Рабочая программа по родному башкирскому языку,2 класс

Муниципальное автономное общеобразовательное учреждение

лицей №46 Ленинского района

городского округа город Уфа

Республики Башкортостан

Рассмотрено Согласовано:

на заседании кафедры заместитель директора по УВР

протокол № 1 _____________Харисова С.И.

от «28» августа 2013г. от «______»_________2013 г.

Утверждаю:

Директор МАОУ лицей №46

________/.А.Еремина Г/

Приказ №_________

«___»__________2013г.

Рабочая программа

по башкирскому (родному) языку

в 2 классе

на 2013-2014 учебный год

общее количество часов - 102

количество часов в неделю - 3

Составила : Булякова Альфия Исламовна

Составлена в соответствии с программой по башкирскому языку

для учащихся I - XI классов школ с русским языком обучения.

Составители: Усманова М.Г., Габитова З.М. - Ижевск, издательство «КнигоГрад» , 2008.

Учебник: Башкирский язык. Учебник для русскоязычных учащихся 2 класса. Толомбаев Х.А.,

Давлетшина М.С. - Уфа: Книга, 2008

2013 год

Башортостан республикаһы

Өфө ҡалаһы ҡала округының

46-сы лицейы Ленин районы

муниципаль автономиялы дөйөм белем биреү учреждениеһы

Ҡаралған килешелгән:

Кафедра ултырышында директор урынбаҫары

протокол №1 _________Харисова С.И.

от «___»_________2013й. "____"___________2013 й.

Раҫлайым:

46-сы лицей директоры

___________/Г.А.Еремина /

Приказ №_________

«___»__________2013й.

2013-2014 уҡыу йылына

2-се класс өсөн

башҡорт (дәүләт) теленән

эш программаһы

дөйөм сәғәттәр һаны -102

аҙнаһына - 3 сәғәт иҫәбенән

Бүләкова Әлфиә Ислам ҡыҙы төҙөнө

Башҡорт теленән программа. (Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең I - XI

кластары өсөн). Төҙөүселәре: Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. - Ижевск: «КнигоГрад», 2008.

нигеҙендә төҙөлдө.

Дәреслек: Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2-се синыф уҡыусылары өсөн дәреслек.ТоломбаевХ.А, ДәүләтшинаюМ.С. - Өфө: Китап, 2008

2013 йыл

Аңлатма яҙыу

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2-се класы өсөн туған (башҡорт) телдән эш программаһы.

Эш программаһы 102 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 3 сәғәт)

Төҙөүсе: Бүләкова Әлфиә Ислам ҡыҙы.

Дәреслек: Толомбаев Х.А., Нәбиуллина М.М. Башҡорт теле: Урыҫ мәктәптәренең 2-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап, 2006.

Программа кимәле: базалы

Уҡытыусының тел буйынса уҡыу-уҡытыу методик комплекты: Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы. (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I - XI кластары өсөн). Төҙөүселәре: Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Дәүләтшина М.С., Хөснөтдинова Ф.Ә, Хажин В.И. - Ижевск: «КнигоГрад», 2008.

Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу-уҡытыу методик комплекты: : Башҡорт теле: Урыҫ мәктәптәренең 2-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек. Толомбаев Х. А., Нәбиуллина М. М. - Өфө: Китап, 2008.

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы: Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған "Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы" (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Хөснөтдинова Ф.Ә., Дәүләтшина М.С., Хажин В.И. - Ижевск: Книгоград, 2008.

Башҡортостан Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа "3-сө гимназия" муниципаль бюджет дөйөм белем

биреү учреждениеһының "Уҡыу планы"на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

• «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;

• Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы;

• «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;

• Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы;

• Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы.

Программа йөкмәткеһе 3 йүнәлештән тора: башҡортса телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу һәм камиллаштырыу, башҡорт теленең фонетик, лексик, грамматик үҙенсәлектәрен аңлау һәм үҙләштереү, бәйләнешле текст менән эш итә белергә өйрәтеү.

Программаның йөкмәткеһе һәм төҙөлөшө: Программа һөйләшеү, телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу һәм үҫтереүҙе күҙ уңында тотҡан тематиканы, уҡыу өсөн әҙәби әҫәрҙәрҙе, орфоэпия һәм орфография, элементар грамматик һәм пунктуацион материалдарҙы үҙ эсенә ала. Шулар менән бер рәттән мәҡәлдәр, йомаҡтар, тиҙәйткестәр, көләмәстәр, һанашмаҡтар, уйындар өҫтөндә эш үткәреү ҙә күҙ уңында тотола.

Уҡыусыларҙың телмәр күнекмәләренә талаптар

1. Йыл аҙағында 2-се класс уҡыусылары түбәндәге телмәр күнемәләренә эйә булырға тейеш:

- Уҡытыусының һөйләгәнен йәки уҡығанын аңлай алыу:

- тексты тыңлау һәм йөкмәткеһен һөйләү, йөкмәтке буйынса рәсем яһау;

- текст буйынса иптәштәренә йәки уҡытыусыға һорау биреү;

- 10-12 шиғырҙы яттан белеү.

