Қазақ тілі Баяндауыш. Құрамдық түрлері Баяндауыш болатын сөз таптары

Сабақтың тақырыбы: Баяндауыш. Құрамдық түрлері.

Баяндауыш болатын сөз таптары

Сабақтың мақсаты:

• Баяндауыш туралы толық мағлұмат беру. Баяндауыштың дара, күрделі, үйірлі деп бөлінетін құрамдық түрлерін түсіндіру, жасалу жолдарына талдау, баяндауыш болатын сөз таптары жайында мысалдармен дәлелді түрде ұғындыру;

• Жаттығу жұмыстарын орындау барысында басқа сөйлем мүшелерімен шатастырмай анықтай білуге, өз беттерімен жұмыс жасауға дағдыландыру;

• Білімділікке, ұқыптылыққа, сауаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: жаңа білім беру

Әдіс- тәсілдері: түсіндіру, талдау-жинақтау, сұрақ-жауап, жаттығу, бақылау

Қосымша материалдар: Балақаев, Қордабаев «Қазіргі қазақ тілі»1-бөлім.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі (амандасу, оқушыларды түгендеу, тақырыпты және мақсатын хабарлау)

2. Үй тапсырмасын сұрау. (бастауыш, құрамдық түрлері, бастауыш болатын сөз таптары).

3. Жаңа сабақ.

Бяндауыш -сөйлемдегі тұрлаулы мүше, сөйлем құрауға негіз болатын сөйлем мүшесі. Бяндауыш

Сөйлемдегі бастауыштың іс-әрекетін, қимылын, жай-күйін, оқиғаның қай шақта болғанын білдіреді. Баяндауыш-

• Сөйлемдегі тұрлаулы мүшенің бірі;

• Сөйлемді тиянақтап тұрады;

• Бастауыштың іс-әрекетін, жай-күйін, оқиғаның қай шақта болғанын білдіреді;

• Бастауышпен қиыса байланысады;

• Кейде бастауышсыз-ақ сөйлем жасауға ұйытқы бола алады;

• Қай сөз табынан болса, соның сұрағына жауап береді.

Баяндауыш құрылысына қарай:

• Дара (бір ғана сөзден жасалған баяндауыш) мыс.: Келемін тау ішінде түнделетіп.

• Күрделі (тіркесу жолымен жасалады) мыс.: Ол үндемей келе жатыр.

• Үйірлі ((екі, не одан да көп сөзден жасалады) Мыс.: Қайғырып уайым жеді.(зат е.+ет.)

Бастауыш болатын сөз таптары:

• Етістіктен Мыс.: Шаршағаннан көп ұйықтаппын.

• Сын есімнен Мыс.: Бұл сыныптың тәртібі тамаша.

• Зат есімнен Мыс.: Сен-8-сыныптың оқушысысың.

• Сан есімнен Мыс. Бес жерде бесім-жиырма бес.

• Есімдік түрлерінен Мыс.: Бұл жерде ең кінәлісі - мен.

• Көмекші етістік пен еліктеуіш сөз Мыс.: Бейтаныс әйел оқиғаны естіп сылқ етті.

4. Жаттығу жұмыстарын орындау. 38- жаттығу (жазбаша, кесте бойынша)Бастауыш

Баяндауыш

• тұрлаулы мүше

• атау септігінде тұрып, оқиғаның иесін білдіреді

• Кім? Не? КІмдер? Нелер? Кімім? Нем? Кімің? Нең? т.б. сұрақтарға жауап береді.

• тұрлаулы мүше

• бастауыштың іс-әрекетін, қимылын білдіреді

• Не істеді? Қайтті? Не қылды? т.б. сұрақтарға жауап береді.