- Учителю
- Логикалық тапсырмалар (бастауыш сыныптар)
Логикалық тапсырмалар (бастауыш сыныптар)
«Ұлан ауданының білім бөлімі» ММ
«Базылбек Ахметов атындағы орта мектеп» КММ
(Қазақ тілінен орыс тілінде оқытылатын
бастауыш сыныптарға арналған)
Ново-Одесское, 2015 жыл
Мамиева Сандугаш Катиетолдановна
Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
«Әлем әдебиетіндегі әйгілі жүз кітапты
емін-еркін бар бояуымен төгілтіп түсіретін
тіл - қуатты тіл, қазақ тілі - сондай тіл»
/Н.Ә.Назарбаев/
Мектептің гуманитарлық
әдістемелік бірлестігінің
отырысында қаралып, бекітілді.
/25.03.2015 жыл/
Ой-пікір
Мамиева Сандугаш Катиетолдановнаның логикалық тапсырмалар дидактикалық жинағы бастауыш сыныптарға арналған. Бұл тіл ұстарту жұмысы сынып оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып топтастырылған қосымша құрал. Берілген тапсырмалар орыс сыныптарындағы қазақ тілін оқитын оқушылардың сөйлеу тілін кеңейту, байыту, сөз өнерінің қыр-сырын меңгерту, есте сақтау қабілеттерін дамыту, байқағыштығын қалыптастырады, мемлекеттік тілді меңгеруге қызығушылықтарын арттырады. Осы дидактикалық жинағы әріптестерге үлкен пайда келтіреді деп есептеймін.
Гуманитарлық әдістемелік
бірлестігінің жетекшісі:
Оралбаева Гульнар
Жапарткановна
Логикалық тапсырмалар
Қазақ тілінің бағдарламалық мазмұнын тереңдетіп меңгерту үшін логикалық тапсырмаларқолдану да көзделеді. Білімнің беріктігін қамтамасыз ету үшін, баланың шығармашылық қабілетін дамыта түсу үшін қазақ тілі пəнінен аталған тапсырмаларға баса назар аудару қажет.
Берілген тапсырмаларды орындауда оқушылар өз беттерімен ізденеді, оқушының ой өрісін кеңейтіп, есте сақтауын дамытады, байқағыштығын қалыптастырады, есте сақтау қабілеттері шыңдалады, тілбайлықтары дами түседі. Оқушының өзіндік пікір айтып, оны қорғай білуіне мүмкіндік жасалады.
Ойнайық та ойлайық
1-жаттығу. Əріптерден сөз жина:
өкз, лоқ, мала, оыйн.
2-жаттығу. Жаңа сөз құрау
Қ. .
Қ. . .
Қ . . . .
Қ. . . . .
Қ. . . . . .
Қ. . . . . . .
3- жаттығу.Сандарды сөзбен жаз.
18 орындық, 7 оқушы, 2 кітап, 36 дəптер, 50 алма, 10 терезе.
4-жаттығу. Көп нүктенің орнына н, ң əріптерін қой, көшіріп жаз.
Адамны... , ананы... , қошақаны... , алақанны... , ауылды... , сананы... , жаманны... , түнні... , қолымны... , сезімі... , атаны... , баламны... , оқушымсы... , перзентімні... , балапаны... , арманымны.... .
5-жаттығу. Жұмбақты оқы, шеш.
Ыдыста бар,
Сарыда бар.
Кітаптажоқ ,
Қарада жоқ .
Тиында бар,
Арыстанда бар.
Тиіндежоқ ,
Пілдежоқ .
6-жаттығу. Берілгенсөздердіəліпбиретіменжаз.
А) Семей, Астана, Қарағанды, Өскемен.
Ə) Əсем, Сырым, Райгүл, Айбек
Б) Қалам, дəптер, өшіргіш, сызғыш
А) __________________________________________
Ə) __________________________________________
Б__________________________________________
7-жаттығу. сөздерді үлгі бойынша жекеше, көпше жікте.
Жекеше түрі
І жақ. Мен оқушымын. Я ученик.
