а) әлбәттә; б) зинһар; в) кызганыч.

5. Сүзтезмәнең тәрҗемәсен табыгыз. Уйланырга кирәк -

а) должен размышлять; б) надо размышлять; в) можно размышлять;

6. Сүзләрнең тәрҗемәләрен туры китереп языгыз.

Горурлык показатель

Күрсәткеч центр

Үзәк гордость

7. Сан тӛркемчәсен билгеләгез.

Без район олимпиадасында икҽү катнаштык.

а) җыю саны; б) чама саны; в) бүлем саны.

8. Текстны тәрҗемә итеп языгыз.

На нашей улице открылась новая школа. Школа двухэтажная, большая, красивая. На первом этаже расположена столовая, библиотека, спортивный зал. На втором этаже классы. Они светлые, просторные.

Администатив контроль эш. 8 класс. 2 нче чирек.

II вариант.

1. Кайсы рәттәге сүзләрдә күпнокталар урынына ү хәрефе языла.

а) К...ргәзмә, ...лән, т...зан в) т...гәрәк, ...рдәк, к...ренекле

б) К...ңелле, гор...р, тӛз...че г) К...зге, ...рман, к...з

2. Артык сүзне табыгыз.

а) шук; б) уңган; в) тәмле; г) тыйнак.

3. Юмарт сүзенең антонимын табыгыз.

а) мактанчык; б) саран; в) уңган; г) тырыш.

4. Кереш сүзне сайлап языгыз.

..., мин олимпиадада катнаша алмадым. а) әлбәттә; б) зинһар; в) кызганыч.

5. Сүзтезмәнең тәрҗемәсен табыгыз. Тикшерергә тиеш -

а) должен исследовать; б) надо исследовать; в) можно исследовать.

6. Сүзләрнең тәрҗемәләрен туры китереп языгыз.

Камиллек объем

Күләм открытие Ачыш совершенство 7. Сан тӛркемчәсен билгеләгез. Бәйрәмгә йҿзлҽп кеше килгән иде.

а) җыю саны; б) чама саны; в) бүлем саны.

8. Текстны тәрҗемә итеп языгыз.

У меня есть друг. Он очень надежный человек. Его зовут Руслан. Он гордый и справедливый. А ещѐ он очень трудолюбивый.

Администатив контроль эш. 8 класс. 3 нче чирек. "Рәсми сөйләм".

I вариант.

1.Болар нинди сүзләр? Быел яз иртә килде. Дәү әниеңә хат яз. А)омонимнар ; б)синонимнар; в) антонимнар. 2.Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. В конце месяца- А)ай башында ; б)ай ахырында; в)ай уртасында.

3. Дӛрес җавапны табып языгыз. Ҽйтегез ҽле, "Татарстан" поезды кайчан китҽ?

А) 20 сәг. 20 минутта. Б) Мәскәүгә иртәгә барып җитә. В) әйе, бу белешмәләр бюросы.

3. Бу җӛмлә нинди сорауга җавап була? Күптҽн түгел.

А) Чәй эчәсеңме? Б) кайдан кайтып барасың? В) татар телен кайчан ӛйрәнә башладың?

3. Ялгыш сүзтезмәне табыгыз.

А) язма сӛйләм; б) кояшлы беркетмә; в) эшлекле очрашу.

3. Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. Ҿзеп ҽйт -

а) скажи громко б) скажи спокойно в) скажи конкретно

3. Дӛрес тәрҗемәне сайлап языгыз. Аңлатма язуын укытучыга тапшыр.

А) объяснительную записку передай учителю. Б) записку передай учителю в) передай, пожалуйста, записку учителю.

3. Бу фигыль нинди заманда? Җҽй кҿне ул совхозда эшлҽгҽн иде.

А) билгесез үткән заман б) билгеле үткән заман в) күптән үткән заман

3. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз.

... Сез авылга кайтсагыз, мин дҽ сезнең белҽн кайтыр идем.

А) югыйсә; б) әгәр; в)шуңа күрә

3. Тиешле кушымчаны куеп языгыз.

Сыйныф җыелышы... ҿч укучы чыгыш ясады.

А) - (н)а; б) - (н)ә; в) - (н)да

3. Фразиологизмның эквивалентын табып языгыз. Сүздҽн калу - А) слов нет б) сдержать слово в) потерять дар речи 12. Кайсы раслау дӛрес түгел?

А) - ның/ -нең - тӛшем килеше кушымчасы

б) - га/ -гә, -ка/-кә - юнәлеш килеше кушымчасы

в) - да/ -дә, -та/-тә - урын-вакыт килеше кушымчасы 13. Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. Должен верить -

А) аралашырга кирәк; б) шатланырга ярый; в) ышанырга тиеш

14. Кайсы сүз артык?

Белешмә, ышаныч язуы, раслама, җыелыш, әмер.

14. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз.

Сҿйлҽмне берничҽ... бүлҽлҽр.

А) Бүләккә Б) ӛлешкә в) тӛркемгә

14. Бу нинди сүзләр? Кҿчсез, сҽламҽт, шат

15. Бу җӛмләләр нинди эш кәгазендә кулланыла? Петровка ышанып тапшырам.

А) гаризада б) ышаныч язуында в) боерыкт

Администатив контроль эш. 8 класс. 3 нче чирек. "Рәсми сөйләм".

2 вар.

1.Болар нинди сүзләр? Бҿтен кеше аңа карады. Барлык укучылар да имтиханны яхшы бирделәр. А)омонимнар ; б)синонимнар; в) антонимнар.

2.Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. В середине лета- А) җәй башында ; б) җәй ахырында; в) җәй уртасында.

3. Дӛрес җавапны табып языгыз. Кунаклар ничҽ кҿнгҽ килгҽннҽр? А) Тӛркиядән Б) Иртәгә киләләр В) Бер атнага.

4. Бу җӛмлә нинди сорауга җавап була? Юк, санаторийга барам.

А) Авылга кайтасыңмы? Б) кайда ял итәсең? В) кичә теннис уйнадыңмы?

3. Ялгыш сүзтезмәне табыгыз.

А) авыр вазыйфа; б) зур йомыш; в) әкрен таныклык.

3. Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. Белешмҽ тутыра -

а) справку показывает б) справку заполняет в) справку приносит.

3. Дӛрес тәрҗемәне сайлап языгыз. Иванов Дениска ышанып тапшырам.

А) Доверяю Иванову Денису. Б) Передаю Иванову Денису В) Заверяю подпись Иванова Дениса.

3. Бу фигыль нинди заманда? Укытучы ачуланса, аңлатма язуы язармын. А) сыйфат фигыль б) шарт фигыль в) исем фигыль.

4. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз.

Тизрҽк барыгыз, ... поездга соңга каласыз.

А) югыйсә; б) әгәр; в)шуңа күрә

3. Тиешле кушымчаны куеп языгыз. Директор аның белешмҽсе... имза куйды.

А) - (н)а; б) - (н)ә; в) - (н)да

3. Фразиологизмның эквивалентын табып языгыз. Баштан чыкмый - А) поминай как звали б) не выходит из головы в) ломать голову

4. Кайсы раслау дӛрес түгел?

А) - ның/ -нең - иялек килеше кушымчасы

б) - га/ -гә, -ка/-кә - тӛшем килеше кушымчасы

в) - да/ -дә, -та/-тә - урын-вакыт килеше кушымчасы 13. Дӛрес тәрҗемәне табып языгыз. Можно согласиться - А); сайларга кирәк б)килешергә ярый; в) расларга тиеш 14. Кайсы сүз артык?

Гариза, боерык, рәис, беркетмә, килешү.

15. Нокталар урынына тиешле сүзне сайлап языгыз. Бу мҽсьҽлҽне хҽл итүгҽ ул зур ... кертте.

А) вазыйфа Б) ӛлеш в) йомыш

15. Бу нинди сүзләр? Ярдҽмчел, тыйнак, акылла.

16. Бу җӛмләләр нинди эш кәгазендә кулланыла? Ивановның имзасын раслыйм. А) гаризада б) ышаныч язуында в) боерыкта

Татар теленнҽн административ йомгаклау контроль эше. 8 класс 1 вар.

А1 .Нокталар урынына кирәкле сүзне табыгыз .

Без дҽрескҽ... ҽзерлҽнҽбез.