2. Уҡыған текстар буйынса, күҙәтеүҙәр нигеҙендә бәләкәй хикәйә төҙөү һәм һөйләү:

- ишеткәндәр, башҡарған эштәр тураһында һөйләү;

- картиналар, экскурсиялар, фильмдар, иллюстрациялар буйынса бирелгән ситуацияға ярашлы һөйләү;

- текстың йөкмәткеһен тулыһынса һәм ҡыҫҡартып һөйләү;

- ваҡиға, персонажға үҙ мөнәсәбәтеңде әйтә белеү;

- башҡорт теленән рус теленә тәржемә итә белеү.

3. Тексты талғын, шыма, һүҙҙәрҙе тотош (ижектәргә бүлмәй) уҡыу:

- поэтик әҫәрҙәрҙе тейешле интонация менән уҡый белеү;

- эстән һәм ҡысҡырып, ролләп һәм һайлап уҡыу;

- текстың темаһын, төп фекерен билдәләй алыу;

- текстан һорауһарға яуап табыу;

- картиналар ҡарау, уға исем биреү.

4. Хәрефтәрҙе дөрөҫ, матур һәм тоташтырып яҙыу:

- ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу;

- шундай уҡ текст йәки картина буйынса 2-3 һорауға яуап яҙыу;

- текстан предметты һүрәтләгән урынды табып (һайлап) яҙыу;

- бирелгән ситуация буйынса текст төҙөп яҙыу;

- ныҡлы әҙерлектән һуң, өйрәтеү характерындағы диктант, изложение, инша яҙыу (2-4 һөйләм күләмендә).

5. Кластан тыш уҡырға тәҡдим ителгән 8-10 әҫәрҙе белеү.

Уҡыу-уҡытыу программаһында үҙләштереү өсөн планлаштарылған һөҙөмтәләргә ирешеүҙе баһалау

1. Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.

Уларға түбәндәгеләр инә:

• башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;

• тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);

• дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;

• һорауҙарға яҙма яуаптар;

• тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар һ.б. төҙөү.

2. Башҡорт теленең ағымдағы, сирек йәки йыл аҙағында, шулай уҡ уҡыу йылы башында инеү диктанты, ҙур темаларҙан һуң йомғаҡлау яҙма эштәре үткәрелә. Ағымдағы яҙма эштәр программаның өйрәнелгән материалын үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Уларҙың төрө һәм үткәреү йышлығы өйрәнелә торған материалдың ҡатмарлылығынан, уҡыусыларҙың белем кимәленән сығып билдәләнә. Ағымдағы яҙма эштәр өсөн уҡытыусы йә тотош дәресте, йә уның бер өлөшөн генә файҙалана ала.

3. Уҡыу йылы башында инеү диктанты, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау яҙма эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Яҙма эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.

Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән 1 класта түбәндәге күләмдә яҙма эштәр үткәреү ҡарала:

күсереп яҙыу - 2, һорауҙарға яуап - 2, диктант - 4, инша -1, изложение - 1.

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡара-мағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

- карточкалар менән эш;

- һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

- һүҙлек диктанты;

- һөйләмдәр төҙөү;

- һүҙлек менән эш;

- һүрәтләү иншаһы;

- синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләмде…)

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

Башҡортостан - тыуған илем-7

Тыуған төйәк, үҙебеҙ йәшәгән урын тураһында әңгәмәләр үткәреү, әҫәрҙәр уҡыу. Алфавит. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәре, уларҙы дөрөҫ әйтергә һәм яҙырға өйрәнеү.

Һаумы, мәктәп!-7

1 сентябрь - Белем байрамы. Белем алыу, мәктәп тураһында әҫәрҙәр уҡыу, әңгәмәләр үткәреү. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәре. Уларҙың дөрөҫ әйтелеше һәм яҙылышы.

Йәмле йәй үтте - 8

Башҡортостандағы йәйге тәбиғәт, уны һаҡлау, балаларҙың йәйге ялы һәм эштәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу, һөйләшеүҙәр.

Башҡорт телендә ижектәр. Сингармонизм. Йо-Йө, йе, йү, йы, йә өн ҡушымсалары (әйтелеше һәм яҙылышы). Һүҙҙәрҙе юлдан-юлға күсереү.

Көлә-көлә көҙ килә. - 12

Башҡортостанда көҙгө тәбиғәт, кешеләрҙең көҙгө эштәре, өоштар һәм йәнлектәрҙең тормошо тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, мәҡәлдәр. Мәҡәлдәр, йомаҡтар, рәссамдарҙың картиналары. Әңгәмә.

Башҡорт теленең тартынҡы өндәре һәм хәрефтәре, уларҙы дөрөҫ әйтеү һәм яҙыу. Ҡ-Ғ, К-Г, П-Б өндәренең сиратлашыуы.

