- Учителю
- Канспект па беларускай мове на тэму 'Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі' (9 клас)
Канспект па беларускай мове на тэму 'Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі' (9 клас)
Тэма ўрока: Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі
Мэты ўрока: замацоўваць атрыманыя веды пра складаныя сказы, вучыць вызначаць сэнсавыя адносіны паміж часткамі ў сказах камбінаванай будовы, сродкі сінтаксічнай сувязі, будаваць гарызантальныя і вертыкальныя схемы, перабудоўваць простыя сказы ў складаныя.
развіваць вусную і пісьмовую культуру мовы, садзейнічаць развіццю ўмення зносін, выхоўваць працавітасць, настойлівасць у дасягненні пастаўленай мэты.
выхоўваць павагу да мінулага і сучаснага беларускай зямлі, яе гістарычных асоб, выхоўваць патрыятычныя пачуцці, садзейнічаць развіццю гуманізму, дабрыні.
Тып урока: камбінаваны
Абсталяванне: падручнік "Беларуская мова" 10 кл. пад рэд. В.У. Протчанка, В.П.Протчанка, Мінск: НІА, 2006; карткі з заданнямі;
Эпіграф: Няхай жыве ўсясветная дбайнасць пра чалавека, і чорнае пракляцце таму, хто паліць і разбурае
К. Чорны
Ход урока
-
Арганізацыйны момант
Н.: Добры дзень. Дзяжурны, хто сёння адсутнічае?
В.: Усе ёсць
Н.: Добра, пачнём урок
-
Уступнае слова настаўніка
Н.: Запішыце дату. Сёння пятага снежня. Тэма нашага ўрока "Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі".
-
Паўтарэнне вывучанага
Н.: Запішыце сказ, пабудуйце яго схему.
¹Павольна ўзыходзіла сонца, ²пачынаўся новы дзень, ³каб прынесці любоў і дабрыню, радасць пазнання і ўдачу.
-
Які гэта сказ па будове? (Складаны сказ камбінаванай будовы з рознымі відамі сувязі)
-
Колькі сказаў умяшчае? (Тры сказы)
-
Як звязваюцца сказы? (Інтанацыяй і злучнікам)
-
Якія сэнсавыя адносіны? (Адначасовасці і мэтавыя)
-
Якія знакі прыпынку ставяцца ў складаных сказах з рознымі спосабамі сувязі частак? (Такія ж, што і ў сладаназлучаных, складаназалежных і бяззлучнікавых сказах)
-
Зверце, ці правільна вы пабудавалі схему сказа (¹ [ ], ² [ ], (каб… ) )
Н.: А наколькі вы ўжо засвоілі матэрыял на папярэднім уроку, вам дапаможа высветліць невялічкі дыягнастычны тэст, які я прапаную вам выканаць. У час выканання задання ў якасці падказкі можна карыстацца табліцай на фарзацы падручніка.
Дыягнастычны тэст
Адзначце нумары складаных сказаў з рознымі відамі сувязі частак, пабудуйце схемы.
-
Нямала навальніц бачыла ліпа, і не адзін раз перуны білі яе ў верхавіну, але яна ўсё вытрымала.
-
Паходня трымаў у руках тэлеграму, і хлапчук, што прынёс яе, бачыў, як загарэліся ў старшыні вочы.
-
Шлях цяжкіх мук прайшоў Даніла, канца ж таму шляху няма.
-
Падпалкоўнік ведаў, што барацьба за той бераг будзе цяжкай: немцы зробяць усё, каб затрымаць наша наступленне.
-
Я павесялеў, калі ўбачыў, што палітрук таксама не курыць.
Самаправерка ( схемы: гарызантальныя, вертыкальная - 4 сказ )
2. [ ], і [наз. (што ) дз.], (як...).
4. [ ], (што ) : [ ], (каб...).
[дзеясл.] : [ ]
што? што?
(што) (каб)
а) вызначаем сродкі сувязі і сэнсавыя адносіны паміж простымі сказамі ў складзе сказаў камбінаванай будовы.
б) растлумачваем правапіс слоў з падкрэсленымі арфаграмамі.
-
Праца над эпіграфам
Н.: У якасці эпіграфа я ўзяла словы К. Чорнага "Няхай жыве ўсясветная дбайнасць пра чалавека, і чорнае пракляцце таму, хто паліць і разбурае".
-
Як вы разумееце сэнс гэтага выказвання, што абазначае слова "дбайнасць"? (Турбота, хваляванне)
-
Растлумачце будову сказа. (Складаны сказ з рознымі відамі сувязі. Першая і другая частка звязаны злучальнай сувяззю, другая і трэцяя - падпарадкавальнай.)
-
Праца з карткамі
Картка №1
Прачытайце верш, раскажыце аб будове сказаў, вызначце стыль.