А) урманда Б)тырышып В)кайта-кайта. А2 . Үткән заман кушымчаларын табыгыз:

А)-ган,-ды,-гач; Б)-де,-ты,-ган,-да; В)-ды,-ты,-ган,-гән.

А3.Тәрҗемәне табыгыз.

Известный писатель -

А) белемле язучы ; Б)атаклы язучы; В) танылган язучы; Г )күренекле язучы.

А4 .Исем фигыль кушымчалары: А) -са,-сә; Б)-а,-ә,-ый; В)-у,-ү. А5.Сыйфат фигыльне табыгыз.

А)укыгач; Б)тырышса; В)җырлаучы; Г)уйлау. А6. Хәл фигыльне табыгыз.

А) сӛйли; Б)киткәч; В)кайтса; Г)язу.

А7. Кайсы антоним пары дӛрес түгел:

А)ашый -эчә; Б)утыра-баса; В)килә-китә; Г)җырлый-сӛйли. А8.Шарт фигыль нинди сорауга җавап бирә? А)нишли? Б)нишләсен? В)нишләсә? А9.Рәвешләр рәтен табыгыз.

А)ак,матур,тиз; Б)тиз,әкрен,кичә; В)кичә,уйнап,кызыл.

А10.Дӛрес тәрҗемәне табыгыз.

Десять тетрадей-

А)ун дәфтәрләр; Б)унынчы дәфтәр; В)унау дәфтәр; Г)ун дәфтәр.

А11. Бирелгән сүз урынына кирәкле алмашлыкны куеп языгыз:

Катяның әнисе укытучы булып эшли.

А)минем; Б)синең; В)аның; Г)аларның.

А12 .Хәл фигыльнең дӛрес тәрҗемәсен табыгыз.

Ҽни кайтканчы ,идҽннҽрне юарга кирҽк.

А)после того,как придет мама; Б)до того,как придет мама; В)как придет мама .

А13. Дӛрес фигыльне куегыз.

Без укытучыбызны бҽйрҽм белҽн... .

А)котладым; Б)котладыбыз; В)котла; Г)котладык. А14. Бирелгән сүзләрдән җӛмлә тӛзегез.

Салкын ,бу,беренче,кӛзнең,хәл,иртәсендә,булды. А) 3,7,4,6,5,2,1. Б)2,5,4,3,1,6,7. В)3,7,6,2,1,4,5. А15. Дӛрес тәрҗемәне табыгыз.

1.жарко- А)суык ; Б)матур; В)кызу.

2.ашыгам- А)бегу; Б)спешу; В)играю; Г)успею. В1.Сообщи о том,что:

-на сабантуе первым батыром был Азат;

-победитель в борьбе с мешками-твой друг; -вам надо собрать фрукты в саду; -он закончил школу.

В2. Скажи о том,что:

-сабантуй начинали ждать с зимы;

-вам не дали тот подарок;

-если завтра не будет дождя,то мы пойдѐм в поход;

-булгары первыми начали изготавливать деньги.

Татар теленнҽн административ йомгаклау контроль эше. 8 класс

2 вар.

А1 .Нокталар урынына кирәкле сүзне табыгыз .

Без ...гӛмбә җыйдык .

А) урманга ; Б)тырышып В)кайта-кайта.

А2 . Киләчәк заман кушымчаларын табыгыз:

А)-ган,-ды,-гач; Б) -ыр,-р,-ган,-ачак; В)-ачак,-әчәк,-ыр,-р.

А3.Тәрҗемәне табыгыз.

Известная певица-

А) белемле җырчы; Б)атаклы җырчы ; В) танылган җырчы ; Г )күренекле җырчы.

А4.Инфинитивның кушымчалары:

А)-ырга,-ергә,-рга; Б)-арга,-әрге,-урга; В)-ргә,-үргә,-әргә.

А5.Сыйфат фигыльне табыгыз.

А)баргач; Б) уйнасы; В)баручы; Г)уйлау. А6. Хәл фигыльне табыгыз.

А)уйла; Б)килгәч; В)барса; Г)эшләү.

А7. Кайсы антоним пары дӛрес түгел:

А)ак -кара; Б)эшли-әзерли; В)килә-китә; Г)керә-чыга.

А8. Фигыль нинди сорауга җавап бирә? А)нишли? Б)нинди? В)ничә?

А9.Рәвешләр рәтен табыгыз.

А)кара,матур,әкрен; Б) әкрен,озак,еш; В)кичә,уйнап,кызыл.

А10.Дӛрес тәрҗемәне табыгыз.

Пять книг-

А)биш китаплар; Б)бишенче китап; В)бишәү китап; Г)биш китап.

А11. Бирелгән сүз урынына кирәкле алмашлыкны куеп языгыз:

Коляның әтисе ташчы булып эшли.

А)минем; Б)синең; В)аның; Г)аларның.

А12 .Хәл фигыльнең дӛрес тәрҗемәсен табыгыз. Авылга кайткач ,без җилҽк җыябыз.

А)после того ,как приедем в деревню ,мы собираем ягоды. Б)до того,как приедем в деревню,мы собираем ягоды; В)приезжая в деревню ,мы собираем ягоды.

А13. Дӛрес фигыльне куегыз.

Беренче сентябрҗдҽ мҽктҽплҽрдҽ укулар ... .

А)башладык; Б)башладыбыз; В)башлый; Г)башлана. А14. Бирелгән сүзләрдән җӛмлә тӛзегез. Һҽрвакыт,күп ,урамнарда,була,светофор,зур,чҿнки ,йҿрүчелҽр.

А)2,4,8,6,5,1,3,7; Б)7,5,4,2,1,6,3,8; В) 8,2,6,5,7,4,1,3; Г)6,3,5,4,7,8,1,2.

А15. Дӛрес тәрҗемәне табыгыз.

1.холод- А)суык; Б)матур; В)кызу.

2.ҿлгерҽм- А)бегу; Б)спешу; В)играю; Г)успею. В1.Сообщи о том,что:

-на сабантуе первым батыром был Азат;

-победитель в борьбе с мешками-твой друг; -вам надо собрать фрукты в саду; -он закончил школу.

В2. Скажи о том,что:

-сабантуй начинали ждать с зимы;

-вам не дали тот подарок;

-если завтра не будет дождя,то мы пойдѐм в поход;

-булгары первыми начали изготавливать деньги.

II өлеш - татар әдәбияты

Аңлатма язуы

Укыту планында 8 нчы сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 1 сәгать вакыт бирелҽ. Барлыгы 35 сәгать.

Татар әдәбиятыннан 5-9 нчы сыйныф укучылары өчен төзелгән программа дәүләт стандартларының федераль компонентына, гомуми белем бирү федераль дәүләт стандартларына нигезләнеп эшләнгән Ә.Р.Мотыйгуллина, Р.Г.Ханнанов, Л.К.Хисмәтова, Э.Х.Гыйзәтуллина, Г.Г.Мулласалихова, Р.Һ.Вәлиуллина, Х.Х.Хөснуллина тарафыннан язылган дәреслекләрдән (1 нче, 2 нче кисәк) укытуны күздә тота. Программа стандартның эчтәлеген җентекләп ачып бирә, стандарт таләп иткән күләмдә рус телле балаларга татар әдәбиятын укытуның гомуми юнәлешләрен билгели, предмет чаралары белән укучыларны тәрбияләү юлларын, аларның әдәби үсеш дәрәҗәсен билгели.

Күпмилләтле аудиториядә татар әдәбиятын укыту өчен төзелгән программа бербөтен документ булып тора, ул биш өлешне иңли: аңлатма язуы; укыту курсының эчтәлеге, укыту-тематик планы; укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр; курсның укыту-методик тәэмин ителеше өчен әдәбият исемлеге.

Әдәбият һәр яктан үскән, рухи яктан бай, әхлакый идеаллары һәм эстетик таләпләре булган камил шәхес тәрбияләүдә әһәмиятле урын алып тора. Урта белем бирү системасындагы татар әдәбияты курсы сәнгатьне тормыш белән бәйләп өйрәнүне, эчтәлек белән форма берлеге, тарихилык, традиция һәм новаторлык, тарихи-культурологик мәгълүматларны аңлау, әхлакый-эстетик күзаллау булдыру, әдәбият теориясе һәм тарихы буенча төшенчәләрне үзләштерү, әдәби әсәрне бәяләү күнекмәләрен формалаштыру, әдәби телнең сәнгатьлелек чаралары белән танышуны үз эченә ала.

