Урок на тему Бумбин орн-нутгар зуульчлhн

Кичəлин тɵр: «Бумбин орн-нутгар зуульчлhн»

</ Кʏсл: Баатрльг дуулвр «Җаңhр»сəəнəр медҗ,шинҗлҗ, хадhлҗ йовхсурhмҗ ɵглhн.Күүкдиг Җаңһрин баатрмуд мет төрскнч седклтә, ни-негн, зөрмг болдг сурһмҗ өглһн. . Mapha кеһәд, медрлән шүүлһн.

Дɵңцл: «Җаңhр», В Фаворскийин зургуд, сурhулин тɵсвмʏд,презентац,

«Җаңhр» сюит.

«Җаңһр» - йоста келн- улсин поэм».

Б. Я. Владимирцов

Йовуд:Багшин ʏг:

-Кʏʏкд, тадн зуульчлhнд дуртавт?

-Э, мадн зуульчлhнд дуртавидн. .

Күүкд, ода мадн Бумбин орн - нутгар зуульчллһнд йовхмн.

Эн зуульчллһн хара биш, эндр тадн эврәннь медрлән үзүләд, хоорндан марһа кеһәд, станцас станцур йовхт. Станц болһнд таднд даалһвр өггдх. Чикәр күцәсн баг шaha авх, кенә баг икәр шaha шүүҗ авна, теднә баг диилвр бәрх.

Эндр тадн соньн юм соңсхт, медхт.

Ирсн гиичнр зуульчлhнд бас дурта болх гиҗ санҗанав.

Багш: Эндрк мана зуульчлhн невчк ɵвəрц. Эн зуульчлhна хаалһ сурhульчнр эврəн тогтасмн. Соньмсад медхәр седсн тоот олн .Терүнәс тадн дөрвн төрт ик оньган өгүвт. Ода ,би, таднд мана зуульчлhна зура ʏзʏлсʏв.

Тʏрʏлəд мадн «Бумбин орн» гидг ончта орм эргхмн.

Дəкəд мадн «Җаңһрин баатрмуд» гидг һазрт күрхмн.

Цааранднь мадн «Баатрмуд күлгүд, зер-зев» гидг ормд күрхмн. Аштнь «Медхд соньн» гидг ончта һазр темцхүвидн. Станц болһнд дааллһврмуд күцәхт.

Не, күүкд белн болвт? Не, зуульчлһан эклхмн

_______________________________________________

«Бумбин орн»

___________________________________

«Җаңһрин баатрмуд»

_______________________________________

«Баатрмудын күлгүд, зер-зев»

____________________________________________

«Тааҗ мед»

_____________________________________________-

Не,ода,күүкд ашлвр кечкмн. Медсән сергәчкий.

Кенд ямаран дүр таасгдв?

Йир сән. Медрлән үзүлвт. Би икәр байрлҗанав.

Тиигәд ,күүкд, «Җаңһр» умшх,медх, хадлх кергтә.

____________________________________________

Шаһа наадлһн, «Нәрн шинҗ» наадлһн

_____________________________________________

«Медхдсоньн»

Нә, күүкд , «Җаңһр» дуулврин тускар ямаран соньн юм медҗ аввут?

_______________________________________

«Җаңhр» гидгбаh планет.

Крымск обсерваторин номтнр, астрофизикʏд Черных НС, Чюрюмов КИ хойр 1990 җилд «Җаңhрин» 550-гч җилин ɵɵнин байрт орлцад, «Җаңhр» гидг планет сексəн зəңглсмн.

Баh планет каталогин дарани тооhар 2756 тойгта болв.

Эн планетин диаметринь10 дууна (километр), кецəлтнь 5 градус, холнь 380 сайдууна (километр)

Ода деерəн «Җаңhр» баh планет Козерог гидг созвездин эргнд йовна.

«Җаңhр» гидг сюит болн опер-балет

Мана баг Җаңһрт нерәдсн көгҗмәр соньмсв. Иигәд мадн Антонио Спадавеккиа бичсн сюит олҗ авлавидн.Ода энүг соңсий

1940 җилд Хальмг драматическ театрт «Җаңhрин 500 җилин ɵɵнд нерəдсн симфоническ концерт болв. Тер соньн концертин əңгнь московск композитор Антонио Спадаеккиа ʏʏдəсн «Җаңhр» гидг нерəдлhтə симфоническ сюит бəəсмн.

