Программа литературного кружка 'Сэдьхэлэй галхан' (5-7 классы)

Гүрэнэй бюджетнэ hуралсалай байгуулалта

"Хэжэнгын дунда (дүүрэн) ниитэ һуралсалай интернат-һургуули»

"Сэдьхэлэй галхан"

(Литературна кружогой программа)

Багша: Абидуева Л.Н.

Тайлбари бэшэг

Литературна кружогой программа бэшэгдэхэдээ Х.Г. Цыденовагай Шэлэлтэ курснуудай программанууд (Улаан-Yдэ: 2010), Буряад hургуулиин программанууд (Улаан-Yдэ: Буряадай номой хэблэл, 1994), дээрэ үндэhэлэн ба Гүрэнэй hуралсалай стандарт (2004, 2009) баримталан бэшэгдэhэн байна.

Мїнєє їедэ Россин Федерациин Буряад Республикадахи ћуралсалай ћалбарида холын хараатай хубилалтануудай нэбтэрїїлэгдэжэ байћаниинь эли.

Тиин мїнєє їедэ ерээдїй сагай шадамар бэрхэ, ухаансар, ћонор залуу їетэниие хїмїїжїїлхэ гэћэн шухала асуудал багашнарай урда табгданхай. Ямаршье хїндэ сагта Эхэ орондоо тућатай, эдэбхи ехэтэй хїбїїд, басагад їндыхэ бэзэ гэћэн найдал бата їндэћэтэй байха ёћотой. Тиимэћээ ћурагша бїхэн ћургуулида дээдын шанартайшье, гїнзэгышье, їргэншье эрдэм мэдэсээр дїїрэн хэмжээгээр хангагдаха эрхэтэй.

Литературна кружогой курс болбол буряад арадай аман болон уран зохёолой хэшээлнїїдэй удах улам їргэдхэхэ, гїнзэгырїїлхэ їїргэтэй. Тэдэнэй ашаар ћурагшад ерээдїйн мэргэжэлэй нгээ зарим асуудалнуудтай танилсахань хараалагдана: журналистын, культурологой, фольклористын, литераторой, корректорой г.м. мэргэжэлнїїдтэй.

Мїн баћа энэ курс хадаа филологическа циклэй журамууд болохо социологи, психологитой ба бусадшье предмедїїдэй хоорондохи харилсаа бэхижїїлхэ їїргэтэй.

Энэ литературна кружогой программа Хэжэнгын интернат- һургуулиин 5-11 классуудай hурагшадта зорюулагдана . Һургуулиин hуралсалай түсэбэй ёhоор литературна кружогто неделиин 1 саг үгтэнэ, тиихэдээ hуралсалай жэл соо 35 саг хараалагдана.

Зорилгонууд

Курсын зорилго: теори дээрэ їзэћэнєє практика дээрэ хэрэглэжэ ћуралга

Ћурагшад ямар онсо шадабаритай болохо ёћотойб гэбэл:

• Шууд, тїргэнєєр уншалга

• Номдо дуратайгаар хїмїїжїїлгэ

• Буряад арадай аман болон уран зохёолоор эрдэм мэдэсэеэ їргэдхэлгэ, гїнзэгырїїлгэ, тэрэнээ хэрэглэжэ ћуралга

• Бодолоо бэшэжэ шадаха шадабари хїгжєєлгэ

• Проект зохёожо, тэрэнээ бэелїїлхэ дїйтэй болохын тула элдэб тїхэлэй асуудалнуудтай согсолбори зохёолго

• Мїнєєнэй оньћон техникэ хэрэглэлгэ

• Элидхэлэй эрилтээр аман їгєєр болон бэшэмэл аргаар, мїн компьютерна танилсалга (презентации) їнгэргэлгэ

Эдэ хадаа булта ћурагшын ажаябуулгын удаадахи дїрбэн гол ћалбариин талаар мэдэсэ, шадабарииень хїгжєєлгэдэ хабаатай:

• Хїнэй ухаан бодолой талаар (анализ хэхэ, авторай текст шїїмжэлхэ, їгтэћэн даабаринуудые дїїргэхэ, элдэб ћанамжануудые зэргэсїїлэн їзэхэ, єєрын ћанамжануудаар їгэ андалдаха г.м.);

• Практическа талаар ( їгэ андалдаанда хабаадаха, зохёоћон проектнуудаа хамгаалха, найруулћан материалаа согсолхо, зоной урад їгэ хэлэжэ ћураха г.м.);

• Эмхидэхэлэй талаар ( хамта хїдэлхэ дадалтай болохо, бэе бэедээ тућалха, харюусалгатай ябажа ћураха г.м.);

• Абари зангай талаар (алдуу эндїїнїїдээ заћаха, бэеэ барижа ћураха, їнэн сэхэ ябадал їїсхэхэ г.м.)