Федераль дәүләт стандартларына нигезләнеп төзелгән татар әдәбияты дәреслекләре барлык фәннәрне өйрәнү барышындагы фундаменталь төшкә (фундаментальное ядрога), универсаль уку гамәлләренә нигезләнә, укучыларның яшь һәм әдәби үсеш дәрәҗәсен исәпкә ала. Укыту һәм тәрбиянең гомуми нәтиҗәләре иҗтимагый, шәхси, танып-белү һәм коммуникатив үсешне тәэмин итеп, укучыларның белемнәрен, күнекмәләрен үстереп, дөньяны танып белүгә әзерләп, хезмәттәшлеккә, үзлегеннән белем алуга, камиллеккә омтылучы шәхес тәрбияләүгә барып тоташа. Аерым алганда, уку-укытуга системалы-гамәли якын килү нәтиҗәсендә, укучыларның иҗтимагый үсешенә (халыкның рухи кыйммәтләрен аңлаучы, үстерүче Россия гражданины тәрбияләү); шәхси үсешенә (үзлегеннән белем алырга, иҗади сәләте үскән, компетентлы, үзаңы үскән, үзенең гражданлык карашларын ачыктан-ачык белдерүгә сәләтле, үз-үзенә тәнкыйди карашта торган, тормыш авырлыкларына каршы торырлык шәхес тәрбияләү); танып белү эшчәнлеген үстерүгә (фәнни дөнья сурәтен аңлаучы, үзенең танып-белү һәм интеллектуаль эшчәнлеге белән идарә итә ала торган, уку, белем алу чараларын күзаллый торган, репрезентатив, символик, логик, иҗади фикерләү сәләте үскән, рефлексиягә сәләтле укучы тәрбияләү); коммуникатив үсешкә (аралашу компетенциясе үскән, тыңларга, диалогта, гомуми сөйләшүдә катнаша алырлык, туган телен, рус телен, чит телне камил белүенә) басым ясалды. Шул ук гамәлләрне тормышка ашыру барышында, яшүсмерләрнең яшь үзенчәлекләре дә игътибарга алынды.

Күпмилләтле мохиттә гомуми әдәби белем бирү барышында универсаль уку гамәлләре дүрт блокка бүлеп карала. Алар арасында шәхси УУГ − тормышчан, шәхескә юнәлтелгән, һөнәри юнәлештә үз юлын табуга, кешенең эчке потенциалын рациональ файдалана белүенә бәйле блок. Регулятив уку гамәлләре шәхес тәрбияләүдә планлаштырырга өйрәтү, фаразлау, коррекция, бәяләү кебек якларны үзәккә ала. Танып белү гамәлен алгы планга чыгарган блокта логик, проблеманы кую һәм чишүгә юнәлтелгән, тамга-символик якны иңләгән гомумуку гамәлләренә игътибар ителә. Коммуникатив УУГ кешеләр язмышына битараф булмауны, кешеләргә ярдәмчеллек сыйфатларын тәрбияләүне, иҗтимагый компетентлыкны үз эченә ала.

Федераль дәүләт стандартларына таянып, татар әдәбиятын өйрәнүнең максаты - туган халкының һәм җирле халыкның телен, мәдәниятен, әдәбиятын яхшы белгән, һәрьяктан камил, милли горурлык хисләре үскән шәхес (гражданин) тәрбияләү.

Әлеге максатны тормышка ашыру өчен, түбәндәге бурычлар билгеләнде:

− Татарстан төбәгендә яшәп, җирле халык белән аралашкан укучыларны төбәкнең әдәби-мәдәни байлыгы белән якыннан таныштыру;

− татар әдәбияты турындагы мәгълүматларны төрле халык фольклоры, әдәбияты, мәдәнияте, милли образлары белән чагыштырма аспектта бирү;

− татар халык авыз иҗаты турында тулы күзаллау булдыру, аны баланың үз туган халыкының рухи җәүһәрләре белән чагыштырырга күнектерү;

− татар әдипләре, мәдәният әһелләре турында күзаллау булдыру, аларны танырга, аңларга, башка халык сүз сәнгатен үстерүчеләр белән чагыштырма планда бәяләргә өйрәтү;

− татар, рус, Россиядә яшәүче башка халыклар, бөтендөнья әдәбияты белеме казанышларының уртак нигезен аңлау, аларны үстерү һәм киңәйтү.

Әлеге максат һәм бурычларга ирешү өчен, түбәндәге принциплар истә тотылырга тиеш. Рус телендә сөйләшүче балалар өчен татар әдәбиятының асылын төшендерү укытучының сүз сәнгате серләрен яхшы белүен, иҗади эшләү күнекмәләре булуын таләп итә. Мәктәп баласына сүз сәнгатенең серләрен ачуда эстетик принцип (укытучының матурлыкны күрә алуы һәм башкаларны да күрергә өйрәтә алуы), эзлеклелек (укучы алган белемнең тулыланып, баеп баруы), әдәбиятны сүз сәнгате буларак өйрәнү (татар телендә язылган әсәрләрдә әдәби образларны ачу үзенчәлекләре, татар теленең матурлыгын күрергә өйрәтү), күләме ягыннан кечкенә булган әсәрләргә шәхси мөнәсәбәт булдыру, ягъни психологик принцип (мәктәп баласының яшь үзенчәлекләрен, әдәби әзерлек дәрәҗәсен исәпкә алып эш итү) ярдәмгә килә. Аерым игътибар коммуникативлык принцибына бирелә. Бу принципның өстен чыгуы рус телендә сөйләшүче укучыларның әдәби әсәр аша татар теленең серләренә тирәнрәк төшенүләре, матур әдәбият әсәрен сорауларга нигезләнеп сөйли алуы, үз фикерләрен ачык әйтә алуы, әдәби әсәрнең аралашу чарасына әверелүе белән дә бәйле. Укучыларның әдәби әсәрне кабул итү һәм әдәби үсеш үзенчәлекләрен исәпкә алып, дифференциацияләү (аерым төркемнәргә аерып, бүлеп эшләү) һәм интеграцияләү (татар теле һәм рус әдәбияты дәресләрендә алынган теоретик белемнәрне һәм гамәли эш күнекмәләрен файдалану) дә үзәккә алына.

I бүлек

«Үрнәк программа»га кертелгән әдәби әсәрләр минимумы:

1) Г.Тукайның "Пар ат" шигыре;

2) Ш.Камалның "Буранда" новелласы;

3) С.Хәкимнең "Җырларымда телим" шигыре;

4) Г.Афзалның "Юл газабы" хикәясе;

5) Ф.Садриевның "Таң җиле" романыннан өзек;

6) Р.Харисның "Ике гөл" шигыре;

7) Т.Миңнуллинның "Моңлы бер җыр" драмасыннан өзек.

II бүлек

8 нче сыйныф укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр

− әдәби әсәрләрне, сүзләрен дөрес әйтеп, йөгерек уку;

− авторның әйтергә теләгән фикерен аңлау, үз мөнәсәбәтен белдерү, әсәрне өлешләргә бүлә һәм планын төзи белү;

− әдәби-теоретик төшенчәләрне рус әдәбияты белеме белән тәңгәлләштерү;

− татар әдәбиятының һәм тарихи мәгълүматларның дөнья культурасында тоткан урынын аңлау;

− авторларның тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача күзаллау;

− 11-12 татар, рус, чит ил язучы-шагыйрьләренең исемнәрен һәм алар язган әсәрләрне белү;

− 5-6 сәнгать әһеленең тормышы, иҗаты турында мәгълүматлы булу;

− Казан һәм Татарстан төбәгендәге мәдәният учаклары (музей, театр, тыюлык, концерт залы һ.б.), балалар матбугаты турында белү;

− төрле халыкларның фольклор үрнәкләрен татар халык авыз иҗаты белән чагыштыру;

− 7 мәкаль, 7 әйтемне русча эквивалентлары белән истә калдыру;

− төрле авторларның 3-4 шигырен яттан сөйли белү;

− сүзлекләр, энциклопедияләр, Интернет-ресурслардан файдаланып, үзенә кирәкле материалны табу;

− төрле темаларга проект эше яклау;

− әдәби әсәрне тормыш белән бәйләп, үз гамәлләренә бәя бирү.

