Татар теле. ФДББС. Тарихи сүзләр. Архаизмнар.

Тема: Куллану активлыгы буенча татар теленең сүзлек составы. Архаизмнар, тарихи сүзләр.

Максат: 1. Куллану активлыгы буенча татар теленең сүзлек составы турында белешмә бирү.

2. Тарихи сүзләр һәм архаизмнарның үенчәлекләре, уртак һәм аермалы якларын билгеләү.

3. Төркемнәрдә һәм мөстәкыйль эшләү күнекмәләрен ныгыту.

4. Халкыбызның тарихы белән кызыксындыру.

Дәрес тибы: Яңа белем бирү.

Җиһазлау: дәреслек, ярдәмлек, схемаУкытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Уку-укыту гамәлләре

Мотивация

Укучыларны саләмләү, уңышлар теләү. Бик борынгыдан

Бабалар аша

Миңа да килеп җиттең.

Бирдең аң,

Бирлең белем.

Хәзер инде

Офыктагы маяк булып

Алга чакы,

Татар теле,

Тукай теле,

Туган телем!.. (Акъегет)

Саләмне тыңлау, бер-берләренә яхшы кәеф теләп эшкә керешү.

Тыңлаган әсәрләр буенча сораулар бирә белү;

әхлакый-этик бәяләү

социаль һәм шәхси бәяләрдән чыгып,шәхеснең мораль сайланышында үзләштерү эчтәлеген бәяләү

Актуализация

1.Өй эшләрен сайлап тикшерү.

2. Сорауларга җавап биреп, теоретик белемнәрне яңарту.

- Кулланыштан төшеп калган сүзләрне ничек атыйлар?

- Алар вакытлыр үтү белән нишлиләр?

- Архаизмнар дип нинди сүзләр атала?

- Тарихи сүзләр кайчан барлыкка килә?

Сорауларга җавап бирәләр.

Соңгы нәтиҗәләрне исәпкә алып, максатларның эзлеклелеген билгеләү.план төзү һәм эшнең эзлеклелеге

Прогнозлау(алдан фаразлау)

Нәтиҗәгә соклану һәм аның үзләштерү дәрәҗәсен билгеләү

Укучы нинди авырлыклар белән очраша?

Дәреснең максатларын ачу.

Мисал бирү, дәреснең максатын билгеләү өчен проблемалы ситуация тудыру.

Мөсафир, кем, җиһанга басты ботны,

Биетте ажгырып аны замана.

Өеп чергән өмидне, төртте утны,

Йотып утларны китте яна-яна.

(Дәрдмәнд)

• Без бүген нинди эш белән шөгыльләнербез?

Мисалларны укыйлар, уйлыйлар, сүзлек белән эшлиләр.

Укучылар тарафыннан белгән яки әлегәчә белмәгән күнекмәләрне үзара бәйләү; Планлаштыру;

Авырлык

тан чыгу юллары.

Аңлатмалы сүзлек белән эшләү.

Сүзлекләр белән эшлиләр.

Сорауларга җавап бирәләр, аңлаталар.

- проблеманың әйтелеше яки бирелеше;

-проблемаларны чишү юлларын мөстәкыйль табу.

Материал

ны беренчел ныгыту.

1. 262нче күнегү өстендә эшләү. (биремне язмача башкару.)

• Мәсәлне укып чыгу;

• Эчтәлеге буенча әңгәмә өештыру;

• Тексттан искергән сүзләрне табу, аларның хәзерге исемнәрен уйлау.

Текстны өйрәнәләр, алдагы сыйныфларда өйрәнгәннәрне искә төшерәләр. Фикерләрен сыйныфка әйтәләр. Мисаллар ярдәмендә дәлиллиләр. Сүзлек белән эшлиләр.

Төрле фикерләрне исәпкә алу, үз позициясен нигезләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен ачыклау,

- логик фикерләү чылбырын төзү,

- исбатлау.

Телдән аңлату.

Физкульт

минутка

Ак куян басып тора,

Колакларын селкетә.

Менә шулай, менә шулай

Колакларын селкетә.

Ак куян басып тора,

Ул кулларын җылыта.

Тыңлыйлар, хәрәкәтләрне башкаралар.

Менә шулай, менә шулай

Ул кулларын җылыта.

Ак куян басып тора,

Аякларын җылыта.

Менә шулай, менә шулай

Аякларын җылыта.

Ишетеп аңлау

Мөстә

кыйль эш.

263нче күнегүне башкару.

Текстны күчереп язу;

Архаизмнар һәм тарихи сүзләр астына сызу.

• Язма эшләрен үрнәк буенча тикшерәләр.

Ук, җәя, кылыч, кистән, сөңге, шишәк, көбә, пищаль, яка чылбыры, хәситәләр, чулпылар, аеллар, бәллүр.

Үрнәк буенча тикшерәләр, үзбәя.

Нәтиҗәгә соклану һәм аның үзләштерү дәрәҗәсен билгеләү ,аның вакытлы характеристикалары.

Кабатлау һәм ныгыту күнегүләре.

Төркемдә эшләү:

263нче күнегүнең дәвамы рәвешендә таблицаны тутыру.

Таблицаны тутыралар. Бергәләп эшлиләр, чагыштыралар.

Сорауларга җавап бирәләр, киңәшеп төркемдә эшлиләр.

Төркемдә эшләү Төрле фикерләрне исәпкә алу, үз позициясен нигезләү. логик фикерләү чылбырын төзү,

Тикшерү, коррекцияләү, иптәшеңнең эшчәнлеген бәяләү,үз фикереңне тулы әйт

Рефлексия. Өй эше.

Дәрескә йомгак ясау.

• Нинди эш башкардык?

• Нинди яңалык белдегез?

Үзбәя.

1. Кагыйдәне кабатлагыз.

2. Әдәби өзектән мисал.

Үз эшен, иптәшләренең җавапларын, үз хезмәтен бәяли белү.