Кеше эше менән матур. - 10

Оло кешеләрҙең, балаларҙың тормошо һәм эштәре, һәйбәт сифаттары хаҡында хикәйәләр, әкиәттәр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Мәҡәлдәр.

Башҡорт телендә һөйләмдәрҙең интонацион төрҙәре һәм уларҙа тыныш билдәләренең ҡуйылышы.

Тарих биттәренән.- 9

Башҡорт халҡы тарихынан хикәйәләр. Башҡорт халҡының элекке тормошо, азатлыҡ өсөн көрәше, халҡыбыҙҙың күренекле шәхестәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү. Халыҡ тормошона бағышланған әҙәби монтаждар һәм кисәләр әҙерләү һәм үткәреү.

Салауат Юлаев, Зәки Вәлиди, Муса Мортазин тураһында авторһар эшкәртмәһендәге материалдар.

Башҡорт телендәге үҙенсәлекле тартынҡылар, дифтонгылар менән эшләү. Уларҙы дөрөҫ әйтергә һәм яҙырға өйрәнеү.

Бурай-бурай ҡарҙар яуа...- 15

Башҡортостанда ҡышҡы тәбиғәт, балаларҙың ҡышҡы уйындары һәм эштәре тураһында хикәйәләр, әкиәттәр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Тәбиғәтте күҙәтеү, йәнлектәрҙең һәм үҫемлектәрҙеү тормошо менән танышыу. Яңы йыл байрамы, уға әҙерлек.

Башҡорт телендә баҫым үҙенсәлектәре. Һөйләмдәрҙең интонацион төрҙәре, уларҙа һүҙҙәр тәртибе һәм тыныш билдәләрен ҡабатлау һәм нығытыу.

Беҙҙең ғаилә - 10

Ата-әсәләр, туғандар, уларҙың эштәре, хәстәрҙәре. Ата-әсәләрҙе ҙурлау, ололау, хөрмәтләү, балаларҙың ғаиләләге эштәре хаҡында хикәйәләр, мәҡәлдәр, шиғырҙар уҡыу, ятлау һәм һөйләү.

Ошо темаға авторҙар тарафынан эшкәртелгән өҙөктәр.

Башҡорт телендә үҙенсәлекле һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр. Текста һорау, хәбәр, өндәү һөйләмдәр. Уларҙа тыныш билдәләре, интонациялары.

Шанлы йылдар. - 8. Халҡыбыҙҙың бөтә ил азатлығы, тыныслығы өсөн көрәше. Бөйөк Ватан Һуғышында башҡорт халҡының, башҡорт атлыларының ҡаһарманлығы хаҡында шиғырҙар, мәҡәләләр, хмкәйәләр уҡыуһәм һөйләү. Һалдаттарға бағышланған монтаж (фотоальбом) төҙөү. Һалдаттар, ветерандар менән осрашыу.

Һүҙҙәрҙең лексик мәғәнәһе. Уларҙың предметтарҙы, билдәләрҙе, эш-хәлде, хәрәкәтте белдереүе.

8 Март - ҡатын-ҡыҙҙар көнө. - 7

Әсәйҙәр, өләсәйҙәр, апайҙар, һеңлеләр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. Әсәйҙәргә арнап монтаж әҙерләү, иртәлекләр үткәреү.

Авторҙар эшкәртеүендә темаға ҡарата гәзит-журнал материалдары.

Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең (исемдәрҙең) яңғыҙлаҡ, уртаҡлыҡ, берлек һәм күплек мәғәнәләрен белдереүе. Шул мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар (ялғауҙар).

Ай Уралым, Уралым...- 14

Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында шиғырҙар, хикәйәләр, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. "Тыуған республикам" темаһына материалдар йыйыу,альбом эшләү, монтаж әҙерләү һәм сығыш яһау.

Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең ваҡыт, урын, эйәлек, йүнәлеш һ.б. мәғәнәләрҙе белдереүе. Шул мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар (ялғауҙар).

Башҡорт халыҡ ижады. - 7

Башҡорт халҡының тормошо, кәсебе, кешеләрҙең яҡшы һәм насар сифаттары, туғанлыҡ һәм дуҫлыҡ хаҡында халыҡ ижады әҫәрҙәре: әкиәттәр, мәҡәлдәр, йомаҡтар, риүәйәттәр һ.б.

Эш-хәлде, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең (ҡылымдарҙың) мәғәнә үҙенсәлектәре. Берлек һәм күплек, ваҡыт мәғәнәләрен белдереүсе саралар(ялғауҙар).

Яҙ килә еремә... - 13

Тәбиғәттә яҙғы күренештәр, ҡоштар, үҫемлектәр, балаларҙың, шулай уҡ ололарҙың яҙғы эштәре тураһында әҫәрһәр уҡыу һәм һөйләү.

Темаға ҡарата авторҙар эшкәртеүендәге мәҡәләләр.

Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр (сифаттар).

Уларҙың мәғәнәне төрлө кимәлдә, шулай уҡ башҡа билдәләр менән сағыштырып күрһәтә алыуы. Мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар(ялғауҙар).

