Олимпиада по чеченскому языку и литературе

Нохчийн литература - 11 класс

1.Леррина д1аеша кийсик.

« - Х1ан-х1а, 1оса, латта дохка йиш яц сан. Со лахь, берашна а дезар ду иза. Наха аьтто бахь, охур ду ас, ца бахь, стохка санна, дуьсур шена.

- Делахь х1ета, хьайх йохку сан гали хьаьжк1аш схьало.

Васал воьхна хьаьвзира.

- Гурахь лур ю ас…

-Гурралц 1ойла дац. Я сан хьаьжк1аш схьало, я хьан кха ас сайна оху. Кхо де хан ю хьуна…»

а) Говзаран ц1е яккха. __________________________________________________

б) Авторан ц1е язъе. ___________________________________________________

2. Нийсачунна «х1аъ», нийса доцчунна «х1ан-х1а» жоп язде.

а) Хьалхарчу дешдекъа т1ехь тохар а долуш, кхаа дешдекъахь лаьтташ йолчу стихан г1улчах дактиль олу. _____________

б) Исбаьхьаллин сурт х1оттош 1аламера муьлхха х1ума , адамехь сана, хьекъал а, кхетам а болуш гайтарх пафос олу. ______________

в) Стихехь юх-юха а цхьаьна далош долу тохар долуш а, тохар доцуш а долчу дешдакъойх стихан г1улч (стопа) олу. ______________

г) Произведени д1айолалуш далийначу, цуьнан коьрта маь1на шайца гучудолучу говзачу дешнех тема олу.______________

д) Синхаамаш, ойланаш гучуяхарал совнаха, уьш кхоьллина г1уллакхаш а гойтуш язйина сюжет йолчу стихотворенех баллада олу. _____________

3. Леррина еша кийсак.

Мила ву кху говзаран автор? __________________________________

Говзаран ц1е яккха: __________________________________

Хьанна лерина ю и? __________________________________

Говзаран литературин тайпа билгалдаккха: _______________________________

Халкъан барта кхоллараллера муьлхачу говзарца йог1уш ю х1ара говзар? ___________________________________________________________________________

« Вахнера ткъа гурахь

Со ламчу талла,

Мажар а оьллина

Белша т1е сайн,

Схьалаха лаьмнашца

Илли т1ехь буьйцу

Ц1ен огар шен багахь

Леш болу …»

4. Говзарийн жанраш къастае:

а) Ш.Арсанукаев « Кхолламан сизаш» _______________________

б) А.Айдамиров «Лаьмнашкахь ткъес» _______________________

в) М. Сулаев « Малх тоьлур бу...» _______________________

г) М. Кибиев «Меттан сий » _______________________

д) М. Ахмадов «Мохк бегийча» _______________________

5. Дийца дуьххьарлерчу нохчийн газетах а, исбаьхьаллин литература кхиарехь цо лаьцначу декъах а.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Кху говзарийн мог1арера Айдамиров Абузаран говзарш схьаязъе:

«Зеламха», «Дарц», «Еха буьйсанаш», «Ненан дог», «Ненан б1аьрхиш», «Лаьмнашкахь ткъес», «Юьхь», «Ирхеш», «Вайн амалш», «Кхолламан сизаш», «Захар», «Буьйсанан бере».

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Литературин 1илманан терминийн луг1атна статья язъе х1окху дашна:

Эссе - ____________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Стихан г1улчаш схематически кепашца нисъе (соотнести):

1. Хорей - ____ − V V

2. Ямб - ____ − V

3. Дактиль - ____ V V −

4. Амфибрахий - ____ V− V

5. Анапест - ____ V −

9. Совнаха дош билгалдаккха. Т1еч1агде (аргументировать) и сов хилар.

а) «Ненан б1аьрхиш», «Дог дохден ц1е», «Дагалецамийн новкъа», «Сийлаха», «Жа1у»;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

б) Тавсолта, Нурседа, Керим, Селита, Аьрзу;

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

в) очерк, дийцар, повесть, роман, сонет.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10.Трилогин а, тетралогин а башхаллех язъе.

Говзарийн масалш а далош т1еч1аг1де шайн жоп.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Стихан г1улч билгалъяккха, схема х1оттае цуьнан:

1) дактиль;

2) ямб;

3) хорей;

4) амфибрахий.

«…Маржа я1, Шах1ид, хьо ____________________________

Воьхна, ткъа бехк а бац! ____________________________

Хьайн дагца ч1аг1ло хьо - ____________________________

Уьш шиъ кхин г1оттур дац… ____________________________

1адатой, 1аламой ____________________________

Хьан бан а аьтто бац. ____________________________

Бакъонан малх кхетталц, ____________________________

Хьан нехан ирс хир дац! ____________________________

(1.Мамакаев «Нохчийн лаьмнашкахь»)

12. Бакъонца нохчийн литературехь афоризман жанр йолорхо, цуьнан бухбиллархо ларалуш ву: [19]

1. Ибрагимов Канта;

2. Хамидов 1абдул-Хьамид;

3. Ошаев Халид;

4. Ибрагимов Лоьма.

13. Х1окху кийсикера эпистрофа схьаязъе:

«Хьо делха-м ца доьлху, кийрара дилха дог,

Б1аьстене сатесна, 1аьне б1ьарг тоьхча,

Хьоькхучу дорцана, хьайн ойла йоьхча?

Хьо делха-м ца доьлху, кийрара дилха дог?» (С.Гацаев «Даге»)

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Х1ара акростих хилар т1еч1аг1де:

«Базбелла бог1у сан шерийн мохь х1инца,

Ирхешна пебеттаъ 1ама сан деза.

Лаац-кха, х1етте а, амал сайн хийца,

Къаналла т1еэца дац-кха дог реза.

И къардан, и къандан ницкъ бац, цундела,

Сан седа, б1ьрг сирла, ког байн со лела,

Езаш кху Дуьненан, Адамийн Хазалла!» (Ш.Арсанукаев)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Сочинени « ».

_____________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

</<font face="Times New Roman, serif">Сочиненин теманаш:

1. Нохчийн йозанан истори.

2 Ас хаьржина х1инцалера яздархо (поэт).

3. Сан мехкан коьрта шахьар.

4. Къоман исбаьхьаллин литература йолийнарш.

5. Нохчийн литература ХХ б1ешеран 80-90 -чу шерашкахь.

6. Къоман турпалхо.

7. Вайн мехкан зорбанан изданеш.

8. Нохчийн литература Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом лаьттинчу шерашкахь

(1941-1945).

9. Нохчийн исбаьхьаллин литературехь кегийрхойн васташ гайтар.

10. Абузар Айдамировн кхоллараллин мехалла.

5