Литературный вечер по казахскому языку для 8 класса 'Ұлт мақтанышы'

Абай Құнанбаев атындағы №6 мектеп-гимназиясы

Әдеби кеш

Өткізген: Касенова Гүлжамал Кеңесовна

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Степногорск қаласы

2015 - 2016 оқу жылы

Ұлт мақтанышы

(Абайдың 170 жылдық мерейтойына арналған әдеби-сазды кеш)

Іс-шараның мақсаты: ұлы ақынның шығармашылық мұрасы, даналық сөздерімен таныстырып, парасатты ақын екендігін дәлелдей отырып насихаттау; оқушыларға Абайдың ел бірлігі, ұрпақ келешегі, адам жанының рухани тазалығы жайлы ой-толғауларын сезіндіре отырып, оларды Отан сүйгіштікке, ұлтжандылыққа және адамдық асыл қасиеттерге тәрбиелеу.

Іс-шараның барысы:

Ұйымдастыру кезеңі. Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Абайдың 170 жылдық мерейтойына арналған «Ұлт мақтанышы» атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер. Кешіміз 5 бөлімнен тұрады:

«Абай - бала», «Абай - ақын», «Абай - аудармашы», «Абай - сазгер», «Абай - ойшыл».

Олеся:

Қазақтың Гётесі жоқ, Пушкині жоқ,

Қазақтың, - деме бірақ, - ешкімі жоқ.

Есесіне өзгенің Абайы жоқ,

Халқының мәңгі жасар кескіні боп»,- деп ақын Мұзафар Әлімбаев жырлағандай, қазақ халқының мәңгі мақтанышы - ұлы Абай.

Алексей:

Асыл сөзді іздесең,

Абайды оқы, ерінбе.

Адалдықты көздесең,

Жаттап тоқы көңілге! - деп Сұлтанмахмұт Торайғыров айтқандай, Абайдың әр сөзін білу - әрбір азаматтың парызы.

Олеся:

Көп адамдар өмірге бой алдырған,

Бой алдырған аяғын көп шалдырған.

Өлді деуге бола ма айтыңдаршы,

Өлмейтұғын артында сөз қалдырған.

Абай бүкіл жарқын бейнесімен де, жалынды жырымен де бізбен бірге жасасып келеді.

«Абай - бала» бейнефильмнен үзінді көрсету.

Дариға:

Жылдар өте бала Абай дана Абай атанды. Жылдар өте Абай шығармалары көпшіліктің махаббатына бөленді. Бүгінде қазақ даласында Абай өлеңдерін, Абай әндерін білмейтін адам жоқ.

2-бөлім: «Абай - ақын».

Алина:

Абай - дара, Абай - кемел, озат та,

Жол салады әр өлеңі ғажапқа!

Бар жазғаны даналық боп саналған,

Жалғыздардың жалғызы ол - қазақта.

Данил:

Мыңмен жалғыз алысқан,

Арыстандай ер еді.

Әр ақынды кезеді,

Абайдың өлең-өзені.

Маргарита:

Әр сөзінде астарлы ой тұрады.

Оқысаң, ашылды ой тұманы.

Сүрініп, жығылмауға Абайды оқы,

Абай сөзі - қазақтың бойтұмары.

«Әсемпаз болма әрнеге» өлеңі оқылады. (Анна).

Қойылым. (бала - Александр, ақсақал - Темірлан).

• Ата, сәлеметсіз бе? Айтыңызшы, жақсы деген немене?

• Амансың ба, балам? Жақсы дегеніміз мыналар: талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым, ойлап қой, бес асыл іс көнсеңіз. Өмірде осы бес істі орындаған, өзінің қажетіне асырған адам - жақсы адам, балам. Жақсы дегеніміз осы.

• Айтыңызшы, жаман дегеніміз не?

• Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек бекер мал шашпақ - бес дұшпаның білсеңіз. Өмірде осылардан аулақ болсаң, сенің жақсы азамат болғаның, балам.

Данил:

Ақынсың, данасың,

Қазаққа панасың.

Елім деп, жерім деп,

Өткен бір данасың.

Томирис:

Өлең, жырын қазағына арнаған,

Елдің қамын тебірентіп толғаған.

Халқы үшін мыңмен жалғыз алысқан,

Бұл заманда Абай сынды бар ма адам?!