Ҡәҙерленән дә ҡәҙерле... - 8

Кешеләрҙең хеҙмәт емеше - икмәк, уның ҡәҙере тураһында әҫәрҙәр уҡыу. Уға һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү. Икмәккә арналған иртәлек үткәреү.

Темаға бағышлап авторҙар эшкәртеүендәге мәҡәләләр.

Эш-хәрәкәтте процессты бедереүсе һүҙҙәрҙең (ҡылымдарҙың) мәғәнә -ҙенсәлектәрен (заман, һан, зат) ҡабатлау һәм нығытыу.

Яз байрамы. - 8

Башҡортостанда яҙғы тәбиғәт , уға һаҡсыл ҡараш, яҙғы байрамдар, экология мәсьәләһенә ҡағылышлы әҫәрҙәр уҡыу ҙәм һөйләү.

Эш-хәрәкәтте белдереүесе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәрен ҡабатлау, тәрәнәйтеү.

Йәйҙең йәмле көндәрендә...- 16

Башҡортостанда йәйге тәбиғт, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре, ялы тураһында хикәйәләр, шиғырҙар, мәҡәләләр уҡыу һәм һөйләү. Тәбиғәткә экскурсия, походтар ойоштороу.

Авторҙарҙың тема буйынса эшкәрткән материалдары.

Предметтың атамаларын, билдәләрен, эш-хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәр. Уларҙың мәғәнәләре. (Ҡабатлау һәм нығытыу).

Календарь-тематик планлаштырыу

1-се сирек

Телмәр үҫтереү

буйынса һәм грамматик темалар

Дәрес төрҙәре

План буйынса

Сәғәт һаны

Үткәрелгән ваҡыты

Уҡыусының эшмәкәрлеге

Өй эше

План

б-са

Факт.дата

1

Башҡортостан - туыған илем. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәре.

Ҡушма дәрес

1

03.09

Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәрен белеү

3-сө бит, тексты тасуири уҡырға

2

Башҡортостан ҡалалары. Октябрьский ҡалаһы.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

04.09

Башҡортостан ҡалаларын танып белеү

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

3

Башҡортостан йылғалары. Башҡорт теленең алфавиты.

Ҡушма дәрес

1

06.09

Башҡорт теленең алфавитын яттан белеү

Алфавитты ҡабатлап, ятлап килергә

4

Һаумы, мәктәп! Р. Ниғмәти "Теләк". Ҡалын һәм нәзек һуҙынҡылар.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

10.09

Ҡалын һәм нәзек һуҙынҡыларҙы айыра белеү

Шиғырҙы тасуири уҡырға

5

Х. Түләкәев "Тәүге көн". Ҡалын һәм нәзек һуҙынҡыларҙы ҡабатлау.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

11.09

Ҡалын һәм нәзек һуҙынҡыларҙы айыра белеү

Һүҙлек эше

6

Р. Хәйри "Ҡәләм". Ҡалын һәм нәзек һуҙынҡыларҙы ҡабатлау.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

13.09

Тасуири уҡырға өйрәнеү

Шиғырҙы тасуири уҡырға

7

М. Дилмөхәмәтов "Һөйләмәйем барын да". Һорауҙарға яуаптар.

Ҡабатлау дәресе

1

17.09

Һорауҙарға яуап ҡайтара белеү

Һорауҙарға яуаптар, яҙма эш

8

Йәмле йәй үтте. С. Кудаш "Хуш, йәшел йәй". Сингармонизм законы.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

18.09

Сингармонизм законын белеү

Кластан тыш уҡыу

9

Р. Байбулатов "Сәскәләр". Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсалары. Сингармонизм законын ҡабатлау..

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

20.09

Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсаларын дөрөҫ ҡуллана белеү.

Һорауҙарға яуаптар, тексты тасуири уҡырға

10

Г. Юнысова "Бәпкәләр". Башҡорт телендә ижектәр.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

24.09

Башҡорт телендә ижектәргә бүлергә өйрәнеү.

Кластан тыш уҡыу

11

Р. Байбулатов "Гөлләмә". Башҡорт телендә ижектәр.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

25.09

Башҡорт телендә ижектәргә бүлергә өйрәнеү.

Кластан тыш уҡыу

12

З. Ураҡсин "Алмағас". Гүмерлек һабаҡ.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

27.09

Башҡорт телендә ижектәргә бүлергә өйрәнеү.

