- Учителю
- Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша
Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша
Сабақ жоспары
Сынып: 8
Қазақ тілі
Күні:
Тоқсан: І
Сабақтың тақырыбы: Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша
Сабақтың мақсаты:
а) Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықшаның жасалу жолдарын түсіндіремін;
ә) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балаларды тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін арттыру,сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;
б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ сабақ.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,тіл дамыту, түсіндіру.жаттығу
Сабақтың көрнекілігі: презентация,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет,
Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
1.) Үй тапсырмасын пысықтау:
Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын. Көркем шығармадан баяндауыш түрлеріне мысал теру.
2.Жаңа тақырыпқа шығу. Ребус арқылы Слайд 1
3. Өткенді еске түсіру сұрақтары:
-
Сөйлем мүшесінің белгілерін ата.
-
Сөйлем мүшелері құрамына қарай нешеге бөлінеді?
-
Атқаратын қызметі жағынан неше топқа жіктеледі?
-
Бастауыш дегеніміз не?
-
Баяндауыш дегеніміз не?
Ой қозғау - Жұмбақ шешу
Кіммін мен?
Бәрінің иесімін.
Маған қарап құрайсың
Ойыңның сен жүйесін. (Бастауыш)
Ешқашанда ол аянбайды,
Не болғанын баяндайды.
Жазған бала нүкте қойып,
Сөйлемін аяқтайды. (Баяндауыш)
Ол дағы атау тұлғалы
Сөздерді байланыстырады.
Байланысу түрі оның -қиысу,
Интоноция тәсілімен түйісу . (Бастауыш пен баяндауыш)
б) Жаңа сабақты өздігінен меңгеру. Топтық жұмыс «Ойлан -Топтас -Талқыла!
Тапсырмалар:
А)Бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен
Ә)Бастауыш сілтеу еісдігі немесе жіктеу есімдігінің ІІІ жағынан болып, баяндауыш зат есім болатындай мысал құрау
А)Бастауыш заттанған сын есім, сан есім және есімшеден, баяндауыш зат есімнен болатындай етіп мысал құрау
Ә) Сан есімнен болған бастауышты сан есімнен болған тұрлаусыз мүшеден ажырату үшін жасалатындай етіп сөйлем құрау.
А) Бастауыш тұйық етістіктен болып, баяндауыш зат есімнен болатындай немесе керісінше;
Ә) Бастауыш та, баяндауыш та сан есімнен болатындай етіп сөйлем құрау.
Слайд.2
Бастауыш пен баяндауыштың қай сөз табынан болғанына қарай және интонация арқылы байланысуына қарай мына жағдайларда бастауыштан кейін сызықша қойылады:
-
Бастауыш та,баяндауыш та атау тұлғалы зат есім болса,араларына сызықша қойылады.астық - біздің байлығымыз.(«Тербеледі тың дала».) Күдіренов Айтым - аға шопан. Ерлік - бүгінгі өмір талабы. («Дала дауылпаздары»)
-
Бастауыш сілтеу есімдігінен немесе жіктеу есімдігінің ІІІ жағынан болып,баяндауыш зат есімнен болса,бастауыштан кейін сызықша қойылады.Бұл - үлкен қуаныш Ол - қазір звено бастығы.
-
Бастауыш заттанған сын есімнен,сан есімнен және есімшеден болып,баяндауыш зат есімнен болса,бастауыштан кейін сызықша қойылады.Қыздардың үлкені - Майра,кішісі - сайра. Үш - тақ сан. Ұзын белдің бойында биік таудай мұнартқан - Қарағанды.
-
Бастауыш тұйық етістіктен (дара я күрделі) болып,баяндауыш зат есімнен болса немесе керісінше,бастауыш зат есім,баяндауыш тұйық етістіктен болса,араларына сызықша қойылады.Менің ұмтылған тілегім - қалайда пайдалы адам блып шығу. Қой бағу - қиын кәсіп.
-
Бастауыш та, баяндауыш та сан есім болса,араларына сызықша қойылады: Бес жерде бес - жиырма бес.
-
Сілтеу есімдігі мен жіктеу есімдігінің ІІІ жағынан болған бастауышты ,сондай-ақ зат есім,сын есім,есімшеден болған бастауыштарды көршілес тұрған зат есімнен болған сөйлем мүшесінің анықтауышы деп шатастырмас үшін,бастауыштан кейін сызықша қойылады: Бұл - жазушының байқағыштығын көрсетеді.жақсы - ісімен жақсы.Көрмес - түйені де көрмес.
-
Сан есімнен болған бастауышты күрделі сан есімнен болған мүшеден ажырату үшін,соңынан сызықша қойылады. Жүз - жиырма беске бөлінеді.Жүз жиырма - беске бөлінеді
V.Тақтамен жұмыс. Талдау. Жеке жұмыс
А) 40-жаттығу. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жүргізеді.
41-жаттығу. Сызықшаны қойып көшіру. (жұппен)
Слайд.3
Берілген сөйлемдердің қайсысына сызықша қойылады? Сызықша қойылатын сөйлемге «иә»,сызықша қойылмайтын сөйлемге «жоқ» деп жауап беріңдер.
