Конспект по крымскотатарской литературе на тему: Асан Сабри Айвазов.Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!.

15.11.16 с. . Къырымтатр эдебияты 10 сыныф

Мевзу: Асан Сабри Айвазов."Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!".

Дерснинъ макъсады: Асан Сабри Айвазовнынъ эсерини окъув, талиль этюв ве къараманнынъ чеккен азап-хорлукъларыны мисаллернен тасдикъламакъ.

Талебелер не бильмек керек: къырымтатар белли языджыларымызны.

Корьгезме васталар: дерслик. дефтер.

Иш шекиллери: динълев,тюшюнюв, язув, окъув ве фикир этюв.

ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ

1. Тешкилий къысым. Селямлашув. Невбетчи талебенинъ рапорты. Нутукъ дакъкъасы

2.Талебенинъ дерске азырланувы. Эмонациональ севиеси бельгилев.

3.Эв вазифесини тешкерюв

Лугъат иши.

аджизане - агъыр, мушкюль

мужделеген - къувандыргъан

аизар чекмек - къасевет этмек

сымасы - бою-посту

мешакъатлы - пек агъыр

Янъы мевзунынъ анълатмасы.

Маарифчи, несирджи, драматург, атешин публицист Асан Сабри Айвазов Къара денъиз саилинде ерлешкен дюльбер Алупка коюнде (Къырым) догъду, 1878 сенеси майыс 6-да. О ильки тасильни иптидаий мектепте алды. Медреседе окъуды. Медреседе окъувыны битирип, мектеплерде муаллимлик япты. Сонъра кенди бильги севиесини юксельтмек макъсадында, кетип, Истанбул (Тюркие) ве Каир (Мысыр) университетлеринде тасиль алды.

Асан Сабри Айвазов атешин публицист олмакъ иле берабер о эм языджы, эм драматург, эм де аджайип эдебий терджиман эди. «Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!», «Неден бу ала къалдыкъ…» киби бедий эсерлер иле бир сырада Иван Тургенев, Антон Чехов, Лев Толстой… Авропа эдебиятындан Кнут Гамсун, Лонгвилли… киби муэллифлернинъ эбедиеттен ер алгъан эсерлерини къырым тилине чевирди - къырымлы окъуйыджыларына такъдим этти.

Асан Сабри Айвазовнынъ иджадий омюр фаалиети гъает гурлеген бир вакъытта, о, большевиклернинъ - коммунистлернинъ эджель дегирменинде эляк олду, 1938 сенеси, апрель 17-де. Алланынъ Рахметинде олсун. Видеороликнинъ сейир этюви.(рус тилинде).

«Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!»- оджанынъ къыскъа талили.

Асан Сабри Айвазов тыш мемлекетлерден къайтып кельген сонъ, башта Баку шеэринде (Азербайджан) нешир этильген «Хаят» адлы газетада муаррир чалышты (1905 - 1906 с.с.), сонъра Къарасувбазар шеэринде (Къырым) Абдурешид Медиев иле бераберликте «Ветан хадими» намында газета чыкъардылар (1906 - 1908 с.с.). Эбет, мезкюр тарихий газеталарнынъ эсас озеги Асан Сабри Айвазов эди.

Асан Сабри Айвазов озюнинъ миллий рухта язылары - публицистикасы ичюн, эм де Къырым миллий азатлыгъы огърунда алып баргъан арекетлери - куреши саесинде, чар акимиети тарафындан токътамадан такъип этилип барылды. Велякин иманы къавий Асан Сабри Айвазов, кенди мукъаддес фикиринден, ниетинден вазгечмеди, о озь фаалиетини эп девам этти. Онынъ усанмадан алып баргъан ичтимаий-сиясий фаалиети ичюн, чар акимиети оны Къырымдан чыкъып кетмеге меджбур япты. О Москвагъа кетип, анда университетнинъ шаркъ тиллери болюгинде дерс берди.

Асан Сабри Айвазов Ветаны Къырымгъа авдет олгъан сонъ, 1913 сенеден итибарен, къадимий Багъчасарайда (Къырым) Исмаиль бек Гаспралы тарафындан чыкъарылгъан «Терджюман» газетасында чалышып башлады. Исмаиль бек Гаспралы 1914 сенеси вефат эткен сонъра, наширнинъ васиети муджиби, Асан Сабри Айвазов «Терджюман»нынъ баш муаррири олду. Сонъра о, Акъмесджид шеэринде (Къырым) «Миллет» деп адландырылгъан газета нешир этти (1917 - 1918 с.с.) ве айны заманда бир муддет зарфында Къырым Миллий Къурултайы Реиси вазифесинде булунды.

Асан Сабри Айвазов йигирминджи сенелернинъ экинджи ярысында Къырым Янъы Элифбе Комитетинде чалышты. Сонъра онынъ баш муаррирлиги алтында, янъы къабул олунгъан латин элифбеси эсасында, «Kozaydin» («Козьайдын») меджмуа дюнья юзюни корьди…

Асан Сабри Айвазов о къалабалыкъ девирде, озюнинъ арты узюльмеген сагълам атешин публикациялары иле къырым миллетини - къырымлыларыны терен юкъудан уянтмагъа ынтылды, асырлар теренлигинден ешерип кельген догъмуш халкъынынъ насыл бир къудретли ве айны заманда темиз тамырдан олгъаныны тешвикъат этип барды. Онынъ публикациялары, бу джумледен тиль ве эдебият мевзуларында язгъан ильмий-публицистика макъалелери бугунь биле кенди актуаллигини джоймады.

Асан Сабри Айвазов атешин публицист олмакъ иле берабер о эм языджы, эм драматург, эм де аджайип эдебий терджиман эди. «Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!», «Неден бу ала къалдыкъ…» киби бедий эсерлер иле бир сырада Иван Тургенев, Антон Чехов, Лев Толстой… Авропа эдебиятындан Кнут Гамсун, Лонгвилли… киби муэллифлернинъ эбедиеттен ер алгъан эсерлерини къырым тилине чевирди - къырымлы окъуйыджыларына такъдим этти.

Асан Сабри Айвазовнынъ иджадий омюр фаалиети гъает гурлеген бир вакъытта, о, большевиклернинъ - коммунистлернинъ эджель дегирменинде эляк олду, 1938 сенеси, апрель 17-де. Алланынъ Рахметинде олсун.

Видеороликнинъ сейир этюви.(рус тилинде).

«Аннеджигим, нердесинъ?! Кель!»- оджанынъ къыскъа талили.

Дерснинъ нетиджеси. Суаль-джевап шеклинде. (агъзавий).

Эв вазифеси: Асан Сабри Айвазовнынъ терджимейиалыны бильмек; янъы лугъат сезлерни огренмек.

Баалав.