Конспект урока по башкирскому языку по теме'Баиҡ сәсән'

Д9ресте4 тема8ы: Байы3 Ай2ар с9с9н.

Ма3сат: с9с9нде4 тормош юлы, ижады тура8ында белем бире7 аша у3ыусылар2а Байы3 с9с9н ш9хесен9, уны4 ижадына 3ы2ы38ыныу, ихтирам той1о8о т9рби9л97, телм9р 76тере7, ижади фекерл9рг9 5йр9те7.

Йы8аз: «Я3таш с9с9нд9р», «Я3таш ша1ир2ар» тиг9н стендтар, китаптар к7рг92м98е, фоноя2ма, видеоя2ма, мультимедиа, Баш3ортостан карта8ы, карточка.

Д9ресте4 эпиграфы:

С9с9н ген9 ир29р - ил к7рке.

Д9рес барышы:

I. Ойоштороу. У3ытыусы д9ресте4 тема8ы, ма3саты мен9н таныштыра.

II. Утк9н д9рест9 7телг9нде 3абатлау:

1. С9с9нд9р ижады. С9с9нд9р2е4 й9м1и9тт9 тот3ан урыны.

-Кем ул с9с9н? Яуаптар2ы тикшереп барыр1а.

Мультимедиа.

С9с9н - баш3орт хал3ы ижадында 89м ауы2-тел 929би9тенд9 872 о6талары, ша1ир - импровизатор.

- Ним9 ул импровизация?

Импровизация - латин 872е, к5тм9г9нд9, 92ерл9нм9йенс9 м91л7м бер тема1а шунда у3 ши1ыр сы1арыу, б9йет й9 3обайыр 9йте7.

- С9с9нд9р халы3ты4 й9м1и9т тормошонда 2ур роль уйнай.

С9с9н - ул халы3 ша1иры,

тарихсы,

а38а3ал,

философ,

а3ыл эй98е,

у3ытыусы, педагог.

2. С9с9нд9р2е4 халы3ты4 й9м1и9т тормошонда 89м м929ни9тенд9 тот3ан роле м939лд9р29, 9йтемд9р29 ю1ары ба8а ал1ан.

Карточка буйынса эш. М939лд9р2е4 дауамын у3тар мен9н к7р89терг9.

С9с9н алдырма6,

ег9рлене4 3улы урта3.

С9с9нде4 теле урта3,

батыр яу2а беленер.

С9с9н к7рке 872 булыр,

9йтм9й 3алдырма6.

С9с9н дау2а беленер,

м9рг9н к7рке к72 булыр.

III. Я4ы тема.

- «С9с9н ген9 ир29р - ил к7рке»,- ти халы3. «А3мыр2а с9с9н мен9н Коба1ош с9с9нде4 9йтешенд9» л9 с9с9н тура8ында (у3ытыусы к5йл9п 9йт9):

Яманлы3ты я3лама6,

Дошман х9терен 8а3лама6…

…я3шылы3ты 85йл9р ул,

Илде4 зарын к5йл9р ул.

Яу1а са3ырып 5нд9р ул,

Дау1а са3ырып 5нд9р ул,- тип 9йтел9.

- Салауат ере - с9с9нд9рг9 бай ер. Я3таш с9с9нд9р29н 8е2 кемд9р2е бел98еге2?

- М9хм7т с9с9н, Салауат Юлаев, Байы3 Ай2ар с9с9н.

- Б5г5н бе2 данлы я3ташыбы2, с9с9н Байы3 Ай2ар2ы4 тормош юлы 89м ижады тура8ында 872 алып бараса3бы2.

Т5рк5мд9р мен9н эш (Алдан т5рк5мд9рг9 эш бирел9).

1 т5рк5м - с9с9нде4 тормошо, тыу1ан ере, 1аил98е тура8ында 85йл9й.

2 т5рк5м - Байы3 Ай2ар с9с9нде4 ижадына к729те7 я8ай.

(У3ыусылар С.Галинды4 «Баш3орт хал3ыны4 ауы2-тел ижады», «Баш3орт 929би9те тарихы. Беренсе том», «Йырау2ар. С9с9нд9р. М91риф9тсел9р» тиг9н сы1ана3тар1а таянып, сы1ыш я8ай2ар.)

У3ыусылар2ы4 сы1ыштарын йом1а3лау.

Белемде ны1ытыу, т9р9н9йте7 ма3сатында т7б9нд9ге схема буйынса эш ойошторола. «Кем? Ним9? Кай2а? Касан?» 8орау2арына яуап биреге2.

Мультимедиа

Й9ш9г9н ере

Тарих 85йл9й

Данлы улы хал3ымды4

Быуындан-быуын1а

Байы3 с9с9нде4 рухи хазина8ы -

Байы3 с9с9н

Монай

Ар3ауыл

М9хм7т

3а2ак далалары

1734-1815

Батырша

А2налы, Юлай

Салауат

1812

2009

Аблаев

Ай2ар

Байназар тархан

(хм9т Байы3

Ишм5х9м9т

!9бит

М.Буран1ол

Байы3 с9с9нде4 3а2а3 а3ыны Бохар мен9н (йтеше.

Байы3 с9с9нде4 Салауат батыр1а 9йтк9не.

Байы3 с9с9нде4 батыр2ар2ы француз яуына о2ат3аны.

Байы3 с9с9нде4 3айтанан килеп сы33аны, халы33а ту1анлы3ты а4лат3аны.

1. Й9ш9г9н ере.