Текстың эстәлеген белеп, һөйләргә әҙерләнергә

13

Хайуандар. Мәҡәлдәр менән танышыу.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

1.10

Мәҡәлдәрҙе аңлата белеү

Өс мәҡәл яҙып килергә

14

Көлә-көлә көҙ килә. Ф. Рәхимғолова "Сентябрь килде".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

2.10

Тасуири уҡырға өйрәнеү

Шиғырҙы тасуири уҡырға

15

Е. Кучеров "Көҙ етте". Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

4.10

Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәрен белеү

Һорауҙарға яуаптар, тексты тасуири уҡырға

16

Беҙҙең яҡтағы ҡоштар. Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

8.10

Беҙҙең яҡтағы ҡоштарҙы белеү, Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәрен белеү

Һүҙлек эшенә әҙерләнеп килергә

17

М. Дилмөхәмәтов "Бәхетле көн". Ҡ,к,п өндәренең ғ,г,б өндәре менән сиратлашыуы.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

9.10

Ҡ,к,п өндәренең ғ,г,б өндәре менән сиратлашыуы.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

18

Кеше эше менән матур. Ғ. Ғалискәрова "Алмағас". Башҡорт теленең үҙенсәлекле тартынҡы өндәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

16.10

Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәрен белеү

тексты тасуири уҡырға, һөйләргә әҙерләнергә

19

Д. Исламов "Көҙгө йәйғор". Һөйләмдәрҙең интонацион төрҙәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

18.10

Һөйләмдәрҙең интонацион төрҙәренә бүлә белеү

Кластан тыш уҡыу

20

Диктант яҙыу дәресе.

Диктант яҙыу дәресе

1

22.10

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

21

Хаталар өҫтөндә эш. Кластан тыш уҡыу.

Ҡушма дәрес

1

23.10

Кластан тыш уҡыу.

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

22

1-се сиректә үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Уҡыу тиҙлеген тикшереү.

Ҡабатлау дәресе

1

25.10

Уҡыу тиҙлеген тикшереү.

40-сы бит, тексты тасуири уҡырға.

23

Кластан тыш уҡыу. 1-се сиректә үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Ҡабатлау дәресе

1

29.10

Кластан тыш уҡыу

24

Экскурсия.

1

30.10

Кластан тыш уҡыу

II сирекТелмәр үҫтереү

буйынса һәм грамматик темалар

Дәрес төрҙәре

План буйынса

Сәғәт һаны

Үткәрелгән ваҡыты

Уҡыусының эшмәкәрлеге

Өй эше

План

б-са

Факт.дата

1

Тарих биттәренән. Ф. Иҫәнғолов "Һин ни эшләр инең?". Тартынҡы өндәрҙе ҡабатлау.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

8.11

Башҡорт теленең үҙенсәлкеле тартынҡы өндәрен белеү

тексты тасуири уҡырға.

2

Р. Низамов "Батырлыҡ". Батырҙар бар беҙҙең арала. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре.

Ҡушма дәрес

1

12.11

Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре ҡуя белеү

тексты тасуири уҡырға.

3

А. Йәғәфәрова "Яҡшылыҡҡа яҡшылыҡ". Инша яҙыуға әҙерлек дәресе.

Ҡушма дәрес

1

13.11

Тасуири уҡырға өйрәнеү Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре ҡуя белеү

Дәфтәрҙә эш

4

Инша яҙыу дәресе.

Инша яҙыу дәресе.

1

15.11

тексты тасуири уҡырға.

5

Хаталар өҫтөндә эш. Һөйләм аҙағында тыныш билдәләрен ҡабатлау.

Ҡушма дәрес

1

19.11

Һөйләм аҙағында тыныш билдәләре ҡуя белеү

тексты тасуири уҡырға.

6

Ә. Йәғәфәрова "Эшенә күрә яуабы". Һорауҙарға яауптар. Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсаларын ҡабатлау.

Ҡушма дәрес

1

20.11

Һорауҙарға яауптар. Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсаларын ҡабатлау.

Дәфтәрҙә эш

7

М.Мортазиндан "Башҡортостан".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

22.11

Тасуири уҡырға өйрәнеү

Кластан тыш уҡыу

8

З. Биишева "Уйҙар". Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсаларының дөрөҫ яҙылышы.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

26.11

Йо,йө, йе, йү, йы, йә хәреф ҡушымсаларының дөрөҫ яҙылышы.

Кластан тыш уҡыу

9

Х. Мохтар тормош юлы һәм ижады"Мәктәпкә", "Уҡырға алманылар".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

27.11

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

Кластан тыш уҡыу

10

М. Мортазин тормош юлы һәм ижады.Ғ. Хөсәйенов "Батырша".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

29.11

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

тексты тасуири уҡырға.

11

Ҡ. Аралбаев "Муса батыр".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

3.12

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

Текстың эстәлеген белеп, һөйләргә әҙерләнергә

12

С. Злобин "Кескәй һыбайлы".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

4.12

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

Кластан тыш уҡыу

13

Ә. Вәлиди "Аҡтамыр". Күсереп яҙыу.

Ҡушма дәрес

1

6.12

Кластан тыш уҡыу

14

Хаталар өҫтөндә эш. Үткән яҙыусыларҙың ижадын ҡабатлау.

Ҡушма дәрес

1

10.12

Кластан тыш уҡыу

15

Й. Солтанов "Тәүге ҡар".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

11.12

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

Текстың эстәлеген белеп, һөйләргә әҙерләнергә

16

Г. Юнысова "Ҡар яуғас". Башҡорт телендә баҫым.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

13.12

Башҡорт телендә баҫым.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

17

Е. Кучеров "Ҡышты нисек үткәрәләр?"