«Құлақтан кіріп, бойды алар» өлеңі оқылады. (Дариға)

3-бөлім: «Абай - шебер аудармашы»

Софья: Абай орыстың ұлы ақындарының 50-ден астам өлеңін қазақ тіліне аударды. Орыс тілінен Абай аударған шығармалар қазақ әдебиетін байыта түсті.

Ирина: Ойы -терең, түрі көркем, өзінше айтсақ, «іші алтын, сырты күміс» сөз жақсысын жаза білген Абай.

Софья: Ұлы Пушкиннің тілімен Абай оның өлеңдерін қазақ тіліне аудара бастады. Соның ішінде Абай «Евгений Онегин» поэмасын бүкіл қазақ даласына танытты.

Ирина: Татьяна «Тәтішке» айналып, Пушкин шығармалары қазақ даласына кең тарады. Абайдың Татьяна хатының сөзіне шығарған «Татьянаның қырдағы әні» қалың елдің сүйікті әніне айналды.

«Татьянаның қырдағы әнін» тыңдау.

Софья: Абай М.Лермонтовтың да бірқатар өлеңін қазақ тіліне аударды, ең ірісі - «Бородино». Сонымен қатар И.Крылов, Л.Толстой, Байрон, Гете т.б. шығармаларын да аударған.

Ирина: Мысалы Гетенің «Қараңғы түнде тау қалғып» өлеңін Лермонтов орыс тіліне аударса, Абай қазақша сөйлетіп, ұлылар үндестігін көрсетті.

«Қараңғы түнде тау қалғып» өлеңін үш тілде оқиды.(Томирис)

«Қараңғы түнде тау қалғып» өлеңін Абай аударып қана қоймай, оған ән де шығарған. Алғашқы рет нотаға композитор Л.Хамиди 1935 жылы жазып алған. Қазіргі уақытта бұл әннің 3 түрі белгілі болып отыр.

«Қараңғы түнде тау қалғып» әні орындалады.

4-бөлім: «Абай - сазгер».

Қазақ музыкасында ән мен романс жанрының қалыптасып, өркендеуіндегі Абай мұрасының мәні ерекше.

Абайдың ақындық, композиторлық мұрасы, ағартушылық еңбегі қазақ халқының мәдени тарихының ажырамас бөлігіне айналып, музыкалық жанрды дамытуға жол салды.

Абайдың шығарған әндерінен бізге белгілісі «Желсіз түнде жарық ай», «Сегіз аяқ», «Айттым сәлем Қаламқас» т.б. 27 әнінің 36 нұсқасы нотаға түсірілген.

Абай әндері мазмұны, түрлері жағынан әртүрлі: табиғат лирикалары, адамның жан сезімі, көңіл күйі жайлы әндер, тағылым, өнеге беретін, адамға ой салатын әндер.

«Көзімнің қарасы» әні орындалады.

Маргарита:

Парасатты болып туған,

Шыңғыстаудың Абайы.

Ән мен жырын мұра қылған,

Сарыарқаның Абайы.

Анна:

Нақылымен сана құйған,

Қазағымның Абайы.

Ақылыменен дана болған,

Бүкіл әлем Абайы.

5-бөлім: «Абай - ойшыл, философ»

Руслан:

Абайдың қырық бес қара сөзі бар. Қара сөздерінің тәрбиелік мәні зор.

Дариға:

Мұратқа жету жолдарының бірі - өзіне сын көзбен қарау. Бұл кез келген адамның қолынан келе бермейді.

Шыңғыс:

Бірақ, бұл - парасаттылықтың басты белгісі. Абай сынды ұлы адамдар ғана бұған ерекше мән берген.

Руслан:

Ақынның қара сөздерін жеке оқып отырғанда, алатын әсері ерекше.

Дарья:

Дұрыс айтасың, әр қара сөзі жеке тақырып, ойы терең, мазмұнды, қазіргі күнге дейін өзекті.

Қорытындылау: Қазақтың ұлы ақыны, терең ойшылы Абайды оқып білу, ардақтау - біздің міндетіміз. Абай өмірін оқытуда өнегелі тәрбие беретін жақтары өте көп. Халқымыздың маңдайындағы жарық жұлдызы Абай бабаны біз осылайша құрметпен еске аламыз.

Дариға:

Бар ғұмырын әдебиетке арнаған,

Ақиқаттың ақ жолынан таймаған,

Ұлт пен тілдің болашағын көп ойлап,

Жас ұрпақтың ар-намысын қайраған.

Шыңғыс:

Қазақтың асқан кемелі,

Жұрттың қамын жеп еді,

Ақынның рухы өлмейді,

Абай - ұлы себебі.