- Учителю
- Открытый урок по казахскому языку на тему Үш өлшем технологиясы 'Өздік етіс '
Открытый урок по казахскому языку на тему Үш өлшем технологиясы 'Өздік етіс '
|
| Тақырыбы: Етістер. Өздік етіс |
|
«Көпір» тапсырмалары | 1 - кезең Ұйымдастыру кезең
Өзінің алдынан табыс септігіндегі сөзді қажет етпейтін етістік Мысалы: үйге кел, үйден шық.
Қымылдық, іс-әрекеттің орындаушыға, яғни қимыл иесінің істемтік іске қатысын білдіру үшін белгілі бір қосымшалар арқылы жасалатын етістіктің түрі.
Етістің төрт түрі бар. |
| Теориясы:
«Білу»: Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді? | 2 - кезең
Қимыл, іс-әрекеттің орындаушыға, яғни қимыл иесінің істелетін іске қатысып білдіру үшін белгілі бір қосымшалар арқылы жасалатын етістіктің түрі етіс деп аталады.
Өздік етіс Өзгелік етіс
Етіс
Ырықсыз етіс Ортақ етіс
Мысал: Қимыл, іс-әрекет орындаушысына, іс иесіне бағытталып, тікелей соған қатыстылығын білідіріп, әдетте сабақты етістіктерге -ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістіктің түрі өздік етіс деп аталады. Мысалы: Таң атқанша тарандық. |
| «Түсіну»: Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?
|
Себебі: Етістер төртке бөлініп жасалады. Өткені әр етістің жасалу жолдары әр түрлі. Жұрнақтарыбөлек-бөлек. Мысалы: Өздік етістің жұрнағы -ын, -ін, -н.
Болымсыз етістіктің жұрнағы жалғанады. Болымсыз етістік жұрнағы етіс жұрнағынан кейін жалғанады. Мысалы: айт - қыз - ба, ки - ін - бе. |
| «Талдау»: салыстыр, ерекшелігінеде?т.б.с. с. және бастысын бөліп шығар. |
Жуынды, келме, баста, есепте, таранды, киінді. Ерекшелігі:етістер -ын, -ін, -н жұрнақтары арқылы жасалып тұр.
|
| Жинақтау»: қорытынды шығар, анықтама бер, мазмұнды жүйелі,кесте,сызба, сөзжұмбақ,ребус,т.б түріндегі тапсырмалар |
Түбір етістікке -ын, -ін, -н жұрнақтары жалғану арқылы жасалатын етіс өздік етіс деп аталады.
Қимылды орындаушы өзі істейді.
Іс-қимылдың орындалуында орындаушының қатысы қандай екенін білдіреді. |
Практикасы:
«Қолдану»:
(қарапайым тапсырмалар)
Жаңа сабақты бекіту жұмыстары
10. Кітаппен жұмыс. 189 жаттығу.
Сүйінді, киінді, буынды.
11. Өздік етісті құрамына қарай талда.
Көрінді, бүлінді, түйіндік, тарандық, қарандық.
Көр - ін - ді, бүл - ін - ді, түй - ін - дік, тара - н - дық, қара - н - дық.
«Баға беру» (окушынын такырыпка бага бере алуын тексеру уш1н ):
Сен қалай ойлайсың... не істер едің ?....т.б сурактарды катыстырып тапсырма беру керек.
12. Сен қалай ойлайсын, мына сөздер етіс бола ма?
Сүр, тара, күй.
Не істер едің?
Бұл сөздерге жұрнақ жалғап, өздік етіс жасаймын.
Сүр - ін - ді, тара - н - ды, күй - ін - ді.
Бағалау кезеңі.
ІІІ кезең (кері байланыс кезеңі)
1 деңгей
Теориясы:
«Білу»:
Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді?
1.Болымсыз етістің жұрнағы қашан жалғанады?
Мысалы: Болмысыз етістік жұрнағы етіс жұрнағынан кейін жалғанады.
Мысалы: сөйле - с - пе, ки - ін - бе.
Практикасы
«Колдану»:
(ІІ кезеңдегі қолдану үлгісі бойынша
2. Мына сөздер өздік етіс болып қалай жасалады? Қашан?
Ора, көр, сез, жасыр, сыла.
Оранды, көрінді, сезінді, жасырынды, сыланды.
Теориясы:
«Түсіну»:
Неліктен? Себебі?Не үшін? Неге?
ІІ деңгей
-
Не үшін етістер топқа бөлінеді?
Себебі: Етістер 4 топқа бөлінеді. Етістің топқа бөлініп жасалу себебі әр түрлі жұрнақтар арқылы жасалады.
.
«Талдау»:
Салыстыр, ерекшелігі неде?т.б с.с және бастысын бөліп шығар
-
Сүртінді, білінді, күйінді, етістеріне сөйлем құра.
Ол орамалмен сүртінді. Асанның сабаққа келмегені білінді. Ол күйінді
Практикасы:
«Қолдану»
-
Оқулықтағы 238 жаттығуды орында.
Сабақты етістіктер Жұрнақтар Өздік етістер
Ора - н оранды
Көр - ін көрінді
Сез - ін сезінді
Жасыр - ын жасырынды
Қара - н қаранды
Сыла - н сыланды
Теориясы:
«Жинақтау»:
Қорытынды
шығар, анықтама бер, мазмұнды жүйеле, кесте,сызба, сөзжұмбақ, ребус, т.б. түрінде
ІІІ деңгей
-
Сұрақтарға жауап беру арқылы бос торларды толтыру.
е
т
і
с
ө
з
д
і
к
д
а
р
а
т
ө
р
т
к
е
-
іс-қимылдың орындалуында орындаушының қатысы қандай екенін білдіретін етістіктің түрі қалай аталады.
-
қимылды орындаушы өзі істейтін етіс.
-
бір ғана түбірден тұратын етістік
-
етіс нешеге бөлінеді.
Практикасы:
«Баға беру»:
Сен қалай ойлайсың?....
Не істер едің?...
-
Өлеңді оқып, өздік етістердің қалай жасалғанына көңіл аударыңдар. Етісті тауып, астын сызыңдар.
Жау қарасы көрінді.
Жиылған әскер бүлінді.
Түніменен түйіндік.
Таң атқанша тарандық.
Таң ағарып атқан соң,
Төңірек жаққа қарандық.