ІІ жақ. Сен
ІІ жақ. Сіз
ІІІ жақ. Ол
Көпше түрі
І жақ . Біз
ІІ жақ. Сендер
ІІ жақ. Сіздер
ІІІ жақ Олар
8-жаттығу. Жұмбақтың шешуін тап.
Дыбысы жоқ болсада,
Əліпбидеорныбар.
Оқылмайтынжазсада,
Қайбелгіол, табыңдар.
Шешуі _______ ____
9-жаттығу. Өлеңді оқып, əр дыбыстың өз орнын тап.
«А» дегенің - Ана,
«Б» дегенің - бала.
«Б» дегенің - баға,
«Бестен» басқа алма.
10-жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті қазақ тіліне тән дыбыстықой, сөздерді аудар.
Б...теу, о...ушы, ...ліпби, жа...сы, аты-ж...ні, үнд..., ...депті, да...ғыл, а...ылды, с...йлем, қа...аз.
11-жаттығу. Ұ, үдыбыстарынамысалкелтір.
Үлгі: Ұ дыбысы: Ұядан, ұмытшақ, ұлу, ұшқыш, ұзартқыш, ...
Ү дыбысы: Үйге, үйірсек, үкі, үстел, үнжария, ...
12-жаттығу .Көпнүктеніңорнынатиістіəріптердіқой.
…ор, …иклон, …ертеж, тұ…ы, гəу...ар, …адиша, жи…аз, …оккей, қа….арман, пла…, …емпион, бор…, кон...ерт, ....ифр, ...абар.
13-жаттығу. Анаграмма «К» əрпіне
К
К
К
К
К
К
К
Тағамтүрі
... білімбұлағы
Жерқазатынқұрал
Қыстаұйықтайтынжануар
Спорттүрі
Жəрдемжасау
Машина, автобус, трамвайдыңжалпыатауы
14-жаттығу. Суреттегіқайзаттаңəрпіжазылады.
15-жаттығу. Берілгенсөздердіəліпбиретіменжаз.
А) Семей, Астана, Қарағанды, Өскемен.
Ə) Əсем, Сырым, Райгүл, Айбек
Б) Қалам, дəптер, өшіргіш, сызғыш
А) ________________________________________
Ə) ________________________________________
Б) ________________________________________
16 -жаттығу. Ребустышеш.
17-жаттығу. Берілгенсызбабойыншасөйлем құра.
__________ __________ __________.
__________ __________ __________?
__________ __________ __________!
18-жаттығу. Орныауысқансөздерденсөйлемқұрапжаз.
1. Айжан, бара жатты, Мəрия, мен, фермаға. 2. Олардың, ұшажөнелді, бір, үйрек, алдынан. 3. Ұшқан, жерге, олар, үйрек, келді. 4. Ұяда, жатыр, жеті, жұмыртқа. 5. Олар, алмады, жұмыртқаны.
19-жаттығу .Қайсысықазақтыңұлттықтағамынажатпайды?
Торт, сүт, қымыз, ет, қазы, ірімшік, құрт, шырын, май, сүзбе, шелпек, шай.
20-жаттығу. төмендегі мәтінді көшіріп ұяң дауыссыз
дыбыстардың астын сыз.
Балалар ертең зауытқа барады. Онда жұмысшылармен кездесу болады. Екі бала домбыра тартады, бес бала ән айтады. Ғалым мен Жадыра да барады.
21-жаттығу . Сөзжұмбақты шеш.
қ қ қ қ қ қ қ
қ қ қ қ қ қ қ
1) Ұлт
2) Ыдыс
3) Сүт тағамы
4) Суда жүзетін көлік
5) Дене мүшесі
6) Сан
7) Қорғауға алынған аумақ
22-жаттығу. Бос тор көзге тұсындағы сөздерге мағынасы қарама-қарсы сөздер тауып жаз.
тар
жаңа
жақсы
жуан
жарық
23-жаттығу. көп нүктенің орнына тиісті қазақ тіліне тән дыбыстықой, сөздерді аудар.
Та...та, к...тап, ш...кірт, ...зім, ...лт, к...ше, п...тер, ...йлер, п...ндер, мені....
