поурочный план 'Диалектизмы' 6 класс

Тыва дыл

Эртем

Тыва дыл

Класс

6

Кичээлдиң темазы

Лексика. Ниити ажыглалдың сѳстери. Диалект сѳстер.

Кичээлдиң хевири

Чаа тема тайылбырлаарының кичээли

Педагогтуг технология

Медээ-коммуникативтиг технология, кадыкшылды камгалаарының, номчуп, бижип тургаш сайгарылдыр боданырын сайзырадырының технологиязы, ѳѳреникчилерниң иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар.

Ажыглаан арга, методтар

башкының сѳзү, беседа, ѳѳреникчилерниң бот-тывынгыр ажылы, кѳргүзүп тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының, тɵлевилел методу

Ѳске эртемнер-биле харылзаазы

Тыва дыл, информатика,

Дерилгези

кичээлдиң презентациязы, ноутбук, мультимедиялыг проектор.

Канчаар ажылдаары

Шупту

Ɵɵредиглиг курлавыры

1. Как построить урок в соответствии с ФГОС /А.В. Миронов. - Волгоград: Учитель, 2013.

2. Монгуш А. М. Методиктиг сүмелер - Кызыл: ТНҮЧ, 1982.- 70 ар.

3. Монгуш А. М. Методиктиг сүмелер - Кызыл: ТНҮЧ, 1884. - 78 ар.

4. Научно-методический журнал Русский язык и литература. Всё для учителя! М.: ООО Издательская группа «Основа», 2013, № 1-6.

5. Нестандартные уроки авт.-сост. Реут О. М. - Волгоград: Учитель, 2006. - 130 ар.

6. . 1 september.ru

7. www.e-oshova.ru

Сорулгазы

Ѳѳредиглиг: «Мен шыдаптар мен», «Меңээ херек», «Мен ону билип алыксап тур мен» деп бодалдарга, түңнелдерге уругларны эккээри-биле оларны кичээлче хаара тудуп, бүгү-ле таарымчалыг байдалдарны тургузар, боданыр аргазын идепкейжидер. Уругларга чаа терминни билиндирип, чижектер дузазы-биле улам ханы ѳѳредир.

Рефлексилиг: Ук теманың берге айтырыын сайгарып, ишти-хѳңнү-биле хүлээп ап, айтырыгларга шын харыылап, түңнел үндүрүп билиринге идиг бээр; боданып сайгарарынга арга-мергежилин сайзырадыр;

Менеджерлиг: ажылдың үезин чѳп ажыглаары;

Сайзырадыглыг: Уругларның логиктиг боданыышкынын, сайгарып, деңнеп, түңнеп билирин, сагынгыр, кɵрүнгүр чоруун сайзырадыр; бот-тывынгыр чоруун, бот-идепкейин кѳдүрер; аас болгаш бижимел чугаазын чижектер дузазы-биле сайзырадыр

Кижизидилгелиг: Диалектилерниң дузазы-биле ѳске девискээрде чурттап турар чоннуң ажыл-ижин сайгарып, ажыл-ишке ѳѳредип, кижизидер.

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

Бот-хуузунуң БѲА: Ɵɵреникчиниң бодунуң туружу, бодалы; ɵɵредилгеге сонуургалы; бот-идепкейи, бот-медерели; бодунуң мурнуда салган сорулгазын, оон чүнү манап турарын медереп билири; ѳѳредилгениң чедиишкинниг болуру деп негелдеге даянып алгаш, бот-үнелелди берип шыдаары, бүгү кичээнгейни кичээлче углаары; чедиишкинниг болганын азы болбаанын чогумчалыы-биле миннири. Башкарлырының БѲА: бодунуң болгаш эжиниң чедип алган чүүлүн үнелеп билири, салдынган сорулгаларга даянып алгаш, бодунуң ажылын планнап билири, башкызының дузазы-биле кичээлдиң сорулгазын тодарадып билири; Шын шиитпир үндүрүп билири, шилип алган шиитпирин бадыткап билири. Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири Чугаа сайзырадырының БѲА: Ѳске кижилерни дыңнап билири, бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири; Билип алырының БѲА: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири, кол чүүлдү (херектиг, чугула) тодарадып билири, янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары, берге айтырыгларны шиитпирлээрде, чүнү кылырын тодаргай тургузуп билири. Бодунуң билир чүүлүн даянып, хыналда айтырыгларга харыылап билири.

Кичээлдиң

тургузуу ,

кичээлди чорударының технологиязы. Үргүлчүлелдии

Башкының кылыр ажылы

Ѳѳреникчилерниң кылыр ажылы

Кандыг түңнелдерни чедип ап болурул?

(БѲА азы УУД)

I. Кичээлдиң эгезин организастаары.

Уругларның иштики сагыш-сеткилин, сеткил-хѳѳнүн кичээлге белеткээри.

2. Эге сѳс. (1 мин)

Кады демниг ажылдаарының байдалын тургузар.

- Экии, уруглар! Олуруп алыңар! (Кичээлге белеткелин кѳѳр).

Бѳгүн кичээлге шупту демниг, идекпейлиг ажылдаарыңарны күзедим. Силер шуптузун шыдаар силер. Силерге идегеп тур мен чарашпайлар.

Кандыг-бир медээни хүлээп алырынга бодун белеткээр. Башкы-биле мендилежир, башкының кылыр дээн чүүлүн кылыр.