III бүлек. Укыту-тематик план

Сәгать саны: барлыгы 35 сәгать, атнага 1 сәгать

Әсәрләрне уку һәм өйрәнү - 28 сәгать

Бәйләнешле сөйләм үстерү - 3 сәгать

Дәрестән тыш уку - 3 сәгать

Еллык кабатлау - 1 сәгать

IV бүлек

8 нче сыйныф өчен календарь - тематик планДә-

рес

№

Дәрес темасы

Дә-рес са-ны

Төп эчтәлек

Көтелгән нәтиҗә

Укучылар эшчәнлеге

төрләре

Кон троль эш төрләре

Үткәрү

вакыты

метапредмет

предмет

шәхескә кагылышлы

План

Факт

Тарих китабында безнең өчен бик күп хатирәләр саклана...

1

Ачыла тарихның пәрдәсе.

1

Халык авыз иҗаты, риваять жанрына гомуми күзаллау булдыру. "Сихерче кыз" риваятен уку.

Риваять жанры турында теоретик төшенчәне бирү, халкыбыз тарихы белән бәйләү.

Халык авыз иҗаты турындагы белемнәрне гомумиләштерү, риваять турында белешмә бирү, татар халкының "Сихерче кыз" риваяте белән танышу.

Укучыларда үткәнебезгә, тарихыбызга карата игътибар тәрбияләү.

Дәреслектә биремнәр, риваять белән әкиятнең уртак якларын табу, нәтиҗәләр чыгару. "Сихерче кыз" әкиятен уку.

2

Сезгә ялган, миңа чын.

1

"Гали тугае", "Моргана" риваятьләрен уку.

Укучыларга халкыбызның тарихы турында белем бирү.

Риваять турында алган белемнәрне ныгыту, татар халык риваятьләре белән танышуны дәвам итү.

Балаларда татар халык һәм башка халык риваятьлә ренә, халыкларның үткәненә карата кызыксыну тәрбияләү.

Риваятьләр уку, сорауларга җавап бирү, биремнәр үтәү. Проект эшенә әзерләнү.

Без тарихта эзлебез

3

Тарих - тормыш остазы.

1

Ибн Фадлан һәм аның 921 - 922 нче елларда Болгар дәүләтенә сәфәре вакытында язылган сәяхәтнамәсе белән танышу.

Болгар дәүләтенең ил тарихындагы ролен ачыклау, сәяхәтнамәләр һәм елъязмалар жанры турында теоретик төшенчә формалаштыру.

Гарәп сәяхәтчесе Ибн Фадлан турында белешмә бирү. Ибн Фадланның 921 - 922 нче елларда Болгар дәүләтенә сәфәре вакытында язылган сәяхәтнамәсен өйрәнү.

Мәдәниятебезгә, тарихыбызга карата горурлык хисе тәрбияләү.

Өзекне уку, сорауларга җавап бирү, сүзлек эше, диалог, Л.Фәттаховның картинасы, дәреслектәге биремнәр буенча эш.

4

Җиктереп пар ат, Казанга.

1

Габдулла Тукай иҗаты. "Пар ат" шигырен өйрәнү

Габдулла Тукай яшәгән чор турында тарихи белешмә бирү.

Габдулла Тукайның тормыш юлы һәм иҗатын,

"Пар ат" шигырен уку.

Татар халкының бөек әдипләре иҗатын өйрәнү аша тормышка караш тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, видеоязма карау, шигырьне язмада тыңлау, сүзлек эше, сорауларга җавап, шигырь нең рус теленә тәрҗемәсе белән таныштыру, төркемнәрдә эзләнү, тикшеренү, фикер алышу, нәтиҗә чыгару.

Тест

5

Монда хикмәт, мәгърифәт һәм монда гыйрфан, монда нур.

1

"Пар ат"

шигыренә анализ.

Тема буенча теоретик төшенчәләрне бирү. Әдәби - теоретик күнекмәләр булдыру.

Габдулла Тукайның "Пар ат" шигырен өйрәнү. Лирик әсәрне аңларга, андагы хис-кичерешләрне тоярга, аларның үсү-үзгәрүен яки алмашынуын күрергә әзерләү.

Туган җиргә, Ватанга мәхәббәт тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, "Пар ат" җыры видео-язмасын карау. Шигырьдәге строфа арты строфаны күзәтү, алардагы хисне һәм аны тудырган сәбәпне ачыклау, хисләр күчешен тою, шул күчешкә салынган мәгънәне аңлау, биремнәр эшләү.

6

Үзенең үткәнен оныткан халыкның киләчәге юк.

1

Укылган әсәрләрне, теоретик төшенчәләрне кабатлау.

Өйрәнелгән материалны искә төшереп, гомумиләштереп куллана белү.

Укылган әсәрләрне, теоретик төшенчәләрне истә калдыру.

Туган җирне ярату, туган як кадере, милләт язмышы, чит илләрдәге милләттәшләребез турында аңлап калу; туган җиргә, милләттәшләребезгә ихтирам хисләре тәрбияләү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү, проектлар яклау, әңгәмә, сорауларга җавап, викторина, ярыш, тәрҗемә, сүзлек белән эш.

Онытылмас еллар

7

Билгесез биеклектә.

1

Рәссам Виктор Куделькинның иҗаты. Гариф Ахуновның "Замандашлар портреты"н уку.

Бөек Ватан сугышы чоры турында белемнәрне яңарту

Рәссам Виктор Куделькинның тормышы, иҗаты турында мәгълүмат бирү. Гариф Ахуновның "Замандашлар портреты"н уку.

Сугыш авырлыгын үз җилкәләрендә күтәргән яшь буынга, шул чор кешеләренә ихтирам тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, эчтәлек буенча төркемнәрдә фикер алышу, әсәргә җиңелчә әдәби анализ ясау, сораулар һәм биремнәргә җавап табу, әсәрне өлешләргә бүлү, план төзү, картина белән эш, җыр тыңлау, тәрҗемә эше.

8

Патриот-шагыйрь.

1

Фатих Кәрим иҗаты. "Ант" шигырен өйрәнү.

Бөек Ватан сугышында катнашкан әдипләр турында тарихи мәгълүматлар бирү.

Фатих Кәримнең тормыш юлы һәм иҗаты белән таныштыру, шигырьләре турында фикер йөртә белергә өйрәтү, аның туган иленә тугрылыклы, патриот-шагыйрь булуына басым ясау.

Кыюлык, батырлык, туган илгә бирелгәнлек, аны саклый белү сыйфатлары тәрбияләү.

Презентация карау, шигырьне тыңлау, сүзгә-сүз тәрҗемә итү, ярымтавыш белән уку, сәнгатьле уку, җыр тыңлау, анализ, нәтиҗә.

9-

10

Үлем турында уйлама, илең турында уйла.

2

Фатих Кәримнең "Кыңгыраулы яшел гарун" поэмасын уку.

Сәнгатебезгә - халык уен коралларына мәхәббәт тәрбияләү.

"Кыңгыраулы яшел гармун" поэмасының төп фикерен ачыклый һәм аңлата белергә өйрәтү; образлар системасы төшенчәсен аңлату.

Кешелеклелек сыйфатлары, җаваплылык хисе тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, интернет челтәреннән табып тыңлау, өлешләргә бүлү, сорауларга җавап, биремнәр эшләү, образларга характеристика.

11

Каз канаты каурый-каурый, Хатлар язарга ярый.

1

Хат үрнәкләре белән танышу, Бөек Ватан сугышы батырларының фронт хатларын уку.

Эпистоляр жанр турында төшенчә бирү.

Фронт хатларын уку. Хат язу үзенчәлекләрен өйрәнү.

Гражданлык һәм патриотик хисләр, туган җиргә, милләткә карата мәрхәмәтлелек, горурлык хисләре тәрбияләү.

Хатларның төрләре, аны язу нормалары, этикеты, бөек кешеләрнең хат үрнәкләре буенча әңгәмә оештыру, аңлатмалы сүзлек белән эш, хатның эчтәлеген сөйләү;

сүзлек өстендә эш;

иҗатка бәйле сораулар төзү;

12

Без азатлык алып биргән көннәр,

Хәтерләми икән кем генә!

1

"Онытылмас еллар" бүлегендә өйрәнгән материалларны кабатлау.

Өйрәнелгән материалны искә төшереп, гомумиләштереп куллана белү.

