- Учителю
- Тыңдау әдебі. Мұрат Мөңкеұлы. Ы. Алтынсарин (10 сынып)
Тыңдау әдебі. Мұрат Мөңкеұлы. Ы. Алтынсарин (10 сынып)
| Сабақтың өтілетін күні | пәні | сыныбы | Өткізетін мұғалім | |||
|
.10. 2015 жыл
|
Қазақ тілі | 10 «А», 10 «Б» |
Ж.К.Тулегенова | |||
|
Сабақтың тақырыбы |
Тыңдау әдебі. Тілдік қарым - қатынас | |||||
| Сабақтың мақсаты
Сабақтың түрі: Сабақтың типі: |
1.Білімділік: Әдеп, тыңдау әдебі туралы түсініктерін қалыптастыру. Сөйлеу мәдениеті мен тыңдау әдебінің шарттарын меңгерту. Практика лық тапсырмалар арқылы теориялық білімдітерең игеру, білім, білік дағдыларын шыңдау. 2.Тәрбиелік: Әдептілік ережесін ескере отырып, орынды жерде сөй леп, айтар ойды дұрыс қолдана білуге тәрбиелеу. Нақыл сөздерді негізге алу. 3.Дамытушылық: Оқушының ойлау, сөйлеу, тыңдау дағдыларын, сөздік қор мен тіл байлығын дамыту.Өз ойын қорғай білуге дағдыландыру.
Дәстүрлі емес аралас | |||||
|
Оқыту нәтижесі | Оқушы берілген тапсырманы өз бетінше оқып, өзектендіре алады; қажетті қосымшаларды орынды қолдана отырып, өз ойын ашық айта алады; сыныптасының ойымен санаса алады; өмірмен байланыстыра суреттей алады; өзін- өзі бағалай алады; | |||||
|
Түйінді идеялар |
Шын сөйлеу - әдептіліктің ең негізгі белгісі | |||||
| Әдіс-тәсілдер | Кері байланыс, баяндау, талдау, талқылау, жұптық, топтық жұмыстар, жоба қорғау
| |||||
| Сабақтың мазмұны | ||||||
| Уақыты (минут) | Ресурстар
«Жалғасын тап!»ойыны
Ой бөлісу «Кім шапшаң?»
жетондар
Әзілді сұрақ қа мақал ммен жауап беру
| Мұғалімнің іс-әрекеті І. Ұйымдастыру кезеңі Амандасу тренингі Топқа бөлу (жапырақ, аққайың, құстар, күрең күз түрлеріне қарай топтасу)
ІІ. «Миға шабуыл»: 1.Әдеп сөзіне түсінік бер 2.Әдеп түрлерін сарала, оларды өмірмен байланыстыр. 3.Сөз бен сөйлеу әдебі жайында не білеміз? 4.Сөйлеу әдебіне қатысты қандай тыйым сөздер айтар едің?. 5.Тыңдау әдебі туралы не білеміз? Актуальдау: Тілді қарым - қатынас құралы ретінде қалай қолданып жүрміз? ІІІ. Қызығушылығын ояту «Менің оқушылық кезеңім жайлы толғаныс» тақырыбында ой бөлісу Мағынаны тану Ана тілін білмейтін адам мәдениет ті адам қатарына қосылмайды. (М. Әуезов) Мағынаны ажырату І кезең: Сыпайылық белгісі «сіз» ІІ кезең: Анықтау мен қайталап сұрау («менің түсінігімше сіз», «сіздің ойыңызша бұл») ІІІ кезең: «Кім шапшаң?» 27-жаттығу. Мына сөздердегі дауыс сыз дыбыстарға математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме беріңдер. Дәстүрлер - 9 дыбыс - 3 (дауысты дыбыс), 6 (дауыссыз дыбыс) Қасиетті - 8 дыбыс - 4 (дауысты дыбыс), 4 (дауыссыз дыбыс) Ертегілер - 9 дыбыс - 4 (дауысты), 5 (дауыссыз) Ұшқын - 5 дыбыс - 2 (дауысты), 3 (дауыссыз) Ғажайып - 7 дыбыс - 3 (дауысты), 4 (дауыссыз) Әр бала компьютермен аударма сөздік жұмысын (ағылшын тілде) жасайды. Сергіту сәті: Қар жана ма? ( Қалауын тапса,қар жанар. ) Адамда арқау бола ма? (Ас адамның арқауы) Қандай бас аяққа тыным бермейді? (Ақымақ бас екі аяққа тыным бер мейді) Тауық түс көре ме? (Тауықтың түсіне тары кіреді ).
