'Абайдың он жетінші қарасөзі' ашық сабақ

Қазақ әдебиеті 10 сынып

Тақырыбы Абайдың қарасөздері

Он жетінші қарасөзі

Мақсаты Білімділік

Абайдың өмірі мен шығармашылығына шолу жасау, Абайдың қарасөздерінің орнын , адамның ішкі жан дүниесін түсінуге, өз бойларында осы асыл қасиеттер болуы үшін күресе білуге, ақынның қарасөздерінің мәнін, ғылыми-философиялық ойды түсінулерін білу.

Дамытушылық

Оқушыларды шығармашылық ізденіске баулу; көркем мәтінмен жұмыс істей білу дағдысын жетілдіру.

Тәрбиелік

Ұлы ақынның еңбектерін оқи отырып, адамгершілік, адалдық , ізгілік, еңбекқор, ғылыми-білімді жан-жақты меңгерген, көкірегі ояу елін, жерін сүйетін азамат болуға баулу.

Сабақтың түрі Сатылай талдап оқыту, жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдіс-тәсілі түсіндіру әдісі, рөлге бөліп оқыту әдісі, талдау әдісі.

Сабақтың көрнекілігі Абайдың суреті, карточкалар, слайдтар.

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

3. Жаңа сабақ.

1. Ал, оқушылар сендер өткен сабақта қай ақынның өмірімен, шығармашылығымен таныстындар

2. Абай-ұлы ақын, аудармашы, сазгер, суретші, мысалшы деп танып жатырмыз. Қане, маған кім дәлелдеп береді Оқушылар өз ойларын айтып, дәлелдеп береді

1.Абай-ақын.

2.Абай-сазгер.

3. Абай-аудармашы.

4. Абай-мысалшы.

Жаңа сабақ.

-Сонымен, балалар, Абай ақын ғана емес, аудармашы, мысалшы, сазгер болумен қатар философ, ойшыл адам болған екен.

Сонымен балалар, бүгінгі сабағымыздың мақсаты не деп ойлайсыңдар

Бүгінгі сабағымыздың да мақсаты - ұлы ақынның философиялық ойларын, қарасөздерінің идеялық-мазмұнын түсіну, тақырыпты ашу.

Сонымен қатар балалар бүгін Абайдың он жетінші қарасөзімен танысамыз. Қане дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күнді, жаңа тақырыпты жазып қойыңдар.

Сыйынарым пірім Абай!

Сіз сыймайсыз ақынның жырына оңай.

Жырлар едім, қорқамын сөздерімнен,

Қалама деп, уа, дариғай бір ұнамай.

Сіз қалдырған ән даланы кернейді,

Ұшқан оттай құс қанатын сермейді.

Тыңдар құлақ тығындалып қалмаса,

Басқа өлсе де, Абай сөзі өлмейді.

Міне, балалар, Абай әрқашанда бізбен бірге. Қандай жерге барсаң да, Абай алдыңнан шығады да тұрады. Ендеше тақтаға қарайық.

Иман

45

Қарасөз

Ақыл-ой Еңбек

Адамгершілік

Қарасөз

1.Қарасөз дегеніміз-ғылым туралы, философия туралы, дін туралы қарасөзбен жазылған еңбек.

2. Қарасөз -арабтың «ғақлия» деген сөзімен мәндес.

3. Ғақлия-көркем сөз, дана сөз, асыл сөз деген мағынаны білдіреді.

4. Абайдың қарасөзінің саны -45.

5. Бұл қарасөздер 1890-1898 жылдар арасында жазылған.

6. Қарасөздер алғаш рет Семей қаласында 1948 жылы Абай журналында жарық көрді.

7. Абайдың қарасөздері орыс, қытай, француз т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды.

Сол Абай қарасөздерінің бүгін «Он жетінші қарасөзін» өтеміз.

Енді барлығымыз қазір Абайдың Он жетінші қарасөзін таспадан тыңдаймыз.

Оқушыларға Абайдың он жетінші қарасөзін таспадан тыңдату

-Ал, балалар енді осы қарасөзден не түсіндіңдер

Оқушылар айтады Қайрат, ақыл, жүрек өз өнерлерін ортаға салып таласып, ғылымға келіп жүгініпті.