Әдәбиятта сугыш сурәтләнешен бәяләү.

Патриотик тәрбия бирү, туган илне, туган җирне яратырга өйрәтү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү, анализ,

гомумиләштерү,

нәтиҗә ясау,

әңгәмәдә катна-

ша алу, нәтиҗә

ясый белү, үз

мөнәсәбәтеңне

белдерә алу.

Про ект

Әтинең зур бүреге иртә киелде

13

Җиңүне якынайткан җыр.

1

Клара Булатова иҗаты. «Башым иям» шигыре белән танышу.

Сугыш, аның гади халык, балалар җилкәсенә алып килгән авырлыгын аңлау.

Клара Булатованың тормыш юлы һәм иҗатын өйрәнү, «Башым иям» шигырен уку.

Якыннарыңа, туганнарыңа карата ихтирам, мәрхәмәтлелек хисләре тәрбияләү.

Фронталь әңгәмә, язучы турында презентация карау, шигырьне тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, анализ ясау, дәреслектәге сорауларга җавап бирү.

14

Таң булып нур сибә Ватаным.

1

Рәзил Вәлиев иҗаты.«Ватаным» шигыре.

Сугыш, аның гади халык, балалар җилкәсенә алып килгән авырлыгын аңлау

Разил Вәлиевның тормыш юлы һәм иҗатын, «Ватаным» шигырен өйрәнү.

Туган илнең матурлыгына соклану, аның тарихы белңн кызыксыну, туган җиргә мәхәббәт хисе тәрбияләү.

Презентация карау, шигырьне тыңлау, сүзгә-сүз тәрҗемә итү, ярымтавыш белән уку, сәнгатьле уку, анализ.

Тест

15

Җиңү көне җиңел бирелмәде.

1

"Вакыт сынавы аша..." - проектларны яклау.

Өйрәнелгән материалны искә төшереп, гомумиләштереп куллана белү.

"Җиңү" бүлеген дә өйрәнгән мате риалны кабатлау, үзләштерү дәрә җәсен билгеләү.

Патриотик тәрбия бирү, туган илне, туган җирне яратырга өйрәтү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү, проектларны яклау,

Про ект

Ана - изге, Ана - бөек, Аңа - дан! Аңлар өчен йөрәгенең олылыгын, Туу кирәк кайчак безгә яңадан!

16

Бәхет эзләгәндә.

1

Шәриф Камал иҗаты. "Буранда" хикәясен уку.

Тарихи вакыйгаларга нигезләнеп, әсәр геройлары яшәгән чорга характеристика бирү.

Шәриф Камалның тормышы һәм иҗаты белән танышу, "Буранда" хикәясен уку.

Геройларның яшәү кыйбласы аша нәтиҗәләр ясау һәм укучыларда әниләргә карата шәфкатьлелек, миһербанлылык хисләре тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, беренче өлешкә план төзү, сорауларга җавап бирү, биремнәрне эшләү, сүзлек белән эш, хронологик таблица, образларга характеристика.

Тест

17

Исән чакта белү кирәк икән,

Әти-әниләрнең кадерен.

1

Шәриф Камалның "Буранда" хикәясен өйрәнү.

Укыган әсәрне бүгенге көн, көндәлек тормыш белән бәйләнештә күзаллый белү. Әдәби деталь турында теоретик төшенчә бирү.

Шәриф Камалның "Буранда" хикәясен

өйрәнү.

Укучыларда өлкән буынга, әниләргә кече яшьтән шәфкатьлелек, миһербанлылык хисләре тәрбияләү.

Икенче, өченче өлешләрне уку, план төзү, сорауларга җавап, сүзлек өстендә эш, анализ, образга характеристика, схема белән эш, табигатьтәге буран белән Мостафаның эчке дөньясындагы

халәтне чагыштыру, нәтиҗә ясый белү.

18

Ана күңеле - балада.

1

Сибгат Хәким иҗаты, "Әнкәй" шигыре.

Укыганнардан нәтиҗә ясап, тормышта куллану.

Сибгат Хәкимнең тормышы һәм иҗатын, "Әнкәй", шигырен өйрәнү.

Өлкән буынга мәрхәмәтлелек хисләре тәрбияләү.

Шигырьләрне укып, сораулар буенча анализлау, сүзлек белән эш, рифмалашкан сүзләрне табу, тема буенча мәкаль- әйтемнәрне аңлауга ирешү.

19

Җырларымда телим.

1

Сибгат Хәкимнең "Җырларымда телим" шигыре.

Экологик тәрбия идеяләре турында фикер алышу.

Сибгат Хәкимнең "Җырларымда телим" шигырен уку.

Туган якка, таби гатькә ихтирам тәрбияләү, өлкән буын кешеләренең фикерләрен тыңларга өйрәнү.

Сәнгатьле уку, сүзлек белән эш, анализ, лирик геройга бәя бирү, дәреслектәге биремнәрне эшләү, сораулар төзү, үз фикереңне әйтә һәм нәтиҗә ясый белү.

42-43

Ата-анага бурычны бары тик кеше булып кына түләп була.

2

Шәриф Хөсәенов иҗаты, "Әни килде" ("Әниемнең ак күлмәге") драмасыннан өзек уку.

Драма әсәренә анализ ясау күнекмәләрен ныгыту, эчке конфликт төшенчәсен формалаштыру.

Шәриф Хөсәенов ның тормышын һәм иҗатын, "Әни килде" ("Әниемнең ак күлмәге") драмасыннан өзекне өйрәнү.

Югары әхлакый сыйфатлар тәрбияләү.

Рольләргә бүлеп уку, спектакльне карау, сүзлекләр белән эш, сорауларга җавап, план төзү, эчтәлек сөйләү, образларга характеристика, анализ, нәтиҗә ясау.

20-22

Ана куллары.

3

Фоат Садриев иҗаты. "Таң җиле" әсәре.

Медицина терминнары турында мәгълүмат бирү.

Фоат Садриевның тормышын һәм иҗатын, "Таң җиле" әсәрен өйрәнү.

Балаларда бәхетнең кадерен белеп яшәү хисләрен тәрбияләү.

Әсәрне өлешләргә бүлү, эчтәлекнең идеясен таба белү, анализлау, сүзлек өстендә эш, биремнәр эшләү, сорауларга җавап бирү, хронологик таблица төзү, нәтиҗә.

23

Кая барсам - әнкәй күңелдә.

1

«Ана - бөек исем!

Нәрсә җитә ана булуга...» бүлеген гомумиләштереп кабатлау, бәйләнешле сөйләм үстерү.

Команда белән эшләү,

проект эше башкарырга өйрәнү.

Укыганны гому миләштереп кабатлау. Роберт Миңнуллинның дәреслектә өстә мә уку өчен би релгән "Әнкәй нең ак чәчләре" шигырен уку.

Ата-анага җәбер-золым иткән иман сыз балаларның дөньяда игелек күрмәүләре, ата-ана каргышы төшү турында тормыш тан мисаллар китереп сөйләү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү, проект яклау, нәтиҗәләр чыгару, анализ ясау, белемнәрне тикшерү, командалап эшләү, эшне аудиториягә тәкъдим итү, җыр тыңлау.

Тест

Көлсәң - көл, еласаң - ела

24

Күңелсездән көлке чыкмас.

1

Сатирик журналлар, Галиәсгар Камал иҗаты.

Сатира жанры турында теоретик төшенчә бирү.

Беренче сатирик журналлар турында мәгълүмат бирү. Галиәсгар Камалның тормышын, иҗатын өйрәнү.

Әхлак (кешелеклелек,

юмартлык) хисләре

тәрбияләү.

Беренче сатирик журналлар турында әңгәмә оештыру, сорауларга җавап, дәреслек тәге биремнәрне эшләү. Язучының тормыш юлы, иҗаты белән танышу, презентация карау, хроноло гик таблица тутыру, парлап эшләү, ишетеп аңлау, шагыйрьнең тормышы

турында сораулар төзү,

җавап бирү, сүзлекчә

белән эшләү.

25

Һәр заманның үз герое була.

1

Гамил Афзал иҗаты. "Юл газабы" хикәясе.

Язучы яшәгән чорга бәя бирү, тарихны аңлау.

Гамил Афзалның тормышын, иҗатын һәм "Юл газабы" хикәясен өйрәнү.

Китап укуга, белем алуга омтылыш тәрбияләү. Язучы һөнәренә мәхәббәт тәрбияләү.

