7


  • Учителю
  • Открытый урок по осетинскому языку на тему 'Дамгъуат' (5 класс)

Открытый урок по осетинскому языку на тему 'Дамгъуат' (5 класс)

Автор публикации:
Дата публикации:
Краткое описание:
предварительный просмотр материала

Темᴂ. Дамгъуат (Алфавит)

Куыд хорз, куыд кадджын дᴂ мᴂ цᴂсты,

Нᴂ ирон мадᴂлон ᴂвзаг!

(Чеджемты ᴁхсар)

Урочы нысан:

-1- 1. Фонетикᴂйᴂ цы сахуыр кодтой сывᴂллᴂттᴂ,

уый зᴂрдыл ᴂрлᴂууын кᴂнын фᴂрстыты руаджы.

2. Хъᴂлᴂсонтᴂ ᴂмᴂ ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂ куыд бамбᴂрстой,

уый иумᴂйаг бакусинᴂгты руаджы сбᴂрᴂг кᴂнын.

3. Практикон хᴂслᴂвᴂрдтᴂ:

а). Грамматикон хъазт: «Мырон пропорцитᴂ»;

ᴂ). Чи тагъддᴂр ( иу минутмᴂ) дамгъᴂтᴂй

ныффыссын дзырдтᴂ;

б). Викторинᴂ.

-11- Ног ᴂрмᴂг. Дамгъуат зонынᴂн цавᴂр практикон нысаниуᴂг ис,

ууыл ᴂрдзурын.

Хъомыладон хᴂс. Сывᴂллᴂттᴂн уарзын кᴂнын мадᴂлон ᴂвзаг.

Цᴂстуынгᴂ ᴂрмᴂг. Таблицᴂтᴂ, дидактикон ᴂрмᴂг 5 къласᴂн,

дзырдуᴂттᴂ, техникон фᴂрᴂзтᴂ.

Урочы цыд.

-1- Организацион хай.

Ахуырг. -- Уᴂ бон хорз, сывᴂллᴂттᴂ! Абон нᴂ урокмᴂ ᴂрбацыдысты

уазджытᴂ ᴂмᴂ сын «ᴂгас цу» зᴂгъᴂм. (Алыбон ᴂгас нᴂм цᴂут!).

Сывᴂллᴂттᴂ, абон нᴂ урочы нысан уыдзᴂн: ᴂвзаджы хайᴂ цы

ахуыр кᴂнᴂм, ᴂмᴂ дзы цы базыдтам, уый зᴂрдыл ᴂрлᴂууын кᴂнын

ᴂмᴂ йᴂ ныффидар кᴂнын фᴂрстыты руаджы; скᴂндзыстᴂм

пратикон хᴂслᴂвᴂрдтᴂ, зᴂгъдзыстᴂм, цы у, ᴂмᴂ цᴂмᴂн хъᴂуы

зонын дамгъуат? Нᴂ урокᴂн эпиграфᴂн райстон Чеджемты ᴁхсары

ныхᴂстᴂ: « Куыд хорз, куыд кадджын дᴂ мᴂ цᴂсты, Нᴂ ирон

мадᴂлон ᴂвзаг!» Ацы ныхᴂстᴂм ма урочы кᴂрон ноджыдᴂр

раздᴂхдзыстᴂм.

-- Ныр та уал , сывᴂллᴂттᴂ, нᴂ зᴂрдыл ᴂрлᴂууын кᴂнᴂм:

ᴂвзагзонынады хᴂйттᴂ цал сты?

Дзуапп: -- 4 - синтаксис, фонетикᴂ, лексикᴂ ᴂмᴂ морфологи.

Ахуырг. --Цавᴂр ᴂвзаджы хай ахуыр кᴂнᴂм?

Дзуапп: -- Ахуыр кᴂнᴂм ᴂвзаджы хай --- фонетикᴂ.

Ахуырг. -- Цы у фонетикᴂ ᴂмᴂ цы иртасы?