1990 җилд «Җаңhрин 550 җилин ɵɵнд нерəдҗ опер-балет тəвгдв. Эн оперин либретто бичсньХальмг Таңhчин ачта артист Борис Очиров,

Кɵгҗминь- Хальмг Таңhчин сойлын ачта ʏʏлдəч Петр Чонкушов, болн Хальмг драматическ театрин ах зурач Валерий Яшкулов.

____________________________________________

«Җаңhр» ʏʏдснə домг.

Мана әңг болхла, ҖаңҺрин үүдснә домгар соньмсв. Би таднд эн домг келҗ өгнәв. Соңстн.

Нег хальмг кун кʏндəр гемтнə. 2-3 ɵдр ухан уга кевтнə. Элгн-саднь укҗ оч гиhəд нʏʏhəд йовҗ одна.Гемтə кʏн 3 хонад, серəд, элгн-саданхəəhəдhарна. Гертəн ирəд, ə уга кɵдлмш кеhəд, тагчгбəəнə.

Нег дəкҗ теднəhʏр нег гелң ирəд хонна. Гелң нанд домг-тууҗ келҗ ɵгтн гинə. Тегəд тер залу ке сəəхн айста дудуулна.Цуhар алң болна: «Юн гидг дун эн?»

«Энтн Җаңhрин дун»,- гиҗ əмдрсн залу хəрʏ ɵгнə.

______________________________________________

«Җаңhр» дуулвр Хальмг Таңhчин долан ɵврмҗин негнь.

Хальмг Таңһчин долан өврмҗд Хошуда хурл, Бурхн Багшин Алтн Сүм, Сити чесс-балһсн, бамб цецг, бадм цецг, гөрәсн, Җаңһр ачта, күчтә болсндан орсмн.

Җаңһр- мана баатрльг дуулвр. Хальмг Таңһчин долан өврмҗин тоод орсинь маднд ик бахмҗ.

Җаңһр- хальмг улсин җирһлин зөөр.

_Ашлвр Тана күцәсн сурһулин төсв йир соньн болв.

Тадн йир ухата күүкд, көвүд бәәҗлт

_____________________________________

Не, күүкд, эндрк зуульчлһан төгсәҗәнәвидн.

Зуульчлһ ямаран болв?

-Эндрк зуульчлһн өвәрц, соньн болв.

Тигәд,үүрмʏд, ямаран ончта ормд гиичлвт?

Бумбин орнд гиичлүвидн.

Бумбин орн ямаран нутг?

Сəəхн,ʏкл уга мɵңк орн.Сәәхн, байн орн-нутг.

Җаңhрин баатрмуд ямаран бəəсмн?

Төрскндән дурта, ни-негн,зɵргтə, чидлтə,цецн, сəəхн, hольшг, тɵрскəн харсачнр, гүн ухата, хол тоолврта, чаңһ-чиирг, итклтә,күчтә

Эн дөрвн төрәр зуульчлһтн күцв.

Ямаран станц таасгдв?

Не, ода, күүкд, хөөтк зуульчлһна төр шүүҗ автн. Эн төрәр сурһулин төсв белдтн.Зуульчлһан цааранднь давулхмн.

Йөрәл:

Алдр нертә богд Җаңһр мет,

Күчтә Күнд Һарта Савр мет,

Чаңһ-чиирг Санл мет,

Цаһан седклтә, итклтә Хоңһр мет,

Гүн ухата, хол тоолврта Алтн Чееҗ мет,

Орчлңд уга сәәхн, һольшг Миңъян мет болҗ

Оньдин дөрвн цагт җирһҗ йовтн!

Гиичнрән йөрәлһн.

Ирсн мана гиичнр!

Җил болһн Зулан кеҗ,

Насан утдулҗ,

Оньдин дөрвн цагт

Амулң менд

Сән- сәәхн бәәтн!

Кʏʏндвр

Сурhульчар келʏлх

презентац

Сурhулин тɵсв

Энүнд әңг болһн эврә белдсн төсвәр давулх

Сурhулин тɵсв

Сюит соңслһн

Сурhулин

тɵсв

ашлвр

презентац

Ашлвр