Презентация ярдәмендә

язучы тормышы белән

танышу, төркемнәрдә

фикер алышу, ишетеп

аңлау, сүзлекчә белән

эш, укыганны тәрҗемә

итү, сораулар, биремнәр

үтәү, хронологик таблица тутыру, тест, төркемнәрдә эшләү, сорауларга җавап бирү, өлешләргә бүлү, план төзү, план буенча кыскача эчтәлекне сөйләү.

26

Сүз күңелдә очкын булып сайри.

1

Гамил Афзалның "Тәвәккәл әби" шигыре.

Сатирик шигырь, ирония турында теоретик төшенчә бирү.

Гамил Афзалны юмор остасы буларак өйрәнү, "Тәвәккәл әби" шигырен

аңлап уку, юмор аша язучы теләгән фикерне табарга өйрәнү

Әхлак тәрбиясе бирү

Сәнгатьле уку, теоретик төшенчәләрне аңлату, шигырьне өлешләргә бүлү, исем кую, автор идеясен билгеләү, сүзлек өстендә эш, шигырьне тыңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча уку,

сайлап уку, яңа сүзләрне

өйрәнү.

27.

Көлке дисәң дә көлке!

1

"Көлсәң - көл, еласаң - ела"

бүлеген гомумиләштереп кабатлау.

Укыганны гомумиләш-

терә, нәтиҗә ясый, иң

мөһим мәгълүматны

аерып ала белү.

"Көлсәң - көл, еласаң - ела" бүлегендә

өйрәнгән материалны кабатлау, үзләштерү

дәрәҗәсен билгеләү.

Әйләнә-тирәдәге вакыйгалардан, кешеләрнең гамәлләреннән гыйбрәт ала белүнең табигате, тәртибе турында фикер алышу.

Бәйләнешле сөйләм үстерү, укыганнарны искә төшереп, гомумиләштереп кабатлау. Тексттан мисаллар китереп, теорияне искә төшерү, белемнәрне тикшерү.

Тест

Даһи гомере - халкы хәтерендә!

28

Көйләрдән тезмәләр тездем.

1

Ренат Харис иҗаты. "Гармунчы" поэмасы.

Укучыларда эстетик зәвык тәрбияләү.

Риенат Харисның биографиясен, иҗатын һәм "Гармунчы" поэмасын өйрәнү.

Гармунчы һөнәренә

мәхәббәт тәрбияләү.

Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты белән танышу, презен тация карау, хронологик таблица тутыру, поэманы

тыңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, парлап сөйләшү.

29

Минем тирәмдә

Кояш үзе әйләнә.

1

Ренат Харисның

"Ике гөл" шигыре.

Укучыларга экологик

тәрбия бирү.

Ренат Харисның "Ике гөл" шигырен уку.

Табигатькә карата күзәтүчәнлек тәрбияләү.

Сәнгатьле уку, сораулар буенча анализлау, мәсәлгә хас үзенчәлекләрне табу, монолог уку, диалог төзү, образларны чагыштыру, мәкальләр уку, мәгънәләрен ачыклау, нәтиҗәләр ясау.

30

Ил җыр белән яши.

1

Галия Кайбицкая иҗаты.

Опера сәнгате аша эстетик тәрбия бирү.

Галия Кайбицкая иҗатын өйрәнү.

Музыкаль әсәрләр ашатуган илгә, туган җиргә

мәхәббәт һәм ихтирам

уяту.

Галия Кайбицкаяның тормыш юлы, иҗаты турында уку, хронологик таблица, сораулар төзү, опера тыңлау, биремнәрне эшләү, нәтиҗәләр ясау.

31

Иҗат - ул яшәү рәвеше.

1

Иҗат процессы бүлеген гомумиләштереп кабатлау.

Укыганны

гомумиләштерә, нәтиҗә

ясый, иң мөһим

мәгълүматны аерып ала белү.

Укучыларда иҗатка омтылыш тәрбияләү.

Укучыларда иҗат процессына, хезмәткә мәхәббәт, үз эшең белән горурлану хисләрен үстерү.

Бәйләнешле сөләм үстерү, проектлар яклау, үз фикереңне әйтә, нәтиҗә ясый белү, тест.

Тест

Табигатьнең дә җаны, рухы бар

32

Батыр Җайдак.

1

Айдар Хәлим иҗаты. "Өч аяклы ат" повесте.

Тарихка, халкыбыз язмышына хөрмәт хисләре тәрбияләү.

Айдар Хәлим тормышын һәм иҗатын, "Өч аяклы ат" повестеның төп фикерен ачыклый һәм аңлата белергә өйрәтү.

Укучыларда кешелеклелек сыйфатлары, җаваплылык хисе тәрбияләү. Туганлык мөнәсәбәтләренең нык булырга тиешлеген күзаллау.

Язучының тормыш юлы, иҗаты белән танышу, презентация карау, хронологик таблица тутыру, беренче өлешне уку, образлар белән танышу, сүзлек өстендә эш, сорауларга җавап бирү, биремнәрне эшләү, "Өч аяклы ат" повесте буенча фильмнан өзек карау.

33

Фронттан кайткан ат.

1

Айдар Хәлимнең "Өч аяклы ат" повесте.

Шәҗәрә төшенчәсенә аңлатма бирү. Шәҗәрәне белү зарурилыгының сәбәпләрен ачыклау.

Айдар Хәлимнең "Өч аяклы ат" әсәрен өйрәнү.

Хайваннарга карата мәхәббәт, миһербанлылык

хисләрен тәрбияләү.

Икенче һәм өченче бүлекләрне уку, план төзү, диалогны рольләргә бүлеп уку, тәрҗемә эше, образга характеристика, сорауларга җавап, биремнәрне эшләү, малайның нәсел өчен горурлануын өзектән табып уку, нәтиҗә ясау.

34

Авырлык җебе өзелде.

1

Айдар Хәлимнең "Өч аяклы ат" повесте.

Укыганны гомумиләштерә, нәтиҗә ясый, иң мөһим мәгълүматны аерып ала белү.

Айдар Хәлимнең "Өч аяклы ат" әсәрен өйрәнүне дәвам итү.

Хайваннарны яратырга

өйрәтү.

Дүртенче өлешне уку, исем кую, тәрҗемә эше, Галимҗан Ибраһимовның "Алмачуар" хикәясе белән чагыштыру, диалогны рольләргә бүлеп уку, сорауларга җавап бирү, вакыйганы аерып чыгара белү, эчтәлеген сөйләү, биремнәр өстендә эш, нәтиҗә ясау.

35

Күңелемә уелып калган әсәрләр

(Әдәбият дигән олы диңгез).

1

Ел буена үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

Өйрәнгән теоретик

төшенчәләрне

кабатлау, истә калдыру.

Ел буе өйрәнгәннәрне

гомумиләштереп кабатлау.

Әдәбиятның тәрбия

бирү, тормышка әзерләү

дәресе булуын аңлату.

Портретлар, төрле иллюстра цияләр, презентацияләр ярдәмендә укылган әсәрләрне кабатлау, тестлар эшләү, гомумиләштерү, сорауларга җавап бирү.

Тест

Курс темаларының эчтәлеге

• Тарих китабында безнең өчен бик күп хатирәләр саклана

Халык авыз иҗаты. Фольклор жанрлары буларак риваятьләр, аның ничек барлыкка килүе. Риваять төрләре.

Тарихи риваятьләр. Татар халыкының "Сихерче кыз" риваяте. Әсәрдә Казан образының бирелеше, тарихы. Әлеге риваятькә хас әкияти алымнар (1 сәгать).

Топонимик риваятьләр. Татар халкының "Гали тугае" риваяте. Урта гасыр Европа халкының "Моргана"риваяте. Шәһәр, авыл, тау һәм елга атамаларының килеп чыгышы (2 сәгать).

Легендалар. Аның төрләре. Легенданың риваятьтән аермалы яклары.

Татар халкының «Зөһрә кыз» легендасы. Легендада Зөһрә образының бирелеше. Әсәрдә хыял мотивлары, аның кеше язмышын ачудагы роле. Әсәрдә гаиләдәге мөнәсәбәтләрнең бирелеше (1 сәгать).

Музыка уен кораллары, аларның халык тормышындагы роле (1 сәгать).