Шығармашылық жұмыс: Мақалды тақырып етіп алып, әңгіме жазу Рефлексия: «Тыңда! Сөйле!» ұранымен түйінді идея ұсыну.
Үй тапсырмасы: 30-жаттығу. «Әдептілік айнасы» жоба қорғау .Менің де айтарым бар.... (бейнероликті өңдеу тәсілі). Бағалау: «Үш шапалақ», «Екі жұлдыз, бір тілек»
| Оқушының іс- әрекеті
Таңдап алынған сөзді кірістіре отырып өлең жолдау не ән айту (Жапырағын жайған бәйтерек... Бара жатыр құстар қайтып....)
Сыпайылық, ізеттілік белгісі. Сөйлеу мен тыңдау әдебі .Тыңдалмаған сөз жетім. Шаршы топта сөз бастау қиын. Сөз -ойдың кілті. Сөйлей білу - өнер. Сөйлегенде сабыр сақта, асықпай сөйле, дауысыңды көтерме т.б.
Біздің сөйлеу мәдениетіміз бен тыңдау әдебіміз қоғамда өз орнын алып жүр ме?
Оқушының ойын кеңейту. Сөйлеу мәдениетін қалыптас тыру . «түсінбей қалдым», «қайта айтыңызшы» (өтіну мәнінде) Сөйлеуші сөзін бөлмей,мұқият тыңдау-әдептіліктің белгісі. Іскерлік өмірде сөйлеушінің сөзі тыңдай білу, ойдың мәніне талдау жасап отырған дұрыс
Дәстүрлер - traditions Қасиетті - the sacred Ертегілер - fairy tales Ұшқын - spark Ғажайып - the fine «Басқаны тыңдай білу де өнер» Сөз сүйектен өтеді... Ізденіс жұмыстары мен жаңа идея ұсыну.
Оқушы білімін. | |||
Сабақтың өтілетін күні
пәні
сыныбы
Өткізетін мұғалім
.10. 2015 жыл
Қазақ әдебиеті
10 «А», 10 «Б»
Ж.К.Тулегенова
Сабақтың тақырыбы
Мұрат Мөңкеұлы «Сарыарқа», «Қарасай - Қази» дастаны
Сабақтың мақсаты
Сабақтың түрі:
Сабақтың типі:
1.Білімділік мақсаты:
Мұрат Мөңкеұлының толғау - дастандарының мазмұнын меңгерту, ақын шығармаларынан игерген білімдерін тың мәліметтер беру арқылы тереңдету, деңгейлік тапсырмалар орындату арқылы бағалау. 2.Дамытушылық мақсаты: Әр оқушының өзіндік ой - қиялына ерік бере отырып, өзінше ой түюге баулу, шығармашылық жұмыс жасауға жұмылдыру, танымдық белсенділігін арттыру, тіл байлығын дамыту. 3 .Тәрбиелік мақсаты: Айтыскер ақын, жырау шығармалары арқылы оқушыларды адами қасиеттерге баулу, ақын көтерген тағылымды дүниелерден үлгі - өнеге алуға шақыру;
Дәстүрлі емес
аралас
Оқыту нәтижесі
Оқушы берілген тапсырманы өз бетінше оқып, өзектендіре алады; қажетті қосымшаларды орынды қолдана отырып, өз ойын ашық айта алады; сыныптасының ойымен санаса алады; өмірмен байланыстыра суреттей алады; өзін- өзі бағалай алады;
Түйінді идеялар
Екі жақты, бір тілді, Сөйлейтін сөзге шешенмін…»
(Мөңке Мұратұлы)
Әдіс-тәсілдер
Кері байланыс, баяндау, талдау, талқылау, жұптық, топтық жұмыстар, жоба қорғау
Сабақтың мазмұны
Уақыты
(минут)
Ресурстар
Шежірелер сыр шертеді (Ел аузын да)
Тарихи деректер
конспект
«Зерде» таным
Мұғалімнің іс-әрекеті
І. Ұйымдастыру кезеңі
Амандасу тренингі
Топқа бөлу ( «Үш қиян», «Сарыарқа». «Қарасай - Қази»)
ІІ .Үй тапсырмасын тексеру: Мұрат Мөңкеұлының өмірі туралы түсінік. Ақын өмір сүрген кезең.