Хэрэглэгдэхэ принципүүд:

• дидактическэ (сознательности и активности, наглядности, систематичности и последовательности, прочности, доступности, научности, связи обучения с жизнью);

• хүмүүжүүлгын (социальной активности, социального творчества, развивающее воспитание, мотивированность, проблемность, индивидуализация, опора на ведущую деятельность);

• хүгжэлтын (деятельности, непрерывности, целостного представления о мире, минимакса, психологической комфортности, вариативности, творчества);

• элүүр энхые сахилгын (ведущей роли валеологических знаний, природосообразности, индивидуального подхода, возрастной принцип).

Программа бэелїїлхэ хэрэглэмжэнїїд

• Буряад хэлэнэй сахим ћураха бэшэг(электронно ном) У.-Ї., 2008

• "Байгал" журнал

• "Морин хуур" журнал

• "Буряад їнэн" газетэ

• "Хэжэнгэ" газетэ

Эрдэм hуралсалай ябадал эмхидхэлгэ

Педтехнологинууд ба методууд:

• проблемно-диалогическэ технологи;

• зүб уншалга бэелүүлгын технологи;

• проектно технологи (шэнжэлэлгын метод);

• наадан hургалгын технологи;

• харуулан ойлгуулалгын технологи.

Дїнгїїдые тодорхойлолго

• Єєрыгєє сэгнэлтэ (3 гол асуудал: Юу мэдэхэ болообииб? Юу хэжэ шадаха болобииб? Юу хээбииб?

• Нїхэдэй сэгнэлтэ (эдэбхи, їїсхэл оруулћан хубита, оролдолго, эмхидхэхы шадабари)

• Рецензентын ћанал бодол

• Багшын сэгнэлтэ

• Ажалнуудай электронно согсолбори

Календарна-тематическа тїсэблэлгэ

Темэнїїдэй №

Темэнїїд

Ћуралсалай ћара, їдэр

1

Буряад шїлэгэй хїгжэлтын шэнжэ

2

Шїлэгэй ритм

3

Шїлэгэй хэмжїїр

4

Шїлэгэй рифмэ

5

Шїлэгэй бадаг

6

Уран арганууд

7

Метафора

8

Зэргэсїїлгэ

9

Толгой холболго баримталан бэшэлгэ

10

Гїрлєє шїлэгїїдэй байгуулга

11

Шїлэглэмэл жанрнууд

12

Найруулан бэшэлгэ

13

Синонимуудые хэрэглэлгэ

14

Їбэл тухай найруулан бэшэлгэ

15

Нютаг тухай найруулга

16

Шэнэ жэлэй ћайндэр тухай

17

Їбэлэй ой зураглалга

18

Байгаалиин їзэгдэл тухай шїлэг шэнжэлэлгэ

19

Зїїн зїгэй шїлэгэй маяг

20

Сагаалган тухай найруулга

21

Буряад орон тухай найруулга

22

Зохёол анализ хэхэ шадабари

23

Зохёолой проблематика

24

Образуудай системэ

25

Композициин онсо зїйлнїїд

26

Персонажнуудай дїрэнїїдые харуулха арганууд

27

Зохёолой жанрнуудай уран ћайханай тїхэл

28

Уран зохёолшын хараса

29

Монологическа хэлэлгын шадабари

30

Эпическэ зохёолой эпизод тайлбарилга

31

Лирическэ зохёол тайлбарилга

32

Уншаћан текстдээ сэгнэлтэ їгэхэ дїршэл

33

Текстын удха тодорхойлолго

34

Тухайлха шадабари хїгжєєлгэ

35

Дїн гаргалга

Литература

- В.Д.Бабуева Материальная и духовная культура бурят. У-У.,2004

- С.Д.Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева Буряад зоной урданай hуудал байдалай тайлбари толи У-У., 2004

- Г.К.Полонных. Стихосложение У-У., Бэлиг, 2000

- С.А.Ошорова Буряад аман зохёол У-У., Бэлиг, 2003