Урок по башкирскому языку на тему Курай (5 класс)

</ Тема:#урай мо4о.Сифат.

Ма3сат: Баш3ортостан хал3ыны4 милли музыка 3оралы мен9н т9р9н9йтеп таныштырыу; 3урай2а уйнаусы м9ш87р о6талар мен9н таныштырыу; предметты4 билд98ен белдере7се 872 - сифат т5ш5нс98е мен9н таныштырыу; сифаттар2ы телм9р29 3улланыр1а 5йр9те7; баш3орт халы3 с9н19тен9 85й57 т9рби9л97.

Йы8азландырыу: 3урай 87р9те 87р9тт9р телевизор видеомагнитофон фото87р9тл9м9л9ре.

Д9рес барышы.

IОйоштороу м9ле.

II Т5п 5л5ш.

1.Фонетик к7неге7.

2.Инеш 94г9м9.

3. Я4ы тема.

4 Ял минуты.

5. Герб тура8ында 85йл9ше7.

6. Флаг тура8ында 85йл9ше7.

7 Грамматика тема.

8 Д9реслек мен9н эш. Бирелг9н «#урай мо4о» тексы 56т5нд9 эшл97.

III Йом1а3лау, ба8алау.

IV %й эше.

Д9рес барышы.

IОйоштороу м9ле.(Баш3ортостан Республика8ыны4 гимны уйнай).

(Экранда слайд.)

X9йерле ирт9 3ояш,

Х9йерле ирт9 тау2ар,

Х9йерле ирт9 3ы22ар,

Х9йерле ирт9 малай2ар!

1.И69нл9ше7.

2.Д9фт9р29рг9 датаны я2ыу.

II Т5п 5л5ш.

1.Фонетик к7неге7. Та3та1а 3арайбы2, ши1ыр2ы у3ыйбы2.

(Слайд) Баш3ортостан - 3урай иле,

Баш3ортостан - Урал ере,

Баш3ортостан - 3умы2 теле,

Баш3ортостан- 3ымы2 сере.

- у3ытыусыны4 у3ыуы

-872лек эше, т9ржем9 ите7

- у3ыусылар2ы4 у3ыуы парлап у3ыу

- Бер беребе2г9 3арап йылмай2ы3!

2.Инеш 94г9м9.(Слайд)Илем, Баш3ортостаным!

- Б5г5н бе2 8е22е4 мен9н тыуып 76к9н, й9ш9г9н Баш3ортостан Республика8ы тура8ында 85йл9ш9бе2. 11 октябрь - Баш3ортостан Республика8ыны4 к5н5. Баш3ортостан - матур ил. Уны4бейек тау2ары, 3алын урмандары, та2а 8ыулы цыл1алары 89м к7лд9ре, тырыш кешел9ре бар. Тыу1ан 76к9н т5й9гебе2 - Баш3ортостан т9би19те бай 89м к7п т5рл5. Бе22е4 республикала К5ньяк Уралды4 бейек тау2ары ла, 2ур урман массивтары ла, 3ыл1ан 3апла1ан ос8о2-3ырый8ы2 далалар 2а бар.( к7л 89м йыл1алар2ы4 и69бе-хисабы ю3…

-Б5й5к баш3орт ша1иры бе22е4 Баш3ортостанды ним9 мен9н са1ыштыра?Эйе, 3айын япра1ы мен9н.

-Шул ши1ыр2ы4 авторы кем?

-Д5р56. Мостай К9римде4 «#айын япра1ы тура8ында".

У3ытыусы ши1ыр юлдарын 85йл9й.

Ер шарыны4 карта8ына

#ара8а4 я3шы 1ына,-

Баш3ортостан шул картала

Бер япра3 са3лы 1ына.

Эйе, япра3, а3 3айынды4

Бер япра1ы ни бары.

( 3айыны - б5й5к Р9с9й -

Шундай й9шел, ю1ары. (слайд)

- Республикабы2 Европа мен9н Азия ки6ешк9н ер29 урынлаш3ан, шу1а к7р9 бында донъяны4 ике 5л5ш5нд9 л9 й9ш9г9н хайуандар 89м 76к9н 76емлект9р осрай.Баш3ортостанды4 уникаль т9би19тен 8а3лау 5с5н 3 заповедник, 15 8унарсылы3 заказнигы, дарыу 7л9нд9р 8а3лау 5с5н 12 заказник, 2милли парк 89м 150-н9н ашыу д97л9т т9би19т 3омарт3ылары ойошторол1ан.Тыу1ан ер т9би19тен9 85й57, 8а3сыллы3 89м и1тибарлылы3 т9рби9л972е н93 т9би19т 3омарт3ыларынан башлар1а к9р9к. С5нки Баш3ортостанды4 8о3лан1ыс т9би19т 89йк9лд9ре к7п 8анлы туристар2ы ылы3тыра.Бе22е4 м9кт9пт9 тыу1ан 3омарт3ылары мен9н 3ы2ы38ын1ан у3ыусылар байта3.