Мұраттың арнау өлеңдері, олардың тақырыптары.
Ақынның сұлулық тақырыбына арналған өлеңдері, мәнерлеп жатқа оқу, мазмұнын түсіндіру.
Мұрат - айтыскер .
Актуальдау:
Шығармаларының шығу тарихымен таныспыз ба?
. ІІІ. Қызығушылығын ояту
«Менің тобым ақын толғауымен не дастанымен аталады. Неге?
Мағынаны тану
«Ұстазсыз шәкірт тұл» (Мұрын жырау естелігінен)
Мағынаны ажырату
1 Мұрат толғауларындағы адамгершілік тәрбиесіне байланысты философиялық ойшылдық
2.Арнау жанрларындағы шығарма лары.
3.Мұраттың жыршы-ақындығы, Сыпыра, Асан Қайғы, Қазтуған, Шалкиіз, Жиембет, Доспамбет, Махамбет, Шернияз, т.б. ақындар жырларының Мұраттың айтуында сақталғандығы.
4. Мұрын жырауға Мұрат үйреткен он төрт батырлық жыр: «Қарадөң батыр», оның ұрпақтары «Жұбаныш батыр», «Сүйініш батыр», «Құлын шақ батыр», «Ақжонас батыр», «Кеңес батыр», «Жаңбыршы батыр» оның баласы «Телағыс батыр», «Оғыз батыр».«Қарасай - Қаси» дастаны.
5.Дастанның композициясындағы қоштасу, жоқтау жырларының лирикалық әсерлері (мәселен, Орақтың досы Ақмырзаның шешесі Қараулектің, әйелінің жоқтаулары).
Айтыстары: Жылқышымен (1860), Бала Оразбекпен (1863), жаскелең мен (1868), Жантолымен, Тыныш тықпен болған айтыстарының шығармашылық ерекшеліктері, тілдік-көркемдік нақыштары.
Сергіту сәті:
Поэзия минуты.Мөңкенің дана сөздері
Шығармашылық жұмыс:
Мөңке шығармаларындағы адамгер шілік сарын
Рефлексия: «Ыстық орындық»
Үй тапсырмасы: Мұрат Мөңкеұлы «Сарыарқа» толға уы, «Қарасай - Қази» дастанына жоспар құру.Өзіндік тест әзірлеу.
Бағалау:
«Үш шапалақ»,
«Екі жұлдыз, бір тілек»
Оқушының іс- әрекеті
Шаттық шеңбері, сәттілік тілеу.
Топтасу, зерделеу.
Аталған кезеңдер бойынша оқушылар өз ойларын ортаға салады.
Шығармаларының шығу тарихымен таныспыз ба?
(«Мұраттың жалпы айтқаны», «Топқа түскендегі толғауы», «Өлім», т.б.).
(«Қыз», «Боранбайға айтқаны»), хат-өлең («Оқудан қайтқан жігітке хат», «Еліне жазғаны»), тойбастар («Қаратоқай Беріш Есеттің баласы Арман мырзаның қыз ұзатуындағы тойбастар»)
«
Шығармашылықты шыңдау
Ізденіс жұмысы
Оқушы білімін.
Сабақтың өтілетін күні
пәні
сыныбы
Өткізетін мұғалім
5.12. 2015 жыл
Қазақ әдебиеті
10 «А», 10 «Б»
Ж.К.Тулегенова
Сабақтың тақырыбы
Ы.Алтынсарин «Азған елдің хандары», «Азған елдің билері»
Сабақтың мақсаты
Сабақтың түрі:
Сабақтың типі:
1.Білімділік: Ыбырай ағартушылық қызметінің, шығармаларының қыр-сырларын меңгертіп, мазмұнына , тереңдей бойлату,өлеңдеріне жан-жақты талдау жасай отырып тақырыбын ашу.
2.Дамытушылық: Оқушылардың ауызша және жазбаша тіл мәдениетін қалыптастыру,шығарманың мазмұнын аша білу қабілетін дамыту.