Дзуапп: -- Фонетикᴂ у ᴂвзаджы зᴂлты (мырты) ахуырад. Уый иртасы

мыртᴂн сᴂ равзрд, сᴂ классификации, сᴂ ивддзинᴂдтᴂ.

Ахуырг. -- Цы хуыйны графикᴂ?

Дзуапп: -- Фысгᴂйᴂ иу кᴂнᴂ иннᴂ ᴂвзаджы мыртᴂ бᴂлвырд нысᴂнттᴂй

(дамгъᴂтᴂй) бᴂрᴂггонд куы фᴂцᴂуынц, уᴂд уый хуыйны графикᴂ.

Ахуырг -- ᴁмᴂ нᴂ ныхас та цᴂмᴂй конд у?

Дзуапп: -- Нᴂ ныхас конд у хъуыдыйᴂдтᴂй, хъуыдыйᴂдтᴂ -- дзырдтᴂй,

дзырдтᴂ та -- мыртᴂй.

Ахуырг.-- Мыртᴂ та куыд равзᴂрынц? Цᴂй руаджы ᴂмᴂ цᴂй ᴂххуысᴂй?

Дзуапп: -- Мыртᴂ равзᴂрынц уᴂлдᴂфы руаджы - дзурᴂн буары хᴂйтты

ᴂххуысᴂй. ( Равдисын слайд № 1 - дзурᴂн буары хᴂйттᴂ).

( 1 - рᴂуджытᴂ, 2 - улᴂфᴂн хурх, 3 - хурх/хурхуадындзтимᴂ/, 4 - дзых,

5 - ᴂвзаг, 6 - былтᴂ, 7 - дᴂндᴂгтᴂ, 8 - фындз).

Ахуырг. - Цᴂмᴂй хицᴂн кᴂны мыр дамгъᴂйᴂ? Сᴂ равзᴂрдмᴂ гᴂсгᴂ та

цавᴂртᴂ сты?

Дзуапп: -- Мыр - хъусᴂм ᴂмᴂ дзурᴂм, дамгъᴂ - уынᴂм ᴂмᴂ фыссᴂм. Мыртᴂ

сᴂ равзᴂрдмᴂ гᴂсгᴂ сты: хъᴂлᴂсонтᴂ ᴂмᴂ ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂ.

Ахуырг. - Куыд сᴂвзᴂры хъᴂлᴂс?

Дзуапп: -- Дзургᴂйᴂ уᴂлдᴂф рᴂуджытᴂй улᴂфᴂн хурхыл рацᴂуы хурхмᴂ.

ᴁнгомгонд хурхуадындзтыл сᴂмбᴂлы ᴂмᴂ сᴂ ратоны. Хурхуадындз-

тᴂ ныззыр-зыр кᴂнынц ᴂмᴂ раттынц зᴂл, хонᴂм ᴂй хъᴂлᴂс.

Уыцы хъᴂлᴂсы руаджы сᴂвзᴂрынц мыртᴂ [а, ᴂ, е, и … ]

Ахуырг. - Цал ᴂмᴂ цавᴂртᴂ сты ирон ᴂвзаджы хъᴂлᴂсон мыртᴂ?

Дзуапп: -- Ирон ᴂвзаджы хъᴂлᴂсон мыртᴂ сты - 7 - [ а, ᴂ, е ,и, о, у, ы]

Ахуырг. - Цавᴂртᴂ сты тыхджын ᴂмᴂ лᴂмᴂгъ хъᴂлᴂсонтᴂ?

Дзуапп: -- Тыхджын хъᴂлᴂсонтᴂ сты - 5 - [а, е, и, о, у]

лᴂмᴂгъ хъᴂлᴂсонтᴂ - 2 - [ ᴂ, ы ]

Ахуырг. - Хъᴂлᴂсонтᴂ -е,- о - йᴂ цы дзырдтᴂ райдайынц, уыдоны растфыс-

сынады ᴂмᴂ растдзурынады та цы хицᴂндзинᴂдтᴂ ис?