Байы3 с9с9н Златоуст 5й9зе Мырзалар волосы Монай ауылында тыу1ан

(х92ерге Салауат районыны4 Ар3ауыл ауылы).

А2а3 М9хм7т ауылына кит9, унда й9ш9й.

Байы3 с9с9н яу2ар ба6тырыл1ас, 3а2а3 далаларына китеп й9ш9й.

2. Тарих 85йл9й.

1734-1815 - Байы3 с9с9нде4 й9ш9г9н йылдары. 2009 йылда уны4

тыуыуына 275 йыл тула. Й9ш9г9н йылдарына 3арап, Байы3 с9с9нде4 Баш3ортостанда XVII-XVIII быуатта бар1ан тарихи ва3и1алар2ы4 тере ша8иты булыуын бел9бе2.

Батырша яуында 3атнаша. Яу ба6ыл1ас, 3а2а3 далаларына китеп э2

ю1алта.

Салауатты яу1а 5нд9п, изге эшк9 рухландырыусы ул Байы3 с9с9н.

Юлай, А2налы мен9н я3ындан таныш булалар, аралашып й9ш9й29р.

Юлай мен9н бик к7п яу2ар2а 3атнаша.

3. Данлы улы хал3ымды4…

Аблаев - Байы3ты4 фамилия8ы, Ай2ар - 3ушаматы (Беренсе вариант -

Ай2ар данлы тиг9нде а4лата; Икенсе вариант - Байы3 с9с9н хандар2ы4 тажына о3шатып, с9с толомо й5р5тк9н, шу1а ай2ар тиг9нд9р).

Байназар Тархан - уны4 ата8ы.

(хм9т Байы3 - Байы3ты4 улы. 1812 йыл1ы Ватан 8у1ышында 3атнаша. Француз яуын е4еп 3айт3ан яугир2ар2ы Байы3 с9с9н 3урай уйнап, бейеп, «(хм9т Байы3» йырын йырлап 3аршы ала.

Фоноя2ма. «(хм9т Байы3» йырын ты4лау.

4. Быуындан-быуын1а…

Ишм5х9м9т с9с9н Байы3 с9с9нде я3шы белг9н, осрашып, уны4 бик к7п

3обайыр2арын, йыр2арын отоп ала.

!9бит с9с9н - Ишм5х9м9т с9с9нде4 ш9керте. М.Буран1ол !9бит

с9с9нд9н йыр2ар 89м улар2ы4 тарихын, бик к7п 3обайыр2ар я2ып ал1ан.

М. Буран1олов !9бит с9с9нд9н б5й5к «Урал батыр» эпосын я2ып ала. Тим9к, бына ошолай с9с9нд9р сылбыры, с9с9нд9р м9кт9бе барлы33а килг9н, 89м с9с9нлек традиция8ы быуындан-быуын1а тапшырыл1ан.

5) Байы3 с9с9нде4 рухи хазина8ы - уны4 ки4 билд9ле 3обайыр2ары:

• Байы3 с9с9нде4 3а2а3 а3ыны Бохар мен9н 9йтеше.

• Байы3 с9с9нде4 Салауат батыр1а 9йтк9не.

• Байы3 с9с9нде4 батыр2ар2ы француз яуына о2ат3аны.

• Байы3 с9с9нде4 3айтанан килеп сы33аны, халы33а ту1анлы3ты а4лат3аны.

«Й9й1ор» фольклор т5рк5м5 егетт9ре Байы3 Ай2ар с9с9нде4 3обайыр2арынан 525к 9йт9л9р. Кобайыр2ар2ы4 идея8ын билд9л9йбе2 (У3ыусылар1а алдан эшт9р бирел9).

IV. Д9ресте йом1а3лау.

Салауат ере 72ене4 с9с9нен, уны4 ижадын х9теренд9 8а3лай. Байы3 Ай2ар исемен м94гел9штере7 ма3сатында, с9с9нде4 тыу1ан еренд9ге м9кт9п уны4 исемен й5р5т9, исемен9 тап т5ш5рм9й, Ар3ауыл м9кт9бе районда алдын1ы м9кт9пт9р29н 8анала. Ар3ауылда, изге Салауат еренд9 с9с9н телле ша1ир2ар тыуып тора.

Тап3ыр 872ен 9йтеп кешел9рг9,

Байы3 с9с9н бында к5н итк9н.

Болот ярып сы33ан 3ояш 8ыма3

Хал3ым к74елен9 нур 8ипк9н.

Яу б5рк5т5

Батыр Салауатты4

С9с9н 872е 3алды хал3ында.

Каны мен9н я21ан й5р9к йыры

С9с9 нурын, д5рл9й ял3ындай.

С9с9нд9р29н с9с9н Р9ми 872ен

*а3лай хал3ым й5р9к т7ренд9,- тип я2а Ар3ауылда

тыуып 76к9н Раян Вахитов, 72ене4 я3таштары мен9н 1орурланып.

Хал3ым с9с9н булма8а,

Урал батыр тыуырмы?

Ата юлын 3ыуырмы? - ти 72ене4 «С9с9н»

3обайырында я3таш ша1ирыбы2 !.Зарипов.

Эйе, халы3 с9с9нд9рен 72е тыу2ыра. С9с9н тел с9с9н й9нд9н ярала. С9с9н телле халы3тан илен, ерен, батырын данлар с9с9нд9р тыуа. С9с9н ир29р - ил к7рке.

V. %йг9 эш. Байы3 с9с9нде4 3обайыр2арында тарихты4 са1ылышы.

Я2ма эш.

VI. Ба8алау.