3.Тәрбиелік: Оқушылардың әдебиетке деген сүйіспеншілікиерін оята отырып, еңбек сүйгіштікке, табиғатты қорғауға, елжандылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Дәстүрлі емес
аралас
Оқыту нәтижесі
Оқушы берілген тапсырманы өз бетінше оқып, өзектендіре алады; қажетті қосымшаларды орынды қолдана отырып, өз ойын ашық айта алады; сыныптасының ойымен санаса алады; өмірмен байланыстыра суреттей алады; өзін- өзі бағалай алады;
Түйінді идеялар
. «Ыбырай Алтынсарин -қазақ арасынан шыққан тұңғыш кемеңгер адам еді, ол өзінің қараңғы, көшпелі халқының ішіне еуропалық мәдениеттің жарық сәулесін таратты»
«Оренбурский листок» газетінен
Әдіс-тәсілдер
Кері байланыс, баяндау, талдау, талқылау, жұптық, топтық жұмыстар, жоба қорғау
Сабақтың мазмұны
Уақыты
(минут)
Ресурстар
«Жалғасын тап!»ойыны
Ой бөлісу
«Кім шапшаң?»
жетондар
Жуан сұрақ қа мақал мен жауап беру
Мұғалімнің іс-әрекеті
І. Ұйымдастыру кезеңі
Амандасу тренингі
Топқа бөлу (ақын,педагог,жазушы, ағартушы мамандығына қарай топтасу)
ІІ. «Миға шабуыл»:
1. Ы. Алтынсарин -оқулық авторы.
2.. «Қазақ хрестоматиясына енген тақырыптар қандай бөлімдерден тұрады?
3. Білімге шақырған өлеңдерін ата
4. Қазақ ауыз әдебиетіне қандай шығармалары енді ?
5.Торғай қаласының 4 уезінде мектеп ашты.Ол қандай уездер?
Актуальдау:
Ыбырай өз шығармаларында ел ішіндегі теңсіздік, келеңсіздіктер ді жырлады.Оны қай өлеңдерінен кездестіруге болады?
ІІІ. Қызығушылығын ояту
«Ақылсыз жанды досым деп,
Басыңды қосып, сыр айтпа.
Күндердің күні болғанда,
Ол жаман айғақ болар басыңа.»
Қандай ой түйдің?
Мағынаны тану
«Қазақ халқы қарапайым, өнері жоқ халық, бірақ біз қарапайымдылық тың өзінен де көп жақсылық таба мыз» Ы.Алтынсарин.
Мағынаны ажырату
Оқылым
Түсіндіру
Тыңдалым
«Азған елдің хандары», «Азған ел дің билері» атты өлеңдер мазмұны мен танысу, өз ойын топта талқы лап, түйінді идея айту
Сергіту сәті:
Поэзия минуты: «Кел, балалар ,оқылық!» өлеңі
Шығармашылық жұмыс:
Бәріміз бір адамның баласымыз,
Жігіттер, бір- біріңе қарасыңыз.
Өмір деген бес күндік, кетер өтіп,
Атаң барған орынға барасыңыз,-
Рефлексия:
«Тыңда! Сөйле!» ұранымен түйінді идея ұсыну.
Үй тапсырмасы:
«Ыбырай шығармаларындағы еңбек тақырыбы» мәнжазба не жоба жұмысын қорғау
Бағалау:
«Үш шапалақ»,
«Екі жұлдыз, бір тілек»
Оқушының іс- әрекеті
Таңдап алынған сөзді кірістіре отырып дәлелді сөз айту
(Ақын«Жаз»,«Кел,балалар ,оқы лық!» өлеңдерін мәнерлеп оқу....)
.
«Қазақ хрестоматиясы»
Балалар өмірінен алынған әңгімелер. Бұлар түрлі орыс хрестоматиясынан, көбінесе И.Паульсонның хрестоматия сынан алынды.
«Кел,балалар,оқылық!» , «Өнер, білім бар жұрттар»
«Лұқман хакім», «Жиренше шешен», Таза бұлақ», «Қар батыр», «Тазша бұлақ»т.б.
Торғай,Ырғыз,Троиц,Ақтөбеде мектептер ашылады.