Дзуапп: -- Хъᴂлᴂсон - е - дзырды райдайᴂны загъд куы цᴂуы, уᴂд йᴂ разᴂй

хъуысы ᴂмхъᴂлᴂсон - й - имᴂ, фᴂлᴂ йᴂ нᴂ фыссᴂм.

Ахуырг. -- ᴁрмᴂст цавᴂр дзырдты райдайᴂны ᴂмбᴂлы -Й - имᴂ фыссын?

Дзуапп: -- (Фиппаинаг: 3 дзырды: - йе, - йемᴂ, - йеддᴂмᴂ)

Ахуырг. -- Хъᴂлᴂсон - о - йᴂ цы дзырдтᴂ райдайынц, уыдон та?

Дзуапп: -- Хъᴂлᴂсон - о - дзырды райдайᴂны загъд фᴂцᴂуы -У -имᴂ,

фᴂлᴂ йᴂ нᴂ фыссᴂм.

(Фыссᴂн фᴂйнᴂгыл баххᴂст кᴂнын дзырдуатон - орфографион куыст:

й егъау, й ерыс, й ехс, й ердо, й егар, у охх, у обау, йемᴂ, йе,

йеддᴂмᴂ, у оуу , у онг , у оммен , й ефс).

Ахуырг. -- Ныр та рахизᴂм ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂм. Зᴂгъын, ᴂмхъᴂлᴂсон мыртᴂ

куыд равзᴂрынц?

Дзуапп: -- Хурхуадындзтᴂ лᴂмᴂгъ куы уой, уᴂд се хсᴂн вᴂййы зыхъхъыр.

Уᴂлдᴂф уыцы зыхъхъырыл хурхᴂй дзыхмᴂ рацᴂуы, фембᴂлы

къуылымпыдзинᴂдтыл. Уыдоныл уᴂлдᴂф йᴂхи рахафы, ратоны

се хсᴂнты ᴂмᴂ афтᴂмᴂй сᴂвзᴂры зᴂл - сыбыртт. Сыбыртты

руаджы сᴂвзᴂрынц мыртᴂ [к, п, т, ц … ]

Ахуырг. -- Цал ᴂмхъᴂлᴂсон мыры ис ирон ᴂвзаджы? Ранымайын сᴂ.

Дзуапп: -- Ирон ᴂвзаджы ис 31 ᴂмхъᴂлᴂсоны : [б, в, г, гъ, д, дж, дз, ж, з, й, к,

къ, л, м, н, п, пъ, р, с, т, тъ, -у-, ф, х, хъ ,ц, цъ, ч, чъ ,ш, щ ] -30 + 1 (У)

Ж, -Ш, -Щ,- ᴂмбᴂлынц ᴂрмᴂстдᴂр уырыссаг ᴂвзагᴂй ᴂрбайсгᴂ

дзырдты. ( Дзырдуатон куыст: журнал, шифер, штукаткр, жюри,

щёткᴂ … )

Ахуырг. - Цавᴂр дыууᴂ къордыл дих кᴂнынц ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂ? Куыд сᴂвзᴂ-

рынц? Цᴂмᴂй хицᴂн кᴂнынц?

Дзуапп: -- ᴁмхъᴂлᴂсонтᴂ дих кᴂнынц зылангонтᴂ ᴂмᴂ ᴂзылангонтыл.

Зылангон мыртᴂ сᴂвзᴂрынц хъᴂлᴂс ᴂмᴂ сыбырттᴂй, ᴂзылан -

гонтᴂ та - ᴂрмᴂст сыбырттᴂй.

зылангонтᴂ: [ б, в, г, гъ, д, дж, дз, ж, з, л, м, н, р, й, у ] - 15

ᴂзылангонтᴂ : [ п, ф, к, х (хъ), т, ч, ц, ш, с, къ, пъ, тъ, цъ, чъ,щ ] --16

Ахуырг. - Зылангон ᴂмᴂ ᴂзылангон ᴂмхъᴂлᴂсон мыртᴂй иутᴂ сты -

ᴂмкъᴂйттᴂ, иннᴂтᴂ та -- ᴂнᴂкъᴂйттᴂ. Зᴂгъут ма сᴂ.