-
Оқу - білім бұлағы. (Иә)
-
Оқу түбі - тоқу (Иә)
-
Бірлігі күшті ел азбайды (Жоқ)
-
Суға кеткен тал қармайды (Жоқ)
-
Көп түкірсе - көл. (Иә)
Сергіту сәті: « Қара жорға» биі
Бекіту кезеңі: Жинақтау. Семантикалық кестені толтыру ( Жеке)
Мысалдар
Бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен
Бастауышы- зат есім, баяндауышы-
заттанған сын есімнен
Бастауышы -тәуелденген зат есім, баяндауышы-тәуелденген зат есімнен
Бастауышы да , баяндауышы да бір сөзден
Бастауышы заттанған сын есім, баяндауышы
Зат есімнен
Ер дәулеті- еңбек
Көз- қорқақ, қол батыр
Ердің айнасы - еңбегі
Жалқау кісі- жарым кісі
Еріншек- елдің мазағы
Еңбек -адамның екінші анасы
Топпен жұмыс:
Бастауыш
Баяндауыш
Мысалдар
З.е
З.е
Ұстаз - ұлағатты есім.
есімдік
З.е
Бұл - біздің ауыл.
Есімше тұлғалы етістік
З.е
Келген - Ажар.
Заттанған Сан.е
З.е
Алты - жұп сан.
Сан.е
Сан.е
Бес жердегі бес - жиырма бес.
Тұйық етістік
З.е
Іздену - білімпаз болудың басты шарты.
Сан.е
(Тұрлаусыз мүше)
Жиырма -т өртке бөлінеді.
Рефлексия
Менің бүгінгі сабақтан алған әсерім….
Маған ұнады……..
Маған қиын болды……………..
Тілегім ………………..
Үйге тапсырма: 53-бет 42-жаттығу.
VII. Бағалау.
Жұмыс алгоритмі
1.Ұйымдастыру кезеңі:
2. Үй тапсырмасын пысықтау:
3. Жаңа тақырыпқа шығу. Ребус арқылы Слайд 1
4. Өткенді еске түсіру сұрақтары
5.Ой қозғау - Жұмбақ шешу. Слайд 1.1
6. Жаңа сабақты өздігінен меңгеру.
Топтық жұмыс « Ойлан -Топтас -Талқыла!»
7. Слайд.2
8. Тақтамен жұмыс. Талдау. Жеке жұмыс
А) 40-жаттығу. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жүргізеді.
41-жаттығу. Сызықшаны қойып көшіру. (жұппен)
9. Слайд.3
10. Сергіту сәті: « Қара жорға» биі
11. Бекіту кезеңі: Жинақтау. Семантикалық кестені толтыру ( Жеке) Слайд 4
12. Рефлексия.
13. Үйге тапсырма: 53-бет 42-жаттығу.Слайд 5
14. VII. Бағалау.
Шақат орта мектебі.
Қазақ тілі пәнінен 8 «А» сыныбында өткізілген ашық сабақ.
Пән мұғалімі:А.А.Искакова
2015-2016 оқу жылы.
Семантикалық кестені толтыру
Мысалдар
Бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен
Бастауышы- зат есім, баяндауышы-
заттанған сын есімнен
Бастауышы -тәуелденген зат есім, баяндауышы-тәуелденген зат есімнен
Бастауышы да , баяндауышы да бір сөзден
Бастауышы заттанған сын есім, баяндауышы
Зат есімнен
Ер дәулеті- еңбек
Көз- қорқақ, қол батыр
Ердің айнасы - еңбегі
Жалқау кісі- жарым кісі
Еріншек- елдің мазағы
Еңбек -адамның екінші анасы
Семантикалық кестені толтыру
Мысалдар
Бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен
Бастауышы- зат есім, баяндауышы-
заттанған сын есімнен
Бастауышы -тәуелденген зат есім, баяндауышы-тәуелденген зат есімнен
Бастауышы да , баяндауышы да бір сөзден
Бастауышы заттанған сын есім, баяндауышы
Зат есімнен
Ер дәулеті- еңбек
Көз- қорқақ, қол батыр
Ердің айнасы - еңбегі
Жалқау кісі- жарым кісі
Еріншек- елдің мазағы
Еңбек -адамның екінші анасы
Топпен жұмыс:
Бастауыш
Баяндауыш
Мысалдар
З.е
З.е
есімдік
З.е
Есімше тұлғалы етістік
З.е
Заттанған Сан.е
З.е
Сан.е
Сан.е
Тұйық етістік
З.е
Сан.е
(Тұрлаусыз мүше)
Берілген сөйлемдердің қайсысына сызықша қойылады? Сызықша қойылатын сөйлемге «иә»,сызықша қойылмайтын сөйлемге «жоқ» деп жауап беріңдер.
-
Оқу білім бұлағы.
-
Оқу түбі тоқу
-
Бірлігі күшті ел азбайды
-
Суға кеткен тал қармайды
-
Көп түкірсе көл.
Берілген сөйлемдердің қайсысына сызықша қойылады? Сызықша қойылатын сөйлемге «иә»,сызықша қойылмайтын сөйлемге «жоқ» деп жауап беріңдер.
-
Оқу білім бұлағы.
-
Оқу түбі тоқу
-
Бірлігі күшті ел азбайды
-
Суға кеткен тал қармайды
-
Көп түкірсе көл.
Берілген сөйлемдердің қайсысына сызықша қойылады? Сызықша қойылатын сөйлемге «иә»,сызықша қойылмайтын сөйлемге «жоқ» деп жауап беріңдер.
-
Оқу білім бұлағы.
-
Оқу түбі тоқу
-
Бірлігі күшті ел азбайды
-
Суға кеткен тал қармайды
-
Көп түкірсе көл.
Берілген сөйлемдердің қайсысына сызықша қойылады? Сызықша қойылатын сөйлемге «иә»,сызықша қойылмайтын сөйлемге «жоқ» деп жауап беріңдер.
-
Оқу білім бұлағы.
-
Оқу түбі тоқу
-
Бірлігі күшті ел азбайды
-
Суға кеткен тал қармайды
-
Көп түкірсе көл.