«Азған елдің билері», «Азған елдің хандары», «Залым төре ге»-
Оқушының ойлау қабілеті мен сөйлеу мәдениетіне көңіл бөлу.
Қарапайымдылық тақырыбында ой қозғау.
«Басқаны тыңдай білу де өнер»
Сөз сүйектен өтеді...
Өз сөзіңмен жеткізіп көр.
Ізденіс жұмыстары мен жаңа идея ұсыну.
Оқушы білімін.
-
Ыбырай Алтынсариннің өмір жолына шолу жасау.
Жылдар
Маңызды оқиғалар
1841 жылы 20 қазанда
Қостанай облысы Затабол ауданында туған.
1850 жылы
Орынбордағы қазақ балаларына арнап ашылған жеті жылдық орыс-қазақ мектебіне барған.
1857 жылы
«өте жақсы» деген бағамен бітірген.
1859 жылы
Орынбордағы шекаралық комиссияға тілмаш болған.
1859 жылы
Орынбордағы шекаралық комиссияның төрағасы, Шығысты зерттеуші белгілі ғалым,профессорВ.В.Григорьевпен жақын танысады.
1860 жылы
Торғай мектебіне мұғалім болып тағайындалады.
1864 жылы
Торғайдағы мектепті ашады.
1876 жылы
Петербург, Қазан қалаларына барады.
1876 жылы
«Қазақ хрестоматиясын» жазуға кіріседі.
1879 жылы
«Қазақ хрестоматиясы» Орынборда басылып шығады.
1879 жылы
Торғай облысы мектептерінің инспекторы қызметіне тағайындалады.
1881 жылы
Орск қаласында тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылады.
1879-1883 жылдары
Торғай қаласының төрт уезінде (Торғай,Ырғыз,Троиц,Ақтөбе) мектептер ашылады.
1983 жылы
Торғайда қолөнер мектебі ашылады.
1983 жылы
«Мұсылмандық тұтқасы» оқу құрал жазып шықты.
1887 жылы
Ырғызда тұңғыш қыздар мектебі ашылады.
1987 жылы
Қостанай уезінің Обаған және Жетіқара болыстарынан бір сыныптық мектептер ашылды. Жанынан қазақ балалары жататын 25 орындық интернат салдырды.
1889 жылы
Ауыр науқастан 48 жасында қайтыс болады.
Ыбырайдың өлеңдерін оқып, мазмұнын талдау.
«Жаз», «Өзен» -табиғат туралы
«Азған елдің билері, хандары,байлары», «Залым төреге»- ел ішіндегі теңсіздік, келеңсіздіктерді жырлайды.
«Әй, достары» атты өлеңінде қолдан келсе жас жеткіншектерге қолдан келсе жақсылық жаса, кең пейілді бол, өз еңбегіңмен күн көрге шақырады.
«Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен» өлеңінде адал еңбекті, шындықты жырлайды
Ыбырай өлеңдеріне байланысты кестелер толтыру
Ыбырай сөзі
Қандай қасиеттерді айқындайды?
Араз бол кедей болсаң ұрлықпенен
Телмірме еш адамға мұңдықпенен
Оқысаңыз балалар,
Шамнан шырақ жағылар
Тілегенің алдыңнан,
Іздемей-ақ табылар.
Өнер-білім бар жұрттар,
Тастан сарай салғызды.
Айшылық алыс жерлерден,
Жылдам хабар алғызды.
Ақылсыз жанды досым деп,
Басыңды қосып, сыр айтпа.
Күндердің күні болғанда,
Ол жаман айғақ болар басыңа.
Кім сендерді, балалар, сүйетұғын,
Қуанышыңа қуанып, қайғыңа күйетұғын.
Түн ұйқысын төрт бөліп,кірпік қақпай,
Шешең байғұс дамылсыз жүре-тұғын.
1. «Халық мектептері үшін ең керектісі -оқытушы. Тамаша педагогика құралдары да, ең жақсы үкімет бұйрықтары да, инспектор бақылауы даоқытушыға тең келе алмайды.» Ы.Алтынсарин
2. Қазақтарға-осы дарынды, ақыл-есі мол халыққакешікпей рухани және қоғамдық даму жолына түсетін дұрыс бағыт беру қалай дегенмен де қажет болып отыр»
Ы.Алтынсариннің (губернаторға жолдаған баяндамасынан)