БУЙНІЦКАЕ ПОЛЕ
Зямля палымнела жытнёва, Святлеюць над полем бярозы
Апаленая вайной, За хмаркі нябёснай бялей.
За ўсходняй сцяной Магілёва У возера "Матчыны слёзы"
Само поле стала сцяной. Углядаюцца дрэвы з алей.
Захопніку ў цэнтры Еўропы Буйніцкае поле! З табою
Змагло яно безданню стаць, Нясём сваю квецень вясне,
Траншэі свае і акопы Каб толькі цябе полем бою
Амаль цэлы месяц трымаць Не бачыць нам болей у сне!
Пятро Прыходзька
(Мастацкі стыль вершаванай формы прадугледжвае ўжыванне простых і складаных сказаў рознай будовы)
Картка №2
Выпісаць з тэксту сказ камбінаванай будовы, вызначыць сэнсавыя адносіны паміж часткамі, лічбы замяніць словамі.
Абарона Магілёва праводзілася часцямі 61-га стралковага корпуса 13-ай арміі Заходняга фронту, якім кіраваў генерал Бакунін, і народнымі апалчэнцамі.
На абарончых работах вакол горада з 26 чэрвеня па 10 ліпеня штодзённа працавала 30-40 тысяч граждан і жыхароў вёсак, якія спяшаліся на падмогу з навакольных вёсак, і таму за кароткі тэрмін быў выкапаны проціватанкавы роў на 25 кіламетраў. Утварыліся атрады народнага апалчэння - ужо 10 ліпеня ў іх налічвалася да 12 тысяч жыхароў. Гэтыя атрады аказвалі вялікую дапамогу дзеючай арміі.
Картка №4 (Работа па варыянтах) Перакласці тэксты на беларускую мову, вызначыць стыль, выпісаць сказы, якія адпавядаюць схемам:
[, (які ) ], (што… ), - і [ ]; (калі… ), (якім… ), [ ]: [ ]
Варыянт І
Батальон, сформированный из сотрудников Могилёвского областного управления, Могилёвского и Бобруйского городских, Могилёвского районного отделов, курсантов и преподавателей Минской и Гродненской школ милиции поклялся, што будет защищать город на Днепре до последней капли крови, - и солдаты в синих шинелях сдержали своё слово. Их подвиг - это пример массового героизма. Из 250 в живых осталось лишь 19.
Варыянт ІІ
Наверно, бой вообще трудно описать близко к истине. Если бы в гуще боя вдруг появился какой-то неуязвимый человек, способный спокойно наблюдать всё, что вокруг него делается, наверно, только он смог бы написать потом всё близко к истине. А когда вспоминаешь, каким ты был и что делал в бою, сам себе не веришь: неужели всё это так и было с тобой? (К. Симонов)
Н.: Вольга, пойдзе да дошкі і запіша сказ і пабудуе яго схему
"Подзвіг магіляўчан, - пісаў Герой Савецкага Саюза маршал Андрэй Іванавіч Яроменка, - з'явіўся правобразам гераічнай абароны Сталінграда, дзе прыклад абароны беларускага народа быў паўтораны ў іншым, больш буйным маштабе". "П, - а, - п" (Простая мова ўяўляе сабой складаназалежны сказ)
Н.: А зараз перапрацуйце мову ва ўскосную, адзначце сэнсавыя адносіны паміж сказамі.
В.: ( [ ], (што), (дзе...). Сэнсавыя адносіны дапаўняльныя (аб чым?) і акалічнасныя (дзе?).
Н.: Перапрацуйце простую мову у бяззлучнікавы сказ, апусціўшы словы аўтара, растлумачце пастаноўку знакаў прыпынку.
В.: Подзвіг магіляўчан з'явіўся правобразам гераічнай абароны Сталінграда: прыклад абароны беларускага народа быў паўтораны ў іншым, больш буйным маштабе. (Другая частка у складзе бяззлучнікавага складанага сказа раскрывае сэнс першай).
Н.: Утварыце сказы з рознымі відамі сувязі па пачатку:
-
Народ жыве, пакуль жыве яго памяць…
-
Будучыня нашай Радзімы залежыць ад нас…
-
Падвядзенне вынікаў урока
-
Дамашняе заданне
Н.: Дома вам патрэбна выканаць практыкаванне 276. Вам патрэбна спісаць тэкст і вызначыць складаныя сказы з рознымі відамі сувязі, пабудаваць схемы.
-
Выстаўленне адзнак
Маша, добра адказвала на пытанні і выканала заданні без памылак, таму ёй дзевяць. Міша, таксама добра выканаў заданні, але крыху былі памылкі ў адказах таму яму восем. Вольга, адказвала добра, але ў яе былі памылкі пры выкананні задання каля дошкі, таму ёй сем балаў.