Урок 'Ретті сан есім'

Гүлайым Муратова

Май жалпы орта білім беретін мектебінің мұғалімі.

Павлодар облысы,

Май ауданы,

Май ауылы

Тақырыбы: Реттік сан есім.

Сабақтың мақсаты: білімділік- оқушыларға реттік сан есімді меңгерту, өткен сабақтармен байланыстыру, оқушының өзіне талдату арқылы өздігінен қорытынды шығарту; дамытушылық- оқушылардың дүниетанымын, ой-өрісін кеңейту, өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру, сөйлеу мәдениетін дамыту; тәрбиелік- оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу.

Типі: жаңа білімді меңгерту. Түрі: сатылай кешенді талдау.

Әдісі: талдау, сұрақ-жауап, жаттығу. Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру. Оқушылардың зейінін аудару.

Үй тапсырмасын тексеру.

Жаңа сабақ.

-Бүгінгі сабақта нені білуіміз керек?

-Реттік сан есім .

Сабақтың мақсатымен таныстырамын.

• Енді мына сөйлемдерге назар аударып, мағынасына көңіл бөліп оқып көрейікші.

Ең бірінші бақытым -Халқым менің ,

Соған берем ойымның алтын кенін.

Ол бар болса , мен бармын , қор болмаймын,

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

(М.Мақатаев)

Балаң жақсы болса,

Жан мен тәннің шырағы.

Әйелің жақсы болса,

Бірінші -иманың,

Екінші -жиғаның,

Үшінші -ырысыңның тұрағы ...

(Төле би)

-Ерекшеленген сөздер нені білдіріп тұр?

-Сан есімдерді құрамына қарай ажыратып, ереже шығару.

-Иә, балалар, бұл сан есімдер, заттың санын, ретін білдіріп тұр.

Оқулықпен жұмыс: 112-жаттығу . Сабақты бекіту.

...Ал екінші бақытым-Тілім менің,

Тас жүректі тіліммен тілім дедім. (М.Мақатаев)

Екінші сөзіне лексика -грамматикалық сатылай кешенді талдау:

1. Бұл сөз екі құрамнан тұр:екі-нші

2. Тұлғасына қарай а/Екі -негізгі түбір.

ә/Екінші -туынды түбір. Себебі синтетикалық немесе морфологиялық тәсіл арқылы негізгі түбірге сөз тудырушы /-нші/ жұрнағының жалғануы арқылы жасалған туынды сөз.

3. Құрылысына қарай : дара.Себебі бір ғана негізгі түбірден тұр.

4. Сөзде бір лексикалық , бір грамматикалық мағына бар.

5. Лексикалық мағынасы заттың саналу ретін білдіріп тұр.

6. Грамматикалық мағынасы- лексикалық мағынаның жалпылауынан жасалған жалпы грамматикалық мағына/сан есім/

7. Екінші нешінші? деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл -сан есім. Сан есім дегеніміз -заттың санын , мөлшерін, ретін білдіріп, қанша, неше, нешеу, нешінші деген сұраққа жауап береді.

8. Мағынасына қарай :реттік сан есім.Себебі заттың саналу ретін білдіріп, сөйлемде анықтауыш болып тұр.

9. Екінші сөзінің сөйлемдегі қызметі -анықтауыш.Себебі екінші сан есім заттың ретін білдіріп, сөйлемде анықтауыш болып тұр.

Тапсырма. Мына мақал-мәтелдердегі сан есімдерді тауып жазып, реттік сан есімге айналдыр.

1.Жаздың ... күні

Қыстың ... күнін асырар.

2. ... ала болса, ауыздағы кетеді.

...түгел болса, төбедегі келеді.

Сабақты қорытындылау. Үйге тапсырма: Ереже оқу, 113-жаттығу.