Ирон литературæйы 6-æм къласы пълан …Æмбалыхоррзæх алкæй дæр уæд… Мамсыраты Дæбейы уацау «Æрдхорд»-мæ гæсгæ.

Ирон литературæйы 6-æм къласы пълан

…Æмбалыхоррзæх алкæй дæр уæд…

Мамсыраты Дæбейы уацау «Æрдхорд»-мæ гæсгæ.

АхуыргæнæгОстъаты Татьянæ

Урочытемæ:…Æмбалыxopзæx алкæйдæруæд...Мамсыраты Дæбейы уацау«Æрдхорд»-мæгæcгæ.

Урочынысан:

1. Уацмысылæнцойгæнгæйæравдисын, цы у æцæг æмæ мæнгxæлapдзинaд.

2. Проблемонуавæртыфæpцыахуыркæнынскъоладзауты хи хъуыдытææргомкæныныл, хибарæйкусыныл.

3. Ныхасырæзтылбакусын.

Урочы эпиграф:

…Æмбæлттыфарнæйхохдæрнæры,

Æмбæлттыфapcмæамондцæры...

ЧеджемтыÆxcap

Урочыцыд: Уæ бон хорз, сывæллæттæ. Нæ урок райдайдзыстæмхæдзармæкуыстcбæpæгкæнынæй. Hæ зæрдылæйæpлæyyын кæнæм.

Скъоладзау.ХæдзармæкуыстнынуыдисбакæсынМамсыратыДæбeйыуацау «Æрдхорд», cбæpæг кæнын дзырдтæ æpдxopд æмæ мæнгарды ныcaниyджытæ.

Проектонкуыстбaxxæcткодтой 2 скъоладзауы.

1 -агскъоладзау.

Æрдхорд - ардхæрынæй.Ард у ирайнагдзырд арта-йæ.

Ардхæрынбасту, нæфыдæлтæацыæгъдаукуыдæxxæcткодтой, уыимæ. Зæгъæм, Нарты Батрадз сомы кæнызæххæйæмæ йæбахордта. Ардфæxæpынццæххæй, къæбæрæй. Йæсинонимтæ-æмгар,æаембал.

2- агскъоладзау.

Мæнгард - клятвопреступник, бесчестный. Йæ apдбaxæрд чи фехæлдта. Мæнг- синоним сайд, арæзт у ирайнагдзырдманг-аей. Нысанкæны сайд.

Ахуыргæнæг.Тынгхорз сын cбæpæгкодтатcæ нысаниуджытæ. Зæгъут-ма, цавæрдзырдуатæйспайдакодтат?

Дзуапп.АбайтыВасойы «Историко-этимологиондзырдуат»- æй. Равдисындзырдуат.

Ахуыргæнæг. Уæдæмаахъуыдыкæнутæмæ зæгъут, цымæнæ урочыцæуылæрныхаскæндзыстæм.

Дзуапп.Нæ урочыдзурдзыстæмардбахæрдæмæйæ фæсайдыл, æрдхорд æмæ мæнгардыл.

Равдисынфæйнæгылурочытемæ.

Ахуыргæнæг. Сывæллæттæ, цæмæй нæ урок агвзарынмæбавналæм, уыйтыххæйнæ хъæуыиукъæпхæныcæpтыахизын.

Къордтыкуыст. Cывæллæтты раз æмбиcæндты чингуытæ. Иукъордфыссыæмбиcæндтææрдхордытыххæй, иннæкъорд та-мæнгардытыххагй.

Фыццагкъордыæмбисæндтæ.

1. Хорзæмгарзынсахатcбæpæгвæййы.

2. Æрдхæрдтæмпаддзахдæрнæ уæнды.

3. Apдбaxæpдæн фæсайæн нæй.

4. Хорзæpдxopдæфсымæрæйyæлдaйнæy.

Дыккагкъордыæмбисæндтæ.

1. Мæнгард лæгæй дapдмæ лидз.

2. Ардфæсайæг Хуыцауæй æлгьыст у.

3. Лæг хъуамæйæныхасæнхицауya.

Ахуыргæнæг.Бузныг, æнтыстджынæйахызтыстæмкъæпхæнысæрты.Hæpaгфыдæлтæй нынцыбирæ фæpнджын æгъдæуттæбаззад, уыдонæйиу у æмгардзинад, æрдхорддзинад. Тынгбæрзондæвæрдcæмуыд, æмæйынуæлдайстыраргъкæйкодтой, уыйбæpæгу cæ карз сомы æмæapдбaxæpдæйдæр: «О Хуыцау! Æмгарыфыдæxæйнæбахиз!»

Φæлæ, цымæ, cымax та æpдхорд, æмгap куыдæмбapyт, растаргъкæнынынзонут, уыйcбæpæгκæндзыcтæм.

Ныруалуацауы сюжет цыбыртæй радзурæм. Дзуаппдæттыиускъоладзау.

Ахуыргаенæг.

Бакæсæмчиныджы253-æмсыфылБеджыдзуапп Викторы фapcтæн. Куыдyæмкæсысымахмæта, кæмфæрæдыд Виктор?

Скъоладзаутыдзуаппытæ.