• Без тарихта эзлебез

Тарихи ядкарьләр буларак cәяхәтнамә һәм елъязма жанрлары. Ибне Фадлан - X гасырның беренче яртысында яшәгән гарәп сәяхәтчесе. Ибн Фадланның 921 - 922 нче елларда Болгар дәүләтенә сәфәре вакытында язылган сәяхәтнамәсе. Болгар дәүләтенең ил тарихындагы роле. Ил башлыгы Алмыш хан (1 сәгать).

Фатих Кәрими. Әдип һәм журналист тормышы һәм иҗат юлы. Аның Европа илләренә сәяхәте, бу сәяхәтнең максаты. «Аурупа сәяхәтнамәсе» әсәреннән өзек. Европа илләрендәге культура учаклары, Петербург китапханәсе турында мәгълүмат. «Аурупа сәяхәтнамәсе»нең әдәби роле (1 сәгать).

Миргазиян Юныс. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. Татар әдәбиятында диңгезчелек (маринистика) жанрына нигез салуы. Язучының "Су" хикәясе (1 сәгать).

Әдәбият теориясе. Тарихи роман турында төшенчә (1 сәгать).

Тарихи һәйкәл буларак Казан Кремле, аның төзелү тарихы. Кремльнең бүгенге торышы.

Габдулла Тукай. Язучының 1895 нче елда Җаек (Уральск) шәһәренә китүе. Анда Тукайның җәмәгать эшлеклесе, журналист, тәрҗемәче һәм шагыйрь буларак формалашуы. 1907 нче елда кире Казанга кайтуы. Шагыйрь иҗатының Казан чоры. Казанда аралашкан дуслары, балалар әдәбиятына һәм халык әдәбиятын өйрәнүгә керткән өлеше, театр эшчәнлегенә игътибары, сәяхәтләре, иҗтимагый эшчәнлеге. "Әл-ислах" газетасындагы эшчәнлеге. Габдулла Тукайның "Пар ат" шигыре. Аның язылу тарихы. "Пар ат" шигыренең лирик герое, аның кичерешләре, өметләре. Пар ат образының символикасы. Табигать, кучер образларының бирелеше, мәгънәләре (2 сәгать).

Бакый Урманченың "Пар ат" шигыренә иллюстрациясе. Картинада Габдулла Тукай шигырендә сурәтләнгән вакыйганың бирелеше.

Габдулла Тукай исемендәге Дәүләт премияcе. Премиянең беренче лауреатлары.

Күренекле рәссам, сынчы Бакый Урманченың (1897 - 1990) тормышы. Ул тудырган скульптур портретлар, картиналар (1 сәгать).

Наҗар Нәҗми. Шагыйрьнең тормыш һәм иҗат юлы. Аның Тукай шәкерте булуы, аның идеяләрен үстерүе. Н.Нәҗми иҗат иткән әсәрләрдә Тукай образының бирелеше, мәгънәсе. Шагыйрьнең «Татар теле» әсәрендә Тукай традицияләрен дәвам итүе. Н.Нәҗминең Бөек Болгарга сәфәре турындагы "Агыйделдә ак пароход" әсәреннән өзек. Әсәрдә сурәтләнгән "түгәрәк өстәл", анда катнашкан язучылар. Әсәрнең әдәби мәгънәсе, кыйммәте (1 сәгать).

• Онытылмас еллар

Гариф Ахунов. "Замандашлар портреты" әсәреннән өзек. Язучының әсәрдә рәссам Виктор Куделькинның иҗатын яктыртуы, аның картиналары турында уйланулары. Рәссам иҗатында М.Җәлил образы, аның бирелеше, иҗатчының халык язмышының кискен дәверләрен полотнода сурәтләве. В.Куделькинның "Билгесез биеклектә" картинасы, Бөек Ватан сугышы (1 сәгать).

Сугыш турындагы җырлар. Роберт Әхмәтҗановның "Озатып вокзаллар каршында…" ("Солдатлар") шигыре. Сугышка баласын озаткан Ана образы. Татар халкының "Герман көе" җыры. Музыка сәнгатенең матур әдәбият белән тыгыз бәйләнештә булуы һәм бер-берсенә йогынтысы (1 сәгать).

Фатих Кәримнең тормышы, иҗаты. Аның иҗатында сугыш темасы, образларның бирелеше. Шагыйрьнең "Ант" шигыре, «азатлык» һәм «явызлык» проблемалары. "Кыңгыраулы яшел гармун" поэмасы, андагы образлар системасы. Гармун һәм җыр образының роле. Әлеге лирик әсәрләрдә сугыш проблемасының бирелеше (3 сәгать).

Туфан Миңнуллин. Күренекле драматург, язучы, публицист һәм җәмәгать эшлеклесенең тормышы һәм иҗаты. "Моңлы бер җыр" драмасы. Әсәрдә М.Җәлил образының бирелеше, аның тоткынлыктагы тормышы. Драмада фәлсәфи мотивлар, фантастик алымнарның роле. Т.Миңнуллинның "Моңлы бер җыр" публицистик драмасы турында белешмә (2 сәгать).

Казанда Муса Җәлил һәйкәле һәм җәлилчеләргә куелган барельефлар.

Марсель Сәлимҗанов. Режиссёрның тормышы, иҗаты. Аның татар профессиональ театрының, милли драматургиянең үсешенә керткән өлеше.

Ринат Таҗетдинов. Халык артистының тормышы һәм иҗаты, ул тудырган онытылмас образлар (1 сәгать).

Фронт хатлары, аның халык тормышындагы роле. Муса Җәлилнең кызы Чулпанга язган хаты, Фәтих Кәрим хатлары. Татар әдәбиятында эпистоляр жанр.

Әдәбият теориясе. Эпистоляр жанр турында төшенчә (1 сәгать).

Мостай Кәрим. Шагыйрь һәм язучының тормышы, иҗаты. "Билгесез солдат" шигыре. Шигырьдә билгесез солдат образы. Лирик геройның кичереше, шәхесләр язмышы (1 сәгать).

Чыңгыз Айтматов. Әдип турында белешмә. Аның "Анам кыры" әсәре. Әсәрдә Тулганай, Җир-ана образлары. Җыелма Җир-ана образына салынган мәгънә. Авторның сугыш турындагы уйланулары. «Анам кыры» повесте турында белешмә (1 сәгать).

Бүлектә үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

• Әтинең зур бүреге иртә киелде

Клара Булатова. Шагыйрә турында белешмә. "Башым иям" шигыре, сугыш афәтенең шагыйрәнең балачагына тәэсире, хатирәләрендә калдырган эзе (1 сәгать).

Нур Әхмәдиев. Язучы иҗаты турында белешмә. "Җиңү көне" шигыре. "Минем туган көнем" хикәясе (2 сәгать).

Факил Сафин. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Тулганай" әсәреннән өзекләр. Тулганай образы, аның әсәрдәге башка образларны ачудагы әһәмияте. Әсәрдә кешелеклек, шәфкатьлелек проблемалары (2 сәгать).

Разил Вәлиев. Тормышы һәм иҗади эшчәнлеге. "Ватаным" шигыре. Сугыш, аның гади халык, балалар җилкәсенә алып килгән авырлыгы (1 сәгать).

Бүлектә үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

• Ана - изге, Ана - бөек, аңа - дан!

Аңлар өчен йөрәгенең олылыгын,

Туу кирәк кайчак безгә яңадан!

Шәриф Камал. Әдипнең тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат. "Буранда" новелласы. Төп геройның язмышы. Аның эчке дөньясы, күңел халәте. Психологик алымнар. Әсәрдә Ана образына хас сыйфатлар.

Әдәбият теориясе. Әдәби деталь. Матур әдәбиятта психологизм. Новелла турында төшенчә (2 сәгать).

Ибраһим Салахов. Язучының тормышы һәм иҗаты. Репрессияләнгән әдипләр язмышы. "Халык дошманы" төшенчәсе. "Ана тавышы" хикәясе ("Колыма хикәяләре" циклыннан). Ялгыз ананың аяныч язмышы, кичерешләре. Автор әйтергә теләгән фикер (2 сәгать).

Сибгат Хәким. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында мәгълүмат. Иҗатында яктырткан темалар. "Әнкәй" шигырендә Ана образына хас сыйфатлар. Лирик геройның хис-кичерешләр бирелеше. Сагыну хисе. "Җырларымда телим" шигыре. Шигырьнең эчтәлеге, поэтик яңгырашы, сурәтләү чаралары. Шигырьдә күтәрелгән проблемалар (2 сәгать).