Дзуапп: -- ᴁмкъᴂйттᴂ: -- [ б в г гъ д дз дж ж з ] -- 9

[ п ф к х (хъ) т ц ч ш с ] -- 10

ᴁнᴂкъᴂйттᴂ: - зылангонтᴂ: [ л, м, н, р, й, у ] -- 6

ᴂзылангонтᴂ: [ къ, пъ, тъ, цъ, чъ, щ ]-6

Аулᴂфт. Сывᴂллᴂттᴂн хᴂдзармᴂ цы тагъддзуринаг уыд

(«Дыдта быдта, Цы быдта? …), уый иумᴂйагᴂй найзусть дзургᴂйᴂ,

хъᴂлдзᴂгᴂй, ᴂххᴂст кᴂнынц (физминуткᴂ).

а). Ныффыссын дзырдуатон диктант: бᴂхтᴂ, мᴂргътᴂ, хъазтᴂ, мигътᴂ,

рывта, цавта, сᴂгътᴂ, ивᴂзта, нывтᴂ, дыргътᴂ, марзта …

ᴂ). Ныффыссын: - дзырд - дзырдбаст - семᴂ саразын хуымᴂтᴂг

даргъ хъуыдыйᴂдтᴂ; равзарын сᴂ хъуыдыйады уᴂнгтᴂм гᴂсгᴂ.

1. Сывᴂллᴂттᴂ. 2. Сывᴂллᴂттᴂ хъазынц .

3. Сывᴂллᴂттᴂ хъазынц пуртийᴂ скъолайы кᴂрты.

Практикон хᴂслᴂвᴂрдтᴂ (презентаци):

-1- Хᴂслᴂвᴂрд.

Сᴂххᴂст кᴂнут грамматикон хъазт «Мырон пропорци». Фарсты бᴂсты

сᴂвᴂрут хъᴂугᴂ ᴂмкъай зылангон кᴂнᴂ ᴂзылангон мыртᴂ.

-1-

Б : П = Д : ?

Ф : ? = К : ?

С : ? = Ш : Ж

Д : Т = ? : Х

ДЖ : ? = ДЗ :

1

2

3

4

5

Т

В/Г

З

ГЪ

Ч / Ц



-2-

З : С = Ж : ?

П : ? = Ф :

Г : К = ? : Т

? : Б = Ч : ДЖ

Т : ? = Ц :

1

2

3

4

5

Ш

Б / В

Д

П

Д / ДЗ

-3-

К : ? = Х (ХЪ) :

ДЗ : Ц = ? : Ч

Ш : ? = С : З

П : = ? : Д

? : ДЖ = Ф : В

1

2

3

4

5

Г/ гъ

ДЖ

Ж

Б / Т

Ч



-2- Хᴂслᴂвᴂрд

ᴁмхᴂццᴂ дамгъᴂтᴂй чи фылдᴂр ныффысдзᴂн дзырдтᴂ иу минутмᴂ

у ы

а х Дзуапп: ахуыр, хур, хуы, хуыр, хырх, уары, арх

р

Ног ᴂрмᴂг. -- Баххᴂст кᴂнын 179 - ᴂм фᴂлтᴂрᴂн. Зᴂгъын: цᴂмᴂй хицᴂн

кᴂнынц фыццаг къорды дамгъᴂтᴂ дыккаг къорды дамгъᴂтᴂй.

Дзуапп: - 1-аг цᴂджындзы дамгъᴂтᴂ ᴂмхᴂццᴂ ᴂвᴂрд сты,

2-аг цᴂджындзы та дамгъᴂтᴂ ᴂвᴂрд сты кᴂрᴂдзийы фᴂдыл.