24-жаттығу. Тірек сөздерді пайдаланып сипаттау мəтінін құрастыр.
Дәмі түсі түрі көлемі пішіні
25-жаттығу. Суреттегі заттардың алғашқы əріптерімен сөз құра.
Шыққан сөзбен сөйлем құра.
26-жаттығу. Қазақстан сөзінен бірнеше сөз ойлап тап.
1.
2.
3.
4.
27-жаттығу. Ребусты дұрыс шешсең мақал шығады.
28-жаттығу. төмендегі мәтінді көшіріп жуан дауысты дыбыстардың астын сыз.
Айнаш сабақты жақсы оқиды. Сынып жұмыстарына да белсенді қатысады. Сыныптағы ұлдар мен қыздар оны жақсы көреді. Айнашты барлығы мақтан тұтады.
29-жаттығу. Құрамында сан келтірілген, сөз бен жаз.
К+2+лік, 7+к, тү+1, к+3+ік, жел+90, 6+бақан, 8+аяқ, 9+құмалақ, сі+1, 2+бастұз, 7+ген.
30-жаттығу. «Етістік» сөзіненбаспалдақжаса. Осы əріптерденбасталатынетістіксөзойлапторкөздердітолтыр.
е
т
і
с
т
і
к
ТЕСТ
1. Кім?
а) Сəкен,
ə) Ертіс
б) Байшұбар
2. Кімдер?
а) домбыра
ə) гүл
б) əжелер
3. Не?
а) оқушы
ə) Ертіс
б) ана
4. Нелер?
а) əндер
ə) бұлт
б) əке
5. Жалқыесімтүрі
а) оқушылар
ə) аналар
б) Асан
6. Жалпыесімтүрі
а) Өскемен
ə) əн
б) Аяулым
7. Қандай?
а) аспан
ə) бес
б) таза
8. Негізгі сын есім
а) білімді
ə) қара
б) ақылды
9. Туынды сын есім
а) отыр
ə) бас
б) ойлы
10. Қанша? Неше?
а) алтыншы
ə) жиырмасегіз
б) бесеу
11. Нешінші?
а) алты
ə) оныншы
б) екеу, жетеу
12. Нешеу?
а) жиырмабір
ə) төртеу
б) жеті, он бір.
13. Дара сан есім
а) қырық бес
ə) он алты.
б) жүз
14. Күрделі сан есім
а) елу
ə) сексенсегіз
б) бесінші
15. Не істеді?
а) қызыл
ə) алма
б) ұшты.
Жыл мезгілдеріне
А арналған сөзжұмбақтар
Көктем мезгілі
-
21 - 22 наурыздан басталып, 21 - 22 маусымда аяқталатын мерзім?
-
Алма ағашы мен сирень гүлдеп біткенге дейінгі кезең?
-
Мамырдың басында алғашқы не басталады?
-
Не түскенде өсімдіктер және жеміс-жидектерзардап шегеді?
-
Қай айдың ортасында бақбақ гүлдей бастайды?
-
Көктем мезгілі басталғанда жылы жақтан нелер келеді?
-
Зақымданған бүршіктерді не жояды?
-
Қай кезеңдегі көктемде кірекей қонжықтарын ертіп апаннан шығады?
Жаз мезгілі
-
21 -22 маусым айында қай мезгіл басталады?
-
Жаздың ең ыстық мезгілі?
-
Қай айдың екінші жартысында топырақ салқындай бастайды?
-
Шілденің ортасында ең жақсы балды өсімдіктердің қандай ағашы гүлдей бастайды?
-
Жаз мезгілінде су қоймаларында қандай балықтар көп болады?
-
Маусым айынның екінші жартысында дәнді дақылдарды отап, нені түптейді?
Күз мезгілі
-
Сәбилердің нешінші тобындағы балалар ағаштағы жапырақтарының түсін ажырата білуі тиіс?
-
Серуен жасалмаған жауынды күндері нені бақылатуға болады?
-
Балалар желді анықтау үшін нені қолданады?
-
Клумбада не өседі?
-
Мектепке даярлық тобында табиғаттағы күзгі құбылыстарға бақылау жүргізу үшін орманға не өткізіледі?