- Балалар, ғылым дегеніміз не Ғылымға жету үшін сен қандай болу керек? Ұғымтал Білімді

Өнерлі

Қайратты

Ақылды

Жүректі

Еңбекқор

- Тағы, кім қалай түсінеді, ғылым дегеніміз не, қандай ұғым

Абстракты ұғым

Ғылым Білімнің жетегіне жетер шың

Тереңдей зерттеп, шығар шың

Жан-жақты ізденетін ізгілік

-Ал, қайрат, ақыл, жүрек дегенді қалай түсінесіңдер

Мақсатына жетесің

Еңбегің өнеді

Адамды азғырып тоздырады

Көрсеқызарлыққа апарып соқтырады

Өнерің өседі

Тау-тасты бұза аласың

Байлыққа кенелтеді

Жалқаулыққа да,

еңбекқорлыққа да жетелейді

Пайдалы ісі өсіреді де, өшіреді

Жамандыққа итермелейді

Жақсылыққа жетелейді Пайдасыз

Адамның дене мүшесі

Суыта алады Тек пәктікті тілейді

Жылыта алады

Адам мінезін өзгерте алады.

Адамның жаны

-Қазір үшеулерін бірге отырып, осы қарасөзді сатылай талдауға түсіре қойыңдар.

Он жетінші қарасөз

Тақырыбы: Адам бойындағы адамдық қасиеттер.

Идеясы: ізгілікке, ғылымды меңгерген көкірегі ояу азамат болуға баулу, адам бойынан жақсы қасиеттерінің табылуы; осы үшеуі де адам бойынан табылса, сол қасиетті адам.

Жанры: Көркем әдебиет;мақала, қара сөзбен жазылған еңбек.

Лексикалық сөз қолданысы Ғақлия, ғибадат, мәдмәладқа жету, ахирет, нәпсі, үлкеннен ұят сақтап жаманшылықтан жирену.

Тартыс: үшеуінің тартысы.

Шешім: Ғылымның жүректі жақтауы.

Ғибрат: Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста

Сонда ғана боларсың елден бөлек.

Интербелсенді тақтаға шығып бір оқушы талдайды

-Міне, балалар өздерің талдап көрсеткендей, ақыл, қайрат, жүрек үшеуі де әрқашанда ынтымақты бірлікте болғанда ғана көкірегі ояу саналы азамат боласыңдар. Бірлік бар жерде-тірлік бар. Сонда ғана ғылым биік өресіне жетеді.

Енді сөздікпен жұмыс жасаймыз. Ғақлия, ғибадат, мәдмәладқа жету, ахирет, нәпсі сөздерінің анықтамасын түсіндірме сөздіктен тауып, сөздік дәптерлеріне жазғызу.

Сергіту минуты. Сен білімді оқушысың ба? Ойыны.

1. Карточка

Абай әндерін ата

Енді осы жерде отырған барлығымыз Абайдың «Көзімнің қарасы» әнін орындайық.

2. Карточка

«Жасымда ғылым бар деп, ескермедім» өлеңін жатқа айт.

3. Ақыл, қайрат, жүрекке байланысты мақал-мәтел айтып бер.

Енді мәтінді рольге бөліп оқып шығу.

Сабақты бекіту

1. Қарасөз дегеніміз не?

2. Абайдың қанша қарасөзі бар?

3. «Он жетінші қарасөзі» не жайында жазылған?

Осы Абайдың он жетінші қарасөзінен қандай үлгі алуға болады, осыдан не түсіндіңдер?

Үйге тапсырма

«Он жетінші қарасөздің» мазмұнын білу.

Рольге бөліп жаттау.

Оқушыларды бағалау.

Қазақ әдебиеті 10 сынып

Тақырыбы: Абайдың қарасөздері

/Он жетінші қарасөзі/

Мақсаты: Білімділік:

Абайдың өмірі мен шығармашылығына шолу жасау, Абайдың қарасөздерінің орнын , адамның ішкі жан дүниесін түсінуге, өз бойларында осы асыл қасиеттер болуы үшін күресе білуге, ақынның қарасөздерінің мәнін, ғылыми-философиялық ойды түсінулерін білу.