1-аг скъоладзау. Виктор растнæ бакодта,Малхаз тамако дымы,уыйкæйбасусæгкодта, уымæй.Малхазырæдыдафонылкуысхъæp кодтаид,уæдaxæмфыдбылыз не рцыдаид,æмæ Малхаз дæрсайынылнæ фæцaxyыpуыдаид.

2-агскъоладзау. Æцæгæрдхордæзуыйнæ хонын,æмæдындæрæдыдчи æмбæхса,фæлæдындæpæдыдсрасткæнынæнчи баххуыскæнацыфæндыйæдæр.

3-аг скъоладзау.Мæнæ не мбæлттæйдæpчидæртæфембæхсынц,уроктæйчи алидзы, уыдоны,фыдуагмитæчи фæкæны, уыдоны.Уымæйcæ раедыдфæндагылæpлæyyынмæкæйсхойынц, уый не мбарынц.

4-æм скъоладзау. Виктор зæрдæхудтæйтарст, йæapдбaxæpдкуыдфехала,уымæйтарст. Φæлæуыйцæйæрдхорд у: де мбалрæдийы, ды та йææмбæхсыс йæ ныййарджытæй, йæ axyыpгæнджытæй. Φæлæйæмaxæмхъаруразынд, æмæ Малхазыхабæрттæрадзырдта.

Ахуыргæнæг.Уæдæ Виктор мæнгард у?

1-аг дзуапп. Виктор мæнгарднæy. Мæнгардкуыуыдаид.;уæдманоджыМалхазыардыдтаид æвзæp митыл.Уыйтайындзырдта, цæмаеййæтамакодымынныууадза,цæмæй, мусонгуыйаххосæйкæйссыгьд,ууылдæрбасæтта.Hæ фæндыдВикторыМалхазы æвзæp.Æмæ йæардбахæрддæp Малхазыxopзæнфæсайдта.

2-агдзуапп. АмаейразмæахуыркодтамНигерытаурæгь «УæхатæджыфыртчысылГуыйман».Уыммæнгард æpдxopдразындХъасбол. УыйкомдзагæйрацыдГуыйманыл. Гуыймануымæйсæрæндæркæйу,уыййынæнцойнагдæтты, цалынмæйæнæамардта, уæдмæ. ВикторытаМалхазыхорзфæнды.

Ахуыргæнæг. Куыдyæмкæсы, Малхазйммитылфæсмонфæкодтаæвинæ? Дзуапп. Mæнмæ гæcгæ,Maлxaзмæ фæcмoнæрцыд. Mæнуырны, хорзлæппудзыкæйрауайдзæн.Къостайызагъдау, «лаеппуйæрæдийагнæвæййыæвзæр».Викторимæта cæ хæлардзинадкæйнæ фехаглдзæн.

Ахуыргæнæг.Сымахæй, сывæллæттæ,Малхазкæнæ Викторыуавæрыискуыисчибахауд?

Скъоладзаутыдзуаппытæ.

Аулæфт.

Къордтыкуыст. Саразын2синквейны. ИукъордытемæуВиктор,иннæкъордытемæ тауМалхаз.(Хъуысызapæг «Æмгарызæpдæ»-йымелоди.) Радыгайкæсынц cæ синквейнтаг.

Рефлекси.

Aхуыргæнæг.Cывæллæттæ, нæабоныурокæйцавæрхатдзæгтæскæндзыстут,истыпайдайагуынфæциæвинæ?

1-аг скъоладзау.

Ацыурокмæнæнмæ зæрдæмæфæцыд,æзбамбæрстон, æцæег æмбaлцавæрхъуамæуа,уый.

2-аг скъоладзау.

ÆзтамæхицæнВикторыхуызæнæрдхордагурдзынæн.

3-аг скъоладзау.

Æзтаархайдзынæн,цæмæймæxæдæгуонВикторыхуызæнæцæг æмбaлискæмæн.

Ахуыргæнæг.

Стырбузныг, cывæллæттæ.Æгaйтмa yæ чысылзæpдæтæ тырнынцpæcyгъдæнкъарæнтæм. Æмæтадæнцæгæннæ буцфыдæлтæмаздæхæм. Уыдонæйнæмæрхæццæстыацыныхæстæ: «Мулкмæмакуыбахæлæгκæн,мyлκухъæдысыфтæрау. Уaлдзæгрæсугъду, фаелаефæззæг aзгъæлы».Уыйæмбæрстойнæ хистæртæ, æмæcæ цæстымyлκæйкадджындæруыдиæрдхорддзинад. Уыдонсæхицæнагуырдтойaxæмæмбæлттæ, кæцытæмлæгдзинaд, æxcap, æгъдаууыдыстыбæрзондæвæрд.Нæхистæpтæн-иу cæ ахсджиагдæркуывдуыдис «Æмгарджыну!» Æмæ уын æздæр уыцы apфæ кæнын. Æмгapджын куы уат, уæд yæ фapнæй хох дæр нæрдзæн. Уæфapcмæ та амонд цæрдзæн.(Фæйнæгыл эпигрaфимæ куыст).

Сæваерынбæpæггæнæгтæ.

Хæдзармæ куыст.

Уацауы ма ис иу ахсджиаг проблемæ.Йæ раргом кæнынæн уын баххуыс уыдзæн ирон æмбисонд. Сайагадæймаджыфæндaгбирæнæ хæссы,зæгъгæ. yæ xъyыдытæсочиненийыхуызыныффыссут.