1

17.12

Кластан тыш уҡыу

18

Беҙҙең ғаилә Башҡорт телендә һорау һөйләмдәр. Ф. Иҫәнғолов "Урманда ни өсөн йылы?"

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

18.12

Башҡорт телендә һорау һөйләмдәр.

Текстың эстәлеген белеп, һөйләргә әҙерләнергә

19

Ҡ. Даян "Шыршы". Башҡорт телендә баҫымдың үҙенсәлектәре.Телебеҙ нисек төҙөлгән.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

20.12

Башҡорт телендә баҫымдың үҙенсәлектәре.Телебеҙ нисек төҙөлгән.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

20

М. Кәрим "Ҡыш бабай әкиәте".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

24.12

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың интонацияһы.

Текстың эстәлеген белеп, һөйләргә әҙерләнергә

21

Ғ. Ғүмәр "Әсәйемә оҡшаған".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың интонацияһы.

Текст төҙөп яҙып килергә

22

М. Садиҡова "Ер аҫты байлығы". Кластан тыш уҡыу. Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың интонацияһы.

Ҡушма дәрес

1

25.12

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың интонацияһы.

тексты тасуири уҡырға.

23

Контроль диктант яҙыу дәресе.

диктант яҙыу дәресе.

1

тексты тасуири уҡырға.

24

Хаталар өҫтөндә эш. Ф. Рәхимғолова "Һөнәрлеләр". Ш. Ғәлиев "Оҡшаймы?"

Ҡушма дәрес

1

27.12

Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың интонацияһы.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

III сирекТелмәр үҫтереү

буйынса һәм грамматик темалар

Дәрес төрҙәре

План буйынса

Сәғәт һаны

Үткәрелгән ваҡыты

Уҡыусының эшмәкәрлеге

Өй эше

План

б-са

Факт.дата

1

Т. Сәғитов "Миңлеғәли Шайморатов". Ҡ. Даян "Шайморатов генерал". Һүҙҙәрҙең предметты, билдәне, эш-хәрәкәтте белдереүе.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

14.01

Һүҙҙәрҙең предметты, билдәне, эш-хәрәкәтте белдереүе.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

2

Р. Сурағолов "Һунар". Күсереп яҙыу дәресе.

Ҡушма дәрес

1

15.01

Шиғырҙы тасуири уҡырға

3

Хаталар өҫтөндә эш. Ғ. Әмири "Муса гәрәев".

Ҡушма дәрес

1

17.01

тексты тасуири уҡырға.

4

Р. Ниғмәти "Еңеүселәргә дан!". Белемеңде тикшер!

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

21.01

Шиғырҙы тасуири уҡырға

5

8 Март - ҡатын-ҡыҙҙар байрамы М. Нагаева "Әсәләр". Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең берлек һәм күплек мәғәнәһендә килеүе.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

22.01

Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең берлек һәм күплек мәғәнәһендә килеүе.

Шиғырҙы тасуири уҡырға

6

Ф. Иҫәнғолов "Сер". Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ мәғәнәһендә килеүе.

Ҡушма дәрес

1

24.01

Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ мәғәнәһендә килеүе.

һөйләргә әҙерләнергә

7

Ай, Уралым, Уралым… М. Дилмөхәмәтов "Һылыуым".

Ҡушма дәрес

1

28.01

тексты тасуири уҡырға.

8

Мәҡәлдәр менән танышыу. М. Кәрим "Тыуған Башҡортостаным".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

29.01

Мәҡәлдәр менән танышыу

Дәфтәрҙә эш

9

Изложение яҙыу дәресе.

Изложение яҙыу дәресе.

1

31.01

тексты тасуири уҡырға.

10

Хаталар өҫтөндә эш. С. Юлаевтың трмош юлын өйрәнеү. " Уралым".

Ҡушма дәрес

1

4.02

Юлаевтың трмош юлын өйрәнеү

тексты тасуири уҡырға, һөйләргә әҙерләнергә

11

С. Агиш "Тыңлағыҙ, Өфө һөйләй!" Предмет исемдәренең ваҡыт, урын, урын, эйәлек мәғәнәләрен белдереү.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

5.02

Предмет исемдәренең ваҡыт, урын, урын, эйәлек мәғәнәләрен белдереү.

тексты тасуири уҡырға

12

М. Кәрим "Йыр булһын юлдашың"

Ҡушма дәрес

1

7.02

Шиғырҙы тасуири уҡырға

13

Заһир Исмәғилевтың тормош юлы менән танышыу.

Ҡушма дәрес

1

11.02

Яҙыусылырҙың тормош юлын белеү

тексты тасуири уҡырға

14

Н. Нәжми "Мендем бейек Уралтауҙың башына ". Эш-хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

12.02

Эш-хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Йырҙы өйрәнергә

15

Башҡорт халыҡ ижады Рәшит Нурмөхәмәтов. Батыр тураһында легенда.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

14.02

Батыр тураһында легендалар белеү

Һорауҙарға яуаптар

16

Әкиәт. Ата ҡаҙ менән төлкө

Ҡушма дәрес

1

18.02

Кластан тыш уҡыу

17

Әкиәт. Төлкө һәм айыу.