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Чугаалажып турар кижизин дыңнап билири

Бажыңга онаалга хыналдазы ( 5 мин)

Чаа тема тайылбыры

Бажыңга берген онаалгаларны хынаар. Эрткен кичээлдерни катаптап хынаары-биле самбырага морфемниг сайгарылга кылыр бис, уруглар. (сѳстер адаар , ѳѳреникчилер самбырага сайгарар).

Уруглар, бистиң Тывавыста чурттап турар чоннарның дыл-домаа, чугаазының аяны шуптувустуң дѳмей деп бодаар силер бе азы кандыгыл? (башкы айтырыгны салып ѳѳренир темазын ѳѳреникчилер-биле тодардып үндүрер)

Ам дараазында уруглар, кичээнгейни номуңарның 17ар дүрүмче угландырыптаалыңар . (презентация, дүрүм-биле ажыл)

Ажылдакчылар, маргылдаалаар, кушкаша, сылдысчыгаш, авазы.

Уруглар башкының салган айтырыынга харыылаар. Уруглар ѳѳренир теманы тодарадыр.

Дүрүмнү номчуп, сайгарар. Презентацияда чуруктарның ниити ажыглалдың болгаш диалект сѳстер деп ылгап адаар.

(Билип алырының БѲА) Уругларның идепкейлиг чоруу, бот-башкарнып ажылдаары.

((Башкарарының БѲА) Эштерин үнелеп билири, демдек салып билири.

Уругларның кичээнгейлиг ажылдап билири.

Мергежилгелер-биле ажыл

Номда бердинген мергежилгелер-биле ажылдаар. База ол ышкаш презентацияда онаалгаларны чергелештир кылдыртып ажылдаар.

Мергежилге 39 ар 18

Ниити ажыглалдың сѳстери: чугаалаар, киш, чүве, атташ, айтырар, эвес, сыртык, эккээр.

Диалектизмнер: соодаар, ярыыр, чараш-аң, алды, чүме, чиме, авыдай, аайтырар, эвеш, эмес, сыстык, аккыыр.

Мергежилге 42 ар 19

(Диалектилерни билир шаа-биле тайылбырлаар)

Презентацияда беринген чурукка диалектилер ажыглап домактар чогаадыр

Мергежилге 43 ар 19

Ниити ажыглалдың: ийи, кѳвүрүг, пѳш, ындыг, угулза, мегелээр, олурда, хоорайже, оолдар, барзымза.

Уругларның боду хуузунда ажылдап билири

IV. Кадыкшыл минутазы (2 мин)

Сула-шимчээшкиннер кылыр

Уруглар башкызы-биле кады кылыр.

VII. Кичээлдиң түңнели. (2 мин)

1. Айтырыглар.

2. Түңнел демдектер

Айтырыглар:

- Кичээлдиң эгезинде кандыг сорулга салып алган ийик бис?

- Кичээлди эки хандыр билип алдывыс бе?

Сорулгавысты чедип алган-дыр бис бе?

Чаа чүнү билип алдывыс?

Силерниң бодалыңар-биле кым эки ажылдады ышкаш?

(Эки харыылаан, ажылдаан уругларга демдектерни салыр).

Уруглар башкының айтырыгларынга долу, тодаргай харыыларны бээр.

(Башкарарының БѲА) Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири (Чүнү кылдынганыл?)

( Бот-хуузунуң БѲА) Бодун болгаш эштерин үнелеп билири, демдек салып билири.

VIII. Бажыңга онаалга (2 мин)

Онаалга бээри

§6 Мергежилге 44 ар 20. Сѳзүглелдерден диалект сѳстер ушта бижиир

(Билип алырының БѲА) Шын шиитпир үндүрүп, ону чүү чүвеге үндезилээнин чижектерге бадыткап билири

IX. Рефлексия (3 мин)

1. Арга «Микрофон»

Кижи бүрүзүнде микрофон бар деп бодап алыр, чүнү чугаалаксаарыл хостуг чугаалаар. Эжин үзе кирбес, ɵске кижилерни дыңнап ɵɵренир херек. Мээң айтырыгларымга болгаш боттарыңарның чугаалаксаан чүүлдериңерни хол кɵдүргеш, чугаалап болур.

Кичээл сагыш-сеткилиңерге таарышты бе?

Бѳгүн кичээлде чүнү билип алдывыс, уруглар ?

Айтырыгларга шын сеткили-биле харыылаар.

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Бодунуң бодалын шын, тода, долу, дес-дараалаштыр аас-биле база бижимел-биле илередип билири.

( Бот-хуузунуң БѲА) Бодун болгаш эштерин үнелеп билири.

Ажыглаан литература даңзызы

1. Как построить урок в соответствии с ФГОС /А.В. Миронов. - Волгоград: Учитель, 2013.

2. Монгуш А. М. Методиктиг сүмелер - Кызыл: ТНҮЧ, 1982.- 70 ар.

3. Монгуш А. М. Методиктиг сүмелер - Кызыл: ТНҮЧ, 1884. - 78 ар.

4. Нестандартные уроки авт.-сост. Реут О. М. - Волгоград: Учитель, 2006. - 130 ар.

5. . 1 september.ru

6. Тыва дыл 6 класс М.Д.Биче-оол, К.А.Бичелдей, Н.Д.Сувандии. -Кызыл 2010