Роберт Миңнуллин. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты. Әдәбиятка булган мәхәббәте. Иҗатында яктыртылган темалар. "Әнкәй" шигыре. Ана образының бирелеше. Лирик геройның уйлары, кичерешләре (1 сәгать).

Марсель Галиев. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында мәгълүмат. "Су буеннан әнкәй кайтып килә" шигыре. Шигырьдә ана образы. Лирик геройның туган ягы турында хис-кичерешләре. "Кабатланмас әкият" шигыре. Хыялда туган авыл күренеше. Балачакка кайту теләге, лирик геройның хис-кичерешләре. Ана образының бирелеше Луиза Батыр-Болгари. Композиторның тормыш юлы, иҗаты (2 сәгать).

Шәриф Хөсәенов. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында мәгълүмат. Беренче драмалары турында белешмә. "Әниемнең ак күлмәге" ("Әни килде") драмасы. Драмада ана образының бирелеше. Ананың язмышы, балаларына булган мәхәббәте. Автор әйтергә теләгән фикер. Шәриф Хөсәеновның "Әниемнең ак күлмәге" ("Әни килде") драмасы турында. Драманың татар әдәбиятында тоткан урыны. Ана образы турында мәгълүмат. Аналар һәм балалар проблемасы (2 сәгать).

Фоат Садриев. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Таң җиле" романы. Романда бирелгән образларның язмышы, ана (Нуриәсма) образының бирелеше. Нәсимә белән Фәритнең үз-үзләрен тотышы, уллары Маратның авылда терелүе, сөйләшә башлавы, дуслар табуы. Авторның әйтергә теләгән фикере (3 сәгать).

Бүлектә үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

VI. Көлсәң - көл, еласаң - ела!

Беренче сатирик журналлар. Беренче сатирик журналлар турында белешмә. Вакытлы матбугатны башлап җибәргән шәхесләр.

Әдәбият теориясе. Сатира турында төшенчә (1 сәгать).

Галиәсгар Камал. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты, татар әдәбиятында тоткан урыны. "Банкрот" сатирик комедиясе. Сираҗетдин Туктагаевның тормыш, көнкүреше, уйлаган хәйләсе. Тирә-юньдәге образларның үз-үзләрен тотышы. Галиәсгар Камалның "Банкрот" комедиясе турында белешмә. Әсәрнең сәхнә тарихы. Әдип тарафыннан күтәрелгән проблема.

Әдәбият теориясе. Конфликт турында төшенчә. Сарказм. Проза әсәрләрендә сатира (2 сәгать).

Гамил Афзал. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат. Юмор-сатира өлкәсендә тоткан урыны "Юл газабы" хикәясе. Хикәяләүче авторның язмышы турында белешмә. "Тәвәккәл әби" шигыре. Әбинең аянычлы язмышы, эш-гамәлләре. Шигырьнең эчтәлеге, поэтик яңгырашы. Автор идеясе. Сурәтләү чаралары. Шигырьдә күтәрелгән проблемалар.

Әдәбият теориясе. Сатирик шигырь. Ирония турында төшенчә (2 сәгать).

Зәки Нури. "Пародия". Пародиянең язылу стиле. Пародиягә салынган эчтәлек. Төрле шәхесләргә багышланган эпиграммалар. Эпиграммаларда сарказм.

Әдәбият теориясе. Пародия турында төшенчә. Эпиграмма (1 сәгать).

Бүлектә үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

VII. Даһи гомере - халкы хәтерендә!

Ренат Харис. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Гармунчы" поэмасы. Поэманың эчтәлеге. Лирик геройның бирелеше. Поэмада кулланылган сурәтләү чаралары. Гармуннан чыккан көйләрнең сурәтләнеше. "Ике гөл" шигыре. Шигырьнең идеясе, төзелеше. Шигырьгә салынган мәгънә. Автор әйтергә теләгән фикер (2 сәгать).

Зөлфәт. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. Юмор-сатира өлкәсендә ирешкән уңышлары. "Шигырем - ачык!" ,"Шундый чагы әле җанымның" шигырьләре. Аларда лирик геройның хис-кичерешләре. Әдип шигыренә хас үзенчәлекләр.

Әдәбият теориясе. Документаль повесть жанры (2 сәгать).

Галия Кайбицкая. Актрисаның тормыш юлы турында белешмә. Татар музыка сәнгатен һәм операсын үстерүгә керткән өлеше (1 сәгать).

Рабит Батулла. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. Төрле жанрларда иҗат итүе. "Бию" кыйссасы. Рудик белән бәйле, госпитальдә булган көлкеле вакыйганың әдәби гәүдәләнеше. Яшь талантның беренче уңышы (2 сәгать).

Бүлектә үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

VIII. Табигатьнең дә җаны бар.

Айдар Хәлим. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Өч аяклы ат" повесте. Әсәрнең эчтәлеге. Кәбирнең язмышы, атка мөнәсәбәте. Аның тирәсендә булган башка геройларның үз-үзләрен тотышы. Ат образының бирелеше (3 сәгать).

Гарәфи Хәсәнов. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Беренче күк күкрәү" хикәясе. Язгы табигать күренешенең сурәтләнеше. Геройның язгы табигать турында уйлары, хис-кичерешләре. Беренче күк күкрәү мизгелләренең тасвирланышы (2 сәгать).

Камил Кәримов. Әдипнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. "Тимергали бабай хикәяте" хикәясе. Хикәянең эчтәлеге. Авторның Сабантуй бәйрәмен тасвирлау үзенчәлеге. Заманга хас булган атрибутларның бирелеше (кулъяулык бирү, аулак өй күренеше һ.б.) (1 сәгать).

"Ялкын" журналы. Журналның тарихы. Журнал рубрикалары. Мәкаләләрнең эчтәлеге (1 сәгать).

Ел дәвамында үтелгәннәрне гомумиләштереп кабатлау (1 сәгать).

Ятлау өчен тәкъдим ителә торган әсәрләр

Г.Тукайның "Пар ат" шигыреннән өзек.

Ф.Кәримнең "Ант" шигыре.

Р.Вәлиевнең "Ватаным" шигыре.

С.Хәкимнең "Җырларымда телим" шигыре.

Р.Харисның "Ике гөл" шигыре.

Дәрестән тыш (өстәмә) уку өчен тәкъдим ителә торган әсәрләр

(укытучы сайлавы буена)

Мәҗит Гафури. "Хан кызы Алтынчәч".

"Утсыз кайный торган казан" (Татар халык риваяте).

"Казан кайда корылган" (Татар халык легендасы).

"Гали тугае" (Татар халык риваяте).

"Кәккүк каян барлыкка килгән?" (Татар халык легендасы).

"Зөһрә кыз" (Татар халкы легендасы).

"Местер Стуруорм" (Борынгы шотланда легендасы).

Фәрит Яхин. "Һомай кошы".

Әмирхан Еники. "Курай".

Фәнис Яруллин. "Моңлы курай".

Вахит Имамов. "Казан дастаны".

Әхсән Баян. "Хыялда туган калам".

Казанда Бакый Урманче музее.

Илһам Шакировның тормыш юлы, иҗаты.

Илдар Юзеев. "Һаман көтә".

Рафаэль Мостафин. "Йөз ундүрт адым".

Мансур Шиһапов</<span>. "Җиңү көне җиңел бирелмәде".

Сибгат Хәким. "Клиндерләр эзлим".

Роберт Миңнуллин. "Әнкәйнең ак чәчләре".

Габдулла Кариев. Нурлат районы Күлбай Мораса авылында Габдулла Кариев музее.

Фатих Әмирхан. "Фәтхулла хәзрәт".

Нәкый Исәнбәт. "Хуҗа Насретдин".

Зыя Мансур. "Таңсылу әкияте".

Фирдәвес Әһлия. "Актриса".

Зиннур Хөснияр. "Рәссам язмышы".

Сөйләшү тематикасы

Халыкның борынгыдан килгән йолалары.

Әдәбиятта һәм сәнгатьтә Тукай образы.

Язучылар, шагыйрьләр тормышында сугыш.

Илебезгә җиңү килде!

Ана - бөек исем...

Табигать - уртак йортыбыз.