Ахуырг. - Уᴂдᴂ цавᴂр хатдзᴂг скᴂнᴂн ис ᴂмᴂ цы хонᴂм дамгъуат?

Дзуапп: --Дамгъᴂтᴂ кᴂрᴂдзийы фᴂдыл ᴂвᴂрдᴂй хонᴂм дамгъуат.

(Сывᴂллᴂттᴂ кᴂсынц чиныджы раиртᴂст): дамгъᴂтᴂ бᴂлвырд

фᴂткыл ᴂвᴂрдᴂй хонᴂм дамгъуат кᴂнᴂ абеты рᴂнхъᴂвᴂрд

(алфавит).

Ахуырг. - Сывᴂллᴂттᴂ, уᴂ зᴂрдыл-ма ᴂрлᴂууын кᴂнут: райдиан кълᴂсты

уырыссаг дамгъуаты тыххᴂй цы сахуыр кодтат ᴂмᴂ цᴂмᴂй хицᴂн

кᴂны ирон дамгъуатᴂй?

Дзуапп: -- Уырыссаг дамгъуаты ис - 33 дамгъᴂйы: 10 - хъᴂлᴂсонтᴂ,

21- ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂ, 2 дамгъᴂйы - Ъ, Ь та сты ᴂгомыг дамгъᴂйы.

-- Ирон дамгъуаты та ис - 43 дамгъᴂйы:

11- хъᴂлᴂсоны (а ᴂ е и о у ы ё э ю я); уыдонᴂй:

7- ирон хъᴂлᴂсоны ; 5 - тыхджын (а е и о у ) ;

2 - ламᴂгъ (ᴂ ы) ; 4 хъᴂлᴂсоны ( ё э ю я) -

ᴂмбᴂлынц ᴂрмᴂстдᴂр уырыссаг ᴂвзагᴂй ᴂрбайсгᴂ дзырдты

( ёлкᴂ, экскурси, юрист, яхтᴂ, январь, юмор, экран, экспорт …)

31- ᴂмхъᴂл., 2 - ᴂгомыг дамгъᴂйы ( -ъ, ь ) мыр нᴂ нысан кᴂнынц;

-- ( гъ, дз, дж, къ, пъ,тъ, хъ,цъ,чъ) - 9 - сты дыууᴂ хайᴂ арᴂзт дамгъᴂйы.

-- Дамгъᴂ -У - у хъᴂлᴂсон дᴂр ᴂмᴂ ᴂмхъᴂлᴂсон дᴂр

( урс, судзы, сурᴂт, уᴂрыкк, уᴂрдон, уыры, уынг, ахуыр …) ;

-- Алкᴂцы дамгъᴂйᴂн дᴂр дамгъуаты ис йᴂхи бынат ᴂмᴂ йᴂхи нымᴂц.

Ахуырг. -- Уᴂдᴂ нᴂ цымᴂ, цᴂмᴂн хъᴂуы зонын дамгъуат, сывᴂллᴂттᴂ?

Дзуапп: -- (Сыв-тᴂ кᴂнынц хатдзᴂг). -- Уымᴂн ᴂмᴂ дамгъуаты уагыл ᴂвᴂрд

вᴂййынц дзырдтᴂ дзырдуᴂтты, уыцы уагыл арᴂзт вᴂййынц алы -

хуызон номхыгъдтᴂ.

-- (Дзырдуᴂттᴂ равдисын, дᴂнцᴂгтᴂ дзы ᴂрхᴂссын).

-- (Баххᴂст кᴂнын 186 -ᴂм фᴂлтᴂрᴂн).

Ахуырг. - Нᴂ урокᴂн ᴂмткᴂй хатдзᴂгтᴂ скᴂнᴂм «Викторинᴂ» -йы руаджы:

(Экраныл равдисын презентаци - слайдтᴂ; сывᴂллᴂтты адих

кᴂнын 3 къордыл; алкᴂцы къордᴂн дᴂр

райуарын хᴂслᴂвᴂрдтᴂ). (Сывᴂллᴂтты дзуᴂппытᴂ).