- Бе22е4 республика ним9л9р, нинд9й т9би19т 3омарт3ылары мен9н данлан1ан? (йтеп 7т9йек 9ле улар2ы.(у3ыусылар 9йт9л9р)

- ( х92ер шулар2ы4 3ай8ы бер29рен 3арап кит9йек. (слайд № 3-11)

У3ытыусы. -Баш3ортостан каналында1ы нинд9й информацион-м91л7м9ти программалар бел98еге2?

- Шулар2ы4 бере8е «С9л9м» программа8ы. Унда я4ы 1ына «Баш3ортостанды4 ете м51жиз98е» тиг9н конкурс тамамланды.

-*е2 ним9л9р ундаинде тип уйлай8ы1ы2? (экранда слайд № 12)

3. Я4ы тема.

-УндаСалауатЮлаев89йк9ле, Красноусольск шифахана8ы, Уралбатырэпосы, Ян1антау, Ш7лг9нташм9мерй98еиндел9р.Былар б5т98е л9 бе22е4 Баш3ортостанды4 3омарт3ылары.Улар б5т9 донъя1а данлан1андар.Ошолар ара8ында бер 76емлек бар. Ним9 ул?

( экранда слайд № 13)

ши1ыр2ы4 56т5нд9 эш

У3ытыусы.#урай 76емлекте4 бына ошондой с9ск98е була.

( 87р9тен к7р89те7)

Был 76емлекте4 с9ск98е нинд9й 76емлекк9 о3ша1ан?

#урай 7л9не 3ай2а 769?

(был 7л9н бе22е4 данлы3лы 89м матур Урал тау2арында 769)

#урай 7л9не тау2ар2а 76к9нг9 л9 Байма3 районында Ту1ажман тауында у1а 89йк9л 3уй1андар. (экранда слайд № 14)

-Укыусылар , 8е2 бел98еге2ме быйыл1ы йыл нинд9й йыл тип и1лан ителде?

-*е2 нисек уйлай8ы1ы2. Нисек 8а3лар1а тир9 я3ты?

(слайд)

У3ытыусы. - Ошо 76емлект9н нинд9й музыка 3оралын я8ай2ар?

(3урай музыка 3оралын к7р89те7)

-( 8е2 музыка 3оралын нисек, ним9н9н я8а1андарын бел98еге2ме? Нисек ул 7л9нд9н инструмент эшл9й29р? Кем бел9, б9лки 85йл9п бирер8еге2? - &л9нен 3ыр3ып алалар 89м 8аба1ында тишект9р эшл9й29р.

#урай2ы 7л9нд9н ген9 т7гел, 9 та1ы тимер29н, пласмассанан эшл9й29р.

- ( х92ер нисек эшл9г9нен 3арап кит9йек. (Видеокассета 3арау)

- ( 3урай2ы4 нисек 8ы21ыр1анын,уйна1анын ишетк9неге2 бармы?(диск ты4лау 1- баш3орт халы3 к5й5)Был халы3 к5й5 булды, 9 х92ер заманса музыка8ына ял итеп алайы3 (экранда слайд № 15)89м ши1ыр2ы 3абатлап кит9йек.

4 Ял минуты.(экранда слайд № 16)

Беҙҙең Башҡортостанда

Шулай бөгөлә талдар,

Ошондайбейектауҙар,

Шулайҡағынаҡаҙҙар.

Шулайбейейбалалар

Шулайырғыпалалар,

Шунаншымғынаултырып

Тағы белемалалар.

- Ултыр2ы3, д9ресте,85йл9ше72е дауам ит9йек.

У3ытыусы.- У3ыусылар,3урай с9ск98ен та1ын 3ай2а к7рг9неге2 бар?

- Д5р56, д97л9т символдарында к7р9бе2, гимн уйна1анда 3урай2ы4 тауышын ишет9бе2.Х92ер 3арайы3 9ле, ысынлап та унда бар мы ик9н 3урай с9ск98е? (Экранда слайд № 17)

5. Герб тура8ында 85йл9ше7.

У3ытыусы. - У3ыусылар,гербта ним9 т5ш5р5лг9н? Ысынлап та гербта ла 3урай с9ск98е бар.

Бирелг9н ши1ыр2ы у3ыу,

т9ржем9 56т5нд9 эш.

Герб

Баш3ортостан Гербы б5г5н

Я3ты залдар2ы би29й.

Ул ил 5с5н, халы3 5с5н

Батырлы3тар1а 9й29й.

6. Флаг тура8ында 85йл9ше7.

- Флагта ним9л9р т5ш5р5лг9н? Уны4 т56т9ре ним9не а4лата? Уртала 3урай с9ск98е л9 бар, 9 ул ним9не а4лата?

У3ытыусы. Флаг 5с т56т9н тора. З94г9р т565 к7к й525 ке7ек ки4лекте, иркенлекте а4лата, а3 т56 сафлы3ты, я3ты уй2ар2ы, тыныслы3ты са1ылдыра, й9шел т56 м94гелек тормошто к7р89т9, 9 3урай Баш3ортостанда й9ш97се к7п халы3тар2ы4 берг9 ду6лы3та й9ш97ен, баш3орт хал3ыны4 ете ырыуын белдер9.

Ши1ыр 56т5нд9 эш.

Флаг

Баш3ортостаным Флагы

Тора 5с т5рл5 т56т9н:

К7к, а3, й9шел, 9 урта1а

#урай с9ск98е т5шк9н.

- у3ытыусы у3ый;

- у3ыусылар у3ый2ар;

- т9ржем9 ите7.

7 Грамматика тема.

У3ытыусы. Флагты4 т56т9рен а4лат3ан 87229рг9 нинд9й 8орау бирел9? Уры6телен и6к9 т5ш5р9йек.

Какой? - Нинд9й? был 8орау2ар1а нинд9й 872 т5рк5м5 яуап бир9?

#абатлап кит9йек.( обозначает признаки предмета, в предложении является определением, в башкирском языке всегда идет перед подлежащим)

(экранда слайд № 18)

Ши1ыр2а бул1ан сифаттар1а 8орау2ар биреп сы1абы2.

8 Д9реслек мен9н эш. Бирелг9н «#урай мо4о» тексы 56т5нд9 эшл97.

(экранда слайд № 19)

- тексты у3ытыусы у3ый;

- у3ыусылар 72 аллы у3ый2ар;

- 872лек эше, т9ржем9 56т5нд9 эш;

- тексты4 й5км9тке8е буйынса 8орау2ар1а яуапалыу.

У3ытыусы.У3ыусылар, 8е2 был тексты у3ы1ас,3урай2ы4 данлан1анын тура8ында белг9с, 3урай2ы4 мо4о нинд9й булыр1а тейеш?

- Нисек уйлай8ы1ы2? Д9реслект9 бирелг9н сифаттар яр2амында 9йтеп китеге2 9ле.

- Бына мине4уйлауымбуйынса 3урай мо4о… Я1ымлы, к74елле, д9ртле, мо48оу, 8а1ышлы, я3шы, 89йб9т, алса3 3урай мо4о.

(экранда слайд № 20)

Һ5йл9мде т9ржем9 ите7.

Ны1ытыу 5с5н та1ы бер тап3ыр сифаттар2ы4 билд9л9рен 3абатлап кит9йек.

III Йом1а3лау, ба8алау.

У3ытыусы. - Шулай итеп д9рес тамамлана. Б5г5н ним9л9р тура8ында 85йл9штек?

- Баш3ортостан ним9л9р мен9н бай?

Бе22е4с9, республикабы22а1ы т9би19т 3омарт3ыларын 3арау, 8а3лау бурысын я3ында1ы м9кт9п у3ыусыларына тапшырыр1а, бигер9к т9

3омарт3ылар2ы4 ауыл, 3алалар1а я3ын бул1андары ха3ында айырыуса х9ст9рлек к7рерг9 к9р9к.

- #92ерле у3ыусылар! Республикабы22ы4 т9би19т м51жиз9л9рен 8а3лайы3. Улар2ы4 ер й525н9н ю1алыуына, 9р9м булыуына 8ис т9юл 3уйыр1а ярамай. Т9би19т 3омарт3ылары мен9н кил9с9к быуындар 2а 8о3лан8ын 89м 1орурлан8ын!

IV %й эше.

48 - се к7неге7, 25 - се бит.

О3ша1ан 5 872г9 5с9р

сифатя2ып килерг9

(экранда слайд № 21)