Сабақ жоспары 'ТӨЛ СӨЗ БЕН АВТОР СӨЗІ'

Күні:_____________

қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: ТӨЛ СӨЗ БЕН АВТОР СӨЗІ

Сабақтың мақсаты: білімділік - төл сөз бен автор сөзі туралы білімдерін кеңейту, орын тәртібі мен тыныс белгілерін меңгерту, төл сөз бен автор сөзін ажырата білуге дағдыландыру; дамытушылығы - оқушылардың ойлау қабілетін, зейінін, пәнге деген қызығушылығын, сөйлем құрауын дамыту; тәрбиелік - отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа, еңбекке, өз білімін бағалай білуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты игеру. Сабақ әдісі:сұрақ-жауап, түсіндіру, деңгейлік, топтық, талдау, Көрнекілігі: тірек-сызба, интерактивті тақта.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру. Үй тапсырмасы, өтілген тақырыптарды қорыту.

Бөгде сөз дегеніміз не? Ол нешеге бөлінеді?

Жаңа сабақ.

Төл сөз

Сөйлеуші өз сөзінің арасына басқа адамның айтқан сөзін өзгертпей келтіріп айтса, ол сөздер төл сөз деп аталынады.

Автор сөзі

Сөйлеушінің өзінің сөздері автор сөзі делінеді.

Төл сөз болатын сөздер

1.Біреудің айтқан сөзі.

2. Іштей айтылған ой.

3. Мақал-мәтелдер.

4. Даналық сөз, қанатты сөздер.

5. Шығармадан алынған үзінділер, диалогты сөзден басқа төл сөз тырнақшамен жазылады.

Төл сөз бен автор сөзінің тыныс белгілері туралы мағлұмат.

Мысалдар

Сызба-кестелер

1. «Биік мансап - биік жартас», - дейді Абай.

«.................», -..... .

2. Белгілі көркем сөз шебері

Ғабит Мұстафин былай деді: «Жазушы болу үшін негізігі үш шарт ой , алғыр тіл және талант керек».

........... : «.......».

3. «Сен оған айт, -деді Кенбай, - бұл - біздің жауға атар оғымыз»,

«.............. , - .......... , - ...........».

4. - Біржан әнін сен тыңдадыңба? - деді Асан.

- Мен таспаға жазып алдым, - деді Кенесары.

- ............. ? - ......... .

- ............. , - ..........

Осы мысалдарға қарап отырып ереже шығарту.

Сыныпты үш топқа бөліп, деңгейлік тапсырма беру.

І деңгей

Төл сөз бен автор ара жігін ажыратып, тиісті тыныс белгісін қойыңыздар.

1. «Дені кісіге қарап отыру қиын ғой», - деп Жамал дауысын солғындау шығарды.

2. Асқар Сарыбас сағынған әкесіне шүйіркелесіп амандасар деп ойлаған еді.

3. - Бұл кім еді?, - деп сұрады Айман

Төл сөзді төлеу сөзге айналдыр.

Әбіл менен «Жақыппен татуластыр» деп өтінді.

Айжан біраздан кейін бұл ережелерді ұғып алыңдар, - деді ол оқушыларға.

ІІ деңгей

Төл сөз бен автор сөзін тауып, орын тәртібінің сызбасын көрсетіндер.

1. «Мақсатым - тіл ұстартып, өнер шашпақ», - деді Абай.

2. Мағжан Жұмабаев қазақ тілі туралы «Таза, терең, өткір, күшті. Кең тілім» деп айтқан.

3. «Ерлердің ісі, - дейді Махамбет, - бітер ме?»

Мына өлеңдерден төл сөзді табыңдар.

а) Көкек көріп қарлығашты,

Қиғаш келіп амандасты.

«Көп ұшасыңдамыл алмай,

Бейшарам - ау, халың қалай?»

ә) «Бұл - адам көз сүйегі, - деді ханға, -

Тоя ма адам көзі мың мен санға?

Жеміт көз жер жүзіне тоймаса да,

Өлсе тояр көзіне құм құйылғанда».

ІІІ деңгей

б) Қоя бердім олеңімді

Жыршылар, жыршылар

Жыр айта ма осылай?

Сарқылмас сөзі таудың бұлағындай,

Сиқыр сөз көлдің сұлу құрағындай.

Жортады желмаядай шал кеңеске:

«Осылай болған екен, шырағым-ай».

Мына төл сөзді лепті, сұраулы, бұйрықты сөйлемді төл сөзге айналдыр.

«Мұны мен бұрын бір жерден көрдім» деп ойлады мұғалім.

Сабақты қорыту. Бекіту сұрақтары

1. Төл сөз дегеніміз не? 2. Автор сөзі дегеніміз не? 3. Төл сөз бен автор сөзінің айырмашылығы неде? 4. Төл сөз бен автор сөзін не ажыратады? 5. Төл сөз төлеу сөзге қалай айналдыруға болады? 6. «Де» етістігі қалай түрленеді?