Ҡушма дәрес

1

19.02

Кластан тыш уҡыу

18

Г. Юнысова "Болоттар".

Ҡушма дәрес

1

21.02

Кластан тыш уҡыу

19

Ж. Кейекбаев "Айыу ниңә ҡойороҡһоҙ".

Ҡушма дәрес

1

25.02

Һөйләргә әҙерләнеп килергә

20

"Һандуғас" Хикәйәһе менән танышыу. Йомаҡтар менән танышыу.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

26.02

Йомаҡтар менән танышыу.

Һөйләргә әҙерләнеп килергә

21

Яҙ килә еремә... Я. Хамматов ""Яҙ башланды".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

28.02

Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр.

тексты тасуири уҡырға

22

М. Ғафури "Яҙ". Ҡара ҡарғалар килде. Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

4.03

Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр.

тексты тасуири уҡырға

23

Диктант яҙыу дәресе.

Диктант яҙыу дәресе.

1

5.03

Кластан тыш уҡыу

24

Хаталар өҫтөндә эш. Кластан тыш уҡыу.

Ҡушма дәрес

1

7.03

Кластан тыш уҡыу

25

М. Ғәли "Матур көн".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

11.03

Кластан тыш уҡыу

Кластан тыш уҡыу

26

М. Кәрим "Кил инде".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

12.03

Кластан тыш уҡыу

Кластан тыш уҡыу

27

Ҡоштар беҙҙең дуҫтарыбыҙ. Һүҙҙәрҙең предмет блдәләрен төрлө миҡдарҙа һәм сағыштырып күрһәтеүе.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

14.03

Һүҙҙәрҙең предмет блдәләрен төрлө миҡдарҙа һәм сағыштырып күрһәтеүе.

Күсереп яҙыу

28

Кластан тыш уҡыу. 3-се сиректә үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Ҡушма дәрес

1

18.03

Кластан тыш уҡыу

Кластан тыш уҡыу

IV сирекТелмәр үҫтереү

буйынса һәм грамматик темалар

Дәрес төрҙәре

План буйынса

Сәғәт һаны

Үткәрелгән ваҡыты

Уҡыусының эшмәкәрлеге

Өй эше

План

б-са

Факт.дата

1

А. Игебаев "Самолетта остом".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

1.04

Кластан тыш уҡыу

Кластан тыш уҡыу

2

Ф. Иҫәнғолов "Дуҫтар".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

2.04

Кластан тыш уҡыу

тексты тасуири уҡырға

3

Ҡ. Даян "Яҙғы гөлдәр". Күсереп яҙыу дәресе.

Ҡушма дәрес

1

4.04

Шиғырҙы тасуири уҡырға

4

Хаталар өҫтөндә эш. Хеҙмәт емеше.

Ҡушма дәрес

1

8.04

тексты тасуири уҡырға

5

Ҡәҙерленән дә ҡәҙерле... А. Игебаев "Яҙ бүләге". Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең эш башҡарыусының затын, барлығын, күплеген аңлатыуы.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

9.04

тексты тасуири уҡырға

6

Әкиәт. Ҡан ҡәрҙәш. Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең эш башҡарыусының затын, барлығын, күплеген аңлатыуын ҡабатлау.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

11.04

Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең эш башҡарыусының затын, барлығын, күплеген аңлатыуын ҡабатлау.

Кластан тыш уҡыу

7

Т. Сәғитов "Футбол тубы".

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

15.04

Һөйләргә әҙерләнеп килергә

8

Яҙ байрамы Кәкүк сәйе. Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

16.04

Яҙ байрамы

Эште, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Һөйләргә әҙерләнеп килергә

9

А. Игебаев "Еңеү көнө". Ҡ. Даян "Дуҫтар байрам итә".

Ҡушма дәрес

1

18.04

Шиғырҙы ятларға

10

К.Кинйәбулатова "Беренсе Май".

Ҡушма дәрес

1

22.04

Шиғырҙы тасуири уҡырға

11

Ә. Вәли "Йәй етте".

Ҡушма дәрес

1

23.04

тексты тасуири уҡырға

12

М. Ғафури "Болон". Предметтың исемен, билдәһен, эшен белдереүсе һүҙҙәрҙе ң мәғәнә үҙенсәлектәре

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

25.04

Предметтың исемен, билдәһен, эшен белдереүсе һүҙҙәрҙе ң мәғәнә үҙенсәлектәре

Шиғырҙы тасуири уҡырға

13

Йәйҙең йәмле көндәрендә М. Кәрим "Урманда". Предметты,уның билдәһен, эшен белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

29.04

Предметты,уның билдәһен, эшен белдереүсе һүҙҙәрҙең мәғәнә үҙенсәлектәре.