Дамытушылық:

Оқушыларды шығармашылық ізденіске баулу; көркем мәтінмен жұмыс істей білу дағдысын жетілдіру.

Тәрбиелік:

Ұлы ақынның еңбектерін оқи отырып, адамгершілік, адалдық , ізгілік, еңбекқор, ғылыми-білімді жан-жақты меңгерген, көкірегі ояу елін, жерін сүйетін азамат болуға баулу.

Сабақтың түрі: Сатылай талдап оқыту, жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру әдісі, рөлге бөліп оқыту әдісі, талдау әдісі.

Сабақтың көрнекілігі : Абайдың суреті, карточкалар, слайдтар.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

3. Жаңа сабақ.

1. Ал, оқушылар сендер өткен сабақта қай ақынның өмірімен, шығармашылығымен таныстындар?

2. Абай-ұлы ақын, аудармашы, сазгер, суретші, мысалшы деп танып жатырмыз. Қане, маған кім дәлелдеп береді? /Оқушылар өз ойларын айтып, дәлелдеп береді/

1.Абай-ақын.

2.Абай-сазгер.

3. Абай-аудармашы.

4. Абай-мысалшы.

Жаңа сабақ.

-Сонымен, балалар, Абай ақын ғана емес, аудармашы, мысалшы, сазгер болумен қатар философ, ойшыл адам болған екен.

Ақын

Ойшыл

Сазгерр

АБАЙ

Аудармашы

Ғұлама

Гуманист

Сонымен балалар, бүгінгі сабағымыздың мақсаты не деп ойлайсыңдар?

Бүгінгі сабағымыздың да мақсаты - ұлы ақынның философиялық ойларын, қарасөздерінің идеялық-мазмұнын түсіну, тақырыпты ашу.

Сонымен қатар балалар бүгін Абайдың он жетінші қарасөзімен танысамыз. Қане дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күнді, жаңа тақырыпты жазып қойыңдар.

Сыйынарым пірім Абай!

Сіз сыймайсыз ақынның жырына оңай.

Жырлар едім, қорқамын сөздерімнен,

Қалама деп, уа, дариғай бір ұнамай.

Сіз қалдырған ән даланы кернейді,

Ұшқан оттай құс қанатын сермейді.

Тыңдар құлақ тығындалып қалмаса,

Басқа өлсе де, Абай сөзі өлмейді.

Міне, балалар, Абай әрқашанда бізбен бірге. Қандай жерге барсаң да, Абай алдыңнан шығады да тұрады. Ендеше тақтаға қарайық.

Иман

45

Қарасөз

Ақыл-ой Еңбек

Адамгершілік

Қарасөз

1.Қарасөз дегеніміз-ғылым туралы, философия туралы, дін туралы қарасөзбен жазылған еңбек.

2. Қарасөз -арабтың «ғақлия» деген сөзімен мәндес.

3. Ғақлия-көркем сөз, дана сөз, асыл сөз деген мағынаны білдіреді.

4. Абайдың қарасөзінің саны -45.

5. Бұл қарасөздер 1890-1898 жылдар арасында жазылған.

6. Қарасөздер алғаш рет Семей қаласында 1948 жылы Абай журналында жарық көрді.

7. Абайдың қарасөздері орыс, қытай, француз т.б. көптеген әлем тілдеріне аударылды.

Сол Абай қарасөздерінің бүгін «Он жетінші қарасөзін» өтеміз.

Енді барлығымыз қазір Абайдың Он жетінші қарасөзін таспадан тыңдаймыз.

/Оқушыларға Абайдың он жетінші қарасөзін таспадан тыңдату/

-Ал, балалар енді осы қарасөзден не түсіндіңдер?

/Оқушылар айтады/ Қайрат, ақыл, жүрек өз өнерлерін ортаға салып таласып, ғылымға келіп жүгініпті.

- Балалар, ғылым дегеніміз не? Ғылымға жету үшін сен қандай болу керек?

