Юбилей поэта Карима Амири

Авылдашыбызның шушы шигырен Бүлкайпанга багышлавы табигый. Дөрес, биредә дәрьядай сулар да, түбәләре күккә ашкан таулар да, мәhәбәт кыялар да юк. Бар байлыгы - кечкенә генә тау сыртлары, ерактан күренгән урманнар да, матур күңелле, батыр йөрәкле эшсөяр кешеләр. Кәрим Әмиринең балачак бишеге, илаhи иҗат дөньясына беренче ишеге бу.

Күренекле якташыбыз башлангыч белемне үз әтисе Хөсәен мулладан ала, авылдагы мәдрәсәдә укый. 1909-1910 елларда үзе дә шунда балалар укыта.

Слайд 5 (4)

Олыларның сөйләве буенча Кәрим Әмиринең туган йорты Олы урамда, хәзерге Ленин урамында авыл мәчетеннән ерак түгел тау битендә урнашкан була. Шушы рәсемнәрдә без урамның реконструкциясен hәм хәзерге вакыттагы фоторәсемнәрен күрәбез.

Слайд 6 (10)

Кечкенә Кәрим еш аврый. Шул сәбәпле әтисе аны әледән-әле Казанга табипларга алып бара. Алар Казан буйлап йөриләр, театрга керәләр, әдәби очрашуларда булалар, әтисе аңа китап кибетеннән китаплар алып бирә. Ул шәhәрне бәләкәйдән якын күрә hәм аңа ияләшеп китә. Казан ижади тормыш белән кайный, ымсындыра. Бәлки, якташыбызның шигърият белән кызыксынуы да шуннан башлангандыр.

1910-1914 елларда Кәрим Әмири Уфа hәм Пенза губерналарындагы авылларда, шулай ук Борай районы Чишмә авылында балалар укыта. 1914-1918 елларда Мордовиянын Татар Юнеге мәктәбендә укытучылык итә. Сыркыды авылына да барып чыга, ул анда бәләкәй Адюкны (Һади Такташны) күрә. Татар Юнеге авылында якташыбызны хөрмәтләп искә алалар, аның исеме мәктәп тарихы битләренә дә язып куелган. Шуннан бер өзек: "Авылда балаларны мулла укыта. Парталар юк, укучылар идәндә утыра. Мәдрәсәдә башлыча дин дәресләре укытыла. 1914 елда авылга укытучылык итергә Кәрим Әмири килгәч, мәктәп зур үзгәрешләр кичерә: беренче парталар барлыкка килә, география, тарих укытыла башлый, фәнни китаплар булдырыла. Булачак язучы яңача укыту, аң-белем таратуда авылда беренче кеше була".

Казан шәhәре Кәрим Әмири күңелендә матур истәлек булып кала. Шуңадыр да ул күп җирләрдә йөрегәннән соң татар мәркәзе Казанга килеп укытучылык эшен дәвам итә. Бер үк вакытта матбугат органнарында - «Кызыл көрәшче» дигән фронт басмасында әдәби хезмәткәр була, соңрак гәзитнен исеме «Эшче» дип үзгәртелгәч җаваплы сәркатыйп, шулай ук «Татарстан хәбәрләре» басмасында җаваплы сәркәтыйп hәм очерклар язучы булып эшли. 1935-1936 елларда «Уку ударнигы» гәзитендә дә шул ук вазыйфаны алып бара.

1921-1922 елларда бөтен килере ачлар файдасына багышланган "Әдәби ярдәм" газетасы чыгарыла. Башка бик күп язучылар кебек, Г. Ибраһимов, Ф.Әмирхан, Миргазиз Укмасый, М.Гафури, Ш. Бабич, Фәтхи Бурнаш, М. Җәлилләр кебек Кәрим Әмири дә әсәрләрен гәзиттә бушлай бастыра.

1937 елдагы репрессияләр якташыбызга да кагылып үтә, аңа халык дошманы дигән исем тагыла һәм китаплары тыела.

Бөек Ватан сугышы башланганда аңа 48 яшь була, ул инде билгеле язучы, күп кенә шигырьләр һәм чәчмә әсәрләр авторы. Иҗади эштән тыш ул уку йортларында татар теле һәм әдәбияты буенча лекциялар укый. Сугыш гадәти тормыш агымына узенең төзәтмәләрен кертә. Якташыбызга да сәнгатьтән ерак булган эш белән шөгылләнергә туры килә, утын складында эшли. Авыр сугыш елларында, илдәге барлык халык кебек ук, үзенең хәленнән килгәненчә ярдәм итергә тырыша.

1939. елдан К. Әмири СССР Язучылар союзына әгъзә итеп алына.

Слайд 7

2. Якташыбызның иҗатына күзәтү

Слайд 8

К.Әмиринен әдәбияттагы юлы 1913 елдан, Оренбургта нәшер ителүче «Шура» журналында басылган шигырьләреннән башлана. Ул Октябрь революциясеннән соң, бигрәк тә гражданнар сугышы hәм шуннан соңгы үзгәрешләр чорында аеруча актив иҗат итә. Аның шигырьләре hәм поэмалары «Бабай», «Даhи», «Шәрекъ сәхрәсе», «Сулган чәчәк» «Ачлык көннәрендә» hәм башкалар бер-бер артлы газеталарда hәм журналларда басылып чыга. Беренче булып 1919 елда «Шигырьләр җыентыгы» аерым китап булып дөнья күрә.

Слайд 9 (2)

Алтмышынчы елларда "Яз килә" "Таң вакыты" дигән китаплары да басылып чыга.

Слайд10 (11)

Зинир Ибраһимов безгә "Сабанчы" шигырен укып ишеттерер.