Һөйләргә әҙерләнеп килергә

14

К. Кинйәбулатова ижады. Башҡорт халыҡ әкиәттәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

30.04

Башҡорт халыҡ әкиәттәрен белеү, уҡыу

Кластан тыш уҡыу

15

Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре.

Яңы тема өйрәнеү дәресе

1

6.05

Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре.

Кластан тыш уҡыу

16

Уйындар менән танышыу. М. Кәрим "Һабан туйы".

Ҡушма дәрес

1

7.05

тексты тасуири уҡырға

17

А. Игебаев "Гармун".

Ҡушма дәрес

1

13.05

Шиғырҙы тасуири уҡырға

18

Р. Ниғмәти "Йәйге каникулдар".

Ҡушма дәрес

1

14.05

Кластан тыш уҡыу

19

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Контроль диктантҡа әҙерлек дәресе..

Ҡушма дәрес

1

16.05

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау

Кластан тыш уҡыу

20

Контроль диктант.

Ҡушма дәрес

1

20.05

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау

Кластан тыш уҡыу

21

Хаталар өҫтөндә эш. Һабан туйы.

Ҡушма дәрес

1

21.05

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау

Кластан тыш уҡыу

22

Уҡыу тиҙлеген тикшереү.

Ҡушма дәрес

1

23.05

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау

Кластан тыш уҡыу

23

Кластан тыш уҡыу.

Ҡушма дәрес

1

27.05

Кластан тыш уҡыу

24

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау Кластан тыш уҡыу.

Ҡушма дәрес

1

28.05

Кластан тыш уҡыу

25

2-се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау Кластан тыш уҡыу.

Ҡушма дәрес

1

30.05

Кластан тыш уҡыу

26

Тәбиғәткә экскурсия.

1

30.05

Кластан тыш уҡыу

Уҡытыу-методик ҡулланмалар исемлеге

1. Усманова М. Г. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.

2. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М. С., Сиразетдинов З. Ә. Башҡортса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 - се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. - Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.

3. Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.

4. "Бүләк" дәреслегенә методик ҡулланма. /Толомбаев Х.А., Әбуталипова Р.Ә, Дәүләтшина М.С./ - Өфө, 1993.

5. Башҡорт алфавиты һүрәттәрҙә.

6. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф министрлығы, 2005.

7. Ураҡсин З.Ғ., Сиразетдинов З.Ә., Суфьянова Н.Ф. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге: Башланғыс класс уҡыусылары өсөн. - Өфө, 2005.

Материаль-техник ҡулланмалар

• телевизор;

• видеоплеер;

• магнитофон;

• компьютер;

• DVD.

Төп әҙәбиәт

1. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Бүләк: Рус мәктәптәрендә уҡыусы башҡорт балалары өсөн әлифба. - Өфө, 2010.

2. Салихова М.Т., Шафикова С. Х. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы (1-4-се кластар өсөн) - Өфө: Китап, 1997.

3. Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. - Өфө, 2009.

4. Аслаева Р.Ғ. Телмәр һәм зиһен. - Өфө, 2005.

5. Шарапов И.Ә. Йомаҡлы әлифба: Башҡорт телен өйрәнеүсе 1 класс уҡыусылары өсөн. - Өфө, 1996.

6. Аслаев Т.Х., Исламғолова Ы.Ә. Уйнат, уйлат баланы: Уҡытыусы өсөн ҡулланма. - Өфө, 1993.

7. Аҙнабаева Ф.Г., Тнафиҡова З.Г. Тылсымлы өндәр: Методик ҡулланма. - Өфө: БМКИ, 2004

8. Сынбулактова Ф.Ш. "Туған тел" дәреслегенә методик ҡулланма. 1-2 кластар. - Өфө, 2008.

Өҫтәлмә әҙәбиәт

1. Башҡортса - русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге. - Өфө: Китап, 1994.

2. Әүбәкирова З.Ф., Әүбәкирова Х.E., Дилмөхәмәтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым. - Өфө: Китап, 2007.

3. Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. - Өфө, 2008.

4. «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат» журналдары.

5. Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1- 4 - се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма.

6. Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. - Өфө, 2008.

7. Жемчужины детской башкирской литературы. /Составитель - В.С.Мавлетов/ - Уфа, 2005.

8. Туғыҙбаева Ф.Х. Беҙ уҡырға өйрәнәбеҙ: Мәктәпкәсә һәм кесе йәштәге уҡыусы балалар өсөн уҡыу китабы. - Өфө, 2008.

9. Раҡаева Ә.С. Уйнайыҡ уйлап ҡына. - Өфө, 2008.

10. Ураҡсина Р. Тәмле-тәмле-тәмлекәс: Шиғырҙар, йола-уйын күренештәре. - Өфө, 1996.

11. Юнысова Г.А. Йәйғор: Балалар өсөн шиғырҙар. - Өфө, 2003.

12. Хисаметдинова Ф.Г. Кескәйҙәр өсөн башҡорт теле. - Өфө: Башҡортостан энциклопедияһы, 2002.