Ұғымтал Білімді

ҒылымӨнерлі

Қайратты

Ақылды

Жүректі

Еңбекқор

• Тағы, кім қалай түсінеді, ғылым дегеніміз не, қандай ұғым?

Абстракты ұғым

Ғылым Білімнің жетегіне жетер шың

Тереңдей зерттеп, шығар шың

Жан-жақты ізденетін ізгілік

-Ал, қайрат, ақыл, жүрек дегенді қалай түсінесіңдер?

Мақсатына жетесің

ҚайратЕңбегің өнеді

Адамды азғырып тоздырады

Көрсеқызарлыққа апарып соқтырады

Өнерің өседі

Тау-тасты бұза аласың

Байлыққа кенелтеді

Жалқаулыққа да,

еңбекқорлыққа да жетелейді

АқылПайдалы ісі өсіреді де, өшіреді

Жамандыққа итермелейді

Жақсылыққа жетелейді Пайдасыз

Адамның дене мүшесі

ЖүрекСуыта алады Тек пәктікті тілейді

Жылыта алады

Адам мінезін өзгерте алады.

Адамның жаны

-Қазір үшеулерін бірге отырып, осы қарасөзді сатылай талдауға түсіре қойыңдар.

Он жетінші қарасөз

Тақырыбы: Адам бойындағы адамдық қасиеттер.

Идеясы:ізгілікке, ғылымды меңгерген көкірегі ояу

азамат болуға баулу, адам бойынан жақсы қасиеттерінің

табылуы; осы үшеуі де адам бойынан табылса, сол қасиетті адам.

Жанры: Көркем әдебиет;мақала, қара сөзбен жазылған еңбек.

Лексикалық сөз қолданысы: Ғақлия, ғибадат, мәдмәладқа

жету, ахирет, нәпсі, үлкеннен ұят сақтап

жаманшылықтан жирену.

Тартыс: үшеуінің тартысы.

Шешім:Ғылымның жүректі жақтауы.

Ғибрат: Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста

Сонда ғана боларсың елден бөлек.

/Интербелсенді тақтаға шығып бір оқушы талдайды/

-Міне, балалар өздерің талдап көрсеткендей, ақыл, қайрат, жүрек үшеуі де әрқашанда ынтымақты бірлікте болғанда ғана көкірегі ояу саналы азамат боласыңдар. Бірлік бар жерде-тірлік бар. Сонда ғана ғылым биік өресіне жетеді.

Енді сөздікпен жұмыс жасаймыз. Ғақлия, ғибадат, мәдмәладқа жету, ахирет, нәпсі сөздерінің анықтамасын түсіндірме сөздіктен тауып, сөздік дәптерлеріне жазғызу.

Сергіту минуты. Сен білімді оқушысың ба? Ойыны.

1. Карточка

Абай әндерін ата?

Енді осы жерде отырған барлығымыз Абайдың «Көзімнің қарасы» әнін орындайық.

2. Карточка

«Жасымда ғылым бар деп, ескермедім» өлеңін жатқа айт.

3. Ақыл, қайрат, жүрекке байланысты мақал-мәтел айтып бер.

Енді мәтінді рольге бөліп оқып шығу.

Сабақты бекіту:

1. Қарасөз дегеніміз не?

2. Абайдың қанша қарасөзі бар?

3. «Он жетінші қарасөзі» не жайында жазылған?

Осы Абайдың он жетінші қарасөзінен қандай үлгі алуға болады, осыдан не түсіндіңдер?

Үйге тапсырма:

«Он жетінші қарасөздің» мазмұнын білу.

Рольге бөліп жаттау.

Оқушыларды бағалау.

Он жетінші қарасөзі

Ғылым. Дүние де өзі мал да өзі,

Ғылымға көңіл бөлсеңіз.

Білгендердің сөзіне,

Махаббатпен ерсеңіз.

Қайрат.

Тоқтаулылық, талапты шыдамдылық,

Бұл қайраттан шығады білсең керек.

Ақыл.

Әуелде бір суық мұз-ақыл зерек,

Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек.

Жүрек.

Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,

Сонда толық боласың елден ерек.