7


  • Учителю
  • Открытый урок ' Мой-родной язык' (1 класс)

Открытый урок ' Мой-родной язык' (1 класс)

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание: Цель урока: познакомить ребят с праздником – Международным днём родного языка, формировать бережное отношение, к родному языку, гордость за свой родной карачаевский язык, чувство принадлежности к своим предкам, народу, культуре, воспитывать патриотизм, толерантность, р
предварительный просмотр материала

МКОУ «ЛИЦЕЙ№1 Г.УСТЬ-ДЖЕГУТЫ»



АЧЫКЪ ДЕРС



«АНА ТИЛИМ БАЙ ТИЛИМ»




Хазырлагъанды

устаз къарачай тил бла литературадан

2015дж ХОСУЛАНЫ Н.М.



Эпиграф :



Халкъны багъалы кергенни
Хар заманда келю токъ
Ана тилин сюймегенни
Анам дерге эркинлиги джокъ.
Хубийланы М.

Ачыкъ дерс. 1-чи классда

Дерсни темасы: «Ана тилим- Бай тилим»

Дерсни мураты: 1.Сабийлени эслерин ана тилге, миллет адабиятха буруу, аланы не къадар билирге тырмашдырыу.

2.Ариу халиге юретиу, тил байлыкъларын ёсдюрюу.

3.Ана тиллерине сюймеклик сингдириу, намысха юретиу.

Дерсде окъуу керекле: китабла, компьютер, проектор, рефлексия иш.



Дерсни барыуу:



I.Устазны сёзю: Багъалы къонакъла устазла,сабийле! Бизни бюгюннгюдерсибизни темасы «Ана тилге» аталады. Биз бюгюн дерсде кесибизни Ана тилибизни юсюнден ушакъ бардырлыкъбыз.



Ана тил - адамны ата-анасы, ата-бабалары, миллети сёлешген тилди. Адам талай тилни билирге болады, билалгъан да этеди. Билирге да керекди. Алай а эм багъалы, адамны кесини энчи тили - ана тилиди. Анга «ана тил» деб да бош айтылмайды.

Адам сагъыш, оюм ана тилинде этеди. Ана тилни макъамы адамгъа джылыу, кюч-къарыу, саулукъ береди. Ана тилинде джырлаучуланы, тынгылаучуланы да кёллери джарыкъ, джашаулары узакъ болуучусу эртде эсленнгенди. Аланы адеблиликлери, намыслылыкълары да уллу болады. Ала ата-бабаларыны сыйларын мийикде тутадыла, аланы тин байлыкъларын «сата» айланмайдыла.

Адам къайсы тилде сёлеширге ёч эсе, ол миллетни адамыды деб бош айтылмайды. Сабийлигинден башлаб, сёлешген тилни юсю бла адамгъа ол миллетни миллет ангысы сингиб, тини, къылыгъы да анга кёре къуралады.

Миллет да тилини юсю бла сакъланады. Тили унутула барса, - ол миллетни адамлары башха тилледе сёлеше турсала, - ол миллет седиреб, тил тас болса, миллет да тас болады. Миллети болмагъанны уа тюз, таза халиси да, сыйы да болмайды. Ол себебден, ана тилин билмеген, сюймеген адам - ол миллетин, ата-бабаларын, ата-анасын, кесин да учуз, сыйсыз этеди (анга сатлыкъ хали дерге боллукъду).

1-чи сохта: (Абайханланы Ал-Бий)



Ана тилим

(Мамчуланы Дина)

Ана тилим - тауларымы къадау ташы,

Намысымы, насыбымы сыйлы башы,

Ана тилим - джюрегими булбул джыры,

Миллетими нюр чырагъы, сыйы, сыры.

Ана тилим да, Ата джуртум да бирдиле меннге





Устаз:

Бюгюн джыйылыуубузну Къарачай миллетни белгили поэти джырчысы Семенланы Исмайылны «Минги Тау» джыры бла ачабыз. Минги Тауча-адетибиз,намысыбыз,сыйыбыз,мийикде болсунла!



2-чи сохта: (СуюнчланыАлан)

СЕМЕНЛАНЫ СЫМАЙЫЛ (ДЖЫРЧЫ СЫМАЙЫЛ) ( дж. - дж. ) - джашагъан белгили къарачай-малкъар поэт, джырчы.

Къарачайда эм терен билимли апендилени бирине саналгъан Тотуркъулланы Мухамматны къолунда окъугъанды. Атасы ауушхандан сора, окъууун бошамагъанлай, элине къайтыб, ана къарнашы бла бирге талай джылны, малчы болуб ишлегенди.