Қыс мезгілі
-
22 желтоқсанда басталып, 21 наурызда аяқталатын мезгіл?
-
Қыз неше кезеңге бөлінеді?
-
Жаңа жауған қар қандай болады?
-
Қай айдың ортасында қар ери бастайды?
-
Су булары тез қатып, неге айналады?
Көктем мезгілі
Жаз мезгілі
Күз мезгілі
Қыс мезгілі
Жаңылтпаштар
Бұлақтар
Бұлақтар, бұлақтар, бұлақтар...
Бұлақтар- бұлқынған құр аттар.
Бұлақтар-құр аттар жет жылдам,
Бусанып, шөл бассын қыраттар.
Бұлақтар шұбат-нәр үзбесін,
Бұлақпен қыраттар гүлденсін.
«Бұлақтың көзін аш!» - дейді атам,
Бұлақты ластамау міндетім!
Зіл мен Піл
-Зіл деген не...
Зіл деген?
Зіл дегенің піл ме екен?
-Зіл піл емес мамонт,
Зіл пілден де ірі екен!..
*****
Ақ матадан
ақ мақта ақ па?
Ақ мақтадан
ақ мата ақ па?
Ақ мата да ақ.
Ақ мақта да ақ.
Ара, ара, аралар,
Орманның бойын аралар.
Гүлдерден сорып бал алар,
Алысқа ұшып бара алар,
Бал тәтті ғой, балалар!
*****
Бүлдіргенді бүлдірген,
Күлдіргенді күлдірген,
Күлдіргенде бүлдірген
Бүлдіріп ап күлдірген,
*****
Ғарышкер ұшты ғарышқа.
Ғарышқа ұшты ғарышкер.
Айтшы, ғарыш алыс па?
*****
Қыста құлағым үсіп кетті,
Үсіп, үсіп кетті.
*****
Торта қойдым,
Орта қойдым,
Орта қойдым,
Жорта қойдым.
*****
Малға қорек керек
Оған жарма, кебек те керек.
Сергіту жаттығулары
Біз жазамыз, жазамыз
Саусағымыз талғанша
Дем аламыз, дем аламыз
Саусағымыз дем алғанша
***
Қане қане жазайық
Қантымызды созайық,
Оңға бір солға бір бұрылайық,
Бойымызды жазайық
***
Қақпаға туралап
Тік ұста бойыңды
Жоғары соз қолыңды
Тағы да жеткіз сирақ сойнына.
***
Сағатқа қарап-ап
Оңға бір солға бір бұрылып
Жаттығу жасаймыз.
***
Су бетінде көп балық
Керіледі, созылады
Кейде құмды қазады,
Кейде бойын жазады.
***
Екі қанат қазда бар
Қаз іздесең сазға бар
Екі қанат құста бар
Шамаң келсе ұстап ал
Бір,екі,үш
Жинап алып күш
Жалқаулықты тастаймыз
Жаңа сабақ бастаймыз
***
Ал балалар тұрайық
Шапалақты созайық
Бір отырып бір тұрып
Біз демалып алайық
***
Оң қолымда «бес» саусақ
Сол қолымда «бес» саусақ
5-ке 5-ті қосамыз
Алақанды ашамыз.
***
Мұғалімді тыңдаймыз
Үйге берілген тапсырманы орындаймыз
«Бестік» баға аламыз
Қуанып үйге қайтамыз
***
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
Қайта айналып қонғанша
Жатыр алда жол қанша
Кетті кеме ғайып боп
Жетейікші жүгіріп.
Мазмұны:
Логикалық тапсырмалар ...............................3-12
Тест .................................................................13-15
Сөзжұмбақтар................................................16-18
Жаңылтпаштар ..............................................19-20
Сергіту жаттығулары ....................................21-22
Пайдаланған әдебиеттер:
1. 1-4 сыныпқа арналған Қазақ тілі
2. «Сарыарқа самалы» газеті
3. «Қуырмаш» журналы
4. Интернет сілтемелері
5. «Айгөлек» журналы
6. «Мөлдірбұлақ» журналы