Викторинᴂ.

-1- къорд

1. Фонетикᴂ ахуыр кᴂны?

А) Ныхасы хᴂйттᴂ

ᴁ) Хъуыдыйады уᴂнгтᴂ

Б) Мыртᴂ ᴂмᴂ дамгъᴂтᴂ +

В) ᴁрхᴂцᴂн нысᴂнттᴂ

2. Ирон ᴂвзаджы бындурон хъᴂлᴂсонтᴂ сты:

А) 9

ᴁ) 7 +

Б) 10

В) 11

3. Кᴂцы дзырдты ис ᴂрмᴂст тыхджын хъᴂлᴂсонтᴂ:

А) ᴂрдᴂг

ᴁ) ирон +

Б) быру

В) саби +



4. Рᴂдыдимᴂ фыст сты:

А) йерыс +

ᴁ) йемᴂ

Б) йегъау +

В) йеддᴂмᴂ



-2- къорд

1. Лᴂвᴂрд дзырдтᴂй кᴂцыты ис ᴂрмᴂст зылангон ᴂмхъᴂлᴂсонтᴂ?

А) скъола

ᴁ) лᴂппу

Б) адᴂм +

В) ᴂмгар +



2. ᴁмхъᴂлᴂсонтᴂ сты:

А) 26

ᴁ) 34

Б) 31 +

В) 29

3. Кᴂцы дзырдты ис ᴂрмᴂст лᴂмᴂгъ хъᴂлᴂсонта:

А) уызын +

ᴁ) уᴂзбын +

Б) ᴂвзаг

В) чиныг



4. Рᴂдыдимᴂ фыст сты:

А) ᴂгъдауджын

ᴁ) нывкᴂнᴂг +

Б) уобау +

В) онг



-3- къорд

1. Зылангон мыр нᴂу:

А) д

ᴁ) дж

Б) ф +

В) л

2. Хъуыдыйады уᴂнгтᴂ дих кᴂнынц:

А) 2 къордыл +

ᴁ) 3 къордыл

Б) 4 къордыл

В) 5 къордыл



3. Кᴂцы дзырдты - у- хъᴂлᴂсон у

А) уыры

ᴁ) нуры +

Б) хур +

В) уары



4. Ирон дамгъуаты ис:

А) 35 дамгъᴂйы

ᴁ) 33 дамгъᴂйы

Б) 42 дамгъᴂйы

В) 43 дамгъᴂйы +

Кᴂронбᴂттᴂн ныхас. ( Сывᴂллᴂттᴂ зарынц «Къостайы зарᴂг»;

аив кᴂсынц Чеджемты ᴁхсары ᴂмдзᴂвгᴂ

«Мадᴂлон ᴂвзаг»).

Ахуыргᴂнᴂг кᴂны хатдзᴂг.

Бᴂрᴂггᴂнᴂнтᴂ сᴂвᴂрын.



Хᴂдзармᴂ куыст: А). Дамгъуат зонын. ᴁ). Баххᴂст кᴂнын 187 -ᴂм фᴂлтᴂрᴂн.

Б). Ныффыссын къласы сывᴂллᴂтты номхыгъд

дамгъуаты фᴂткыл.



Гом урочы пълан - конспект

ирон ᴂвзагᴂй 5-ᴂм къласы

Темᴂ. - Д а м гъ у а т -



Беслᴂныхъᴂуы 2 - ᴂм атᴂуккаг

скъолайы ахуыргᴂнᴂг

-- Ц х у ы р б а т ы Ж.О. --



ᴁртхъирᴂны мᴂйы 25-ᴂм бон, дыццᴂг.



-- Беслᴂныхъᴂу, 2014 аз --







 
 
X

Чтобы скачать данный файл, порекомендуйте его своим друзьям в любой соц. сети.

После этого кнопка ЗАГРУЗКИ станет активной!

Кнопки рекомендации:

загрузить материал