Джырчы Сымаил араб-аджам адабият бла шагъырей болгъандан тышында тау тепсеулеге, халкъ джырлагъа уста, сёзге - чемер, дуниягъа ишленнген, джарыкъ адам болгъанды. Эмилик атланы юретиуде, тутушда, джау джибге чыгъыуда, чалкъы чалыуда да кишиге ал бермегенди.

«Минги Тау» джырны, «Акътамакъ» деген лирикалы поэманы автору Семен улу 1936 джыл Ереванда ётген Бютеусоюз олимпиадада эм уста джырчыланы арасында биринчи орунну алгъанды. Ол джыллада джюзден аслам макъам чыгъаргъанды, «Халкъ джырчы» атха ие болгъанды, кеси ауазы бла «Акътамакъ», «Чалкъычылыкъ», «Минги Тау», «Къызыл Аскер» деген джырларын пластинкалагъа джаздыргъанды.

Къарачай-малкъар поэзияда джырланыб окъулгъан поэма сынгар «Акътамакъды». Семен улу Исмаил дагъыда къыркъ зикир этгенди.

Семенланы Исмаил 1981 джыл августну 1-де Терезе элде ауушханды.

3-чю сохта: (Гочияланы Евелина)



Тил дегенинг адам джанны башха джандан
Сыйлы этген, Тил дегенинг хар инсанны билим бериб
Алгъа элтген, Тили болгьан бу дунияны патчахыды,
Тёрюндеди.
Болмагъан а баш баулуду, хайуанны
Кеминдеди.
Джигер халкъым, тил байлыкъны сен эртдеден
Уулагъанса,
Джерден, суудан ауаз джыйыб кесгин сёзле
Къурагъанса,
Олсёзлени чарытмайын тёлюлеге
Джетдиргенсе,
Бизге бюгюн - ана тил - деб, учунурча
Этдиргенсе.

Устазны соруу: Эм биринчи Ана тилде китабланы ким къурагъанды?



4-чю сохта: (Багъатырланы Умар)

Эм биринчи къарачай харифлени, джазманы,

Ана тилде биринчи окъуу китабланы да

Акъбайланы Исмайыл къурагъанды



5-чи сохта: (Борлакъланы Эвелина)

«Айт!» - деб айтсанг, хауада

Сёзден таууш тууады;

«Джаз!» - деб джазсанг, къагъытда

О л джюз джылны турады.



Устаз: Сабийле, Минги Тауну юсюнден не билесиз?



6-чы сохта: (Суюнчланы Алан)

Кавказ тауланы ичинде Минги Тау эм мийик

тауду. Аны башында бек сууукъду. Минги Тауну

мийиклиги алты километр чакълы болады. Аны

башына кёб адам чыкъгъанды. Эм биринчи болуб

а, аны башына Хачирлани Хыйса ёрлегенди. Ол

къарачай джаш болгъанды.

Устаз: Сохтала, къарачай тилни харифлерини юсюнден не билесиз?

Хар биригиз сюйген харифигизни юсюнден бир назму айтыгъыз.



7-чи сохта: (Биджиланы Шамиль)

Аа

Эки узун аягъы, Белибауу белинде, А харифни бил, таны,

Биринчиди ол бизде.



8-чи сохта: (Каппушланы Магомет)

Лл

Лобан джерни къазады,

Локъман дерсин джазады.

эЛ харифни билмеген, Иги атын бузады.

9-чу сохта:(Алииланы Гульнара)

Нн

Нарт Дебетни нартюгю -

Минг болгъанды бюртюгю;

Наныу аны билгенди,

эН харифни сюйгенди.

10-чу сохта:( Сылпагъарланы Ислам)

Бб

Бал-бал, бал таракъ,

Балдан татлы не болад?

- Балдан татлы билимди,

Бэ-ни билген залимди!

II.Дерсни тамамлау: Сохтала.бек иги джууабла бердигиз мени сорууларыма. Миллетни сыйын кёлтюрлюк, адебли,намыслы къызла бла джашла болугъуз.

Ата-бабаладан келген иги адетлени бузмай намысыбызны атмай,сыйыбызны джерге тюшюрмей кесибизден гитчелеге да юлгю болгъанлай барлыкъбыз.

Сау къалыгъыз, багъалы сохтала, устазла, къонакъла! Эсен тюбешеийк.



III.Юйге дерс: 78бетде хапарны кесгин окъуб ат атагъыз.

Рефлексия:

  • Бюгюн дерсде билдим….

  • Эсиме тюшюрдюм….

  • Мен къайтардым….

  • Мен джаратдым….

  • Къыйналыб ангыладым…





 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал